A mund të flitet për çmimin Nobel për Paqe?

Nga Flori  Bruqi


Skënder R. Hoxha (1949) u lind në Shiponjë (ish-Jabllanicë) të Dushkajës, komuna e Gjakovës. Nga një kohë jo shumë e largët, gjyshi i tij rrjedh nga një familje malësore, Demaliaj, e Breg Pacit, rrethinë e Bajram Currit. Skënderi është profesor i gjuhës dhe letërsisë shqipe në Shkollën e Mesme Teknike të Pejës. Me shkrime kishte zënë të merrej qysh si nxënës i Gjimnazit “Hajdar Dushi” të Gjakovës. Shkruan: poezi e prozë (për të rritur dhe për fëmijë), eseistikë, fejtonistikë, çështje e probleme gjuhësore, ndërsa më me përkushtim merret me hulumtime e studime në fushë të onomastikës.
Deri më tash ka botuar:

- “Pëllumbi në fluturim” (poezi), 1990;
- “Kontribut për studimin e toponimisë së Dushkajës (I)” (studim), 1992;
- “Kalorësit e mortit” (poezi), 1993;
- “Bilbili i Dushkajës” (poezi për fëmijë), 1995;
- “Dy akte të dramës së pakryer” (poezi), 1997;
- “Kontribut për studimin e toponimisë së Dushkajës (II)” (studim), 2000;
- “Tridhjetë vjet pune të shkollës së mesme “Shaban Spahija” të Pejës (monografi), 2002;
- “Vjersha dhe poema” (poezi), 2004;
- “Jabllanica (Shqiponja) e Dushkajës” (monografi), 2004;
- “Radoniqi e Rakoci të Dushkajës” (monografi), 2005;
- “Toponimia e Dushkajës” (vepër studimore), 2007;
- “Poemë e dhimbjes krenare” (poezi), 2007;
- “Poet i trazuar” (libër – bisedë me shkrimtarin Hasan Hasani), 2007;
- “Hasan Hasani në sytë e kritikës” (përmbledhje kritikash për veprat e H. Hasanit), 2008.
Etj.
Ka në dorëshkrim edhe disa vepra zhanresh të ndryshme që presin mundësitë e botomit.
Skënder R. Hoxha është anëtar i Lidhjes së Shkrimtarëve të Kosovës. Aktualisht është kryetar i Degës së LSHK në Pejë. Jeton, punon e vepron në Pejë e në Shqiponjë(Jabllanicë të Gjakovës)

T’I FSHIJ DJERSËT ATDHE

Çka do t’i jepet dhuratë
Kësaj dite me vapë korriku?

A mund të flitet
Për çmimin Nobel për Paqe?

Për të drejtat njerëzore
Për Vetëvendosje?

Apo më fort
Për çmimin Nobel për Hile
Për padrejtësi
Të Rrugëmbylljeve të Mia!...

Evropa e bota sorrollaten
Me Plakëlindjen e rryer dinake
E nanurisin Kuçedrën e Ballkanit
Zagarët e mi s’prajnë së lehuri
E gjahu qelbet përtej bjeshkëve…

Për mua vijnë Lindjet e vonuara
Të degëdisura gjithmonë të përgjakura
Me deng ankthesh të bezdisshme!

Dale edhe pak t’i fshij djersët ATDHE
T’i puth agimet e muzgjet
Me sy të përlotur t’i mas plagët -
Ende të njoma të nxehta.

Hej, sa të mëdha janë!...

Por, as stërgjyshi
As gjyshi babai as unë
As fëmijët e mi
As fëmijët e fëmijëve të mi
Tjetër atdhe s’kemi

Ti je më i mjeri, më i miri për NE…

/18 korrik 2007, Pejë/

MË I FORTË SE VDEKJA

Kur mjeshtrit e t(m)errit
Shtrigat dhe shtriganët
Më vërsulen si hienat
Unë jam dragua
I mposht ata.

Kur sëmundja më bën hile
Nëpër vërragët e netëve
Pa ilaçe
Prapë jamë më i fortë
Se ajo.

As vdekja nuk me frikëson
E pres si burrat në log
Por nëse ajo më përvidhet
Nëpër parmakët e jetës
Hajdutçe të më rrëmbejë
Unë jam më i fortë
Edhe se vdekja
Jam kusar dhe e vras atë…

/22 korrik 2006/

ATË DITË FRYNTE NË DURRËS

Ditë vere bregdetare
Jeta vlonte
Durrësi i ngjante një metropole
Ani, e meriton këtë
Autobusët bartnin
Në shumë drejtime
Njerëzit e rreshkur nga dielli
Valët e detit ishin të tërbuara
Atë ditë fungushti
Era frynte çmendurisht
Si Uragan përplaste
Çadrat në zall plazhi.
Përplaste gjësende nëpër rrugë të Durrësit
Unë bëja vizitë familjare
Tek një i ardhur ngaVeriu
Në lagjen e Kënetës.
Dëgjoja fishkëllimën e erës
Tek ngushëlloja familjen e kushëririt
Për birin e tyre njëzet e pesë-vjeçar
Të aksidentuar në Itali
Me motorin e tij ogurzi…
- E patëm shtyllë të konakut -
Më thoshin ata
E unë prapë i ngushëlloja…
Në mbrëmje u ktheva në Kosovë
Gjatë rrugës shkrova këto vargje
Kur autobusi zhurmonte lodhshëm
Rrugëve me leqe
Të veriut të Shqipërisë
Të atdheut tim të copëtuar!...

/27.VIII.2007, Veri i Shqipërisë/

VJERSHË

Nëse më dashuron
Edhe TI
Me gjithë zemër
Si UNË
Atëherë
Edhe zemrën time
Ja ku e ke
Merre peng
Për kohën që iku pa ne
Se kësaj i thonë dashuri…

Flori Bruqi:Gomari refugjat

Bardhyl Mezini ka lindur në qytetin e Vlorës. Është diplomuar si zooteknik dhe e ka ushtruar këtë profesion në rrethin e Fierit. I dhënë pas profesionit, letërsia ngeli më tepër një kënaqësi se sa një synim. Megjithatë asnjëherë nuk ka qëndruar larg saj. Në gjininë e fabulës e ndien veten më komod.Prej vitit 2000 ka emigruar në SHBA (Micigan).Eshte anëtar i Shoqatës së shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë. Ka botuar librat me fabula:


Gomari refugjat


Parlamenti i Ezopit


Kohë dhelpërish


Është bashkautor në antologjinë “Perëndim i malluar”



Bripërdredhuri


Mëshqerën porsa ka parë,

Fillon mburret kau larë.


Une jam njëshi në fshat,

Me këta brirë të gjatë.


Tjetra bukur ia ka hedhur:

C’dërdëllis, o bripërdredhur

Nuk e di që je i tredhur?!...



Qeni i dekoruar


Qenit që lehte cdo natë

I varën një dekoratë.


Macja, xheloze u bë,

Shkon ia heq, kur ai fle.


Zotërisë perpara ia con,

Dhe i tha:-E shikon?


As këtë nuk ruan dot!

Kjo tregon që leh kot!....

Helmi i fjalës



Nën trung një druvar,

Akrepin sa ka parë,

Atë bisht,tha, të helmuar

Sot kam për ta shkurtuar.



Tha akrepi i zënë mat:

-pse më bie me sëpatë?

Helmin e kemi njëlloj,

Unë në bisht e ti në gojë…..



Miza e kalit



Kishte ngordhur një mizë kali,

Shkoi zogu që ta hante.

Sa afrohet këmbët ndali,

Pasi erë të keqe mbante.



Keshtu bëri dhe zhapiku,

Milingona,qukapiku

Dhe shumë e shumë të tjerë,

S’e hëngrën, si vinte erë.



Bleta që skenën kish parë,

U flet e nervozuar:

Erë do mbajë,more qyqarë,

Në bythë kali ka jetuar.


Alo…Alo…



Zonja ka rënë në hall,

Me te bukurin papagall.

Gjithë sekretet e shtëpisë,

Ia ligjëron njerëzisë.



Kulmin arriti një herë,

Sa pa të zotin në derë,

Përplas krahët,shpupurin:



“-Alo!..Alo, shpirti im,

Burri nesër ka shërbim….”

Brejtësit na e grisnin dokumentin e identitetit

Flori Bruqi:Shuaj mallin e vendliondjes


Shaban Cakolli u lind më 22.07.1958 në fshatin Krilevë të Komunës së Dardanës.Shkollën fillore e kreu në vendlindje,të mesmën në Dardanë,kurse studimet në Universitetin e Prishtinës.Merret me poezi,prozë dhe publicistikë.Punimet e tij janë botuar në gazetat dhe revistatshqipe në Kosovë dhe diasporë.Ka botuar përmbledhjet poetike:

"Tokë Dardane"
"Loti i Atdheut"
"Deti i Qiellit"

Ka në botim e sipër ka përmbledhjen poetike"Krisma Fjalësh".

Etj.

Poezitë e Cakollit janë përmbledhur edhe nëpër disa antologji shqipe dhe gjermane.Disa poezi të tija janë përkthyar edhe në gjuhën gjermane dhe turke.


NGA PEMA E JETËS

I zhdukur

Një gotë verë
një cigare
si në odat
shqiptare
shuaj mallin e vendliondjes

Pa shtëpi e katandi
shterg i humbur
në stinë vjeshte

Jam shumë larg
vetë syrgjyn
me një gotë
dhe tym duhani
rendis ditët
në rruzaret e vitit
Kush jemi

Kështu ishte
kur jetë
bënim me dreqërit

Brejtësit na e grisnin
dokumentin e identitetit
të mos e njohim
as shembëlltyrën tonë
në ujin e pusit

Na pyesnin: Kush jeni?
nga vini?
a ke dëshmi
për identitet

Ja këtë kartë ndërkombëtare
se këtu kemi ardhur
nga ferri ynë
se jemi në thelb
origjinal


Vizionarit

I. Rugovës

Jeta
hije e vogël
Për ëndrrën tonë
të madhe

Mbyll një portë
hap një portë
për të dalë në një moshë tjetër

Edhi dita
t’ mbledhim frutet
në atë pemë të jetës
në mungesën tënde

Dita e dhimbje se madhe

N'shekuj morti
u rritën brezat
duke pritur
të vish ti
me një fanar ardhmërie në dorë

Tani një diell i kuq
rri varur
në atë degë të
të bleruar
në pemën e jetës

Ai iku
po një brerore lirie
ndriçon përjetësisht
në atë afresk
me portretin tënd



Antihistorike

Sa herë ia shikoj fytyrën
mësuesit të historisë
më bëhet se lexoj
një pergamenë të lashtë
të zhubrosur nga vitet



ARBËRIA

Më e moçme se Hëna është Arbëria,

rrënjët i shtrin
tek mitet ilire
ku perëndesha Dea
qumësht i jep
gjarpërit të shtëpisë.

Ëndrrat arbërore
me Qerren e Diellit
udhëtojnë
për të pushuar
në svastikën
e djepave tanë.

Deri sa flenë arbërorët
dy shqipe të pa gjuma
ëndrrat na i ruajnë
netve me hënë.

NË KUJTESË

Dikush qan
mos po qaj une?

Me ninullat të bukura
m´i ndizte nëna
dhe qirijtë qiellorë
mbi kokë.

Mbi kokë,
pleqëria se ç´m´i shkundi
borërat e Sharrit
e duke bredhur meridianeve
ninullat e nënës s´m´u ndanë.

Dikush qan,
mos po qaj unë?

DITË E VONUAR

Si pikë uji nga shkretëtira
bëhu oazë
dhe mbushi burimet
që t´i freskosh zemrat e djegura
nga vapa qiellore.

Dhe eja
ditë e ëndrrave të bardha.

BOTA E TJETËRSUAR

Shekuj me radhë
po lind
ëngjëj dhe tiran.


Rruga ku takohen
shtruar me të zeza
mbretëri e tyre
shtrihet në varreza.

DARDANIA

Ja këto janë ato vise
ku pemët piqen në dimër
e lulëzojnë në verë.

Fëmijët dardanë
këmbëzbathur ecin
nëpër acarin e shekujve
për të arritur
në tokën e premtuar.


