MIRË SE ERDHE NË ÇIKAGO, PROFESOR DANAJ !

Prof.Dr.Rasim Bebo


Prof. Koço Danaj është njëri nga pёrfaqësuesit më të spikatur të pararojës atdhetare Shqiptare në 20 vitet e fundit. Unë po kthehem prapa në imagjinatë, në 2300 vitet e historisë së popullit tonë të lavdishëm, të marr një kopje të emblemës shqiponjë të Pirros së Epirit, për t’ia sjellë si dhuratë shqiptarit të sotëm Koço Danaj, për të cilin jemi mbledhur këtu. Ky patriot i flakët është si një Pirro shqiponjë dhe neve do t’i bëhemi krahët e tij, Ai ecën mbi një prush zjarri të shtruar nga boshti grek-rus-serb, si kundërshtarë të “Shqipërisë Natyrale”. Prof. Koço Danaj, me kryelartësi, ecën përpara me flamurin shqiptar, për bashkimin e pesë pjesëve të kombit nën flamurin kuq e Zi, me një gjuhë, me një komb, me një flamur dhe me një histori. Ai i bën thirrje, intelektualëve të kombit, të bashkohen në një “Marrëveshje Historike të Madhe”, në kuvend dhe në parlament. Platforma e Shqipërisë Natyrale, bazohet në Kuvendin e Vlorës, i cili shpalli pavarësinë e Shqipërisë Natyrale. Shqipëria e sotme është produkt i Konferencës së Londrës 1913. Pse? Avdi Baleta citon: “Kryengritjet shqiptare që u bënë në Kosovë 1908, 1910, 1912, praktikisht ia shtrinë rrugën serbisë. U harxhuan u grinë forcat tona me Turqinë…” Është fakt i njohur se përplasja shqiptaro-osmane e viteve 1911-1912 dobësoi ndjeshëm potencialet dypalëshe. Pikërisht pak javë pas mbarimit të kësaj lufte (me 18 gusht të vitit 1912) filloi dhe sulmi ndaj territoreve shqiptare, nga Mali i Zi, Serbia dhe Greqia. Nëse lufta e shqiptarëve do të përqendrohej kundra këtyre agresorëve, padyshim që dhe harta e sotme e Shqipërisë do të ishte ndryshe. Lajkat joshëse të diplomacisë Serbe: Marrëveshja e Isa Boletinit me serbët bëhej nëpërmjet popzhivkovit të Vushtrrisë, mundoheshin të shfrytëzonin njëri-tjetrin për interesa të veta. Ata kishin nevojë për trimërinë dhe guximin e Isait, prandaj i jepnin armë dhe para. Lexojmë, Sabri Maxhunin te “Marrëveshja”: “Çohu bre zhivke, fort ju ka gërmue, shpejt një letër me marue, Kral Pjetrit me ja çue”. Ndërsa popi i mençur, dinak, i pa besë, kur Isai bindej për pabesinë e tyre i kthente pushkën, por me shumë gjak të derdhur shqiptari. Po kështu Azem Galica bëri marrëveshje me serbët “ata pranuan” marrëveshjen, (Mori armë dhe para) sepse të dy popuj fqinjë luftonin të njëjtin armik, Turqinë. Por kur miku Miliq Kërsta e tradhtoi, Azem Galica i këndoi: “Pse bre Kërst kështu me marue, / se tri vjet ke nejt me mue, / s’kam mshef motër, / s’kam mshef grue, / të ka dasht nana ma fort se mue”. (Bot. 2011, f. 112). Të tre këto figura, Isa Boletini, Azem Galica, Idris Seferi etj., po të ishin bashkuar në një trup dhe të rruanin freskinë e forcave të armatosura, duke vlerësuar rrezikun më të madh të fqinjëve, në prag të kapitullimit të Turqisë, do të fitonin kundra koalicionit Ballkanik. Një shembull nga historia.
Fan Noli shkruan: “Gjin Bua shpata fitoi kundra koalicionit të madh e të fuqishëm: të bizantëve, turqëve, grekëve, serbëve, dhe Dokos napolitanëve më 1379 e. j. Ai përdori taktikën e një force në kështjellë dhe forca tjetër jashtë kështjellës, ai u ra përsipër si rrufe dhe i shpartalloi, duke zënë rob kryekomandantin e tyre të ekspeditës Anxhuine, Huan Fernandez Heredia. Këtë taktikë të çamit Gin Bua Shpata, e përdori Skënderbeu në rrethimet e Krujës. (“Historia e Skënderbeut”, viti 1949, f.12. ). Vendi ynë sot i është kthyer tradhtisë, në një anarki, ku krerët hanë kokat njëri - tjetrit për hirë të kariges dhe të pasurimit. Pikërisht për ketë ata janë bashkuar me armiqtë tanë shekullor, që nuk duan bashkimin e Kosovës me Shqipërinë dhe jo se jo krijimin e “Shqipërisë Natyrale”. Këtu qëndron madhështia e Koço Danajt, që u tregon me rrugë paqësore dhe nëpëmjet dialogëve, me cilindo dhe kudo brenda dhe jashtë atdheut. Ideatori i platformës për Shqipërinë natyrale, Prof. Koço Danaj, gjen mbështetje te fjalët lapidare të historianit Amerikan Xh. Williams: “Ka ardhur koha që të njihet e vërteta historike dhe shqiptarëve t’u jepet vendi që meritojnë, për kontributin që kanë dhënë në historinë e qytetërimit botëror. Shqiptarët janë gjyshërit e kombeve dhe të gjuhëve të Evropës, si dhe krijuesit e qytetërimit më të lashtë etnik evropian dhe nuk meritojnë të trajtohen, siç janë trajtuar, sidomos në shekullin e XX”. (E. K., f. 12) Por këto merita të shqiptarëve, i ka përvetësuar greku, për këtë lexoni Prof. Gene Haddlebury, kryetar i studimeve Helenistike në Universitetin Georgetoun, që thotë: “Greqia e lashtë e “Fabrikuar krejtësisht”, … është e gjitha një sajesë e krijuar nga një ekip prej dhjetëra historianësh. Prof. Koço Danaj, ka marrë një mbështetje të gjerë në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, sa i takon projektit për kufijtë natyralë të Shqipërisë dhe zhbërjes së Konferencës famëkeqe të Londrës. Platforma për Shqipërinë natyrale, e cila ka trazuar Serbinë, Sllavo- maqedonasit, Greqinë dhe Malin e Zi, ka gjetur mbështetje nga faktorë të rëndësishëm në SHBA. Zoti Danaj ka marrë pjesë në festimin e pavarësisë në Detroit, Çikago dhe Nju York, ku ka referuar për platformën e ideuar prej tij. Ka zhvilluar takim në Universitetin Amerikan, Monroe Kollege, ku fjalën e rastit e mbajti doktor Sesil Rajt. Prof. Koço Danaj u është përgjigjur pyetjeve për platformën e Shqipërisë Natyrale. Janë krijuar tre degë të listës për “Shqipërinë Natyrale” në Detroit, Çikago dhe Nju Jork. Në vitin 2006 kjo u publikua në shqip, anglisht, serbisht, greqisht, sllavo-maqedonisht. Në Beograd janë botuar mbi 850 botime të quajtura rreziku i “Shqipërisë Natyrale”. Mërgim Korça thotë: “Ish ministri i jashtëm, z. Edmond Haxhinasto ka deklaruar: “Bashkimi kombëtar i popullit shqiptar, apo lëvizja e kufijve, është e dëmshme si ide për shqiptarët, dhe si veprim për rajonin”. Dhe më tej duke mos pasur turp, z. Haxhinasto thotë: “Meqë lista toponimike greke për t’u miratuar, jo vetëm që është paraqitur O.K.B.-së nga ana e Greqisë, por aspak prej Shqipërisë …, ka marrë edhe fuqi ligjore,” duke pohuar edhe se fjala ÇAMËRI nuk ekzistoka. Pse jemi druajtur ne dhe vazhdimisht druhemi, t’ia paraqesim kërkesën tonë gjithashtu O.K.B. se?! Prandaj dhe më tej Shteti Grek, ndërmjet drejtuesve të tij, nuk pranon asnjë ballafaqim historik shkencor lidhur me problemin çam, ose të trajtojë problemin e Çamërisë. (Çamëria zhduket nga harta e Greqisë…)” Ndërsa, Kryetari i listës për Shqipërinë Natyrale, profesor Koço Danaj ka shprehur: “… Domosdoshmërinë e miratimit të Rezolutës për Çamërinë nga Parlamenti i Shqipërisë. Duke i bërë thirrje PD dhe PS për të votuar këtë projekt të rëndësishëm. Danaj u shpreh se, mosaprovimi i rezolutës, do të thotë të ringjallësh Napolon Zervën. Ajo është një Rezolutë, nuk është asgjë më shumë, thjeshtë tregon dinjitet. Në radhë të parë, për ne Çamëria është çështje territori, nuk është çështje pronash, pronat janë të individëve, territori është i gjithë shqiptarëve, është pjesë e kombit shqiptar me 15.000 km2. … (“Votimi i Rezolutës…” 30-3-2013).
