Ali R. Berisha: DHEMBJA DHEMBJES NUK I NGJAN

(Përshtypje leximi nga libri me poezi i Venka Capës, Unë prek me frymë.)



Poezia nuk adhurohet vetëm pse ka bukuri vargnimi, por edhe nga shkaku se lexuesi dëshiron të njihet edhe me vlerat tjera te saj. Në vëllimin me poezi të poetës Venka Capa lexuesi njihet edhe me rrëfimet dhe botën ndjenjore të saj. Është në mesin e njerëzve që ushqejnë shumë dashuri e mirësi ndaj botës, ndaj natyrës e sidomos ndaj njerëzve - përkundër faktit se ajo ka aftësi të kufizuara trupore. Jata e saj emocionale është shumë më tepër e anuar nga mirësia shpirtërore, me botën e saj të dhembshme, por që arrin ta mbaj emocionalisht në zap dhe ta orientojë andej nga e shpie arsyeja dhe normaliteti shpirtëror. Dhe këtu, përmes motivesh, vargjesh e ofrimesh të tjera poetike lexuesi do të mund ta njohë shumë jetën e saj emocionale, krijuese dhe botëkuptimore. Gjithkund e gjithkah me një bindje të sinqertë dhe përgjegjësi të lartë për të shkruar atë që u ndihmon shtresave të lexuesve, e sidomos asaj, të cilës ajo i përket. Madje me një dëshirë e këmëngulje që tërë këtë vlerë mendimore e shkrimore ta shpiej në hapësirën universale të poezisë. Ajo është e bindur se pikërisht poezia është fusha e mirë që ndihmon njerëzit pët t’u ushqyer e shfryrë me ndjesi humane, optimiste e shpresëdhënëse. Lexuesit kanë patur mundësi të vehen në dijeni edhe për raste të tjera të poetëve të ngjashëm dhe janë bindur se ata kanë emocione të forta, shpirt tejet subtil, por nganjëherë edhe me anësi jo aq të mbështetshme nga të tjerët. Venka Capa, ndërkaq ka arritur t’i vë në zap emocionet, çastet dhe rastet e dhimbshme dhe ato i ka shfrytëzuar mirë e suksesshem në jetë dhe në vargje. Ajo tani, pas përvojes (ka dy libra me poezi) në poezi ka rrumbullakuar moton se “Kush dashuron, miku im, ka shpirt margaritar” fq.45. E kush mund ta hudh poshtë këtë?! A është më mirë të dashurosh apo të vetëvuash?

Në tufën e poezive me titullin UNË PREK ME FRYMË autorja gjezdis brenda universit (gjithëmotivit) të saj poetik. Fuqishëm e suksesshëm brumos, polemizon dhe afron shumë një poetësi të tipit – lirikë intime. Në këto lirika të fuqishme dhembshurishte, sëmbuese, të lira deri në vetërrjedhje ka vetërrëfime e shumë këshilla jete. Ajo ne tregon haptazi se ka vendosur ta bëjë mike poezinë e mik lexuesin. Për t’u bashkëndjerë me ta. Melankolia, mendimzezat a pesimizmi nuk i sjellin gjë prej gjëje poetës. Ato munden vetëm të hapin puse të thella e të zeza. Prandaj asaj i mbushet mendja të fluturojë “Hapësirave të shpresës” (21) ku gjen e shijon pamje të bukura të natyrës; dëborën e bardhë, flakën e oxhakut, dritësimin e natyrës, pranverën (dashnoren e poetëve), gjethet (ani, edhe pse janë të vjeshtës, perëndinë e dashurisë, fusha e bjeshkë me lule, ajrin e shpresës, ama edhe njeriun bosh, varrin e babës së vuajtur, Steblevën e boshatisur etj. .

Venka është grua dëshpëruar, por ëshë më tepër shpirtbardhë.
“Në kërkim të mirësise” (25)
që lëshon zërin-varg:
Jam grua, kam shpresa,
Më vlon dëshirë e shnjtë, (14)

“Shpirti i afrohet pemës së braktisur …
Durimi kërkon zgjatjen e dorës” (15), dhe

Mua ma fal durimin
Që sfidat e jetës t’i përballoj. (52)

“Hijet e harresës”, (47), “Mikut të vërtetë’ (50,

Tutje sheshohet zëri lirik “Gotës së dashurisë “Deri në Përjetësi”, Perëndi e dashurisë” me metafora të tjera si “Metaforat e detit”.

Për t’i shpall luftë rënkimit, lotit, shgënjimit, vuajtjes, poetja i lëshon zë dashurisë, jetës, shpresës, shpirtit me armën e durimit, të dëshirës, afshit qëndresëtar, dashurisë etjendezur, në puthfrymëmarrje (fjalëkrijime këto të poetes), nga se ajo beson që “Poezitë ma ndryshojnë gjendjen …” (/70), “Dashuria ime e vetme, e shtrenjta poezi!” (/77).

Gjatë udhëtimit nëpër tituj kemi arritur të kuptojmë por edhe ta njohim motivet tematike të poezive me gjithnjë e më shumë pjekuri, figura të zgjedhura e të bulburta, zëra të ingranuar të simbolikës. Nuk mund të shkojmë tutje pa u ndalur te poezia Në kërkim… (25) për ta mbajtur mend mirë, si një poezi plot nerv e frymëVenke, e dendur me brenakëndim të saj. Poetja vazhdon rrugëve të dytëta deri në “Tokën e boshatisur” (85) të vendlindjes, ku poetja gjen vargje tejet të qëlluara: Fshatari … / Punonte, plugonte … u lodh u dërmua … kudo si murator shtegtoi, E për veten e tij çatia i pikoi!

Na pushton bindja në fund se poetja Venka Capa ka filluar mirë përvijimin e rrugës së poezisë në shumë aspekte me brumë e me stolisje, me zë e me vetëkuptim, me subjektësi e objektësi, me rekuizita të zgjedhura poetike, metafora, simbole, epitete, gradacion e ngjyrësi të tjera stilistike. Një vlerë brendijore poezisë i japin edhe aforizmat e ideuara prej saj, si:
Dhimbja dhimbjes nuk i ngjan. (/47),
Lumturia askend s’e hidhëron. (/60),

Mbaje afër gotën e dashurisë,
Pi herë mbas here në të,
Kërko nektarin e lumturisë,
Qesh e gëzohu pa zë! (/60)

Më e madhja pasuri,
Ti je, o njeri i mirë… (/61), etj.