Kjo tokë është Dardania
e gdhendur në atë mburojë
që e mbajnë
luftëtarët e saj
nëpër betejat që s´i regjistroi
historia.


GJURMË PAS GJURME

E gjatë kjo natë

Sonte
gjithçka po fle në qetësinë ë vet

Në dhomën time
qielli i ka ndezur fanarët
të mos tremben
qelizat që tajisin
lëngun e jetës

të gjatë shekujt
që flejnë dhomat flejnë qytetet
sonte gjumë nuk kanë vetëm poetët
bëjnë qarqe,
nëpër vargje
të regjur si gëzofet
shkrihen në vuajtjet e popullit.


E ndiej humbjen

Viti shkel vitin
pesha bie
pingul në shpirtin tim
tretur në mërgim

Një pjesë e diellit
m’ është shkëputur
nga qielli i bebëz
nga hija e lotit tim
derdhur
në dhe të huaj

Nëse unë s’ kthehem
hija ime do të bredhë
trotuareve të nbotës
pas mallit tim

Për çdo natë
e bëj nga një shtegëtim
në mendje
për në shtëpi
për amanetin e nënës
para se të japë lamtumirën
pranverave të ikura pa kthim


Hall mbi hall

Turma shkojnë
turma vijnë
mbijnë si bari i keq
në faqen e blertë të globit

Prej shekulli në shekull
kërkojnë lëmoshë
trotuareve të fatit

Trokasin në portë të hapur
kastat luksoze
të ngopura parfumnesh
të një biznesi të ndyrë

Ora jonë

Gjurmë pas gjurme
bjeshkë pas bjeshke
na ndoq sopata shpatën
nëpër shekuj


Këtu varrë e atje varrë
më bëhet shpirti mulli ere
në skëterrë pas skëterre
deri kur të bredh me bredh
kështu,o shpirti im?
nga të palarat
e botës pelim

Këtu s' jam
atje s’më lënë,
o nënë

qenia ime e ndarë në dysh
në udhëkryq


E bukura More

Moj e bukura More
si të lash, e më s'të pash
si të lash, si të lash
si të lash, e më s'të pash
(popullore)

Ec nëpër të kaluarën
për ta gjetur të ardhmen
ëndërro shqip,
frymo shqip
o Arvanit

Hy kalabrisht
i dehur mendimeve
arbërisht
e jetën vazhdo
prore
e dasmën
bëje pleqërisht

Edhe varrin hape
me E bukura More

Rro sa malet
me dhembjen shkëmbore
buzë detit
me shikim të humbur
nga e bukura More

“Europa dhe Islami”

Ne shkrimin “Europa dhe Islami” Bernard Lewis merr persiper barren e shumefishte qe, jo vetem te ndertoje me skrupulozitet dhe saktesi shkencore suazen historike, ekonomike dhe kulturore te konfliktit mes Islamit dhe Europes ne nje sere rrafshesh: ushtarak, religjioz, qyteterimor etj., por, dhe kjo perben nje ndihmese ndoshta unike ne punimin e tij, te davarise mjegullen shumeshekullore e te nxjerre ne drite te vertetat historike rreth ketyre dy feve te medha monoteiste e universaliste, larg miteve, gjykimeve e paragjykimeve te krijuara me se shumti nga letersia orale dhe e shkruar duke zene fill nga periudha e Rilindjes europiane e ardhur ne ditet e sotme, si pjese integrale e kujteses dhe ndergjegjes kolektive te popujve. Shembulli qe na sjell Lewis, ai i konfliktit mes perseve dhe grekeve ne antikitet, i interpretuar me se shumti nga autore letrare, por jo vetem, si konflikt qyteterimesh dhe sistemesh politike, i mbartuar dhe i riinterpretuar edhe ne periudha te mevonshme historike, si pushtimi Osman i Greqise dhe i Ballkanit, eshte mese kuptimplote lidhur me shkallen e manipulimit te opinionit publik.

Nje tipar interesant i analizes se Lewis’it shkon e rrok procesin e nderlikuar te ndryshimeve ne Shtepine e Islamit ne pergjithesi dhe Perandorine Osmane ne vecanti, vecmasi ate hark kohor qe shkon nga shekulli i nentembedhjete e fillimi i shekullit te njezete dhe vijon edhe ne ditet tona, i cili, lindi si nevoje imperative dhe i imponuar nga ajo cka po ndodhte ne boten e krishtere, thene me fjale te tjera, fale atij zhvillimi te vrullshem shkencor e teknologjik, por edhe kulturor, ekonomik e social qe po ndodhte ne Perendim dhe per rrjedhoje e gjunjezoi dhe e mposhti Lindjen myslimane ne te gjitha fushat dhe aspektet e veprimtarise njerezore. Po cila qe forca shtytese e Islamit? Deshira per te kapur kohen e humbur te zhvillimit e te perparimit apo ambicia e provincialit per te sfiduar e rivalizuar nga inati me armiqte e perjetshem? Keto jane disa nga pyetjet qe shkon e shtron Lewis’i dhe qe, sic e shohim nga shtjellimi i metejshem i ketyre ceshtjeve qe u ben autori, verejme se, per fat te keq, bota islame nuk u ka dhene nje pergjigje shterruese e perfundimtare edhe sot e kesaj dite.

Ne dy artikuj te njepasnjeshem, te cilet mund te lexohen edhe si dy pjese te nje artikulli te vetem, pra, tek “Obsesioni Otoman” (trajta e sakte e emrit eshte “Osman”) dhe “Giboni mbi Muhametin” Lewis na shpalos nje dimension te konkretizuar te njohjeve te veta rreth Islamit dhe kultures bibliografike lidhur me literaturen qe eshte shkruar e botuar mbi-e- per te; referencat e shumta dhe pernjemend mbreselenese shkojne e rrokin si studiuesit arabe ashtu edhe ata europiane te interesuar per Islamin dhe boten e tij. Lenda e derdhur ne to eshte nje pohim i terthorte, por i padiskutueshem, i faktit qe kemi te bejme ndoshta me autoritetin me te madh ne leme te studimeve per boten myslimane. (Deshiroj te risjell ne vemendje te lexuesit qe po ky botues i librit te Lewis’it “Islami dhe Perendimi”, ka sjelle ne shqip edhe dy libra te tjere prej te njejtit autor: “Ku kemi gabuar?” dhe “Lindja e Turqise moderne” te cilet trajtojne po kete tematike kaq aktuale.) Ne te njejten kohe, analiza e autorit na jep te kuptojme shperpjesetimin e jashtezakonshem qe ekziston mes dy qyteterimeve ne lidhje me studimet e botimet per boten dhe kulturat e ndersjellta, duke e shpalosur qartazi e prerazi se kandari anon nga ana e europianeve dhe perendimoreve. Ndoshta ne shekullin qe po jetojme, mund te kemi nje revansh te vendeve arabe ne kete drejtim, po gjithsesi lypset thene se hendeku vijon te thellohet edhe sot e gjithe diten. Nga ana praktike te dy artikujt e siperpermendur te Lewis’it u vijne ne ndihme studenteve, por edhe te gjithe atyre qe jane te dhene pas studimeve ne fushe te Orientalistikes; ndonese, sic e shtjellon gjere e gjate te “Ceshtja e Orientalizmit”, autori na ben me dije se ky term eshte zhvleresua e shfuqizuar dhe ka marre nje konotacion pejorativ prej nje grushti studiuesish kryesisht arabe, por edhe perendimore, nder me te spikaturit ai permend Edward Said’in dhe vepren e tij “Oreintalizmi”. Ne kete shkrim erudicionit te hulumtuesit te dores se pare, vjen e i bashkengjitet edhe fryma e polemistit te rrepte qe e nderton sulmin e vet mbi argumente te sakte e te perpunuar.

Bernard Lewis

“Islami dhe Perendimi”

Perktheu: H. Shtalbi

Botues: IDK

253 faqe

850 leke

ARTAN KRYEZIU : KARAKTERI I SPORTISTËVE NË ASPEKTIN E SJELLJES DHE TË QËNDRIMEVE

Nga Floartpress

Karakteri si veti e personalitetit të njeriut reflektohet në forma të ndryshme si te individët ashtu edhe te sportistët. Përveq kësaj, karakteri në përgjithësi kuptohet si faktor i personalitet të tyre. Kur flitet për karakterin e sportistit, për sjelljet e tijë, kuptojmë në cilësitë e një individi në përputhje me parimet, qëndrimet, sjelljet, vullnetin, motivet, agresivitetin në të cilën e përcjellin ate gjatë aktiviteteve sportive. Karakteri është sistem tipesh psikike të personalitetit, në të cilën manifestohen me sjellje të tija të mira e kontraverze: si të drejta - e të pa drejta, të moralshme - e të pa moralshme, të dobishme - e të dëmëshme si dhe progresive - e regresive.

Me fjalen karakter kuptojmë sistemin e integruar të vetive, të cilat i mundësojnë individit për t`u sjellur në mënyrë më adekuate, duke i respektuar rregullat dhe parimet morale të një shoqërie.

Në literaturën psikologjike angleze me fjalën karakter është paraqitur shuma e të gjitha cilësive psiqike të ndonji personi me veti dhe aftësi të lartë të edukimit fizik dhe sportiv.

Në përcaktimin e konceptit të karakterit dhe të përsonalitetet tek sportistët kemi dallime në mes të tyre.

Në këtë drejtim, personaliteti është koncept më i gjërë i cili përfshinë të gjitha vetit, cilësitë e individit, ndërsa karakteri është koncept më i ngushtë ku përfshinë vetëm cilësitë kryesore të ndojë individi.

Nëse e shqyrtojmë në aspektin e përgjithëshëm këtë koncept, kemi lloje të ndryshme të karakterit ndër të cilat paraqiten si : i mirë - i keq, i fort - i dobët, i nderëshëm - i panderëshëm, i ditur - i paditurë, i kulturuar - i pakulturuar, i mirësjellshëm - i pasjellshëm.

Edukata fizike është angazhim i gjithëmbarshëm i njeriut, i cili ka për qëllim, për të arritur rezultate sa më të mira, në jetën sportive dhe profesionale. Më pastaj, edukata fizike ndikon në zhvillimin e trupit të njeriut, si në aspektin bio-psiko-social ashtu dhe në aspektin e formimit të tijë.

Karakteri i sportistit përfshinë ndryshimet në karakteristikat fizike, morfologjike në formimin më të mirë të personalitetit të tijë si intelektual ku te individët, ky fenomen ndodh gjatë gjithë kohës.

Karakteri fizik i sportistit përfshinë ndryshimet në tiparet trupore dhe proceset fiziologjike, ndërsa karakteri social i personalitetit të sportistit përfshinë ndryshimet të cilat ndodhin tek personalitetin, në paraqitjen e emocioneve të cilat realizohen tek ai.

Ma në fund në cilsitë e karakterit shpeshëherë kuptohen si cilësi të cilat flasin për sjelljen e individit, duke marrë parasysh parimet dhe idetë morale të një shoqërie të caktuar. Si cilësi të karakterit konsiderohen ndër të tjera: nderi, egoizmi, altruizmi e tjerë.

Në bazë të disa përcaktimeve të shumta për karakterin e tyre për disa njerëz, mund të themi se janë me karakter të fortë, meqë janë të drejtë, punëtorë, të guximshëm, u ndihmojnë të tjerëve, kujdesen për ta, kanë respekt ndaj tyre etj.

VETIT TE KARAKTERI I SPORTISTIT

Një nga vetit të cilat manifestohen te karakteri i sportistit janë qëndrimet e tijë, të cilat mund të përshkruhen në këto drejtime, në qëndrimet e tijë ndaj vetëvetes, ndaj të tjerëve, ndaj punës dhe ndaj lëvizjeve kinezologjike.

Sportisti fizikisht i pëkryer nuk është ai që ka vetem muskuj të bukur, por përkundrazi është një përson që zotëron një ekuilibër të përkryer të tijë.