Kuvendi i Vlorës dhe Qeveria e përkohshme doli e zgjedhur nga të gjitha trojet shqiptare. Më 4 dhjetor 1912 u zgjodh qeveria e përkohshme nga 63 delegatë, nga këta 16 delegatë ishin nga Kosova, ndërsa 7 delegatë ishin nga Çamëria dhe nga të gjithë hapësirat e kombit Shqiptar.
Pas Konferencës së Londrës, rrethanat shoqërore politike të Shqipërisë bënë një kthesë të madhe në mes shteteve të Ballkanit. Shpallja e pavarësisë së Shqipërisë etnike, me 28 nëntor 1912 dhe njohja e saj nga Fuqitë e Mëdha, nën sovranitetin e sulltanit, ishte një akt me rëndësi të madhe në historinë e popullit shqiptar. Këtë akt të pavarësisë shtetet e Ballkanit e pritën me zemërim të madh, veçanërisht reagoi Nikolla Pashiq i Serbisë dhe me ndërhyrjen e Rusisë, Fuqitë e Mëdha e shfuqizuan vendimin e 17 dhjetorit 1913, pasi Shqipëria njihej në kufijtë e saj Etnik nën sovranitetin e Sulltanit. Shqipëria u krasit në pesë pjesë nga Konferenca e Londrës, mbi bazën e logjikës koloniale. Po kështu Gjermania u nda në vitin 1945 në katër pjesë dhe më vonë në dy pjesë. Pas 45 vjetësh kjo padrejtësi koloniale mori fund dhe Gjermania u bashkua. Ky është shembull që vlen edhe për kombin shqiptar. Gjermania e kishte të sanksionuar me kushtetutë bashkimin kombëtar. Të njëllojtë e kemi edhe ne të sanksionuar në kushtetutë bashkimin kombëtar. Por qeveria Gjermane punon për Gjermaninë, Ndërsa qeveria Shqiptare punon për veten e saj dhe për fqinjët. Një shembull: Kur kancelarit të Gjermanisë Perëndimore i arrestohet sekretarja në zyrën e tij, si spiune ruse, ky në moment dha dorëheqjen. Por qeveritë tona e kanë bërë faqen bluashkë dhe nuk u bën përshtypje.
Prof. Dr. Eshref Ymeri shkruan: “Shqipëria ka në krye një kastë tradhtarësh në pushtet dhe në opozitë … Janullatosi është guvernatori faktik në Shqipëri i shovinizmit grekokaragjoz, kurse qeveritë shqiptare që hipin e zbresin nga pushteti në Tiranë, nuk janë gjë tjetër, veçse një turmë kukullash të fëlliqura që na kanë nxirë dhe po vazhdojnë të na nxijnë faqen para opinionit ndërkombëtar. (Janullatosi guvernator grek në Tiranë, 7-9-2011). Dhe më tej. Janullatosi ka deklaruar në gazetën greke “Kathemerini”: “Nuk e Kuptoj idenë e Shqiptarëve, se feja e shqiptarëve është shqiptaria. Këtë tezë do ta luftojmë, duke dalë hapur kundra Rilindjes Kombëtare.
Kur jemi para një qeverie të tillë dhe para një Akademie të Shkencave të tulatur dhe para grekut peshkop që ka pushtuar kishën Noliane, ka filluar tani edhe goditjen e figurave të ndritura të Rilindjes Kombëtare, në këtë kohë, për kundra këtyre, ngrihet me flamurin kombëtar, për Shqipërinë Natyrale Profesor Koço Danaj, si një figurë e ndritur kombëtare. Rëndësi të madhe ka, kur me Listën për Shqipërinë Natyrale, ai do të kërkojë në Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë në Hagë, Shqyrtimin e Ligjëshmërisë së Konferenës së Londrës 1913, që në mënyrë koloniale coptoi në pesë pjesë kombin shqiptar. Ne do t’i paraqesim asaj dëshmi të politikanëve që janë gjallë dhe atyre që kanë vdekur, të cilët kanë pranuar se ajo ishte e padrejtë, ishte koloniale, ishte një krim dhe si e tillë duhet anulluar. Dëshmia e Eduard Greit, e Pierre Pol Kambonit, E Kontit Bekendorf, e ish kryeministrit britanik Bler dhe e Robin Kuk. Personaliteti i shquar politik francez Justin Godar (1871-1956), i ka kërkuar Evropës të korrigjojë krimin që bëri me coptimine trojeve etnike shqiptare. Këtë e kërkoi senatori Helmes në senatin amerikan në vitin 1983. Të njëjten gjë kërkoi historiani i nderuar Dr. Aleksandër Lambert, Xh. Willams për të cilin folëm më sipër. Profesori i Universitetit Colombia, David Philips, i cili është njohës i mirë i çështjes shqiptare në Ballkan, pohon se ka marrë një nismë për promovimin e idesë për krijimin e Shqipërisë Natyrale. (agjensia “INA” 22-6-2012).
Presidenti Amerikan Bill Klinton shprehu në qershor të vitit 2002 se “Nënë Tereza, ishte e para ajo që më bëri të dua kombin shqiptar dhe tani ndihem shumë krenar që plotësova një detyrë morale ndaj saj dhe vlerave të lirisë”. (prof. dr. Saimir Lolja, “Bota Sot”, 19-10-2004).
Është për t’u përmendur, Zonja Magdalen Ollbrajt, në mars 1997, kur renegati ish ministri i mbrojtjes Kiço Mustaqi kishte ardhur me 400 andarte grekë dhe piketonte flamurët greke në Shqipërinë Jugore, Sekretaria Amerikane, pyeti ministrin grek, ju doni të pushtoni Shqipërinë e Jugut, por neve nuk e ndalojmë Turqinë që t’u bjerë juve. Fill pas kësaj deklaratë, kryeministrja turke i dha ultimatum grekut, për t’u kthyer mbrapsht dhe u tërhoq menjëherë. Katrahura e vitit 1997 dhe janarit te 2011, u përgatit dhe u drejtuan nga greku, që kaloi mbi pellgje gjaku të 3500 të vrarë dhe 11.000 të plagosur dhe së fundi grabitën firmat piramidale që përfunduan në Athinë. Kjo është qeveria mercenare e Tiranës që ka përballë sot të nderuarin Koço Danaj.
Ne duhet të nuhasim situatën pastaj ta’ shfrytëzojmë në interes të kombit edhe kur këto interesa kombëtare përputhen me ato të mëdhenjve. Një shembull. Në kongresin Amerikan u kritikua Presidenti Klinton për harxhimin e 6 miliardëve dollarë për Kosovën, dhe ai u përgjigj me dy fjalë: “janë interesat e Amerikës”, por Kosova fitoi pavarësinë. Nga Feliks Taho në faqet e internetit u dha një lajm interesant: “Kryeministri turk Erdogan, në një intervistë për kanalin shtetëror turk, deklaron se Turqia do të mbështesë vëllezërit shqiptar, nëse do të jetë e nevojshme me trupa ushtarake. Ai shtoi më tej, se populli shqiptar ka të drejtën e vetëvendosjes për krijimin e një shteti të madh shqiptar.… Ai shton se trupat kombëtare turke janë në gatishmëri dhe do të ndihmojnë shqiptarët për çlirimin e trojeve shqiptare. (Feliks Taho, internet, 12 maj 2012). I urojmë Profesor Koço Danajt, suksese në realizimin e ëndrrës 100 vjeçare, që të kthehet në realitet shteti i Shqipërisë Natyrale. Të gjithë jemi përkrahësit e tij.