Edhe në ndërtimin strukturor të poezive poetja është përpjekur të gjejë ndonjë rrugë të veten, mirëpo e rëndon një mënyra e saj e thurjes. Në shumicën e poezive fillon me ndonjë varg melankolik a zhgënjyes dhe përfundon me ndonjë optimist a shprehje qëndrese. Ta përmendim ndonjë shembull: “Jeta ime pelegrin në Sahara / Jam zog i ngjyer në pafajësi. (/20), “Shpirti rënkon … / E unë të gëzohem të lumturohem. (/32), “ Mos krijo këtë zbazti e etje që djeg / Të kam edhe shpirt. (/69). Ka në libër edhe ndonjë thurje jo sa duhet të qëlluar si; troket muzgu i plotë (/400, ardhmëri e vonuar (16), pranvera ka shtri magjinë e ylbertë, (/35), kuse kurse vargu Jam cung dru tharë është përvjedhur aty si një mish i egër, që s’i përshtatet as poetës – si qenie shumë e formuar, as poezisë së saj, plot vullnet e krenari për jetën. Poetja pra duhet të dalë më shumë në natyrë, duhet të komunikojë më shumë me të dhe me njerëzit, ta vizitojë universin letrar, ta zgjerojë fjalorin letrar. Guxoj ta them këtë, sepse një poete që frymën e ka si mjet të parë për ta ndjerë jetën dhe poezinë, nuk duhet kurrë të ngecë. Pas gjithë këtyre vargjeve të mbrujtura me entuziazëm, poetja Venka Capa është bindur se sukseset ndodhen rrugës që e kemi përpara, e jo rrugës që e kemi kaluar. Fryma e kësaj bindje vërehet kudo në vargjet e saj.

SHEFQET DIBRANI - SHKËLQIMI I HESHTUR...