Sportisti duhet synuar të realizojë këtë harmoni trupore, që shërben si përshtatje më e mirë e njeriut ndaj ambijentit e jetës. Për këtë arsye duhet përdorur lëvizje konform ligjeve të organizmit, apo ndryshe lëvizje natyrale e fiziologjike që duhet të jenë komplekse, të vazhdueshme dhe të larmishme.

Qëndrimet e sportistëve dhe pozita e tyre në shoqëri

Në këtë drejtim është me rëndësi të dijmë se ç`farë qëndrimi mbajnë dhe ka sportisti ndaj kategorive të ndryshme shoqërore?.

Qëndrimi i sportistit ndaj vetëvetes - Si veti e këtij qëndrimi konsiderohet vetëbesimi dhe vetëkritika. Sportisti i tillë te këto qëndrime ka besim të tepruar dhe jo real në aftësitë e veta, për shkak se nuk i nënshtrohet askujt, nuk merrë asnjë vlere tjetër pos vlerave të veta të cilat i ka.

Këtu kemi të bëjmë edhe me disa veti të tjera, siç është Modestia dhe Propetanca (mendjemadhësia):

Sportisti modest - Për meritat e veta nuk dëshiron të lavrdrohet shumë. Për meritat e veta nuk lavdrohet me krekosje, sepse i merr si rezulltat dhe të arritur të suksesit kolektiv.

Ky tipi i sportisti nuk është fodull prepopotent, nuk dëshiron të lavdërohet dhe as nuk synon që ta vërë vetën në rend të parë, por angazhohet që meritat për rezultatet të mbeten kolektivit në të cilën vet e jep kontributin e tijë.

Sportistët propetencë (mendjemadhejë) - Çdo herë këta sportist veten e vëjn në rend të parë, duke ia përshkruar vetes meritat e veçanta të cilat i ka arritur. Tipi i tillë i sportistit nuk është i përshtatshëm për bashkupunim. Prandaj, këta vazhdimisht janë në konflikt me antarët e tjerë të kolektivit. Në stërvitje dhe në gara sportive, sportisti prepotent i nënvlerëson rezultatet e të tjerëve duke u shprehur me përbuzje dhe ofendime ndaj tyre. Në vazhdimësi lavdrohet, duke i ngritur të arriturat në emër të vetes, që konsiderohet si e metë e tyre.

Qëndrimi i sportistit ndaj punës - Sportisti me iniciativën e vet mbanë qëndrim ndaj aktivitetit sportiv. Ai nuk knaqet me normat dhe rezultatet e kaluara dhe punon me korrektësi. Këta sportist synojnë që rezultatet e mëparshme çdo herë t`i mbikalojnë. Një shembull i tillë mund të marrin sportistin, atletin dhe maratonistin e njohur Prof. Zijadin Kryeziun. Duke e dashur punën dhe aktivitetet sportive, karierën sportive e vazhdon si trajner i sportit të atletikës. Veprimtarinë e një profesionisti, karierën sportive e vazhdon në Klubin e Atletikës ”ROGANA”.

Me punën dhe angazhimin e tijë të pandërprer, atletët e këtijë klubi po arrijnë rezultate kulmore. Edhe pse me sportist rë rinjë në Maratonën e fundit të vitit 2009, klubi arriti t`i realizoj rezultatet e veta më të mira që nga fillimi i aktivitetit të tijë.

Atletja Diana Qehaja zuri vendin e dytë në kategorinë e femrave në 21 km. Ilir Rrudhani zuri vendin e shtatë në kategorinë e seniorëve, rezultati më i mirë nga të gjithë atletët pjesëmarrës të Republikës së Kosovës në gjysëmaratonën ndërkombëtare që është organizuar kohë më parë si dhe atleti i ri Suad Kryeziu zuri vendin e dytë në disciplinën prej 5 km.

Qëndrimet e sportistit ndaj edukimit fizik - Karakteri si veçori te sportistët është organizimi i ndërlikuar i cilësive, gjendjeve dhe i proceseve të shumëllojshme, të cilat pasqyrojnë sjelljen dhe me këtë edhe personalitetin e tijë. Në këtë aspekt paraqiten aktivitetet e sportistit, të cilën mund të e shprehim në këtë rast në aspektin e edukimit fizik e sportiv. Lëvizja është veprimtari njerëzore dhe duhet të gjendet në çdo vend, ku ndodhen dhe ekzistojnë njerëzit, ajo i takon qytetarëve dhe atdheut me të cilët është e lidhur ngushtësisht dhe drejtëpërdrejt me ta.

Mendimet dhe qëndrimet e sportistit ndaj të tjerëve

Qëndrimi ndaj të tjerëve - ka një rëndësi për personalitetin në njërën anë, ndërsa në anën tjetër shpreh për karakterin e tijë. Si veti të këtijë qëndrimi konsiderohet vetëbesimi dhe vetëkritika që është shprehur më lartë. Në këto aspekte tek këta tipe të sportistëve hyjnë edhe dy motive kryesore, në qëndrimit tyre ndaj të tjerëve.

Qëndrimi ndaj të tjerëve na paraqiten në dy aspekte, në aspektin e drejtimit të mendimit pozitiv dhe të mendimit negativ.

Mendimi pozitiv - Një nga vetit më të dalluara është kolektivizmi i cili manifestohet gadishmëria e individit për të jetuar dhe punuar në kolektivitet. Këta kanë sinqeritet për të bashkëvepruar me të tjerët. Këta sportistë kanë gadishmëri për të bashkëpunuar dhe për të i kryer detyrat të cilat i ipen sa herë që kërkohet nevoja. Ndjenja e kolektivitetit të sportistit ndaj ekipit dhe të klubeve, te të tjerët krijon kompaktësi dhe forcon homogjenizimin e grupeve sportive në aspektin e edukimit fizik, ku me këtë edhe arrihen rezultetet e dëshiruara.

Ndërsa, mendimi negativ manifestohet përmes këtyre forma kryesore: intervertës (ngatërresës), agresionit (ashpërsisë), dominimit, sugjestionit (reklamimit) e tjerë.

Për të qenë një sportit i mirëfillt, për të pasur karier më të gjatë dhe për të pasur përfitime të ndryshme nga aktivitetet sportive duhet të mësohen të stërviten gradualisht që në fëmijëri, për të vazhduar në kontinuitet në mënyrë që të mësuarit për lëvizje të janë edhe motiv për të bërë aktivitete dhe të bëhet shprehi tek ata që vazhdimisht të merren me sport.

Flori Bruqi:Pranë secilës pikë gjaku ndizet një Dritë

Brahim (Ibish) AVDYLI ka lindur më 1960 në fshatin Morinë të Malësisë së Gjakovës. Që në moshë të re u dha pas dy prirjeve: pas artit të fjalës dhe pas lëvizjes konspirative për lirinë dhe bashkimin e popullit shqiptar. I përket brezit të fundviteve të shtatëdhjeta dhe fillimit të të tetëdhjetave të letërsisë shqipe. Pas përfundimit të gjimnazit „Hajdar Dushi“ në Gjakovë i filloi studimet në fakultetin teknik, dega e arkitekturës. Nga shtrëngesat ekonomike dhe politike të organeve të pushtetit titist jugosllav u detyrua të emigrojë në Zvicër.


Më vonë, si student me korrespondencë në fakultetin filologjik vijoi studimet në Degën e Letërsisë dhe të Gjuhës Shqipe.
Prej vitit 1979 punoi vetmohueshëm për afirmimin e çështjes kombëtare shqiptare dhe mbështeti veprimtarinë atdhetare të emigracionit politik.Ka botuar shumë shkrime, artikuj, analiza dhe akte të tjera politiko-organizative. Gjatë viteve 1990-1995 ka udhëhequr revistën „Qëndresa“ në Zvicër. Brahim Avdyli qe ndër të parët që u vu në krahun e luftës çlirimtare dhe argumetoi fuqishëm domosdoshmërinë e organizimit të saj.


Shtëpia e tij në vendlindje, në Morinë të Gjakovës, u shndërrua në bazë të rëndësishme të UÇK-së, ndërsa i vëllai, Sadri Avdyli, ishte Komandant i Përgjithshëm i Shtabit Lokal të Morinës. Njësiti i Morinës dha një kontribut të lakmuar në luftën çlirimtare. Pas rënies së Morinës, autorit iu dogj biblioteka personale dhe shumë dorëshkrime. Ndër të tjera vlen të përmendet drama „Gremina“, romanet „Buka“, „Mjegulla“ dhe tregimet e shumta.

Pos botimeve në periodikun shqiptar ka publikuar këto përmbledhje:

Në hijen e Alpeve, poezi, Rilindja, Prishtinë, 1983
Buka e kuqe, poemë, Atdheu, Cyrih, 1990
Kur zgjohet Dodona, poezi, Rilindja, Prishtinë, 1992
Pasqyrë e përgjakur, poezi, Marin Barleti, Tiranë, 1994
Klithje nga fundi i ferrit, poezi, Onufri, Tiranë, 1997
Gjuha e dheut tim, poezi, Albin, Tiranë, 1999
Klithje nga fundi i ferrit, botim i dytë, Jeta e Re, Prishtinë, 2000
Baraspesha e humbur, poezi, Qëndresa, Gjakovë, 2003
Vragat e një kohe, prozë, Faik Konica, Prishtinë, 2005
Lëvozhga e vdekjes, Faik Konica, Prishtinë, 2007.
Setele Vesniciei/Yjet e Përjetësisë, BKSHR, Bukuresht, 2008

Është i prezentuar edhe në këto libra:

Rrjedhë e lë gjurmë, poezi e studentëve të Kosovës, Bota e Re, Prishtinë, 1983
Nebil Duraku: Shkrimtarët e Kosovës, 1945-1985, Rilindja, Prishtinë, 1985
Poezia dal Kossovo, Besa Editrice, Nardò (Lecce), Itali, 1999
Hasan Hasani: Leksikoni i Shkrimtarëve Shqiptarë 1501-2001, Faik Konica, Prishtinë, 2003.
Libri i tij i parë poetik „Në hijen e Alpeve“ ka hyrë në zgjedhje të ngushtë për shpërblimin „Hivzi Sylejmani“ që filloi të jepej në vitin 1983 për librin më të mirë të autorëve të rinj. Është fitues i vendit të dytë në konkursin letrar me rastin e 28 Nëntorit 1997, të organit të LPK „Zëri i Kosovës“ dhe i Penës së Artë në takimet pranverore të krijuesve shqiptarë të Diasporës, më 2001.
Brahim Avdyli është njëkohësisht anëtar i Lidhjes së Shkrimtarëve të Kosovës dhe i Shoqatës së Shkrimtarëve të Zvicrës (AdS).

Nga libri poetik:

“BARASPESHA E HUMBUR”

Qëndresa,
Gjakovë, 2003


FIDANET E FJALËS

Urdhëroni kohëra
bimët e shpirtit tim

rritur me vështirësi
në truallin e gjakut!

Nuk keni nevojë
të shpjegoni bukurinë-

mund t`a shijoni
në tërësinë e dhembjes që zgjon,

nga bërthama
e përtërirjes sonë
një kopsht fjalësh
është rritur përsëri-

digjet me etjen
e truallit në shpërthim

për ajrin e pastërt
dhe hapësirën e lirë!


VARGU IM

Të gropos thellë ndër damarë
e mbinë përsëri nëpër dhembje
atëherë kur më së pakut të pres,

të hedh përtej harresës
e rikthehesh me një kujtim të përtërirë
në gjolin e lotëve të mi,

të shkund për kërcyellin e fjalës
dhe mendoj se të kam ç`rrënjosur
nga trualli i dhembjeve

e ti, sërish nxjerrë pipa të rinj
nëpër çdo plagë shpirti...


BURIM I SHTERUR

Me hapat
që lëkunden nga malli
kthehem çdoherë
te një burim i shterur
i këngës sime...

As lotë nuk dalin
nga damarët e vargjeve
që kanë tretur stinët,

as gjama e ngrirë
në gëzimin e tharë
nuk dëgjohet!…

Shekuj paskan kaluar
në një pikë vetmie-
pranë kohës së heshtur

e zbrazëtirave
të lindjes së dështuar
janë rritur
drizat e egër etjes!