Addison Çikago

Mr. sci. Flori Bruqi: Ibrahim Rugova Cultivator Modernity

The first writings on literature Ibrahim Rugova began with poetry, as all writers do, when they begin to deal with literature. He published about twenty poems, which were at the level of the poems that were published at that time. But soon he abandoned that genre and he devoted to the study of literature, literary criticism mostly. Even early in his first compilation of writings in this area, in the “lyrical touch” at 1971, he showed an inclination towards western advanced literature by avoiding the socialist realism, which had included a part of literature the so-called socialist camp whose territory belonged to Albania and Kosovo as part of Yugoslavia at that time.



Lets add that the proceedings of this book were first published in the temporary ”word” newspaper with the superscript “Literary zeniths”, where his orientation was seen to deal with roofs of literature, mainly with the universal one. In this context, we should also overview the efforts of the creator to be released from the dogma of socialist realism that had gripped the literature that was created at that time, particularly the one that was created in Albania and that somehow influenced the literary creativity created into territories of former Yugoslavia, where Albanians lived and acted. It has been said and written that Ibrahim Rugova was among the first who opposed this direction of literary qith his writings published in newspapers of that time. Actually since in the writings of his book he was warning his orienting that aimed the roofs of literature world, the most progressive part of this literature. This orientation of his would be perfected after his several months residence in Paris, France. One could freely say that his creativity was linked to the modernity in Albanian culture, with modernity of scientific and literary criticism, not only of that created in the territories of former Yugoslavia, where Albanians lived, but in all the world lands, where Albanian language is spoke and written. In this way, his works became lighthouse that illuminate different aspects of literature, overviewed from different aspects that until then had not been cultivated in Albanian letters.



In the meantime Ibrahim Rugova also published other books: “Towards Theory” – 1972, “The strategy of understanding” – 1980, “The book of Bogdan 1675-1685″ - 1982, ” Directions and premises of Albanian literary criticism 1504-1983″ -1983, “Aesthetic rejection” – 1987, and is co-author of two other books “Literary Criticism” (together with Sabri Hamiti) – 1979, and also “Bibliography of Albanian literary criticism, ’44-’74″ (together with Isak Shema) – 1976.

“Faik Konica” the publishing house of Pristine published the set of his books to prove the indisputable values which this creativity possesses and that have not lost actuality even today. In all these books it is easily noticed his keenness to seize things, to explore with rare skill and ability that raises issues in these works. In all these books is apparent his trend to better illuminate issues that writes, by sticking to its primary orientation, to analyze the book in the aspects of art and its role in the development of knowledge. Ibrahim Rugova has made selecting and preparing for the release of selected poems by contemporary poets, as Din Mehmeti, Ali Podrimja, Bekir Musliu etc, which accompanied with introductions, which in reality are concise analysis of the value of these books.



Two are the most precious books of this creator, which seems to be the masterpieces of Ibrahim Rugova and those are “Bogdani’s book 1675-1685” and ”Directions and premises of Albanian literary criticism 1504-1983″. While at first he deals with the study of the work of this versatile humanist and writer, in the second Rugova will deal with the ways of development of literary criticism in Albanian literature. In his critic opinion for the art of the written word in Albanian literature is very early, it even begins with the presentation of the first writings of Albanian writers. Thus, for example, he wrote the following lines:” Also in the line of humanity we have the poet and philosopher Mikel Maruli (1453-1500), who wrote poetry in the spirit of the elegies of Katuli and made the poetic interpretation of world according to Lukreci. In 1497 he published two popular books “quip” and “hymns of nature”, and left in manuscript the book “On the princely education.” In doing so he prove his commitment to track and find elements of critical thinking to literary works, even in other countries and among other peoples, which were published earlier.



In the continuation of this study Ibrahim Rugova would focus on assessments that are given to literature and literary books on different times and spaces. An important place in his work takes the critical opinion of Renaissance writers and the important contribution of this period, who had published numerous works in poetry, prose or even other genres of artistic creativity, but they had given assessments of published works, among whom he mentions Jeronim De Rada, then Faik Konica, which list the among the most valued critics in the aesthetic thought in Albanian letters, which in his writing “The timeline Albanian letters” testifying a higher awareness of the need for Albanian literary criticism, as part of the literature, which also helps in its development. We can freely say that Faik Konica is valued as one of the most astute critics and one of those who helped in the development of critical thought in Albanian literature.



In this sequence should also be mention many other contemporaries of Konica, among whom we are mentioning Fan S. Nolin, who accompanied by introductions translated books from different languages into Albanian, hence his calls his criticism introduction criticism. No doubt that these interpretations are Noli’s precious treasure in the development and growth of critical and aesthetic thought in Albanian letters.



However the consolidation of Albanian literary criticism starts quite late. It begins to develop and cultivate after the start of the publication of many literary magazines in Albanian, whether in Albania or in the Diaspora. In these newspapers and magazines many dams begin to publish their writings that would later become known, thus helping cultivate literary criticism as an integral part of literature. This happens in the ’20s and ’30s of the last century when the magazines “Boyhood”, ” New Albania”, ”Minerva”, ” Illyria”, ” Light Star”etc begn to publish. At their sites will find writings of Eqrem Çabej, Justin Rrota, Mitrush Kuteli, Krist Maloki, but also those of Dhimiter Shuteriqi, Gjergj Fishta and many famous names of Albanian literature. A good part of the Ibrahim Rugova’s study is devoted to contemporary criticism, separately what was created in Albania and separately what was created in Kosovo, namely in the former Yugoslavia. The author of the work under review has brought depth analysis of orientations and values of contemporary critics, whether their published works in the press of Albania or Kosovo, together with their orientations in this field of creativity.



Ibrahim Rugova has followed its work with scientific apparatus, citing footnotes for the used sources, as well as he acted with the count of the utilized literature, historical index of terms, index of names and similar. In two other books, one he has published collections of poetry list with brief assessment of each separately, and on the other, to the latest “Aesthetic rejection” where he counted novels published since 1949 until 1986, just a year before the publication of the book in question. All of which makes his work with high values not only aesthetic, but also scientific.