Poezia e Izet Durakut për nga tiparet është gege dhe me ndikime të tejdukshme të poezisë kosovare. Kjo poezi për nga cilësia është vlerë dhe standard, d.m.th. kjo që po përpiqemi ta prezantojmë është një poezi pak më ndryshe, me një strukturë dhe motiv të epikës veriore, por duke përdorur një lloj nënvetëdije gjuhësore autori ka prodhuar standardin e tij poetik, ku “pastaj mbi gjithçka rrëzohet/ ngadalë dëbora e bardhë/ edhe nën të me ngulm toka/ e ruan krenarinë e saj”, (f. 28). Pikërisht këto “gjurmë të ngrira”, kjo krenari “nëpër ashtin e fortë të maleve”, qofshin këto Veriore, e bënë më pikëlluese dhe fort krenare poezinë e këtij libri.
Në kuadër të këtyre dy skajeve, dhembjes dhe krenarisë, hasim vargun simbolik "malet janë gjithkund, para dhe mbas meje!" një refren i cili te poezia - poemë: "MALET JANË GJITHKUND", (f. 15 – 18), përsëritet dhe riciklohet të paktën gjashtë herë, duke i dhënë epikës legjendare një refren krenarie dhe poezisë shtjellim melankolik të dhembjes pasi "putrat e natës mbështeten në truallin/ ku me përndezje sysh ngrehen pusitë", dhe secila e "gjen shtegun e ikjes", qoftë nga krahina e Lumes, në të cilën vazhdimisht, "bora e re shtron mbi të vjetrën", edhe atje ku "malet janë gjithkund, para dhe mbas meje!, të cilat "s'dihet kur u ngulen", por dihet se "soji i thneglave/ gjithë verën e lume kullot/ flakët e ferrit/ e dimini sheh parajsën andërr". Kjo semantikë shprehëse që e përshkruan epikën dhe tragjiken e një populli, mbetet si krijim i bukur dhe vezullues.
Po me këtë motiv dhe me nuanca të ngjashme janë edhe një varg poezish të këtij libri në mesin e të cilave po përmendim: “Motra ime”, “Drini i bardhë”, “A u zgjua”, “Bora”, “Lana”, “Lumë, 1913”, etj. Ndoshta ia vlen për t’i veçuar edhe disa lirika të mira, përmes të cilave kuptohet një botë tjetër ideoemocinale: “Krisma”, “Shorti i dridhjes”, “Vjeshtë a fillim dimëri”, “Një krah zogu”, “Etja”, “Një qerre”, “Dimri i zogjve”, Më ka marrë malli”, “Autobusi i parë i mëngjesit”, “Midis gjethesh si duar”, “Një natë të ndritshme”, “A u zgjuam”, “Merremi vesh”, “2 prill”, “Nëpër trup të pemëve”, “Yje” e ndonjë tjetër që e përbëjnë mozaikun poetik të librit.
Përmbledhja poetike "VEZULLIM HESHTASH“, është konstruktuar mbi simbole të caktuara të cilat janë vjelë nga natyra veriore e Shqipërisë, përkatësisht nga krahina zulmëmadhe Luma, atje ku është vendlindja e poetit, duke ndërtuar një epikë për: malet me lisa të gjatë, për gurët e përrenjtë të cilët do të marrin përjetime emocionale, madje krejtësisht tjetërfare nga ato që i njohim, që i kemi prekur dhe i kemi përjetuar. Në këtë plan janë edhe disa shprehje dhe nocione të cilat kanë ndërtuar një simbolikë meditative: “pylli i pikëpjekjes”, “vramendja e stinës”, “honi qorr i jetës”, “gjijtë e brengës së vjetër”, “veshjezhveshjet e motit”, “drunjëzohem”, “gurëzohem”, “qielltavani i dhomës”, "kremi i fjalëve", "dryn e shulndryshkur", "terri na ndrin, qorri na prin", “lapëvyshktë”, e disa të tjera. Ndërsa në një bllok tjetër mund të futen edhe disa karaktere mitologjike: (Hyu, Orakujt, Olimpi, Adami, Eva, Ora, Qoftëlargu, Shilla dhe Haridba etj.), të cilat marrin frymim shqip, komunikojnë si njerëz të gjallë dhe kanë ndjenja, e madje kanë edhe aftësinë e të menduarit thuaja në shqip.
Jo pak, simbolet në poezinë e Izet Durakut, imitojnë një lloj vetëdije e cila hapëron nga vargu në varg, por ne jemi të vetëdijshëm se këtë shpirt poezisë ia ka dhënë vet autori, siç mund të duket nga këto katër vargje që ia kushton qytetit të tij të fëmijërisë, Kukësit të Vjetër i cili është përmbytur në ujë: “Fort e dhimbshme kjo baladë e Drinit/ fort krenare/ në themel të kalasë së saj u përmbyt/ një qytet e dhjetra fshatra”, (f. 32).
Perceptimet tematike te poezia e Izet Durakt janë të nduarduarta. Ato shoqërohen edhe me konotacione filozofike që bëhen si pjesë e jetës reales, e bëmave të Zonës Veriore e ndarjes së Lumes nga Kosova, ku determinohet një tragjikë e dhembshme: “Ja, dëgjo britmën e motrës sime/ për vëllanë e vrarë kosovarë”, (f. 31), ose vargjet kushtuar revoltës së minatorëve kosovarë që e kanë bërë epokën e vet: “Të harruar pas detantës/ grindjeve nacionale// klithjesh të Stari Tërgut.../ u lodhe duke pritur”, (f. 79).
Nuk mund të flas për arsyet pse autori brenda këtij libri ka futur edhe një sprovë poetike e cila si "pjesë dramatike me një akt", si strukturë letrare (sado interesante), më duket se lë për të dëshiruar. Megjithatë krijimi letrar, “MESNATA VJEN NË PIKË TË DREKËS”, dëshmon se Izet Duraku, absurdin jetësor e ka regjistruar në art me një mënyrë të komunikimit alegorik që do ta bënë poezinë të lidhur drejtpërdrejt me jetën dhe me formën e të mbijetuarit, në këtë tokë përplot dhembje, përplot sfida, tamam ashtu siç shprehet poetikisht: “S’i mund të shkojmë tash te njëri – tjetri/ na i kanë rrëzuar urat/ por ne do të shtrojmë zemrat”, (f. 108).
Titulli i librit "vezullim" lë për të kuptuar se autori ka investuar kohë në planin gjuhësor, sintaksor dhe fonetik, duke e bërë librin më me interes, ndërsa veten si autor i ndjenjave dhe përjetimeve të thella, i njohjeve dhe dijeve të shumta të cilat ndeshen me bollëk. Ky përkushtim e bënë atë si krijues me një individualitet të spikatur dhe mjaftë origjinal. Poezia e tij fekson si një kohezion në mes të interpretimit dhe të artit të shkruar, përkatësisht poezia e këtij libri mund të interpretohet edhe si një diskurs poetik me simbolikën e vet, me nuanca dhe motive që e përbëjnë universin letrar mjaftë meditativ i cili nuancon nga shprehja e bukur poetike që “krap – krup, si pyka (që qanë) mes maleve”. E, më pas duhet të “merremi vesh për mëkatet tona/ për virtytet tona”, jo për gjë tjetër por “për t’u derdhur heshtja”, ka shkruar vet autori.
Struktura e poezisë mundëson për të kuptuar më mirë anën tematike të librit, e cila e profilizon këtë autor veriak të Shqipërisë si poet jo edhe aq të zakonshëm, pasi bota e interesimeve të tij, mënyra shprehëse, aspektet fonetike, ato sintaksore dhe elementet gjuhësore që janë futur në përdorim, janë tipari më karakteristik i këtij vëllimi poetik i cili është dashur të zgjon interesimin, të paktën e "grupeve militante" të cilat kohëve të fundit po trajtojnë "pa lidhje?!" aspektet gjuhësore, duke mos e ditur se “zjarrvënsit (një ditë) i zë gjaku”, (f. 89).
Në disa raste, shihet se autori ka investuar kohë rreth një fjale të vetme, rreth një shprehje të caktuar, rreth një frazeologjie, qoftë edhe në dëm të perceptimit poetik, për të cilin si duket ka më pak mëshirë. Sa për ilustrim po sjellim disa fjalë të rralla të cilat gjenden në libër: irnosë – murrëtehem nga të ftohtit; kaike – anije ose ishte bërë kaike (kur dikush dehet dhe puhatët si anija mbi det), humboj – fundosem; shituem – ndëshkim; prajshëm – qetë; soset – mbaroj; kikël – maje; kërshe - kodër me gurë; zhaurimë – shushurima e ujit; trueme – mallkim; karmë – shkëmb i madh; mazgallë – vrimë ose e çarë; vrundull – dallgë; zbërdhulë – zbardh; ndragiesh – ndyj, etj. etj.
Sipas këtyre shembujve që i theksuam më lartë, mund të pohojmë se Izet Duraku, ka mbetur rob i kërkimit të shprehjeve gjuhësore, (madje ai me fanatizëm i ka futur në leksikun poetik), edhe disa fjalë të rralla, që mund të jenë shprehje lokale nga variantet e gegërishtes arkaike, ndoshta ka pasur qëllim për ta bërë më të veçantë poezinë e tij, në të kundërtën (të paktën kështu mendojmë ne), për të karakterizuar debatin mbi aspektet gjuhësore, qoftë ky edhe vetëm brenda poezisë së tij, p.sh: (vuvosun, orrle, shkrapsë, zamek, feftoi) etj, përbëjnë atë leksikun karakteristikë dhe mjaftë origjinal të Izet Durakut.
Për shkak të këtij kolazhi - fjalësh, pse të mos ndodhte një debat?! Bile i ashpër, pasi debati i bënë mirë librit, poezisë dhe autorit, po më shumë do t'u ndihmonte aspekteve gjuhësore, qofshin ato të shqipes standarde apo të variantit të gegërishtes. Këto tipare të të shkruarit gjakojnë me përpjekjet e autorit për një lloj sistemi të brendshëm, nga i cili buron dufi, ku më pas i ka shpërthyer edhe guximi intelektual.
Poezia e Izet Durakut perceptohet si një imazh i profilizuar për të sjell diçka më ndryshe se e rëndomta dhe ky perceptim vjen nga përzierja tematike, veçmas nga perceptimi figurativ i ngjarjeve e ndodhive të shumta të cilat shfaqen herë si epikë, e herë si tragjikë, ku bashkë me indikacionet reale dhe të skemave sociale vijnë tek lexuesi përmes vargut poetik si një preokupim letrar, apo thjesht si një angazhim intelektual në këtë plan.
Në planin gjuhësor, poezia e Izet Durakut, tek përmbledhja "VEZULLIM HESHTASH", duhet të shikohet në tri aspekte: 1. Aspekti fonetik; 2. Aspekti sintaksor dhe 3. Aspekti gjuhësor:


ASPEKTET FONETIKE:

Kjo veçori dallon për përdorimin e fonemës dhe të fenologjisë në funksion të ndërtimit të vargut poetik, ku përmes strukturës fonetike ka dhënë një kolazh foljor dhe tingëllor me interes për veriakët dhe kosovarët, dhe mjaftë karakteristike edhe për toskovitët e jugut dhe ata që rrihen si standardizues të shqipes. Autori, duke përdorur fjalë e shprehje tipike të variantit të gegërishtes me atë tingëllimën natyrore mjaftë dalluese, vargut të poezisë i ka dhënë "VEZULLIM” prandaj, për shumë aspekte, veçmas për shkak të strukturës fonetike do të duhej nga njohësit të merrej parasysh. Në anën tjetër, nëse këtyre aspekteve do t'ua shtonim afinitetin e artikulimit, pastaj të analizojmë “formën e idesë”, bashkë me leksikun dhe fondin e diftongjeve të shumta: (vramendja, mezidukshme, lughije, drunjzohem, gurzohem, varrdritaret, shkumëzuem, shulandryshkun, përtrulluesi, shitueme, pragmbrëmje, rrëshqenat, spërdredhet, sferohet, jerimija), do të arrijm në një përfundim shërbyes në lidhje me disa aspekte fonetike, të cilat na shtyjnë të mendojmë se struktura e tekstit, qoftë si njësi apo si tërësi ligjërimore poetike, e kanë bërë poezinë edhe më karakteristike, përkatësisht vlerën tingëllore dhe akustikën e saj më të pranueshme.