RROTULL

U ramë rrotull
e të përgjumur
rrathëve të ferrit,

të gjitha cerberëve
u ramë në kthetra


dhe u përgjakëm
deri në palcën
e dhembjes së madhe!…

Fati na ndihmoi
më shumë se dija,
se vetëdija

dhe shpëtuam
nga vetvrasjet
e shumëpritura!…


LËVOZHGA
E PIKËLLIMIT

Frymën t`a ndalë
po të mbështuall
në embrionin e dhembjes

nëpër buzë fjala të vdes
para se të shqiptohet,

ëndërrat e humbin
ngjyrën e shpresës-

durimi shndërrohet
në njollë të trishtë
të vetmisë që tallet
e krimbur pranë teje,

as vrimë nuk gjënë
për të plasur lotin-

rrjedha e ditëve bëhet
kortezh i pangjyrë
i hapësirës së ndrydhur…

Vetëm kënga e grisë
lëvozhgën e mallkuar!


KRIZA E POEZISË

Është krasitur nga metaforat,
nga përkushtimet serioze
të mendimit për të nesërmen,

në një lumë psherëtimash
qenka shndërruar poezia-

aventurat, përshtypjet e çastit
kanë vërshuar nëpër fushë
nën të cilat prore lëngon
faqja e blertë e bukurisë!...

Kjo është kriza e artit të fjalës,
zbritja në pikënisjen e ultë-

personifikimi, simboli, alegoria
nëpër fërfllizë më vinë
e më trokasin në portë!...

Këtu zë fill përgjithësimi
i vargut që përbiron
shqetësimet e zgjedhura të ditëve!


PËRMASAT
E SHTEGËTIMIT


Kam ecur pafund
nëpër shtegun e shqetësimeve
për ta gjetur njeriun e humbur

dhe kam ndihmuar ëndërrën e tij
që të mbijë e gjelbërt
në fushën e hapur të përpjekjes.

Nuk e di kush ka vrapuar më shumë
ditë e natë përmbi dallgë
me këmbët e qullura të këngës


diellin e fshehur për të zënë
përtej reve të mbarsura në vetëtima!

Shpesh kam braktisur vetveten
e shembur jam nga ankthet e mbledhura
nëpër skutat e ferrit

por kotjen e kam ndjekur nga sytë
vetëm gjumi të mos na zë
në prehrin djallëzor të dështimit!…

Nuk di kur jam nisur së pari,
nuk di kur jam ndalur së fundi
për të qetësuar unin e cfilitur,

zemrën e kam lëshuar prore në fluturim
që të vizatojë diellin e shpirtit
me krahët e praruar të dashurisë
në mes të horizontit

dhe ndjekur e kam pastaj nëpër kohë
deri në pikën e panjohur
të ngarendjes së pafund !…


RRËFIM INTIM

Bulevardi i të dashuruarve
shëtit gjithnjë pa mua
bulevardi im është mbushur me gjethe të rëna-

sa herë ka shëtitur për dore kohën e vrarë
është rrahur stuhishë
e lidhur në grykë
nga degët e zhveshura të dhembjes!...

Bulevardi im nuk ka ndërruar dy hapa gëzimi
pa ia ngrehur koha
një kurthë të fshehtë nëpër këmbë,

edhe nëse ka mbledhur
ndonjë shkëndijë në bebëza
qielli është shembur mbi kokë
duke na vënë nën shqelmat e egër të ditëve!

Një dëshirë e mbetur peng prore qanë në mua
derisa njerka kohë ma vjedhë
bulevardin e gëzimit,

përse vallë kjo dorë demoniane
m`i ndjek gjithnjë
zogjtë e lodhur të shpresave
nga nënqielli i ngrysur i shqetësimit?!…


PAMUNDËSIA

Vështirë të ndërtosh
kullat e shpresave
me rërën e zhgënjimit

dhe ëndërrat e bjerrura
t`ua bësh dritare,

vështirë të ngrehësh
bjeshkë mendimesh
që s`i dridhë tërmeti-

aty ku s`përfillet
ku s`të pranohet fjala;

uragan të jesh
pa valë që të ndjekin,
pa zemrën e madhe të detit!...

Edhe baltë të jeshë
është vështirë

kur të shqelmon E liga!


NË VORBULLËN E DITËVE

Ashpër ndeshen valët
në vorbullën e ditëve-

velat e përpjekjes
lundrës kryeneqe
ia shqyejnë pa mëshirë,

shpresat i përmbyten
në pafundësinë e harrimit.

Anija me profil dhelpre
përvidhet nëpër furtunë,

me zhdërvjelltësinë
e gënjeshtrave
krihët e vdekjes mashtron.

Liburnia e mbështjellur
në profil tufanesh
shtyllën e ëndërrës së vet
përpiqet ta shpëtojë,

harron Poseidonin
që dallgët i ndërsen
nga ishulli fqinj i tradhëtisë

ndaj, nuk u shpëton
kazmave të erës së përdalë

as ndërgjegjes së vrarë
të pashpirtësive!…


DHEMBJA
E KOHËS SË VDEKUR

Kur të vidhet mjeshtërisht
rinia e ëndrrave
e shtigjet e këngës mbyllen,

kur të thahet njomësia e ditëve
dhe të syrgjynojnë kot
në ishullin e vetmuar
të dhembjes që pëlcet,

kur vitet t`i vjedhin
e t`a të lënë vetëm skeletin
e një kufome të pështirë
të kohës së vdekur…

çka vlejnë konventat,
ligjet dhe të drejtat njerëzore
të mykura ndër sirtarë?!

Koha vdes edhe atëherë
kur prej saj nuk mund të nxirret
fryti i gëzimit,

kur prej saj nuk rrjedh
kënga dhe fjala e lirë
apo kur dashuria mungon!


ENGJUJT E HIDHËRUAR

Nuk i prek më vaji i nënave
për kufomat e zhdukura të fëmijve,

nuk i prek rënkimi i etërve
për bijtë e zhdukur nga lubitë
asaj nate të kobshme
mbi trojet e përgjakura të lirisë,

nuk i pikëllon as gjama
e atyre që ranë papritur
në zjarrin e çmendur të ferrit
që nën cytjet e Satanait mori frymë!

Nuk i pikëllon asgjë e dhimbshme
nga njëmijë dramat shqiptare,

madje as thirrjet e parreshtura
të atyre që mbijetuan të gjymtë
në emër të drejtësisë së pritur!…

Prandaj, nuk e di pse priremi
t`i shohim me flatra të bardha
ata që buzëqeshjet i kanë ngrirë
hapësirës së futur në kornizë

dhe vazhdimisht pështyjnë
mbi ëndërrën tonë të lirë!…


KRYEDEMONI

Përsëri po shitet
nën petkat e orakullit
aureolën e shkëlqimit
vetvetes duke ia ngritur-

kryedemoni dhelparak!

Tërë natën pastaj
kurthat e dredhisë
vrushkujve të dritës ua ngre

e vret e pret
duke fshirë me kujdes
gjurmët e ndërgjegjes së vrarë!

Mjegullën e verbërimit
e quan shteg të urtësisë

duke dashur të na kthejë
në stinën e kaluar
të dhembjes së pa fund,

ndërsa nëpër duar
ditët e vrara i rrjedhin
e kohës i digjen mushkëritë!...

Përsëri po shitet
nën petkat e engjullit
kryedjalli i tradhëtisë,

por, e nesërmja e këndellur
shtatë palë qiej
do t`ia shembë mbi kokë!


KRENARIA
E RRËNIMIT

Ende gjuha e zjarrit
me profil tufanesh
kullën e nderit tonë
e mbështjell,

ende përtypin
gojët e çmendura të flakës
dritaret tona të brejtura
nga krimbi i kohës që shkoi,

ende tymos
kulmi i dhembjeve tona
nën qiellin e ngrysur
të stuhive,

ende po shemben
trarët e qëndresës së brishtë
nga goditjet e papritura
të rrufeve...

Ndaj, vetëm ai-
i vetëshpalluri profet
i shpëtimit tonë

ka mundësi të dehet
me krenarinë e paturpshme
të rrënimit!

UDHA E SUKSESIT

Vie një zanë përëndimi
e ndërron vendin e gurëve
në votrën e pafajësisë fëminore
të vendlindjes sime.

I thotë hirushës sonë
se do ta bëjë mis bukurie
në mes të kodrave të tejkaluara
të konkurencës së plakur,

se do t`ia hapë udhën e suksesit
në tunelin e pafund të botës!...

Kjo ishte ëndërra e saj
që të dalë në mesin e margaritarëve
pa leckat e nderit
të së kaluarës që ka ndërruar
pamjen e mendimit.

Tani, në pasqyrën e ditëve
fytyrën e grisur të shpresave
e shiqon plot dhembje-

përtej xhamit oshëtinë
kaosi i fjalëve
që pikëpyetjet i gëlltit…

nuk e gjënë dot çelësin e kohës
për të hapur
kutinë e kujtimeve të ndrydhura,

ndaj, lotët i bien
në hirin e psherëtimave
dhe tretet ndër shqetësime
shtigjeve të përpira nga hapësira!


CUNGIMI I LIRISË (IV)

Liria
nuk guxon të jetë
rrokje e këputur,
torzo e fjalës
as klithmë
e ndrydhur në mes !

Liria
nuk guxon të jetë
ëndërr e bjerrë,
as kalë trojan
që futë tradhëtinë
në kalanë e djegur
të shpresave!…

Liria
nuk guxon të jetë
plaf i argjendtë
i mjegullave
që ulen mbi fushë
për të mbuluar
bjeshkët e rrënuara
të mendimit,


as cung i cunguar
i gjysmë këngëve
që këndohen
së prapthi!...


DREÇI I VERDHË

Së pari e futi bishtin
pastaj kokën dhe trupin
në shtëpinë tonë,

me buzëqeshje të shtirur
zu vend ballë oxhakut,

gjarprin e shtëpisë
e përpiu menjëherë
dhe strofullën mbaroi
në sytë e botës…

Pa i lodhur duart
më rrahu për vdekje
e më hodhi për dritare,

më përzuri përtej detit
tek brenë miza hekur!…

Me dy hapa më zuri
edhe në skaj të botës,

këlyshtë e saj tani
batërdisin qetësinë time
të fundit-

kohë e dreçit të verdhë
me fasadën e rrejshme
të bukurisë
që të gllabëron

e të përtypë ngadalë!…


LUFTË E HUMBUR

Pa dyshim
e kam humbur luftën
që kur djalli u fut
në shtëpinë tonë-

as mirëkuptim
as ndihmë nuk gjën
nga shpirtërat
e atyre
që paska pushtuar
e Liga!…

Pa dyshim
e kam humbur luftën,

por kapitullimin
për të gjallë
nuk e pranoj!


KASNECI I ZGJIMIT

A e patë të bredhë shesh më shesh
me zemrën e shndërruar në tupan
e mushkëritë e bëra rrëshiq

për të zgjuar kohën e fjetur
mëngjeset të mos vriten në pabesi,

duke gëlltitur lotin e plasur
përpëlitjeve kur nuk del fjala

duke zgjuar mendimet për të nesërmen
nata pa i ndrydhur nën shqelmat e territ?!

Ai gishtat i shtorri duke u rënë ditëve
për t`i shkundur nga kujtimet e hidhura
nga dhembjet e çasteve të vjedhura!...

Merreni përdore pra kasnecin e zgjimit
e shpjereni t`a ndjejë ngritjen e diellit
në altarin e pavdekësisë,

që t`i njohë shenjat e para të thirrjeve
në detin e harrimit të mos vdesim!


ZOGU I KËNGËS

Rob e patën zënë
drizat e stinëve të ndrydhura
të shterpëzimit,

dhembjet e përgjakën
furtunat e çmendura të dhunës
dhe etja e këngës...

ndaj, me cuklat e shpresës
e hapi shtegun e guximit
në strofullën e kërcënuar,

të mbledhur sa një vezë
në gojë të gjarpërit.

Qiellit të këngës fluturoi
duke mundur heshtjen e lidhur
lëmsh në fyt
nga vdekja e përpirë,

me sqepin e tij të vogël
shpoi në qiellin e fatkeqësisë
vrimën e cicërimës së lirë

nëpër të cilën rrjedhin
vrushkujt e dritës!...