Albanian and European middle Ages



The study of Ibrahim Rugova, “Bogdani’s book”, where are integrally studied the works of one of the biggest creators of Albanian Middle Ages, Pjeter Bogdani, he is part of those cultural achievements in general, particularly scientific, that among others, inspire respect for the object of study. The man of our time, of this rush and confusion as it has no time to deal with cultural heritage, scientific, philosophical and literary of ancestors. This may be the consequence of our mentality that allegedly everything starts with us or at least reached the enviable development with us. Thus, viewed from this angle, Ibrahim Rugova study opens new windows of knowledge, and thus points out the dark centuries, especially the Middle Ages, where as factuality, is not known for all the treasure of our spiritual heritage. Further, “Bogdani’s Book” removes, among other things, the disposal of heritage cheesecloth, which is a source of the right recognition towards the present, which makes it possible to find ways for prospects of future. The study of Ibrahim Rugova adamantly insists on this issue.



Issues that he has made efforts to raise in interest level and interpretation, to analyze and to solve are major issues that arise before the researchers, and at the same time are part of our spiritual heritage, but also spiritual good things, in the fond of cultural achievements in Europe. Dealing with the work of Pjeter Bogdani, the author of the study a major has investigated its great values in different fields of knowledge, in different plans of knowledge and different plans of achievements of the human mind. Bogdani’s book “Cuneus Prophetarum”, published for the first time in 1685, in Padua, in the Cardinal Barbarigos printing, is the best evidence of the development of art, science and philosophy in the middle age Albanian. Seeing this issue, the author has investigated the forerunners Albanian and European predecessors, to create links of continuity of this development. In the European plan this development is a contemporary of elevated minds of Descartes, Malebranche, Spinoza, Pascal. In the national development plan, it is the brainchild of achievements and efforts of Barleti, Buzuku, Budi and Bardhi.



In the study “Bogdani’s book” is followed a scientific methodology, which was limited by the scope of the study. Multiple historic-graphical data offered to readers today, it may seem that they burden the study, but it is necessary for works of height, because only in this way can be achieved the potential continuity between the offered level to the facility, which is examined in the level of achievement of scientific opinion at the present time.



The study “Bogdani’s book”, pull “annexes”, is divided into two parts. In the first part the author has dealt with the genesis of the book, while in the second part with the analytics of the book of Pjeter Bogdani. These main divisions are followed with numerous subsequent subdivisions, highlighting numerous issues of the book’s plans. The first part are addressed issues that are conditional on the arduous road to the creation of first original national book “Cuneus Prophetarum”. The author of the study has had to deal with the issues of the definition of old Albanian literature, this means with problems of systematization of literature. Furthermore, with the classification of genres and forms that are developed within the old literature, the biography of the author, whose work is the subject of study. To investigate his time, social and cultural circumstances of the time, is also dealed with other sides, outside side of the book nature, to complete this way not only scientific curiosity, but also the demand of cultural opinion of our time. Because, as Shakespeare said, that the author has quoted, “lets get back to the old (antiquity) because it will be progress.”



Below the author has given the six publications that had Bogdani’s books starting from 1685 until 1977. Until today we know that not many people have tried to study the book of Bogdani, even though the book has not ceased to be the subject of different interests since its publishing, in 1685, to the present day. Special book known until today about Bogdani and his work is that of Matteto Sciambra titled “Bogdanica” II, published in Bologna in 1965, which provided many new documents for Bogdani, and analyzes the linguistic and philosophical aspects of the book the Bogdani. However, as the object of various interests, Bogdani’s book was always in the spotlight. According to the author of the study “Bogdani’s book”, among many researchers some of them may be singled out: Mark Harapi, who transcribes and annotates the first part of Cunesit, which publishes in Shkodra in 1940-43. Should mention the contribution of proff.Alberto Sratogonit, Anton Santori, Zef Jubani, Sami Frasheri, Faik Konica, Gaetano Potrotta, Eqrem Çabej, Justin Rrota, Injac Zamputit, the Serbian researchers Radoniq, where is interesting the picture about Bogdani and his family. The study of Jovan Radoniq, most likely, is a result of the controversy that he had with Chedomir Mijatoviqi about the origin of Bogdani and his family, which Mijatoviqi attpempted to proclaim with Serbian origin.

In the second part are addressed issues that emanate from the structure of the book. This structure, as it comes from the study of Ibrahim Rugova, departs with the outside and formal organization of the book “Cuneus Prophetarum” (The Band of the Prophets) that resembles the organization of a library, going till the spearation in scales and circles, to interpret, analyze and evaluate then the book of Bogdani.



To investigate all these aspects of the values of Pjeter Bogdani’s book, the author has determined rightly the extension within the time context, when it is created. This context has two directions: European Middle Ages and national tradition. Obviously, comparative plan was inevitable, because he has made it possible to be understood right, and not just the issue of creation of the book, but also the scientific, philosophical and artistic level. These and other issues, analyzed and interpreted with knowledge of Ibrahim Rugova, make his study among those works that put the fundamentals bases of the study of our spiritual heritage. While exploring the stratification of the book values, the author has dealt with issues of aesthetics and poetry, rhetoric and semiotics, the semantics and poetics, rhetoric and semiotics, semantics and ethics. All these are associated with arguments supported, primarily in resource values that offered Bogdani’s work.



In the tradition of writing and publication of the Middle Ages, it is known that within the publishing of different nature have been introduced the poetry writings too. The author of the study call the poetry that is published in Cuneus, poetic practice. In this context, the author talked about the style, the figures, and the entirety of the work for the types of discourse which, according to him, are two: scientific discourse and artistic discourse. These and other plans observed in the work of Pjeter Bogdani made possible the unfolding of different angles of values that have conditioned its revival from the Middle Ages to the present day. The author of the study, convinced that he hasn’t touched all the contexts of Ceneus, brings an essay at the end. With this book, the author has attempted to review the creative presence of Bogdani’s book in the subsequent creativity of our artist. This interest starts with De Rada and Naim and continues with Nol and Lasgush, coming up in the late days, with Sabri Hamiti and others. Although this presence he calls as a job that should be investigated, comes out tha fact that the greatness of the Bogdani’s book, with its presence wasn’t fictitious but creative.





(Published in the book of the author Engjël lKoliqi “Dr.Ibrahim Rugova architect of The New Dardania-Republic of Kosovo”, Publisher “Rugova Art”, Pristina, May 2011, pg.55 to pg. 60).

http://rugova-namungon.com/en/?p=39

Refleksione letrare :Mos i'a rrëfe shpirtin lumit

Nga Flori Bruqi


Nuk më ndodhi kështu me këtë libër për të cilin po bëj këtë përcjellje sepse autorja Mimoza Legisi vjen tashmë me libër në një moshë serioze e të pjekur, ku ka patur gjithë kohën të lëshojë në tokë lulet e para të rinisë që bien nga një ngricë e lehtë dhe nuk rrezistojnë gjatë. Ajo vjen me libër në një moshë kur poezia është poezi e pjekur, e formuar, vjen pa bujë, pa zhurmë, por me një siguri të kuptueshme, ani se e brishtë në dukje.
Lexuesit do t’i thoja se në këtë libër ka botë, ndjenjë, ka jetë njerzore në gjithë pamjet e saj, me gjithë ngjyrat e saj, ka ftesë për mirësi e fisnikëri.

Përgjithësisht, janë poezi të arrira që shtrihen në një rrafsh poetik me një nivel të bukur artistik. Motivi, figuracioni, ndërthurja e bukur lirike e mendimit poetik janë përmbajtësore dhe të realizuara bukur. Plot ndjenjë, emocion, vrull, zjarr rinor, ku ngarendin në kahje të kundërta dashuria për atdhe nga njëra anë, dhe dashuria për të bukurën, të dashurën. 