ASPEKTET SINTAKSORE:

Rima dhe ritmika në poezinë e Izet Durakut, janë shprehje të kujdesshme, ku na detyron të besojmë se autori lëndën poetike e ka shtrydhur dhe përpunuar gjatë. Dhe, nëse shprehja e përdorur në këtë libër do t'i nënshtrohej një laboratori gjuhësor, sidomos në aspektin e përdorimit të togfjalëshit karakteristik, fjalëformimeve të reja dhe lidhshmërisë së tyre, të cilat do të shikoheshin në planin sintaksor, padyshim do të dalloheshin finesa sintaksore të cilat mund të jenë ndikuar si karakteristikë e të folmes veriore nga na vjen autori. E nëse lëndën e këtij studimi do ta kompletonim edhe me elemente të leksikut gjuhësor mjaftë specifik, ku janë gërshetuar norma letrare me atë gege, si një shkrirje e pa definuar (ndoshta edhe nga vet autori?!), e kanë bërë sintaksën e poezisë edhe më të dallueshme. Një ndihmesë në këtë plan e kanë dhënë shprehjet metaforike dhe sinonimet e shumta, të cilat i kanë dhënë një lloj fuqie dhe gjallërie shprehjes poetike!


ASPEKTET GJUHËSORE:

Nëse poezia e Izet Durakut analizohet në aspektin e ndërtimit leksikor të fjalëve e të shprehjeve, të kuptimit e interpretimit, të shumësisë dhe varfërisë së ideve, mesazhin poetik që e karakterizon këtë poezi do të ishte lëndë e mirë për një studim krahasues në mes gjuhës standarde, përkatësisht ndikimit të saj, si dhe të folmes gegërishte, respektivisht rezistimit dhe mos asimilimit të saj. Dhe kjo analizë mund të nis që në titullin e librit, përkatësisht me ndajfoljen "heshtas ose heshtazi". Prandaj mendojmë se në këtë aspekt, gjuha shprehëse, me gjithë fanatizmin e tij për të ruajtur fjalë e shprehje edhe arkaike të gegërishtes, është ndikuar dukshëm nga shqipja standarde, e cila në masë të caktuar te ky autor ia ka asimiluar shprehjen arkaike të gegërishtes, ku përveç paskajores dhe disa tipareve të mbaresave "ue; ie; on; na; me" që janë të ruajtura, lidhëzat, numërorët përcaktor "të; në, një", në tërë tekstin poetik janë shkruar në standardin gjuhësor, duke dhënë një përzierje të gjuhës poetike, shembull tipik i ndikimit, dhe evoluimit pozitiv të normës së shqipes letrare, gjë që do t'ia vlente, (të paktën për këto ndikime), të merrej në shqyrtim, kurse në anën tjetër do të dalloheshin edhe shprehjet dhe normat tjera të gegërishte, të cilat standardi dyzetvjeçar i shqipes së shkruar nuk paska arritur t'i asimiloj.

Nexhat Rexha : NJË BUQETË VLERASH ARTISTIKE

Vëllimi poetik “Ama e dheut” del në dritë në një moment kur atdheu ynë merr një frymëmarrje tjetër.Vjen fjala e bukur poetike nga tingëllima e ofshamat e dashurisë për një jetë krejt ndryshe.Një qind vjet udhëtim, njëqind vjet lutje e këto lutje vijnë nga shpirti i femrës sonë, e cila ka gjakuar jetën dhe poezinë edhe të pa shkruar.
Poezia e përmbledhur në këtë libër bashkon; ëndrrat, dëshirat, idealet dhe bashkon moshat e këtyre poeteshave të një treve, artikulon grishjet nëpër kohë e faza të ndryshme. Vargjet shpalosin botën krejt ndryshe nga ajo që ia kanë përshkruar fatin dhe dëshirat femrës sonë, dikush tjetër, ajo vjen me një zë të qartësuar, sepse në momentet më kyçe të histo-ries, femra jonë ka ditur të ruaj siç është më së miri virtytet njerëzore të kohëve.Ajo ka mundur me sakrificën e saj pushtuesit e ndryshëm dhe me dinjitet ka sfiduar të dukshmen e të padukshmen antikohë.
Në këtë rrjedhë të proceseve shekullore, ajo ka hapëruar në të gjitha vijat e frontit bashkë me mashkullin dhe kështu ia ka dalë ,sepse ajo ka ditur të ruaj të thënën e të pa thënën fjalë.
Në këtë Njëqid Vjetor të Pavarësisë,poezia e këtij vëllimi vjen së bashku me hullinë e poeteshës së parë shqiptare në Kosovë e trevat shqiptare të ish Jugosllavisë, ajo këndoi e para me vepër poetike, ajo i dha elan e cytje penave të reja në hapësirat e këtij trolli të mrrolur. Sadete Presheva me vargun e saj ngjalli jetën dhe shpresa erdhi bashkë me vargun e saj. Ajo krijoi besimin për të, ajo ndërgjegjësoi kohën dhe theu barrierat e huaja.
Në këtë paradigmë poetike vijnë një tufë a buqetë nyjesh të ruajtura në brendinë e kozmosit njerëzor, që harmonizojnë dhe i japin kuptim e qartësi vetëfilijit të Amës së këtij dheu.
Zëri poetik ka ruajtur retrospektivën dhe perspektivës i ka dhënë përparësi gjithnjë të avansuar. Në këtë horizont vargu i tërësishëm i këtij vëllimi identifikon kodin e veçantë të ndërtimit estetik në vargje. Frymëzimet e brendshme, sa idilike, po aq edhe burimore saktësojnë ekzistencialen e imperativit konstruktiv, duke depërtuar deri në skajshmërinë e sintezës tematike dhe metaforike të ruatjes edhe të legjendave edhe të miteve sa më origjinale. Lirikat e tyre kanë dhënë rezultatet dalluese në zhvillimin e proceseve të avansuara në shoqëri, gjithnjë me tendencë të krijimit dhe ruajtjes të substancës sonë kombëtare.
Vargjet e kultivuara në këtë vëllim poetik paraqesin vokacionin e përjetimit krejt në një formë e koncepcion të mëvetësishëm, çka i jep kuptim dallues secilës krijuese. Kjo edhe e bënë më të avansuar botëkuptimin poetik dhe përvijon komplesitetin e zgjidhjes së nyjeve shpirtërore të femrës.
Përkufizimi dallues dhe afrues karakterizon botën poetike të tyre, sikur konstatimi vjen i qartësuar dhe jep identifikimin përmbajtësor në shprehjen dhe vokabularin poetik, si në qasje, poashtu edhe në parashtrim, e këto preokupime vijnë si rezultat i paradoksit të problemeve shoqërore në periudha të ndryshme kohore.
Fuqia e paqës dhe fuqia vargut vijnë si rezultat i dashurisë së amës për atdhe, e në këtë Njëqind Vjetor vijnë poetet me kristalin e vargëzuar sikur nimfat e tregimeve mitologjike. Këtë herë vargjet sikur përbirohen në gjilpërën e arnimeve të shekujve dhe përvijimet e gjilpërës koincidojnë me qëndismën e flamurit, me emrin e Marigonës.
Po, poezia e Miradie Ramiqit, Sabile Keçmezi-Bashës, Albina Idrizit, Sevdije Rexhepit, Zana Pirës, Linditë Ramushit, Hasije Selishtës........., e shumë të tjerave tejkalojnë dilemat dhe thyejnë barrierat e heshtjeve te gjata. Ato vijnë me vargjet e tyre plot energji, ato vijnë me vargjet e tyre plot mall për Amën e dheut.
Kështu, poezia arrin të pushtojë e mund dilemën, ajo tejkalon absurditetin dhe krijon bindjen se arti fuqizon e transformon shoqërinë shqiptare, e ketij Njëqind Vjetori të Pavarësisë i jep kuptimin fuqiplotë.
“Ama e dheut” shkrinë e palon kujtesën për vizionin e besës në shfaqjet e murosura të Rozafës, si dhe i jep mesazhin e qartë portertit të femrës bashkëkohore, sepse muza e saj poetike vjen si përceptim e sintezë të dhënies së idesë për të kaluarën dhe të ardhmën e amës së dheut me shkëlqimin e saj. E në këtë vëllim për herë të parë, vijnë bashkë këto vlera nga Anamorava e Kosova Lindore.