MBIJETESA

Damarëve të jetës së ndrydhur
orakujt e dritës mbollën ca vargje,

ndjenjat e mbijetuara
i ngritën në këmbë
gjymtyrët e mbetura gjallë
nën shqelmat e pamëshirshëm të dhunës

dhe formësuan bërthamën
e këngës së pavdekshme!...

Kështu u ngrit shkalla e parë e guximit
për të ndërtuar kullën e qëndresës
e për t´ua zënë pritën
stuhive të çmendura!…

Tani mund të themi lirisht
se nuk vdiqëm tërësisht
se nuk qemë të humbur,

se gjallë na kishte mbajtur
një fitil i pashuar i këngës!


DASHURI E PAFUND

Mbi të gjitha përpëlitjet
dhe zhaurimat e brendshme
një mendim guduliset
poreve të lodhura të qenies.

Një ditë, do të lodhet penda
dhe vrapi do të ndalet
që të prehet në djepin e heshtjes.

Nuk kam shkruar shumë
por kam mbrojtur të vërtetën
dhe jam fare i qetë
në brendinë e fjalëve të mia.

Kështu, më gëzon fakti
që do të jem baltë e pluhur
nën këmbët e gjalla të brezave
që shqip do të më flasin
mbi poret e tretura të qenies.

Është kënaqësi të jesh baltë
apo kockë e gjetur në shesh
me të cilën do të lozë fëmiu
i nipit të stërnipit tim

dhe fjalët e para do të gugatë
në gjuhën tëndë të lashtë

duke thyer lëvozhgën
e dashurisë së pafund!…



Autorët B » Brahim Avdyli


Nga libri poetik ''KLITHJE NGA FUNDI I FERRIT''
E diel, 11-05-2008, 06:21pm (GMT+1)

Nga libri poetik:

''KLITHJE NGA FUNDI I FERRIT''

Onufri,
Tiranë 1997

dhe, botim i dytë,

Jeta e Re,
Prishtinë 2000.


KËNGA IME

Kënga ime - jeta ime e shastisur
t`u përgjakën gishtërinjtë e të ranë dhjetë lëkura
së renduri pas diellit me një strajcë ëndërrash
me një strajcë dhembjesh, dëshirash që pëlcasin
pa britmë e pa vaje, por që s`pushojnë së renduri
pas pulëbardhave në fluturim horizonteve të ngrysura...
Zgjaten shtigjet tua, zgjaten e kurr nuk sosen
gjithnjë e më pak jam unë- çdo gjë ta kam falur
bonjakja ime- këngë, bimë e etshme gjaku;
s`di ç`të bëj me dhembjen që të çel në çdo rremb
s`di ç`të bëj me pikëllimin tënd pipave të tharë
s`di ç`të bëj me lulet e vyshkura- jeta ime e vrarë
kur dridhen sahatkullat ndër shtërgata motesh,
pa plang e pa shtëpi jemi, ne, endacakë të përjetshëm
ikim nga harrimi, mashtrimet, dhuna, nga vdekja...
por askund fundi i kësaj odiseade, askund Itaka
me buzëqeshje të na shkrijë akujt ankthit e të mallit-
duart t`i ngrohim pranë vatrës- kurrë të braktisur,
të na përtërihet durimi, ty- zëri i shterur
nga fundi i ferrit duke klithur, lëndinës së shtrigave...
T`i mbledhim, moj, cuklat e dashurisë e kujtesën e grisur
edhe me gjysmë mushkërie mund të ecim kah e nesërmja
tash e dimë përmendësh pse u nemën bjeshkët
dhe mësuam të zbresim në det, të ngjitemi kah dielli
udhën e shkronjave e mësuam, shtigjet e fjalës
fanarët e shpirtit t`i ndezim tej- përtej oqeanit
qiell e dhé je për mua- prush e hi jam për ty
djep i ëndërrave të mia- rrita ime je ti,
ndaj të pëshpëris çdo natë dhe të shtrëngoj si fëmijë
jeta ime e shastisur, vdekja ime- poezi!...


PËRPËLITJE*

Ç`dhembje më e thellë
oj Nënë,
se dhembja e asaj që s`mund
ta them?!...


*I thirrur për të marrë pjesë në një orë letrare, të organizuar nga Klubi Letrar "Jeronim De Rada" i Fakultetit Filozofik, autori udhëtoi nga Zvicra në Prishtinë. Por, pasi pa se veglat qorre të UDB-së e kishin futur masën në darë të fuqishme dhe çdo pakujdesi mund t`i kushtonte shtrenjtë edhe autorit edhe organizatorëve, dhe duke mos u pajtuar fare me gjendjen e Kosovës dhe të popullit shqiptar në dhunën serbomadhe, poeti i thuri aty për aty këto vargje duke i lexuar tri herë radhazi, me shpjegimin paraprak, se kësaj radhe është i detyruar t`i lexojë disa herë vjershat e tij.

Ndër të tjera ai tha: „Dashamirë të fjalës së shkruar! Të gjithë sa jemi këtu, vargjet më të bukura i kemi të skalitura në zemër dhe nuk na duhet fletë për to. Vargjet që do t’ua lexoj sonte nuk janë të shkruara në letër. Ato më duhet t’i përsërisë disa herë, në mënyrë që t’i kuptojmë e t’i përjetojmë në tërësinë e tyre!“ Poezia u kuptua si një thirrje për „Kosovën-Republikë“, „Sofra e jonë“, pas saj, nënkuptonte mungesën e lirisë, ndërsa „Kuajt e hazdisur“ simbolizonte gjendjen e pazakonshme që po vinte. Ajo e mori shpërblimin më të mirë të jurisë: portretin e bukur të Jeronim de Radës.

Të nesërmen, revista "Zëri i Rinisë", me autor Halil Matoshin, shkroi një shënim në të cilin theksohej se me prezencën e disave nga diaspora, mbrëmja letrare, përpak sa s`u shndërrua në manifestim të hapur të nacionalizmit dhe irredentizmit shqiptar".


UNË DHE SIZIFI

Unë dhe Sizifi
nga dy skajet e kohës
shekujt i masim
e pesha e dhembjes
si dënim i përjetshëm
na rëndon.

Më duket se ai
ka më shumë fat
meqë zbret në fund
të përsërisë lojën-
sa herë i rrokulliset guri

derisa unë-
këngëtar' i shkretë,
marr e jap një jetë të tërë
dhe s'lëviz nga vendi
gurin e dhembjes!...


LUGETËRIT
E FJALËS

Sa herë flas
më thonë të hesht

sa herë hesht
nën dhunën e tyre
më yshtin të flas

vetëm po të lëviz
nofullat nga dëshprimi
ngërdhuzen tmerrshëm

matem t`i pështyj
më gërvishtin në fytyrë
dhe fshihen

përpiqem t`i harroj
kur dalin papritmas
plot egërsi...

O të mallkuar,
a do të kishte kuptim
ferri pa ju!


ORAKUJT
E RREJSHËM

Ei,
edhe poetët ditkan të bëjnë lajka,
të përhapin mashtrime,
të mbështesin Çezarin
e të lavdërojnë tiranët-
në emër të luftës për Liri!

Edhe poetët ditkan të jenë
si të gjithë të tjerët,
të yshten me të holla,
me shpërblime ndërkombëtare,
e të bëhen zëdhënës
të një të çmenduri tiran
maje Froni,

t`i mbulojnë tragjeditë
me perdet magjike të fjalës,
t`i kurdisin dramat e dhimbshme
të shekujve-
kur blihen!!...

O burrani,
mos u besoni kurrë
orakujve të rrejshëm-
krijuesve oborrtarë!


SYTË E ARGUSIT

Sytë e tu, Argus
i ka fryrë dhembja-
freskinë ua kanë tharë
marrëzitë e kohës.

S’ishte e lehtë të shije botën
duke ndërruar ngjyrë
dhjetë herë në ditë
si kameleoni,

s’ishte lehtë të shihje
demonë të nderuar si hyjni
dhe hyjnitë që grisnin munshkëritë
për të dëshmuar
shejtërinë,

s’ishte e lehtë
të përpije gjithë këtë pleh
që shitet për ar
midis bebëzave

e të masje
dioptrinë e hirësisë
çthjurjen e shekullit
pa guxuar të nxjerrësh
të vërtetën-

Argus,
sytë e tu i vrau shëmtia
në një kohë të pa kohë!


TRAJEKTORJA E FATIT

U linda në malësi
e u treta në mërgim

duke djegur veten
me vargje nëpër buzë
e kokën e lënë
peng për të nesërmen.

Për besë,
kudo shpërndava
dhembjen time të zjarrtë
e mbolla ëndërrat-
thirrjet për Lirinë!

Sa keq,
vështirë po na lëshon
kllapimi e vdekjes-

ndaj na ndjekin
këmba pas këmbë të Ligat!


SOFRA JONË

Sa bukur jemi mbledhur
rreth zjarrit të fjalës
në këtë natë,


zhishkë pas zhishke
këngë pas kënge
lidhni të gjitha hallkat e dashurisë

se plafin e errësirës
si dora perden
Rrezja
ka për të mbledhur-

sapo të fekset në zemra
Agu i Përjetshëm!

Prishtinë, 1986


MBIJETESA E VARGJEVE

Më të bukurat
humbën nëpër ndjekje-
bukurinë ua vodhën lubitë!

Më të zjarrtat
s’munda t’i mbaj-
zjarri i tyre përvëllonte kohërat!

Më të shtrenjat
si t’i nxjerr nuk pata-
bota qe mbushur plot kusarë!

Megjithate,
me ngjyrën e shpirtit
nëpër fletë gjurmët i lashë-

që të mos na shuhet Emri!...


GJURMËT E FJALËS

1. (Kontrolli)

Duke dëgjuar çka flas
duke dëgjuar çka flasin-

përditë shikohem në pasqyrë.


1. (Pasqyra)

Po të mos ishe ti-poezi,
çdo gjë do të shkëlqente

nga paturpësia!

2. (Kontrolli)

Përpëlitem,
copëtohem për njeriun

e njeri dorën s’ma zgjat!

3. (Ngushëllimi)

I vetmi ngushëllim
për zgalemin është

karvani që i shkon pas!


NË ORËN 22 TË NATËS

Në orën 22 të natës
bishat e shetisin njeriun nëpër rrugë,
e nxjerrin nga banesa
për të shkundur dhjamin e foteleve
dhe morrat e një qytetërimi të zvetnuar.

Në orën 22 të natës
vetëm unë i bie prapa qytetit
me laps në dorë-
asnjeri nuk ma kthen përshëndetjen
pos qenëve që ngërdhuzën
drejt meje!...

Në orën 22 të natës
koha e zbulon fytyrën e fshehur të ditës,
unë i vetmi lëviz midis qenve
dhe mas njerëzoren e lidhur për litar.

Ec pak më shpejtë biro, se ra mesnata
dhe s’mbetet kohë për ëndërrën tënde
-më flasin shkurt
shtyllat e dritës,

derisa mendohem
si mund të gdhijë
shekulli i ri?!...


SHQETËSIMET E NJË QYTETARI
TË RENDIT TË TRETË

Hyj në tramvajë dhe dua të ulem
kur padashas ia shkel bishtin një qeni.

Futem në zyren e banesave
të zgjedh (ndoshta) hallet e mëdha të banimit,
dhe shkel padashas bishtin e një qeni.

Futem në një varr modern, 3 me 2 metra,
përpiqem të marr frymë dy herë lirisht
fillikat me vetveten,
por, padashas ia shkel bishtin një qeni.

Dal me të dridhurat e një shpirti të trembur
dhe vrullshëm futem në restorantin e lagjes
sa për të qetësuar mendjen nga të lehurat-
kur prap një qeni bishtin ia shkel...

Oh, botë e qenosur,
si të shpëtoj nga të lehurat e tua?!

Zürich, gusht 1991


PËRTEJ AKERONTIT

E tërë jeta ime dënimit i ngjanë-
pranë syve kalon gëzimi dhe s`e mbërrij,
pranë gojës kalon jeta dhe s`e shijoj,
përpara shëtit e vërteta dhe s`më njeh,
anash gjallëron bota dhe s`më sheh,
prapa kurrizit bie fati, dhe s`më merr...