Që të dyja këto në kushte e rrethana të jashtëzakonshme, që i shkojnë ndesh njëra tjetrës pa guxuar të bashkohen, pikërisht shkaku i gjendjes në të cilën ndodhen të dyja përkrah njëra-tjetrës. Pra, është koha kur atdheut i dridhet trolli nën këmbë, sikurse edhe dashurisë së autorës :

“Te kërkova maleve, shkrepave, shkëmbinjve
Nuk u lodha aspak për pak mirësi…”

 (”Mirësi”)

Poetja Mimoza Legisi, përmes vargjeve na dërgon deri tek thellësitë e ndjeshmërisë së qenies, që herë-herë na del e thyer në mijëra copa, sikur një violinë, deri tek telat e hollë të shpirtit. Ose, deri aty ku lexuesi dëshiron me hy, pra atje ku dashurojmë deri në marrëzi, ëndërrojmë të jemi edhe kur s'mundemi me qenë. Ku vuajtja për gjënë e dashur është më e ëmbël, se sa humbja e saj krejtësisht:

“Ti, shko sot, shko
Unë do të ndjek me sy gjer në fundshikim…”

 (“Ti, shko sot ,shko”)

Përgjithësisht poezitë e Mimoza Legisit, të (ri)lexuara janë të ndërtuara bukur, e mirë mbi realitetin shqiptar e të vërtetën në përgjithësi. E, të ndërtosh poezi në këto dy dimensione, në këto dy plane, pra, mbi zhgënjimin dhe të vërtetën, ose, të vërtetën zhgënjyese po të duash, është një betejë e ashpër. Dhe, pikërisht këtu është ambivalenca e ndjesive të autorës që e shtyp këtë betejë. Betejës që i hyn dhe ia del mbanë, Mimoza Legisi . Pikërisht duke i strukturuar poezitë në këto dy principe: “Unë jam gjithmonë pranë teje, në mbrëmje dhe agim”… sikur është lajtmotiv, ngjallje shprese që shihet ngado nëpër këtë vëllim poetik të kësaj autoreje, është premtim që të fal siguri, paqe, është betimi i bukur dhe solemn dashurie që e bën më të bukur çdo njeri.



Prishtinë, 6 mars, 2014.

Burrat e kombit flakërojnë nëpër histori

Ishte data 9 Prill 2014 kur unë takoj shkrimtarin kosovar Bedri Tahiri. Ai shoqërohej nga Skënder Kapiti, një burrë fisnik,atdhetar e shkrimtar. Me origjinë Skënderi është nga kosova. Nga Vushtrrria për në Durrës, shkrimtari Bedri Tahiri vjen shpesh për vizitë. Piktakimin e parë,sapo shkel në qytetin bregdetar,shkon te ‘’Drenica e durrësit’’, te kjo vatër atdhetarie e kombit tonë. Çdo vizitor i huaj apo vendas, do përulet në shenjë respekti para ‘’Drenicës’’, sepse aty u projektua liria dhe pavarësia e Kosovës.

Këtë vit Kosova feston 15 vjetorin e çlirimit nga okupatori serb. Ndonse është muaji prill, me sa duket, edhe dielli ngroh e buzëqesh më shumë. Po afron qërshori i 2014! Sa bukur kanë çlur lulet e prillit! Ato vrapojnë për te dita e Lirisë së Kosovës! Edhe ‘’Drenica’’ në Durrës këto ditë prilli, pret e përcjell me dhjetra e qindra vizitorë të grupmoshave të ndryshme. Kosova jonë është një zambak i bardhë që çel e rritet mbi shkëmb! Bijët e saj flakërojnë nëpër udhët e historisë. Atë mbrëmje të datës 9 prill,Klubi i Shkrimtarëve e Artistëve të qytetit durrës, kishte ditën letrare të poezisë. Aty, në atë mbrëmje letrare, morën pjesë edhe kolegët nga kosova. Diskutimet letrare rreth poezive të reja të Nikolla Spatharit, iu shtuan edhe mendimet e miqëve të ardhur enkas në këtë eviniment letrar të klubit. Mendimet dhe vlerësimet, deri te kritikat gjallëruan orën letrare të asaj mbrëmje prilli.Ky takim i befasoi miqtë nga kosova. Të nesërmen, shkrimtari Bedri Tahiri anëtarësohet në Klubin e Shkrimtarëve e Artistëve të Durrësit. Por edhe Skënder Kapiti e…

Në foto, nga e majta në të djathtë: Skënder Kapiti, Bedri Tahiri e Xhevahir Cirongu, Durrës prill 2014.


Atje, në një kafene te rruga ‘’Egnatja’’ së bashku me mua, Skënder Kapitin e mikun nga Vushtrria e Kosovës, pimë një kafe miqësore. Dhurata më e bukur për mua ishte dhurimi i një libri, që Bedriu ia kushtonte përfaqësuesit të Drenicës në Lidhjen Shqiptare të Prizrenit, Ramadan Zymer Bajraktari. Ashtu, shpejt e shpejt i hodha një sy duke lexuar librin. Shfletova një e nga një fletët e tij, e vetja m’u dukë sikur shfletoja vitet e dekadave të historisë sonë. Ndjeva emocione, sepse shkrimtari i palodhur ish ushtar i UÇK-së,(sot mban statusin e veteranit të UÇK-së), lartëson figurat e atdhetare burra apo gra qofshin ata duke shkruar libra, me qëllim që historia e popullit tonë të ngelet e shkruar që t’ju tregojmë brezave nesër, se liria e pavarsia i ka rrënjët te sakrifica e gjaku i derdhur nëpër shekuj. Në faqen 13, autori shkruan: ‘’…Sidoqoftë, Drenica në historinë tonë kombëtare,mbetet territor i qëndresës shqiptare,që secilit pushtues i rezistoi me armë në dorë.Që nga beteja e Kosovës(1389) e deri më sot, nga kjo trevë dolën njerëz që me pushkë e me penë luftuan për çlirim, pavarësi e bashkim kombëtar……… Millosh Nikollë Kopiliqi(nga Kopiliqi i Skënderajt) do të plagosë për vdekje sulltan Muratin e I.’’ Bedriu është një njeri që heshtë kur takohesh me atë, qoftë edhe kur pi një kafe. Por, ai të ‘’flet’’ me penën që shkruan historinë e burrave e grave shqiptare në gjithë hapsirën shqipfolëse, dhe u ngre përmendoren e pavdeksisë në librat e shkruar prej tij.

Nga çanta nxjerr librin e shkruar prej tij e ma dhuron me dedikim mua! Por, edhe unë e ‘’kap’’ në befasi duke i dhuruar librin me titull ‘’Mançllarët’’. E merr librin në dorë, dhe në shenjë respekti e mirënjohje, por e me dhimbje, ledhaton foton e atdhetarit e ish veteranin e LANÇ Qemal Mançe. Heshtim që të tre:Skënderi,Bedriu e unë! …Në ato dy libra ishin shkruar copëza historie të popullit tonë. Dhe sërisht rilexoj fletët e librit. Kryebiseda jonë u përqëndrua te Ushtria Çlirimtare e Kosovës me në krye Komandantin legjendar, ADEM JASHARI,te dita e bardhë e Lirisë dhe Pavarësisë së Kosovës.

Atje, te ai lokal në rrugën ‘’Egnantja’’ të qytetit bregdetar të Durrësit bëmë edhe një fotokujtim për të fiksuar kohën tonë.Por,këtë radhë një foto me aromë Lirie! 12 qërshori i 2014 po afron. Kosova, 15 vjet në Liri! Kështu do të jesh mot e jetë e lirë, Kosova ime!