(Lexuar në përurimin e kësaj Buqeteje artistike, në Gjilan, më 27 nëntor 2012, në kuadër të edicionit të tretë "Vjeshta letrare e Gjilanit")

Arsim HALILI - BUQETË POETIKE INTERKOMUNIKIM MES ETNISH

Në dioptrinë e komunikimit artistik, gjegjësisht fjalës poetike, shekulli shqiptar, vazhdimisht ka naviguar ka e bukura, jo vetëm sa për të festuar, në shesh ka nxjerr edhe vlera. Krahas botimive që na erdhën gjatë këtij viti edhe do të na vijnë edhe ditët e vitet në vijim, fare pranë festës sonë madhështore, na vje në duar të lexuesve diçka po aq fisnike, siç është edhe kjo gjini e bukur. Përzgjedhja poetike me strukturë homegjene gjinore. Edhe pse të vetmin ndryshim, ka kofiguracionin kohor dhe hapsinor. Por që është relativizuar edhe interpretuar me maturi, kjo buqetë poetike, e cila sjell aromë shprese dhe fiksim jete për të bukurën. Fjalën e ndërtuar me sens ideo-estetik.
Duke lexuar këtë panoramë letrare mund të themi se është bërë një gërshetim mes emrash të dëshmuar dhe emrave të cilat gjithësesi dita në ditë ka nisur këtë rrugë sfiduse. E që në parantezë, mund të thuhet se trasimi nga një gjeneratë tek tjetra shihet se bota poetike e Anomravës nuk është shterruse. Dhe nëse deri dje ka pas interferime individuale të cilat kanë nuancuar vlerën e akcilës poete, brenda kësaj përmledhje sado që shihen vlera të gjeneralizuar,megjithatë mund të konstatojmë një të vërtet të pamohuar. Se poetsha ynë di dhe ja del ta sforcoj vargun.
Duke qenë se disa nga poeteshat janë edhe nëna dhe mësimdhënëse, ngrohtësia e fjalës prindërore, sikur thërret për urtësinë e komunikimit për të jetësuar shpresën për jetën.
Deri sa lexojmë librin “ Ama e dheut” të autores Lirije Kajtazi, natyrisht na paraqet një reprezantim unik të së cilës përmbledhje, pa dyshim nuk i mungojnë edhe emra të Kosovës Lindore, respektivsht të Preshevës, poetesha të cilat u bënë pjesë e letërsisë shqipe. Ky transponim vje në kohë vlimesh të shkollimit e të emancipimit të shoqërisë shqiptare e në veçanti të femrës shqiptare, do të dal një emër, po nga ky trung iliro – shqiptar, e cila atë botë, në vitin pas shumë peripecive të 1972, letërsia shqipe në Kosovë dhe në hapësirat tjera ish- Jugosllave, kishte të fiksuar një emër femre poete tani më. Nga kjo kohë do të shënohet me një pikë emërtim në drejtzën e gjatë krijuese, kush tjetër, pos Sadete Preshevës. E cila për fatin tonë e të saj të keq, nuk arriti ta përjetoj fizikisht këtë jubile. Iku përjetësisht nga kjo botë, për të lënë tek lexuesit bagazhin e saj krijues, siç edhe është prezantuar në këtë panoramë dinjitoze. Atëherë kur pritej më së shumti rrezatim krijues nga poetesha tjetër e dëshmuar, Fehime Selimi, e cila edhe kjo natyrisht ishte mburrje për Preshevën, ndonëse në gjallje të saj la tri vepra të botuara dhe një pas vdekjes, megjithatë tregon fuqinë e fjalës poetike. Poezia shqipe në Preshevë, sigurisht do të mbijetoi dhe do të dalin emra që do të trasojnë rrugën e Sadetes dhe të Fehimes gjithesesi me individualitetin e saj krijues , këtë rast një emër premtues është edhe studentetja Qëndresa Jakupi.
Gjatë leximit të këtij libri janë përfshirë nëntëmbëdhjetë femra poetesha të Anomravës, në radhë të parë dëshmon se poezia shqipe në këto xixa rrezatojnë, secila me forcën e saj krijuese. Pa dyshim se meritë dhe privilegj është edhe për Asociacionin e shkrimtarëve Ars Club “ Beqir Musliu” Gjilan, i cili në familjen krijuese të këtij asociacioni ka emra që sot demostrojnë degëzime në një trung të fortë. Secila degë krijuese në arealin krijues, jep frutet më të mira brenda këtij asociacioni dhe natyrisht edhe përtej gjeografisë shqiptare. Gjatë leximit të krijimtarisë se cilës poeteshë veç e veç prazantohen variable krijuese edhe për nga motivet. Natyrisht në këtë përmbledhje është bërë përzgjedhja më me vlerë e krijuesve tona, në frymën e saj ndjesore, përmes lirikave që manifestojnë dhembjen , shqetësimet, rebelimin duke i funksionalizuar, gjithënjë me gjuhë rrjedhëse të asaj se çfarë në të vërtet poeteshat tona përcepetojnë dhe përjetojnë dhe dosido t’i përcjellin tek gjeneratat e mëpasme. Duke qenë se një numër i konsideruar i vargjeve, respektivisht të poezive të prezantuar me gjuhën e rrjedhëshme metaforike, janë në funksion të këtij jubileu, sepse aty duke portretizuar me mjaft mjeshtëri dhe kompaktibilitet të gjakimit për të ardhur te liria e shumë pritur, demostron potencialin dhe zemrën e poeteshave tona. Natyrisht se poezitë nuk janë vetëm të këtij funksioni artribues për atdheun, brenda tyre, mund të lexohen edhe vargje të cila kompozohen me mjaft mjeshtri për rrethin shoqëror në disa segmente sociale. Libri “Ama e dheut” e autorës Lirie Kajtazi, në prezantimin e këtyre poeteshave, nuk mund të jetë paraqitje e një terminologjie të ftohët, sepse aty ngërthehet zjarri i se cilës poeteshë. Atyre u flet zemra, sikur këto poetesha në evulimin e tyre dhe përmes përmbledhjes që bart emrin e një krijuese dhe bartëse të shumë proçesve për jetësimin e të madhërishmës, pra lirisë në tokat shqiptare e që është edhe vet sinonimi i saj Lirije Kajtazi. Duket se autorja në ndërdijen tekstuale të asaj që na përcjellin femrat, nënat me mesazhin e tyre krijues, sikur e sforcojnë mendimin se vyrtyti i referohet moralit i cili përbëhet nga dashuria e sinqertë, besnikria dhe respekti i ndërsjelltë, toleranca dhe durimi, natyrisht të tilla atribute nuk janë ekzagjeruese, por sfiduese edhe në momentet kur ato kanë në dorë shpëtimin e botës. Ndaj është mirë të çmojmë këtë thesar që krijon jetë. Natyrisht se u takon të ndihet në çdo takt të jetës zonjë e vërtet. Në këtë kontest më lejoni të kujtoj mendimin e Napoleonit, ku ndër të tjera thekson:” Gruja e bukur të kënaq syrin, gruaja e mirë të kënaq zemrën” Natyrisht secila grua zonjë, apo zonjushë brenda kësaj përmbledhje na ka kënaqur zemrën me poezitë e tyre. Fare në fund të këtij recensioni autores së librit dhe natyrisht të gjithë të prezantuarve pa dallim gjininë e artit: letrar apo figurativ do të shpreh konsideratën time të thellë, duke përmbyllur mendimin e Grafit:
“ Çdo sukses i madh është triumf i këmbnguljes”
Mendoj që këmngulja e autorës, por edhe poeteshave të prezantuara nuk do të mungojnë në vazhdimësi.