E tërë jeta ime një tmerri i ngjanë,
edhe pse kështu nuk vendosën hyjnitë
se vetë më dhanë ata brumin e zemrës,
demonët më vodhën një ditë pabesisht
e më shpien të lidhur përtej Akerontit...

Më lanë përherë në një vorbull deti-
as i mbytur isha, as i shpëtuar;
më lanë të vetmuar në një maje mali-
plot thirrje kisha, por i padëgjuar;
më mbyllën thellë në një shpellë guri-
pranë e kam zjarrin e dridhem vazhdimisht

i syrgjynuar së gjalli, ja kështu, në ferr-
shpirtin plot dritë e përrreth vetëm terr!


ASGJË NUK ËSHTË
JASHTË RREGULLAVE

Gjithçka që më ngjet, më ngjet se nuk njoh djallëzi
derisa djallëzia ka përlarë të dukshmen e të padukshmen;

gjithçka që më ngjet, më ngjet kur veproj ndershëm
sepse pandershmëria ka pushtuar hapësiarat e ditës
nëpër të cilat sot nuk kalohet me trëndafil në dorë;

gjithçka që më ngjet, më ngjet duke mbrojtur të vërtetën
pasi e pavërteta është bërë një dinosaur mishëngrënës
dhe rrezikon njeriun- të jesh a të mos jesh është çështja;

gjithçka që më ngjet, më ngjet me paramendim
dhe është pjesë e një strukture të zhytur në ligës...

pra, asgjë nuk është jashtë rregullave të lojës, or bir,
as edhe përmbytja që duhet të vie një ditë, patjetër!


QYTETI I VJETËRUAR

Kryq e tërthor i rashë qytetit
me ethet e halleve të mia-
kryq e tërthor të gjitha mendimeve
për të mos dalur mendsh.

Nga të gjitha rrugët
shtëpitë e plakura hijerëndë vështrojnë,
çatitë e zgjatura sa s’më pështyjnë-

ndër blloqe ka shterruar
damari i fundit i mirëkuptimit,
e asnjë pikë uji s’pikon
nga zemra e gurëve...

Kot e bjerrkemi rininë këtu
për tre franga në ditë,
dy sharje dhe biletën për të ikur
prapa diellit!...

Altstätten, dhjetor 1992


DRITARJA E NJË REFUGJATI

Parmaku prej dërrase
është nxirë nga fjalët e pa thëna-
rrezet i ka ndryshkur shkrumi i zemrës,

qëkrur midis tyre koha është ngrysur
sytë e xhamit më dritën s’e panë!

Me pështymën e nxirë në skaj të dritares
merimangat i kanë tjerrur ditët-

kornizat i brejnë krimbat pa pushim
deri sa ëndërrat zverdhen
mbi një gozhdë të ndyshkur në mur...

Kur ndonjëherë
thekshëm fërshëllejnë fërfëllazat
trarët e shtëpisë zënë të kërcasin

sikur thonë: „lene të qetë njeriun“-
me gjuhën e urtë të plakut.

Por, nëpër të çarat e dërrasave
vetëm thashëthemet rrjedhin
bashkë me përshpëritjet e përbuzjes së fqinjëve,

ato më të rrezikshmet
presin të hapet parmaku
që si koktejl shpërthyes të hidhen brenda!...

Wittenbach, mars 1993


MONODRAMË VETMIE

Shikoj pandarë sipërfaqen e shtrirë
deri atje- të malet e maleve-

nën mjegullën e hirtë të një dite vjeshtake
një botë e tërë zhgënjimesh trandet.

Nga bregu tjetër lodhshëm nisen zogjtë
mbi llamburitjet e vazhdueshme të liqenit,
sikur bartin me vete frymën time-

bregu i shpesës fare nuk shihet,
është vjeshtë, është fund, është dhembje...

Oh, ç’vekje e rëndë shtrihet mbi sipërfaqe
e tërë mosha në ngjyra vjeshte derdhet,

vetëm nëpër shigjetat e frymës sime
dhe ajri sikur pëlcet ashtu në heshtje
velin e trishtimit duke ua hedhur valëve!

Rorchach, tetor 1993


PAMJA NËPËR TË CILËN KALOJ

Deri sa u kaloj pranë
blloqeve të betonit-
peshën e tyre ma hedhin kalistrok
vetëm sa për t’më vënë në lojë.

Vitrinat e dyqaneve
më pështyjnë e më shajnë
për këpucët e shqyera
dhe rrobat që përditë i vesh.

Kalldrëmi lëviz
e përpiqet t’më rrëzojë
për të mos i ecur mbi kurriz
me gjithë shqetësimet e kësaj dite..

I huaj dhe i humbur
midis pëshpëritjes së rrugëve
që s’më përshëndetisin fare
dhe kokën e kthejnë mënjanë
për t‘mos më parë-

ja, kjo është pamja e përditshme
nëpër të cilën kaloj!


MONOLOGU I HEKTORIT
PARA SE TË VDISTE

1.

Kur e prunë
Kalin e drunjtë

mos i hapni dyert
i shqetësuar thashë
se në te fshihet
shkatërrimi ynë.

Të verbërit u ngritën
ik nga Troja, më thanë.

Mos u bë shkaktar
që sërish të derdhet
gjak mbi bedena,

derisa e shenjta paqe
në derë po troket!

2.

Dola vetëm
për të vrarë Akilin

midis atyre bishave
që ulurinin tmerrshën
pranë themeleve
të lirisë

dhe e pashë
në minutat e fundit
si po i digjte mashtrimi
kullat e Trojës!

3.

O Zot,
as plagët e mia
as zvarritja nëpër gurë
s’më kanë turpëruar
më shumë

se mallkimi
që nëpër duart tona
po futej n’kështjellë!


IKJA E KRISHTIT

U ngrit përsëri
lakuriq nga varri
ku të llangosur e shtrinë
pas kryqëzimit.

Nuk e panë
të ikte nëpër natë
nga „toka e shejtë“
për në Kashmir!

S’mund të qëndronte
mes atyre që kryqin
gozhdat e dhunën
për të shenjta i mbanin
nëpër duar,

andaj iku
dhe i la të kërkonin
dymijë vjet
shpëtimtarin!


PËRTEJ BRIGJEVE TË DHEMBJES

Ordi trishtimesh
janë ngjeshur mbi Adriatik,
vetëm sa s`kanë shtrydhur retë e dhembjes,

era thekshëm kaliron hapësirës së trazuar
e dimri shndërrohet në një suferinë të gjallë.

Dëborë nuk ka,
se dëbora nuk zë mbi valë,
pikëllimi ka ngrirë në shkallën tridhjetë nën zero

e s`kam fuqi të zgjoj ëndërrat e pritura të lirisë
s`kam fuqi t’i jap zë vargut që ka ngelur nëpër buzë-
se kënga më tretet në hapësirën e ngrysur të një dite!...

Ordi trishtimesh
janë ngjeshur sërish mbi Adriatik,
askund s‘e takoj Odiseun, as nuk ëndërroj Penelopën,

prej skajit në skaj përpëlitem papa Itakës sime
derisa përpiqem të marr me mend një Liburnë ilire
mbi dhembjen e pafjalë Poseidoni dallgët m‘i ndërsen!

Shtërgata të fuqishme ndjenjash m`i grisin velat e shpirtit,
kam frikë mos Ilirisë së përmbytur m’i zhduken gjurmët
duke i rënë detit anë e përtej me diellin e mërguar
dhe Itakën e lënë në pikëllim-

atje, përtej brigjeve të dhembjes që nuk duken!...

Adriatik, dhjetor 1995


FËMIJA I LINDUR
PAS EMIGRIMIT

Të atin e njeh
vetëm nga fotografia
varur në mur

që s’i përgjigjet
as kur i përlotur
i qëndron përballë.

Kaq i njomë
ka mësuar të mendohet,
ta shohë botën në sy
e vëllain e madh
të cfilitur...

Sidoçoftë,
i ka mbushur ca vjetë
por s’i kujt duhet
t’i përngjasë-

pasi dikush ia shanë
dikush ia lavdëron
babanë e rrejshëm

varur në mur!...


ORDITË E SATANAIT

Sikur s’do të mjaftonte vetëm një dhembje
qiellit të vendlindjes shpërthejnë rrufetë,
pandarë godasin portën e zemrës sime!

Sikur s’do të mjaftonte vetëm një dhembje
kurrizit të vendlindjes kalërojnë lubitë-
shtatë lëkura ia zveshin ditës,
ia krisin unazat për ta ndrydhur palcën
e nervit që mbanë gjallë emrin shqiptar!


Sikur s’do të mjaftonte vetëm një dhembje
orditë e Satanait i bien Kosovës
të gjithë përnjëherë, si t’i binin lodrës,
befasohen që u mbetet gjallë
midis duarve të përgjakura!...

Sikur s’do të mjaftonte vetëm një dhembje
çdo çast vjen nga një klidhmë e nëndheshme-

sa toka më dridhet nën këmbë nga trishtimi!


DY VARGJE
PËR LUGËN TIME

Me ty u lëpi
qeni i shekujve,
gjithmonë në racionin tim.

Shpesh iu dridhe në duar
megjithate, ai të lëpiu
si sot, si gjithnjë-
gajë nuk pate të qaheshe ti!...

Unë,
gabimisht u ula
në një tryezë me te!


RADIO PRISHTINA

Skutë më skutë kërkoj valët e tua
në asnjë kanal zërin s’ta dëgjoj

në më të thellin pus të fjalëve
t’u mbyt zëri vallë, durimi jo- kënga, dashuria!...

Klith një herë të paktën
vetëtima e klithjes ta qajë natën
deri në zemër të Evropës-

s’kapërdihet dot ky lëmsh rropullish mbi ty
pika sa nuk më bie për një këngë me çifteli,

athua forcë s’ke më
athua, s’ke zë?!...


PAFATËSIA

A T D H E,
ti djepi i të gjitha dhembjeve
ti- gasi dhe helmi im

e vetmja, e vetmja, e vetmja dashuri!

Në ty-pa fëmijëri
në botë-pa qetësi,
u çmenda larg teje pa hapësirë, pa liri-

dhe mijëra fjalë
mijëra mendime
të pashprehura më shuken në gji!...


PA TY

Pa ty, Kosovë
i ngjaj asgjësë që zvarritet
e s’arrin përtej hiqit!

Pa ty, fjala ime s’ka peshë
e sillet vetëm rreth humnerës!

As vaji, as kënga s’kanë zë
dhe s’dëgjohen përtej honit
që më rrethon si gojë ferri!

Pa ty, jeta dhe vdekja
e kanë të njëjtën ngjyrë-
vetëm dheu i yt më jep forcë
që ta mund të keqen!

Ndizni magmat e zjarrta
të zemrës sate, pra,

më ndihmo të shpërthej
mjegullën që na ndan!


VDEKJA
QË SE PRANOJ

Asnjë vdekje nuk e pranoj
asnjë vdekje që nuk është rënie
pranë altarit të fjalës,
pranë altarit të lirisë-

as vdekjen mbi lule,
as vdekjen mbi mëndafsh!...

Më e liga vdekje
kjo vdekje e përditshme,
as i gjallë as i vdekur tërësisht,

midis kërmës që të kafshon
dhe fjalës që të vdes nëpër buzë!...


KLITHJA IME

Klithja ime
është më tepër se dhembje
por kuje nuk është-

nuk e lënë të nënshtrohet
zemra e gjërë e Dukagjinit,
as maja e larë e Shkëlzenit të Gashit
mbi të cilin prekë
më së pari Dielli !

Klithja ime- vetëtimë që lëshohet
sa qel e mbyll sytë
mbi kokë të shtrigave,

gjëmim shungullues
i drangojve të malësisë
nëpër njëmbëdhjetë rrathët e ferrit!

Klithja ime
nuk është belbëzim frikacak
i atyre që dridhen nga hieja e vet-

është thirrje që zgjon
edhe ata që ranë
me fjalën liri nëpër buzë,

është kushtrim
për kush është trim
e ngrihet pip në këmbë

me peshën e gjakut të patretur !