Burrat e kombit flakërojnë nëpër padeksinë e historisë!

Pa Rrugën e Arbërit, Dibra është e vdekur

Dr Gëzim Alpion, nismëtari i peticionit për Rrugën e Arbërit, nisur gati një vit më parë, më 18 mars 2013, i cili po vazhdon të firmoset online, i ka dhënë një intervistë të posaçme gazetarit nga Kosova, Valmir Gashi. Intervista, e cila përqendrohet në probleme të ndryshme, që kanë të bëjnë me trajtimin që i kanë bërë dhe po i bëjnë çështjes së Rrugës së Arbërit qeveritarët shqiptarë, si dhe rolin që po luan shoqëria civile në këtë proces, u botua me shkurtime në gazetën ‘Panorama’ më 11 shkurt 2014, dhe e plotë në mars 2014 në gazetën ‘Rruga e Arbërit’.





Nga VALMIR GASHI



- Ju i dërguat një letër të hapur në fillim të muajit Maj 2013 Presidentit të Republikës së Shqipërisë z. Bujar Nishani, ish-kryeministrit z. Sali Berisha, kryeministrit aktual z. Edi Rama, drejtuesve të tjerë të lartë të shtetit si dhe kryetarëve të partive të përfaqësuara në Parlamentin shqiptar. Pas asaj kohe, a ka patur ndonjë reagim prej tyre?

- Përveç personave që përmendni ju, kur isha në Tiranë më 3 Maj 2013, u dërgova të njëjtën letër në lidhje me Rrugën e Arbërit edhe znj. Jozefina Topalli, z. Bamir Topi, z. Ilir Meta, z. Fatmir Mediu dhe z. Shpëtim Idrizi.

Sipas konfirmimeve që kemi marrë nga shërbimi postar shqiptar, të gjithë personat në fjalë i kanë marrë letrat. Kjo është konfirmuar edhe nga individë të punësuar pranë këtyre politikanëve.

Deri tani asnjë nga letër marrësit nuk na ka kthyer përgjigje.



- Dr Alpion, përse duhet të merret Qeveria e Shqipërisë me peticionin tuaj, kur ka aq shumë halle për të zgjidhur?

- Nëpërmjet peticionit, ne premtuam më 18 mars 2013 se pas zgjedhjeve të qershorit do t’i kërkojmë qeverisë së re të përfundojë Rrugën e Arbërit. Për ne nuk kishte rëndësi nëse në pushtet do të qëndronte e djathta apo do të vinte e majta.

Të dyja krahët e politikës shqiptare janë fajtorë para Dibrës, pasi çdo premtim elektoral për këtë vepër është harruar menjëherë pas zgjedhjeve. Megjithatë, ne e bëmë të qartë që në fillim se qëllimi ynë nuk është të merremi me të kaluarën, por të shikojmë me shpresë nga e ardhmja. Pra, me peticionin, ne nuk po i kërkojmë qeverisë të premtojë diçka të re për Dibrën.

Me peticionin ne po i bëjmë një shërbim jo vetëm Dibrës por edhe shtetit shqiptar. Mënyra se si shteti e ka keqtrajtuar çështjen e Rrugës së Arbërit na kujton edhe një herë fenomenin shqetësues që e karakterizon shtetin shqiptar për më se një shekull: mungesën e vazhdimësisë në drejtimin e vendit. Është për të ardhur keq që ky fragmentizëm dhe amatorizëm shtetëror është bërë edhe më i ndjeshëm në çerek shekullin e fundit.

Po kështu, mos mbajtja e premtimeve për Rrugën e Arbërit nxjerr edhe një herë në pah se sa ‘pragmatiste’ për qëllime të ngushta personale dhe partiake dhe, për pasojë, sa pak serioze janë programet elektorale të enteve dhe koalicioneve politike në Shqipëri.



- Si shumë zona të tjera të Shqipërisë, edhe Dibra ka kohë që është lënë në harresë. Përse ju zuri meraku për Dibrën kaq papritur? Apo ndoshta keni ndonjë motivacion personal?

- Në planin personal, Dibra ka qenë gjithmonë pjesë e jetës time dhe vazhdon të jetë e tillë, megjithëse nga Peshkopia u largova kur isha 14 vjeç. Dibra ka luajtur një rol të rëndësishëm në formimin tim si njeri dhe intelektual dhe, një vendlindje magjepse ‘harrohet’ vetëm kur ndërron jetë.

Dibra është tema e parë e botimeve të mia. Për Dibrën kam filluar të botoj për herë të parë në gazetën e Peshkopisë ‘Ushtima e Maleve’ në vitin 1980, kur beja stazhin pas përfundimit të shkollës së mesme. Në rreth 20 reportazhe dhe shkrime të ndryshme trajtova një numër çështjesh që mendova se ishin me interes. Mbaj mend se reportazhet, artikujt dhe portretet evidentonin arritjet e individëve të veçantë dhe të disa ndërmarrjeve si dhe nxirrnin në pah disa të meta.

Referenca për Dibrën figurojnë që në fillim edhe në botimet e mia në anglisht, fillimisht në gazetën ‘Middle East Times’ në Kajro në vitin 1993, si dhe në intervista që kam zhvilluar në mediat perëndimore. Influenca e Dibrës në formimin tim është trajtuar edhe nga studiuesi britanik Dr Adrian Stokes në parathënien e librit ‘Foreigner Complex’ (‘Kompleksi ndaj të Huajve’) që u botua në Angli në 2002.

Në Angli, gazeta e parë shqiptare në Londër ‘Albanian Mail’ në vitin 2003 me ftoi që të kontribuoja si ‘columnist’ çdo javë një shkrim sipas tematikës që preferoja. Në rubrikën ‘Ditari nga Birminghami’ unë zgjodha të trajtoj aspekte të veçanta të kulturës dhe traditave të Dibrës.

Shqipërinë e vizitoj çdo vit që kur u largova në vitin 1985 dhe kthimi bëhet ‘i plotë’ kur shkoj edhe në Peshkopi. Në Tiranë takohem rregullisht me një numër intelektualësh dibranë, me të cilët diskutojmë për problemet e Dibrës.

Duke parë se sa e fragmentuar është shoqëria shqiptare dhe sa i rëndësishëm është kohezioni kombëtar për përparimin e një vendi, gjatë dy dekadave të fundit nuk kam dashur të prononcohem publikisht për shqetësimet në lidhje me injorimin e Dibrës dhe diskriminimin tradicional që u bëhet disa zonave në Shqipëri, si në veri ashtu edhe në jug.

Për herë të parë kam folur publikisht për injorimin e Dibrës dhe zvarritjen e pa justifikueshme të punimeve në Rrugën e Arbërit në Korrik 2012 gjatë një interviste televizive në studio me z. Roland Qafoku.

Më 18 mars 2013, kur pashë që politikanët akoma kishin kurajo të kërkonin votat dibrane duke ri-premtuar premtimin e pambajtur, vendosa të mos hesht më.

Motivi im i parë dhe i fundit për peticionin është të kontribuoj sado pak për t’i rikthyer Dibrës dinjitetin e nëpërkëmbur. Shpresoj që shembulli i intelektualëve dibranë në këtë drejtim të frymëzojë edhe kolegë nga zona të tjera të harruara të Shqipërisë që të ngrenë zërin. Në këtë drejtim, peticioni për Rrugën e Arbërit është thirrje për një orientim të ri në politikën shqiptare, pra të mos merremi vetëm me Tiranën dhe disa zona e qytete të ‘preferuara’ apo kryesisht me çështjen e pranimit në Europë, por të kthejmë sytë edhe nga disa zona të Shqipërisë, që janë zhytur në skamje dhe mjerim sikur t’i përkisnin vendeve të botës së tretë, sepse janë braktisur nga shteti.