Nga Fatmir Terziu:Kjasinë

Asket


Luleqershie, rrokje e egër që të zbutëm,
siç zbutëm zbritjen e shiut në tokë,
pezull në ajrin e misterit,
ngritëm asket ca kokrra,
bëmë veten legjendë nga hija e tjetrit,
gatuam dritën e reme që ndriçon dokrat,
mes joshjes,
janë fletët e zverdhura plot,
varg i lirë i kotjes,
i bataksur kërkon rrënjët me zor,
ku mbiu trupi yt i ushqyer nga motet.

Në hartën e pickuar nga tartabiqet,
absurdi shtronte pelenat e lindjes,
për ty e egëra luleqershie,
s’u kursyen orët e pritjes,
të ngjitur për njëri-tjetrin,
ne ngulëm mijëra filiza përjetësie,
frutat kërkojmë anembanë. Krimbi
asket nga fluturat që lanë vezët,
të mashtroi përnjimend,
si pjellë krimbore e universit,
vazhdon të thithë nektarin tënd.

Pranë teje qershizë. Thuhet në legjendë,
kaluan Jozefi dhe Maria shtatzënë,
të dy u flladitën nën trupin tënd,
por lanë kokrrat e këputura pangrënë,
i rrëmbeu befas një zog me një këngë,
u dha lajmin, që pret një nënë…
… Qershizë e dashur, ndaj mbahesh rrëndë,
thuhet se dhe Mbreti të rri në këmbë,
por ta dish kur fluturat i strehon mes veti,
fsheh vdekjen me dredhat e saj prej asketi.



Vargu i bardhë
zbret poshtë
troket në fletë dhe shtriqet i qetë,
as penën pyet, as edhe mua,
si një këputje e trupave qiellorë,
më lë zgjuar,
ama kot i flas
për gjëra të cilave
ai s’të falë
me shkas rrëmon në astaret sociale,
kjasinë ku përmiren qentë e majmë,
‘këtu kopsiten e këtu ç’kopsiten
“t’ëmën… errësirë”
kilzime vargu,
amazonë vargore që (për)dridhet,
mos u thënçin vargje, qoftë largu!’
Alltia bosh tremb dy veta,
vargu pa dritë kënaq askënd,
që ta krijosh një botë të vockël,
të paktën vargun mos e çmënd…
Vargu është një dritare
si të gjitha dritaret që shikojnë nga vetja,
e ndjej çapitjen tënde,
eja pa frikë si varg i lirë brenda,
e dashur,
pa ty s’do ishte kënga,
ç’varg i shkundur,
do të dilte nga mendja?
Ikja jote është varg,
ashtu siç është rimë ardhja jote,
këtë e di dhe vargu i bardhë,
i ardhur nga motet,
në mendjen time kikël,
kujtimi i qartë kotet,
një varg që harron dritën,
mes vetes ndotet.


Kjasinë – Toka, nga e cila uji del dhe përflehet. (shih për më shumë informacion Fjalorin shqip-anglisht të Oxfordit).

NJË BUQETË POETIKE DHE ARTISTIKE…

Bilall MALIQI



Lirije Kajtazi “Ama e dheut” (Buqetë artistike për 100 vjetorin me femrat krijuese të Anamoravës dhe të Kosovës Lindore, sh.b. Beqir Musliu”, Gjilan, 2012, faqe 160).