ODE ZGJIMI

-Një popull që fle, vdes!

Ismail Qemali


Mbi krahërorin tënd Arbëri
Babiloni i dhunës muret i ka shtrirë,
në pesë pjesë zemrën ta ka ndarë!

Në njëren, vdekja tmerrshëm kaliron
palcën e jetës duke shkelur pa mëshirë,

në tjetrën, dhembja fuqishëm të mbërthen
sa herë e mbledh trupin e shkallmuar
dhe zemrës ndër fjalë i jep shpresë!...

Dhembjet tua, moj, edhe gurin e çanë,
bjeshkët i plasi durimi i tepruar-

mblidhe si Anteu fuqinë e shpirtit,
me gjakun e përtërirë munde agoninë-
toka e qielli do ta përfillin fjalën tënde,

sepse për hirë të lirisë pishat rriten në lartësi
dhe zogjtë fluturojnë- lumejtë degdisen kah deti,

nën dëborë kur gjëmojnë bjeshkët
nga zemra e gurëve po këtë fjalë e nxjerrin,
fëmija kur qan, qan sepse mungon ajo,

kohës i dalin thinjat pa dorën e saj
dhe jeta i mbyll kornizat e fatit
nëse në altarin e Lirisë nuk bien dëshmorë!...


LUTJET E MESIAS
MBI KALANË E SHKODRËS

O zot, fale këtë popull
nga mëkatet që bën vazhdimisht
mbi vetvetn,

por mos ia premto tokën e shenjtë
se tokë të shenjtë e ka Shqipërinë!

Dashuri fali për dheun e vet,
dashuri për gjakun
që po i shpishet,

shpëtoje nga coptimi
orakujt e rrejshëm
dhe përmbytja...

se tempullin e parë e ndërtoi për ty,
tempullin e parë për Liri!


SHPJEGIMI I TË KEQES

Vetëm një ngjyrë e keqja nuk e ka-
vetëm një formë dhembja që zgjon ajo,

Si kameleonit i ndërrohen ngjurat,
si reve të mjegullës- forma!

Dhe emra ka sa të duash dhuna-
emra që ta thajnë fjalën në gojë,

dhe duar që të godasin pa mëshirë
por nënshtrimin kurrë nuk e mbërrijnë ato!...


DIALEKTIKË

Sa më fuqishëm godet
dhuna, krimi, tradhëtia
aq më zëshëm jehon kushtrimi-

aq më e shenjtë,
me e nevojshme bëhet Liria!


SI MUND TË HYHET
NË SHEKULLIN E RI

Nuk hyhet
me gjuhën e Don Kishotit
as me Rrosinantin e Sanços

nuk hyhet
as me Kalin Trojan
dhe hingëllimen e tij të kobshme.

Shekulli i ri
nuk është arenë ku vriten gladiatorët
për të kënaqur Satananë !...

Nëpër trajektoren e tij
hyhet me zemrën e qelibartë
dhe Diellin e zbritur
në shuplakë të dorës,

hyhet vertikalisht
me guximin qytetar
për të mbrojtur të vërtetën !


ga poema

“BUKA E KUQE”

SHKSH “Atdheu”,
Zürich, 1990,

dhe libri i katërt poetik

“PASQYRË E PËRGJYKUR”,

Marin Barleti,
Tirane, 1994.

BRUMI I LIRISË

(Poemë )

-Protestës gjithëpopullore shqiptare
kundër politikës nacionaliste, hegje-
moniste dhe diskriminuese të Serbisë,
kundër terrorit shtetëror, dhunës dhe
krimeve të pafalshme të Jugosllavisë
mbi popullin tim- posaçërisht të rënëve dëshmorë-

me rrespekt e nderim të thellë,
Autori.

1.

Kosovë,
në brumin e ditëve tua
shlligat vjellin helmin e urrejtjes

gatuajnë kohën në ty
si bukë pelini

shlligat e rritura
enkas për këto çaste...

Larat
e shpluara mbi shpinë
janë alarmet e fundit
të një drame, apokalipse
që të pret...

2.

Helmi i tyre
terapi e pazakontë-

sa më shumë t`a shtuan dozën
në palcën e durimit
rezistenca, qëndresa të rritej,

e mbete bimë që s`vyshket
as me fletë as pa fletë

e mbete trung që s`thahet
as me pipa as pa degë...

megjithate,
fjalë e pathënë gjer në fund !


3.

Kush në botë
pat në magjen e fatit
kaq shumë tartull në miell

gërshërë nëpër gishta
shpata mbi kokë

kaq shumë dhembje në këngë
kaq ushujza në ballë
e kaq plagë,

kaq kinzla në ujë
gas kimik-helmik në hapësirë...

Kush në botë
Kosovë
pat kaq mjegull rreth sysh

e kaq Diell në zemër !?

4.

Unë t`i njoh moj
të gjitha përgjakimet tua,

t`i njoh se të janë puthja e parë
e çdo dite të re në ballin tënd

jetë i thënçin !

Se nëpër to prore kemi rrjedhur
shtegut të xhungllës, shtegut të ferrit

shteg i thënçin !

5.

Tash kalojmë nëpër Luciferr
nyja e fundit-
i nënti shpirt në trupin e së qenmes

është tel i hollë
mbi magmat e ndezura të mallkimeve
që ndanë të kaluarën e të ardhmen

sa fija e flokut larg flakës
sa fija e flokut larg hirit
sa fija e flokut
larg portës së bardhë
të shpëtimit

purgatori pastron-
pastroftë të zezat e fatit Kosovë
përgjithmonë !...

6.

Shlligat përreth teje
janë mendimet barbare për ty

të gjitha ligësitë
e fshehura e të pafshehura!

Nga hullitë e qelbura të nëntokës
Megera i ka mbledhur
me helmin e etjes së tyre
nga epshi, ankthi, mëria
të tharmë brumin e kohrave-

aq sa edhe shekujt
të sëmurën nga urrejtja !

7.

I ligu përligj ligësinë
e ligësia është shpirti i xhungllës.

Kur ringjallet ajo
çdo gjë thyen përmasat,
konceptet,
e parashikimet humbin
nga dendësia e botës së egër,

mishngrënësit gëlltisin jetën,
bari rritet për t`i fshehur gjurmët,
sytë e tokës kalben ngadalë,
demonët kthejnë ujrat në qelb...

Oh, Megera është Zot i Lig !
Hiqeni, hiqeni Megerën !


8.
Ajo kohërat do t`i çmendë
tartull duke u dhënë

Zot i prapësirave-
bukën e gënjeshtrave gatoi
me brumin e besimit të verbër,
dhe dushk për gogla shet.

Nëntoka e saj dhe Kosova
janë antinome,

Kosova mban Plis të Bardhë,
s`i duron fëlliqësirat, katranet
mbi horizontet e bardha të shpirtit,

Kosova
është pasqyre e përgjakur dashurishë
për të mbetur gjallë !


9.

Ajo
në sofrën e Zemrës
shtronte pogaçen e shpirtit
kuq si Diellin e ëndërrave të veta,

u lutej Zotrave
të mos ia hidhnin plafin e muzgut
pa një mik,
pa një yll në qivurin e bjeshkëve
për t`u bërë dritë,

shtronte raki rrushi
nga rrushi i zi
i syve të buzëqeshur
edhe në mjerim...

Kosova-
bujari e tepruar !

10.

E tash
hallemadhja nënë
ngjyen ditët në shëllirë,

mbledh fëmijët
me zemër të cfilitur,
ua ndan nga pak misërnike
nga një copë qepë
nga një kokërr djath...

Fëmijët e hallit pyesin
për tollat e kuqe të gishtërinjëve
për lotët e përgjakur
që i rrjedhin ,

ndaj lënë mënjanë
koret e përgjakura
e bredhin të pangrënë, të etur,

dalin nëpër dritaret e durimit,
lëshohen prej katesh
të dhembjes së tyre të pastërt
mbi tokën e ndotur
mbi tokën e gërvishtur thellë
nga dhëmbëzorët-

bredhin
me një fitil të hollë frymëmarrjesh-
gazi kimik përditë ua sos
nga pak mushkëritë

ngrehin gishtërinjtë lart
duke thonë:
- Ti ngrehim të dy duart,
Qielli të mos bie !

11.

Eh, fëmijët e Kosovës !
Janë zogj të përndjekur.

Asnjë pip të qetë s`ua lënë korbat
asnjë kënd të ngrohtë s`ua lënë retë
asnjë rrobe të pagrisur
s`ua lënë drizat e fatit
asnjë fushë me lule kosat s`ua lënë,

po po,
fëmijët e Kosovës
janë të predestinuar !

12.
Fëmijë të pa lodra janë ata,

vetëm në lozshin me gazin e fikur
vetëm në lozshin me emra të përbuzur
me të cilët i thërrasin,
me shpullat e ngjeshura,
me rafalet e kobshme
që i godasin,

me flamujt e melankolisë
duke paramenduar
pak gëzim në mënyrën fëmijërore,

po, ata s`kanë asnjë lodër
pos prindërve të përjashtuar nga puna,

ashtu janë vetë lodra
në duart e egra të viteve !

13.

Sidoqoftë,
a s`është privilegj kosovar
të kesh prindin në shtëpi,

sa kush është nisur nga shtëpia
e s`është kthyer me të gjitha gjymtyrët,
sa kush është nisur
e s`ka mbërrirë të kthehet në këmbë,
sa kush ka humbur rrugën
ditën për drekë
e ka mbërrirë në qendër të listave
nga të cilat kurrë s`ka dalur
i vërtetë,

sa kush...sa qindra mijë ?!

14.

Shumë të tjerë
u shtruan në sofrën e dhembjes,
ata s`janë më
për të ndarë bukën e idhtë të jetës,

të përcjellurit, të ndjekurit,
të privuarit nga kjo hapësirë fryme,

ata me nekrologjinë
e frymëmarrjeve të pëlcitura
në kush e di cilin çast të kobshëm
mbi truall,

qirinjtë e ndezur të rrugëve
dishepujt e dritës së rrugëve
apo shënjtorët e rrugëve të Dritës-

Ata, Lavdi Paçin !



15.

Ranë të puthin Tokën
një grusht dhe të shtrenjtë
për një buzëqeshje fëmijërore,

furtunave të krisura
gozhufin e shpirtit ua kthyen
hodhën rrufe klithmat
drejt shtëllungave të mnerit
e bulëzuan në çdo pip
nëpër çdo degë
nëpër çdo rimë të ndrydhur
këngësh,

ata e shkrinë
ngjyrën e gjakut
me brumin e ditëve që do vinë
që të gatuajnë
me tërë qenien
Buken e Kuqe të Lirisë !

16.

Se Kosova e thotë fjalën
pa iu dridhur buza

dhe vdes
te këmbët e mendimit të vet
si para lterit,

nuk pranoi kurrë
baltën e fjalëve
që s`ia deshi zemra-
Kosova
është tempull i flijimit
për të vërtetën !

17.

Më kot çirren
fantomët e natës

pështymën e mykur të shekujve
më kot e gjuajnë
mbi fytyrën e Diellit,

fantomët e vdekjes-
të mbështjellurit
në hekur e pancir,
në mjegullnajën e mizorisë-

Kosova
flet e vdes burrërisht !

18.

Pranë secilës pikë gjaku
ndizet një Kujtim

pranë secilës pikë gjaku
ndizet një Dritë

dhe me të gjitha
v e t ë D I E L L I !