- Disa media informacioni në Prishtinë kanë raportuar se gjatë muajit shtator 2013 është kontaktuar Zyra e Kryeministrit të Shqipërisë për të kërkuar takim me z. Edi Rama për t’i paraqitur peticionin. A do të ndodhë ky takim dhe kur mendoni se mund të ndodhë?

- Siç premtuam me 18 mars 2013, një muaj pas krijimit të qeverisë së re, më 26 shtator ne i dërguam kërkesën e parë z. Edi Rama për takim. Kërkesa është paraqitur 5 herë deri më tani dhe për çdo rast kemi konfirmim se ajo është marrë.

Nuk duam të nxjerrim konkluzione të gabuara, por heshtja e pajustifikueshme zyrtare, që dikush edhe mund ta konsiderojë jo vetëm si mungesë kortezie nga ana e institucionit të Kryeministrisë, por edhe tregues se si punon, në këtë rast, se si nuk funksionin, administrata shtetërore. Kur kërkesa jonë për takim, e cila nuk ka të bëjë fare me interesa personale, me sa duket injorohet kaq hapur, imagjino se ç’ndodh me qytetarë hallexhinj që u shkruajnë zyrtarëve për të qarë hallet.

E megjithatë, që intelektualët dibrane, që po lobojnë për Rrugën e Arbrit, do të takojnë Kryeministrin e Shqipërisë, kjo nuk duhet vënë aspak në dyshim.



- Cila është rruga që duhet të ndjekë Dr Gëzim Alpion, si një anëtar i shoqërisë civile dhe jo vetëm, për të kërkuar takim me Kryeministrin e Shqipërisë?

- Unë asnjëherë nuk kam kërkuar të takohem me Kryeministrin e Shqipërisë. Kur më është sugjeruar një takim i tillë, nuk kam hezituar të jem i gatshëm, por nuk kam rënë dakord kur më janë vënë kushte se çfarë është e pranueshme të diskutohet apo të mos preket.

Në rastin aktual, nuk është e rëndësishme nëse unë e takoj kryeministrin; intelektualët dibranë janë në gjendje ta ngrenë zërin për Dibrën edhe pa mua. Rëndësi ka që drejtuesi i qeverisë të dëgjojë zërin e dibranëve.

Peticioni për Rrugën e Arbërit nuk ka dhe nuk mund të ketë efektin e zemërimit mbarëkombëtar që pamë në rastin e çështjes së shkatërrimit të armëve kimike, pasi po bëhet fjalë për një rrugë prej 70 kilometrash. E megjithatë, peticioni për rrugën ka ngjallur interes, pasi kjo vepër është me vlera të pallogaritshme nga ana ekonomike dhe strategjike në planin rajonal, kombëtar dhe ndërkombëtar.

Si gjithmonë, si intelektual, unë jam i gatshëm të bashkëpunoj më çdo qeveri të zgjedhur në mënyrë demokratike, por nuk do të jem asnjëherë i angazhuar politikisht. Kjo nuk do të thotë se përçmoj sistemin politik, por si intelektual e ndjej se i shërbej më mirë vendit duke qëndruar jashtë influencave politike.

Intelektualët me integritet janë gjithmonë në ‘opozitë’, dhe opozita e intelektualëve, edhe pse nuk u vjen shumë për shtat pushtetmbajtësve, është opozita më e efektshme dhe më besnike së çdo opozitë politike sepse ajo ka prioritet gjithmonë, jo interesat e një klani të caktuar politik opo të klasës politike, por interesat e atdheut dhe kombit.



- Përse duhet një akademik shqiptaro-britanik të bëhet zëdhënës i Dibrës, kur kjo zonë ka 6 deputetë që janë zgjedhur për këtë punë? Nuk është politike kjo iniciative apo si?

- Ajo që thoni ju është me vend vetëm kur shteti dhe, ne rastin konkret, Parlamenti si dhe deputetët të përmbushin detyrimet ndaj elektoratit. Përderisa në Shqipëri nuk ka normalitet në këtë drejtim, është detyra e intelektualëve të mos heshtin.

Përsa i përket deputetëve të Dibrës, deri tani, pavarësisht përkatësive të tyre politike, ata thjesht kanë vegjetuar. Nëse deputetët e zgjedhur në këtë legjislaturë do të përfaqësojnë Dibrën denjësisht, ata kanë edhe tre vjet e gjysmë për të dëshmuar që janë ndryshe nga paraardhësit e tyre.



- Tanimë peticioni ka regjistruar mbi 4700 nënshkrime online pa llogaritur nënshkrimet në formularët e përgatitur enkas në përputhje me legjislacionin shqiptar. Ky numër i deritanishëm, ju bën të ndiheni të kënaqur nga përkrahja që ka gjetur peticioni?

- Kur filloi peticioni ne menduam se do të ishte një arritje shumë e mirë po qe se do të siguronim 1000 nënshkrime. Tani, duke përfshirë edhe nënshkrimet e formularëve në letër, peticioni ka më shumë se 5000 përkrahës.

Duke parë mobilizimin e rinisë dibrane në Peshkopi dhe në disa fshatra në Dibër, jemi të sigurt se numri i nënshkruesve do të rritet në muajt që vijnë.



- Shqipëria është një vend i politizuar. Ju dhe kolegët tuaj dibranë, që janë prononcuar për peticionin në media, keni theksuar që në fillim se ky peticion është dhe do të mbetet deri në fund jo politik. A janë bërë përpjekje për ta politizuar këtë nismë dhe cili ka qenë reagimi juaj? Apo nuk keni reaguar fare?

- Peticioni ynë ‘i dogji’ që në fillim, si të majtës ashtu edhe të djathtës së politikës shqiptare pasi, siç përmenda më lart, Rruga e Arbërit ka ‘mëkatare’ socialistë dhe demokratë. Para zgjedhjeve, demokratët menduan se peticioni ishte kundër tyre, me gjithë insistimin tonë se ky peticion nuk është për të sulmuar të djeshmit, kushdo qofshin ata, por fillimi i një dialogu konstruktiv me qeverinë. Ndërsa socialistët menduan se peticioni po çonte ujë në mullirin e tyre, kështu që simpatizantët e tyre, veçanërisht në Dibër, u treguan më të gatshëm për të nënshkruar. Pas zgjedhjeve, ndodhi e kundërta. Simpatizantët e së majtës u bënë më të ‘tërhequr’ ndërsa të ‘djathtët’ filluan të gjallërohen.

Për ne nuk kishte rëndësi se kush fitonte zgjedhjet, pasi as unë dhe as kolegët e mi nuk synojmë karrierë politike në Shqipëri. Asnjëri nga ne nuk aderon në ndonjë parti politike. Qëllimi ynë i parë dhe i fundit nëpërmjet këtij peticioni është t’i shërbejmë Dibrës. Për këtë jemi të vendosur, pavarësisht se sa shumë kohë do të na duhet të lobojmë për ndërtimin e Rrugës së Arbërit.



- Dr Alpion, në fjalën përshëndetëse “Kur intelektualët tuten, maskarenjtë mbretërojnë” që mbajtët në Maj 2013 në Konferencën Ndërkombëtare për Nacionalizmin të organizuar në Tiranë nga Instituti Kanadez i Teknologjisë, ju theksuat se Shqipërisë i duhen më shumë se kurrë intelektualë të pavarur. Nisma juaj është përkrahur nga një numër i madh intelektualësh dhe politikanësh me prirje të majta dhe të djathta si dhe të pa angazhuar në politikë. A ju inkurajon ju ky fakt?