“Ama e dheut” një buqetë artistike në të cilën shtrihen poezitë dhe pikturat e krijueseve të Anamoravës dhe të Kosovës Lindore (Lugina e Preshevës) të mbledhura dhe të përzgjedhura nga autorja e librit e cila në bashkëpunim me Ars Clubin “Beqir Musliu” për këtë 100 vjetor doli në dritë. Ky libër i karakterit antologjik i cili është i ndarë në dy pjesë, ku në pjesën e parë të librit prezantohen denjësisht krijueset e vendeve të lartpërmendura të cilat me poezitë e tyre të motiveve të larmishme e kompletuan këtë “buqetë” të degëzuar, poashtu edhe pjesa tjetër me një buqetë artistike të nuansuara me pika rasterike që paraqesin një botë krijuese figurative.
Vetë titulli i këtij libri të veçantë “Ama e dheut” është nxjerr nga një poezi e të njëjtit titull të krijueses Linditë Ramushi e cila nga autorja ka dalur si një ekstazë shpirtërore për degët e ndara e të rremosura të atëmëmëdheut.

Fjalë me imazhe

Degëzimet poetike të krijueseve ky 100 vjetor i ka përmbledhur në këtë libër simpatik dhe tejet tërheqës për lexim.
Mblidhen tok në këtë libër shumë bija të ndara nga “ama” nga nënëmadhja së cilës ia grabitën bijat e saja, tokat ia ndan e ia coptuan, e këto ashtu të ndara me dashuri të madhe i shkruajtën mëmëdheut dhe historisë sonë kombëtare e të tjera motive që dijnë krijuesit ti gjurmojnë e ti qesin në letër.
Secila krijuese me vargjet e saja paraqet botën poetike e cila dallon nga të tjerat, sepse secila ka gjetje motivuese në krijimet, andaj këto poezi që e kompletojnë këtë Antologji janë një përzgjedhje si të poeteshave ashtu edhe të poezive të tyre ku shumica sosh kanë motivin patriotic, secila me forcën shprehëse poetike.
Brenda kopertinave të librit është prezantuar poetesha e parë në trojet shqiptare të ish-Jugosllavisë Sadete Emërllahu-Presheva, e cila që nga viti i largët 1972 doli me librin e saj të parë me poezi e cila atëbotë u cilësua nga kritikët letrar si vepër e realizuar bukur mirë artistikisht. Pra ky portret i një poeteshe me peshë të madhe që shkroi dhe doli në hapsirën krijuese më pastaj ia çeli rrugën penave të reja për të shkruar dhe për t’u bërë pjesë e artit poetik, rrugë kjo që sidomos për femrën shqiptare ishte paksa e vështirë, por prapë se prapë pas saj dolën shumë krijuese të cilat me poezitë e tyre treguan një individualitet krijues sidomos për krijueset që janë brenda kopertinave të librit.
Tanimë në mesin tonë nuk gjendet fizikisht Sadete Presheva, ajo që filloi për herë të parë rrugën e pafund krijuese e cila la pas vete jo vetëm epitetin si krijuesja e parë, por edhe vlerën e poezive të saja si dhe dorëshkrimet . Por na mungon edhe një krijuese e cila llogaritet si poeteshë e njohur dhe shumë produktive Fehime Selimi. Me të dyja këto krijuese identifikohet poezia e femrës shqiptare të Luginës së Preshevës dhe më gjerë.
Zëri poetik i femrave u dëgjua dhe jehoi edhe më tej në Kosovë e në vende të tjera shqiptare. Ajo shpërtheu kudo në kohë më të vështira edhe kur ishte cenzura, edhe kur sankisonoheshin ato që i shkruanin atdheut (amës) së coptuar dhe atëbotë të robëruar. Ato merrnin “guximin” poetik dhe përmes vargjeve shpalosnin dhe derdhnin tërë atë inspirim që kishin dhe kështu këngëtimet e tyre poetike zënin dhe zënë vend meritor në letërsinë shqiptare.
Në këtë libër janë radhitura emrat e 19 poeteshave në mënyrë alfabetike të cilat thyen heshtjet dhe dilemat e krijuara më herët. Ato në këtë libër vijnë me plot elan për të krijuar diçka të bukur- poezi koherente dhe gjetjet e motivit tek poezitë e tyre paraqesin një tabllo reale për kohët nëpër të cilat kemi kaluar si komb dhe motive të tjera të cilat do të jenë aktuale në çdo kohë dhe situatë.
Përveç kësaj brenda librit frymojnë edhe disa krijuese artiste të cilat me pikturat e tyre paraqesin botën e artit figurativ e pamor gjithnjë me një art të posaçëm të karaktereve të ndryshme dhe secila pikturë që është e paraqitur në libër ka fshehtësitë dhe mesazhet e saja për ata që dijnë t’i lexojnë dhe ti kuptojnë.

Imazhe pa fjalë

Në kapitullin /Imazhe pa fjalë/ janë të prezantuara 11 piktore me radhitje alfabetike të cilat poashtu janë nga Anamorava dhe Kosova Lindore. Të gjitha pikturat kanë edhe emrat dhe tok janë me pika rasterike që formojnë pikturat në kolor.
Buqeta artistike ”Ama e dheut”, ka dalë në dritë në këtë 100 vjetor si libër i veçantë, me krijuese të njohura, me poezi të tyre me një art të veçantë poetik dhe me një përzgjedhje me kriter nga autorja e librit.
Tanimë edhe Kosova Lindore (Lugina e Preshevës) është bashkë me “amen” duke i thyer kufijtë kulturor krijueset e saj dhe kështu tani janë tok së bashku vlerat poetike dhe artistike të tyre të pasqyruara në këtë libër simpatik dhe me një vlerë të begatshme poetike dhe artistike…

Rreth përmbledhjes poetike “Me sytë e ëndjes” të poetes Lindita Ramushi

Me sytë e ëndjes

Një lirizëm magjik,
që të deh në çdo fjalë
e figurë poetike




Nga Hyqmet HASKO

Poezia femërore, që buron nga një ndjeshmëri e lartë substanciale dhe liriko-meditaive, po zë gjithnjë e më shumë vend në analet e letrave poetike kombëtare, sidomos në këto kohët e fundit të çlirimit të tyre nga të gjitha pengesat dhe jashtësitë që, në një farë mënyre, e pengonin një gjë të tillë. Kjo poezi, që kultivohet në shtratin e një pathosi dramatiko-lirik sjell me vete mesazhe të befta dhe shumëkuptimëshe, ashtu si vetë bota femërore që i shkruan ato, plot dyzime dhe alternime, qoftë ndjesore, qoftë konceptualo-shkrimore.
Këto po bluaja me vete, teksa lexoja e rilexoja për të disatën herë librin me poezi “Me sytë e ëndjes” të poetes nga Gjilani i Kosovës Lindita Ramushi. Është një përmbledhje dinjitoze, ku zotërojnë poezi të shkruara me nerv e temopritëm, poezi të befasimit lirik dhe të mesazheve që burojnë sa nga teksti aq dhe nga nënteksti poetik.
Ramushi ka si cilësi të saj ndoshta kryesore këndvështrimin modern të shqyrtimit të objektit poetik, thyerjen e grimcimin e qëllimshëm të këtij objekti, për ta rindërtuar të transfiguruar në aktin e thuajse të shenjtë të krijimit të poezisë. Ky modernitet duket jo vetëm në përdorimin e strukturave formale të zhdërvjellëta dhe të pakornizuara, por dhe në idetë e mesazhet që burojnë nga ky këndvështrim.