Sharl Bodler, që i parapriu poezisë moderne

Është konsideruar si i fundmi i romantikëve dhe i pari i modernëve. Sharl Bodler, mbahet si me i madhi ndër poetët francezë. Lindi me 9 prill 1821 në Paris. Në vitet 1831-1836 Bodler vjen të mësojë në Kolegjin local mbretëror. Një emërim i ri, ku Bodleri do të frekuentojë liceun e famshëm Luis-le-Grand. Në vitet 1839-1842: Sharli hyn për pak kohë në Fakultetin e drejtësisë, por është tërësisht i tërhequr pas letërsisë, sidomos pasi është njohur me artistë të tillë si Balzak e Verval. Spikat fort dëshira për një jetë të ç’rregullt, dëshirë kjo që e detyron familjen ta nisë për një udhëtim të gjatë turistik në Indi. Bodleri, pasi qëndron pak kohë në ishullin Maurice, e ndërpret rrufeshëm udhëtimin dhe kthehet në Bordo. Në Francë hyn në zotërim të trashëgimisë së të jatit e lidhet me artisten mulate Jeanne Duval. Bukuria ekzotike, sensualiteti epshëror, magjia turbulluese, janë tema të shumë lirikave të pjesës së parë të librit. Poezinë “Les Bijoux” qe po e botojme në këtë cikël të përzgjehdur e p137rkthyer nga Naum Mara, Bodler ia kushton pikërisht Zhanës. Në të bëhet fjalë pë perlat e vërteta të saj.
Nga 1845 deri më 1846 debuton si kritik arti me dy vepra; ndërkaq vazhdon të bëje një jetë të shthurur e me mjaft shpenzime, duke eksperimentuar së bashku me miqtë e tij artistë, rebelë si vetë ai, efektet e hashishit dhe pasioneve më të shfrenuara të ndjenjave. Fillojnë të shfaqen vargjet e para në shtypin e përditshëm, së bashku me studime e artikuj të temave të ndryshme. Në vitin 1847 boton novelën “Fanfarlo” që përbën një lloj autoportreti ironik dhe përkthen poemën e famshme “Korbi” të shkrimtarit amerikan E.A Poe, me të cilin ndjen një afërsi të theksuar e për të cilin do të shkruajë ese mjaft të bukura e analitike. Suksesi saj i madh do t’i jepte një shtysë akoma më të fortë pasionit të tij për poezinë. Ndërkaq, forcon një lidhje dashurie me artisten me “sy të gjelbër” Marie Daubrun, shpesh e pranishme si burim frymëzimi në pjesën qëndrore të “Luleve të së keqes” Në vitin 1848 Bodleri është në mes të barrikadave, i ndezur nga idealet revolucionare, që do t’i braktisë më vonë përfundimisht pas grushtit të shtetit të L. Napoleonit më 2 dhjetor 1851. Më 1857 botimit të parë të paralajmëruar të “Luleve të së keqes” gjykata i përgjigjet me një gjobë prej 300 frangash, për krimin e përdhosjes së moralit të shoqërisë, duke i hequr botimit gjashtë poezi. Në këtë kohë perëndon edhe ylli i artistes M. Sabatier të frekuentuar prej 5 vjetësh e fortësisht të idealizuar nga Bodleri, deri në atë pikë sa shumë biografë besojnë se kjo mund të ketë qenë shkaku i thyerjes së raportit të tyre. Dëshmi të shkrimtarëve bashkëkohorë që vizitonin të njëjtin sallon me poetin, e përhskruajnë atë si një grua me një inteligjencë të jashtëzakonshme e një bukuri të rrallë. Nga 1864 deri më1865 gjashtë poema të vogla në prozë shfaqen në “Le Figaro” nën titullin “Le spleen de Paris”, ndjekur nga dy në “La Vieparisienne”, tre në “L’Artiste”. Në Belgjikë, ku shkon për t’u kuruar, një revistë i publikon poemën në prozë “Qentë e mirë”. Ndërsa më 1866 botohen 23 poezi të reja nën titullin “Mbeturinat”. Në fund të marsit Bodleri goditet nga një paralizë që i heq mundësinë për të folur.
Dhe më 1867 pas transportit nga Belgjika, në një shtëpi mjekimi në Paris Bodleri nuk jep shpresa për përmirësim dhe vdes më 31 Gusht.

Gazeta Shqiptare

Poezite e meposhtme jane perkthyer nga Naum Mara

Ciganët në udhëtim

Me sytë xixëllues, agimi pa zbardhur,
Rrugët i mori tribuja fatndjellëse.
Te vocrrit mbi supe o duke u shuar etjen,
Me nektarin që del prej gjinjve të varur.

Ngadal’ ecin burrat me armë të praruara,
Ndan’ qerreve ku xhinsi i tyre ësht’ rrasur,
Horizonteve i bredhin syte e bufatur,
Nga keqardhja për ëndrrat e harruara.

Prej foles’ së thellë, bulkthi i mahnitur,
I veshtron tek shkojne dhe zërin ka ngritur;
Sibela*, që i do, madhon fushat e blerta

Lulëzon djerrinat dhe nxjerr nga guri vese,
Para endacakëve,që dihet ç’do i presë,
E njohura tablo e ardhmërive t’errta.

* E njohur si Perendia e begatise.

Kufoma

Të kujtohet, shpirt, se syri ç’na zuri
At’ mëngjes të ëmbël vere!
Në një kthesë të një udhëze guri,
Mbetur një kufomë shqerre.

Me këmbët drejt kaltërsive të ngritura,
Si ndonjë grua e ndyrë,
Përtharë, shëmtuar thundër rronitura,
Barkun nga gazrat fryrë.

Dielli zhurriste kërmën e shkretë,
Përvëlonte pa mëshirë,
Për ta dërmuar në miliona pjesë
T’ia kthente mëmës Natyrë.

Qiejt sodisnin mahnitësen mbetje,
Si e vyshkur margaritë.
Stërfrikshëm nderej, ti the, ajo heshtje,
Sa po të binte të fikët.

Mizat zhuzhitnin, të vëna në ndjekje;
Gëlonte e zeza ushtri,
Turm’ e qullët, e krimbave të vdekjes
Gëzonte të fundit gosti.

Si një valë her’ ngrihej e her’ binte,
Kërkërinte me përtesë,
Thua bufatjes së qelbur do dilte,
E shumfishuar gjallesë.

Përreth ndjeheshin të çuditshëm tinguj,
Si t’ujit dhe të erës,
Sikur grimca indesh dilnin në vrunduj,
Prej trupit të ftoht’ të shqerës.

Trajtat zhdukeshin, nuk mbetej gjë tjetër
Nga ëndërr’ e xhavalitur,
Si bien nga pëlhur’ e pikturës së vjetër,
Bojrat më par’ plasaritur.

Mbrapa ferrave një qen i zgjebosur,
S’na ndante sytë e vëngër,
Gati t’rrëmbente pran’ trupit të sosur,
Copën e mishit të lënë.
-Oh tmerr! dhe ti do shndrohesh një ditë,
Kalbur si kjo cofëtirë,
Dielli im, e bukura e syve dritë,
E dashura ime e mirë.

Po! Kështu o Perendeshë gjith’ hire,
Shpejt, pas të fundit shërbesë,
Posht’ barit të gjelbër, nën ato blire,
Kjo gjëmë do të të presë.

Atje, o shpirt, thoji larvës t’mallkuar.
Që vjen për të të puthur,
Në mendj’ e zemer nuk ësht shformuar,
Engj’llushja ime e bukur.

Loja

Në ndenjëset prej belluzi, të plakurat lavire,
Verdhane, vetull-ngjyer, me sytë pa shkëlqim,
Prej lapëzave ju varen të ndritshëm zinxhirë
Plot gurë e xhingla që lëshojn’ tringëllim.

Ndanë tryezave të blerta të mëkurit portrete
Gojë me dhëmbë të rëna, të ngrira buzeqeshje,
Dhe gishta që dridhen nga një e skëterrshme ethe,
Mbi gjokset që ofshajnë, o thellë nëpër xhepe.

Nën tavanët e ndohtur një rrjedh’ e vertetë
E qindra shandanësh që shndritin jo pak,
Mbi ballet e vrejtur të të shquarve poetë,
Që vijn’ për të humbur ç’kan’ fituar me gjak.

Kjo ësht’ e errta tablo që mu shfaq një natë,
Tmerrësisht e qartë para syve zhbirues,
Dhe unë vetë, në një kënd të sallës së pamatë,
I ftohtë, i heshtur, tërhequr pas vesit tundues.

Zili kam këta njerëz me pasion të paepur,
Gëzimin vdekëtar të të moçmeve lavire,
Që të gjithë vijn’ të shesin pa rreshtur,
Dikush nderin e brezave, e kush të sajat hire!

Dhe zemra më dridhet nga zilia dhe tmerri,
Për të gjorët që ethshëm vetvehten e prishin,
E me dëshir’ zgjedhin atë q’ofron ferri,
Më mirë vuajtjen pa fund se HICIN!

Ballkoni

Ndjell’se kujtimesh, mbi gjith’ dashnorët e dashur,
Për ty të gjitha dhelet, tek ti perkushtimin!
A të kujtohet vallë prekja e përmallur,
Embëlsia e mbrëmjeve kur prisnim agimin
Ndjell’se kujtimesh, mbi gjith’ dashnorët e dashur!

Netët e ndriçuara nga të kuqtë thëngjij,
Muzgjet në ballkon, me një t’argjendtë tis,
Zemrat në një rrahje, tek unë të butët gjij,
Të pavdekshmet fjalë në vesh të çuçuris
Net’ve të ndriçuara nga të kuqtë thëngjij.

Sa të bukur diejt në ato perëndime!
Qeniet njësh të bëra me t’pafundmen botë!
Sikur i përpija të shpirtit kundërmime
Kur mbi ty përkulesha o yll magjiplotë.
Sa të bukur diejt në ato perëndime!

Terr i natës rritej si një gardh i dendur
Flakën e syve të tu ndienja n’errësirë,
Në buzë pija pezmin,nektarin e mbledhur,
Kofshët e tua të ngrohta me duar perfshirë,
Terr’ i natës rritej si një gardh i dendur.

Une kam mësuar t’ju jap jet’ kujtimeve
Çasteve kur ballin mbaja në prehrin tënd.
Po ku ta kërkoj ëmbëlsin’ e hireve
Përpos se tek ti, ku, në c’tjetër vend?
Unë kam mësuar t’ju jap jet’ kujtimeve.

Ato tinguj, oh ç’afshe, ato puthje pareshtje,
A do mund t’i shoh e ti ndjej përsëri
Të dalin nga shpirti, si nga e detit heshtje
Ata diej të zjarrtë që ngjiten n’ajri?
O ç’ tinguj! O ç’afshe! O ç’puthje pareshtje!

Bizhute

Dashnorja krejt cullak dhe duke m’ditur vesin
Kish’ varur gjithe ç’kish’ të vyerat stoli
Ball’lartë, krenare, ndonëse di që e shesin,
Si një skllave Maoresh në ditët plot lavdi.

Kur belin e tundën, bashkë e ndjek ritmin
Moria rrezartë perlash si pasqyra
Më çojn’ në ekstazë, më ngalasin shpirtin,
Sendet ku njësohen tingulli dhe ngjyra.

E shtrirë, gjithe nur; më fton me dashuri,
Tek shtrati mbështetur, djall’zisht buzëqesh,
Pasioni im i thellë e rrok gjith’ ëmbëlsi
Siç ledhaton vala, bregun që i bje ndesh.

Syt’ ngulur tek unë, e zbutur tigreshë,
Lehtas e ndryshon ngjyrën e shikimit
Her’ si një lavire, her’ si virgjëreshë
Zemrën më drith’ron, art i përçudnimit.

Ah llërët dhe pulpat, po vithet e shalët,
Rreshqitse si vaji, si mjellm’za lakuar,
Syri i përpin, një çast veshtrimi ndalet
Thithat edhe gusha si musht i bekuar.

Do t’i le të lirë k’ta engjej prej djalli
Për të prishur paqen që n’shpirt më ka derdhur
Për ta zbritur posht’ nga ai fron kristali,
Ku qetësisht, vetëm ,gjith’ hire ka ndenjur.

Dhe më duken mpleksur, në të re shtatore,
Vithet e drenushës me kurmin si djalosh,
Bel i holl’, fundshpinën tregon rrumbullore,
E sedefta cipëz, në parajsë të josh.

Dhe kur flakëz e llambës më në fund jep shpirt,
Veç zjarri në vatër dritë hedh mbi mure,
Kuqëlon të zeshk’tën lëkurë që shndrit
Çdo gjuhëze flake që lodron dëfryer.

Floartpress