Ka ardhur një erë e fortë këto ditë
Për ashti kalon furia e saj
Atë ngrohtësi që kërkoja
Disa re të hirta e mbuluan si Hirushen
Me pluhur në përrallë.

(Poezia “Era e thatë”, faqe 64)

Risia e poezisë së Remushit është befasimi poetik, përcjellë me mjete të thjeshta, freskia e figurave dhe kontrapunti që na vjen nga gjetjet e saj origjinale. Siç thamë pak më sipër, ajo e grimcon objektin poetik, kryesisht me anë të enumeracionit, në dhjetëra miniobjekte, të cilat pastaj i bashkon me anë të një figure bazë, duke e rikrijuar të plotë dhe modern aktin e shkrimit poetik.
Në hartën e “shtëgëtimit të saj poetik” përfshihen gjendje, kujtesa, impresione, imazhe të mbetura pezull në kohë, që nga “stacioni i fletëve të vjeshtës”, ku ajo mbledh grimca kujtimesh, deri tek, bie fjala, “qerpiku i dëshirës”, që e fton atë të përcjellë një vektor idealiteti femëor.
Qyteti, rruga, “malli kristalor”, shtegtimi, kënga, dehja, iluzioni, guri, pragu, ëndrra, drita, “era e thatë” etj. janë disa nga fjalët e leksikut poetik të Ramushit, që ajo i ka kthyer në stilema poetike. Prekja e së bukurës, prekja si ndjesi, si përjetim, si kujtesë, si emocion etj., është pjesë e këndvështrimit të saj, një këndvështrim i thyer, plot dritëhije…
Shpirtëzimi i dukurive të natyrës, jetësimi i tyre, me anë të një lirizmi të ngrohtë, të thellë e të magjishëm, deprëtimi në të fshehtat e sendve, trajtave dhe dukurive që ajo bën objekt të shqyrtimit poetik, e bën poezinë e Lindita Ramushit të lexohet me një frymë…
Ajo që e bën të dallueshme poezinë e Linditës nga simorat e saj është vokali shumëgjyrësh mediativ, ritmi i përndezur, figurat e gjalla dhe të shtrira horizontalisht e vertikalisht, vrulli i fjalës dhe thellësia e ndjenjës dhe mendimit. Imazhet që na përfton poezia e saj janë imazhe flu, dehëse e trallisëse, me një kondicionim shpitëror të denjë për kujtesën, përjetimin, emocionin, imazhin, tekstin dhe nëntkestin, që përftohet nga e gjitha.
Një poezi dinamike, që rrok hapësira jete në lëvizje dhe zhvillim, një verb atdhetarie që përndizet në vatrat e përflakura të metaforës, ku e dukshmja dhe e padukshmja, e thëna dhe e nënkuptuara rrinë së bashku në të njëjtin vektor dhe shprehin një botë ideo-emocionale sharmante, plot thyerje dhe digresione, siç është vetë jeta njerëzore që ajo plazmon në poezinë e saj. Kështu mund të përcakothet në vija të përgjithshme poezia e poetes Lindita Ramushi e cila na përcjell një botë të thyer, plot ritme dhe vrulle, siç është vetë jeta e tij në lëvizje, drejt dashurisë universal.
Aventura poetike e Ramushit është një aventurë e bukur, në një rrugëtim të natyrshëm drejt vetvetes së saj autentike, vetvetes poetike. Njëherësh është një udhëtim historik, mitologjik, gati profetik, në thelbin e vetë kohës shqiptare. Poetja konfiguron një peisazh të thyer të shpirtit njerëzor, na jep tablo në lëvizje, si vetë jeta e saj dinamike, në kërkim të gjërave të bukura, për të cilat ia vlen të jetosh.
Të rrugëtosh me poezinë, të identifikohesh me të, do të thotë të jeshë i pushtuar nga magjia e fjalës, nga thellësia e figurës dhe imazhit, nga ndjenjat dhe mendimet më të fuqishme, që mbartin botën e gëzimeve, hidhërimeve, dashurive, iluzioneve, duke flakur çdo çast të keqen nga vetja dhe nga të tjerët, në emër të një sistemi vlerash tek të cilat beson dhe të cilat janë kthyer në një kredo të jetës dhe artit tënd. Duket se kjo është në fakt kredoja poetike e Ramushit, një dashuri e pamasë për jetën dhe njerëzit, një etje për të rilindur në çdo fije bari dhe në çdo qelizë të gjallë të tokës, për hir të gjërave për të cilat ia vlen të luftosh dhe të ëndërrosh.
Afresku i gjendjeve, imazheve, mbresave, përjetimeve, kujtesave të ridimensionuara në artin e shkrimit poetik, ideve dhe mesazheve, që na sjell kjo poete, përfshin prirjet dhe tendencat më serioze të poetikës bashkëkohore mbarëshqiptare, sharmin dhe elegancën e vargut, freskinë dhe modernitetin e figurës, spontanitetin dhe natyrshmërinë e gjetjeve.
Lindita shkruan një poezi ku gërshetohet tradicionalizmi poetik me risitë e modernitetit, më pak përdor vargun me rimë, asonanca dhe ritme të matura, më shumë vargun e lirë, (të lirë në kuptimin më tekonologjik të kësaj fjale, por jo të çliruar nga përkujdesja ritmike dhe prozodike, siç ndodh me një duzinë të vetëshpallurish poetë, që çdo renditje fjalësh, në çfarëdolloj forme e strukture, e quajnë me gojën plot poezi, kur në fakt nuk janë as thjeshtë vargëzime të rëndomta).
Në këtë vëllim të saj të dytë, Ramushi ka shënuar një sukses të ri në shkrimin e poezisë, duke u identifikuar si një zë i veçantë, tok me poetet më të njohura të botës shqiptare.
Në analizë të të fundit, mund të themi se tek Lindita Ramushi shohim një poete e formuar plotësisht e me një profil të vetin poetik, që edhe në këtë libër me poezi, si në të vëllimin e parë, dëshmon një talent e përkushtim përtej të zakonshmes, duke na përcjellë vrullet dhe ritmet e botës shqiptare, me një lirizëm të ngrohtë, të vetvetishëm, fin e spontan...