- Që në fillim, peticioni u përkrah nga një numër deputetësh dhe ish-deputetësh të së majtës dhe të djathtës, disa jo me origjinë dibrane. Kjo tregon se disa parlamentarë që para zgjedhjeve u bindën se peticioni ynë nuk kishte nota politike. Kjo na inkurajoi ashtu siç na gëzoi fakti që edhe një numër intelektualësh dhe artistësh të njohur nga Shqipëria dhe Kosova si znj. Nexhmije Pagarusha, z. Kujtim Çashku, z. Ndriçim Xhepa, z. Behar Mera, Profesor Artan Fuga etj, na përkrahën pa rezerva pavarësisht qëndrimeve të tyre politike.

Shoqëria civile luan një rol të rëndësishëm edhe në vendet demokratike ku funksionon shteti ligjor. Ndërsa në Shqipëri, ku shteti është i dobët sepse legjitimiteti dhe efikasiteti i tij janë erozuar nga metoda korruptive në drejtim dhe menaxhim, shoqëria civile merr një rol të veçantë.

Problemi është se në Shqipëri, pavarësisht disa shkëndijave premtuese që pamë me protestat kundër shkatërrimit të armëve kimike siriane në nëntor 2013, shoqëria civile është akoma në një faze embrionale, e pa organizuar dhe për pasojë nuk është e ndërgjegjshme për rolin e saj të rëndësishëm që mund të luajë, aq më tepër që në Shqipëri marrëdhëniet midis qeverisë dhe opozitës vazhdojnë të jenë në një gjëndje të mjerueshme.

Zhvillimi i Shqipërisë me hapin e vendeve ish-socialiste po pengohet nga një klasë politike kleptoktarike, që në 20 vitet e fundit po e qeveris vendin sipas modelit të rotacionit të tipit Putin-Medvedev. Pra, në Shqipëri edhe kur ka ndryshim nga e majta në të djathtë apo anasjelltas, pavarësisht premtimeve të fillimit, jo shumë gjëra ndryshojnë, pasi politikanët shqiptarë, pavarësisht disa akteve simbolike, në thelb nuk kanë dëshirë dhe guxim të prekin interesat financiare të ‘oponentëve’ të tyre politikë. Pra, në vorbullën e korrupsionit që ka kapur për fyti shtetin, drejtuesit e politikës janë ‘në të’ së bashku.

Në këto kushte, elita intelektuale në diasporë mund dhe duhet të luajë një rol primar. Kjo elitë është e përkushtuar për t’i shërbyer Shqipërisë në mënyrë reale dhe jo vetëm kur qeveritë ndërmarrin nisma sensacionale për të kthyer në Shqipëri trurin e larguar. Fushata të tilla kanë dështuar më parë dhe ka të ngjarë të dështojnë edhe në të ardhmen, sepse bëhen kryesisht për qëllime politike.

Kjo është arsyeja kryesore, mendoj unë, përse, tani për tani, elita intelektuale në diasporë është e ‘distancuar’ dhe kjo gjendje do të vazhdojë për aq kohe sa qeveria e Tiranës të përpiqet t’i politizojë apo t’i joshë intelektualët e suksseshëm në disaporë me metoda dhe fushata amatoreske.

Shqipëria nuk do të jetë në gjendje të ndërtojë një shtet normal ligjor sipas modeleve të demokracive Europiane pa një angazhim total serioz të intelektualëve në Perëndim. Kur kjo të ndodhe, imazhi i Shqipërisë në botë do të përmirësohet ndjeshëm dhe përfshirja e saj me dinjitet në familjen europiane do të vijë natyrshëm.



- Peticioni tërhoqi që në fillim vëmendjen e mediave në Shqipëri, Kosovë, Maqedoni, diasporë dhe së fundi edhe të mediave ndërkombëtare. Në shkrimin e botuar në Indi më 28 Tetor 2013 gazetari C. M. Paul thekson se “rruga do të shërbejë për të lidhur më mirë vendlindjen e Nënë Terezës Shkupin me Tiranën dhe se do t’i japë akses për herë të parë Bullgarisë në Adriatik dhe Mesdhe”. Përse ky interesim kaq i madh i mediave për një rrugë prej 70 km?

- Me sa duket rëndësia e Dibrës për Shqipërinë, kombin shqiptar dhe Maqedoninë njihet në Ballkan dhe gjetkë me mirë se ç’e njeh klasa politike ne Tiranë! Disa politikanë shqiptarë nuk do të gëzonin të ‘drejtën’ të majmen pa sakrificat e dibranëve, në luftë dhe paqe, për të mirën e kombit.

Interesimi i mediave në Ballkan dhe në botë sapo ka filluar. Së shpejti për Rrugën do të shkruhet në një revistë Britanike; një shkrim tjetër do të hartohet edhe nga një ish punonjëse e BBC-së dhe korrespondente e ‘Times of India’ në Londër; po kështu, gazeta Slovake ‘Pravda’ së shpejti do të botojë një editorial.

Bota po i ndjek me interes shenjat e gjallërimit të shoqërisë civile në Shqipëri dhe gazetarët e huaj, ashtu si gazetarët tanë në Shqipëri, Kosovë, Maqedoni dhe diasporë, kur na kontaktojnë theksojnë se janë impresionuar nga këmbëngulja jonë për te vazhduar presionin me mjete demokratike. Sigurisht, edhe pozicioni ynë jo politik i ka bindur njerëzit e mediave se në këtë nismë asnjë person që është përfshirë në lobimin për Rrugën e Arbërit nuk synon ta përdorë këtë nismë për ndonjë qëllim personal politik apo biznesi.



- Kohë më parë ju jeni shprehur se Rruga e Arbërit ‘do të rilindë dibranët’. E keni fjalën për dibranët në Shqipëri apo edhe në Maqedoni?

- Dibra, apo më saktë Dibrat, po e vuajnë sakatimin e kombit më shumë se çdo krahinë tjetër e truallit shqiptar edhe 100 vjet pas kasaphanës së 1913-tës. Si rezultat i këtij akti makabër, Dibra, që gjeografikisht është në qendër të hapësirës shqiptare, i ngjan një viktime që vandalët i vodhën veshkën pa u merakosur të paktën t’i qepnin plagën.

Në kohën tonë kufijtë po bëhen gjithmonë e më simbolikë, dhe shpresoj që kjo të aplikohet edhe në Ballkan. Megjithatë, Dibrat nuk do të përfitojnë nga klima e tanishme e bashkëpunimit Europian që do të përfshijë gjithmonë e më shumë edhe Ballkanin tonë të trazuar, për aq kohë sa infrastruktura të mbetet ajo që është në të dy anët e kufirit.

Për Dibrën e Madhe bashkatdhetarët tanë atje, jam i sigurt se janë në gjendje të bëjnë një argumentim shumë më të informuar se unë se si janë trajtuar nga shteti maqedonas dhe se çfarë përpjekjesh po bëjnë politikanët shqiptarë atje për të ndihmuar konkretisht atë zone. Kohët e fundit kam ndjekur me shqetësim lajmin në lidhje me devijimin e Radikës, që përbën jo vetëm një hap tjetër mbrapa për Dibrën por edhe një akt vandalizmi ekologjik. Në një vend që nuk ka rrugë dhe ujë nuk mund të flitet për zhvillim.

Për Dibrën në Shqipëri, siç i thonë një fjale, fshati që duket nuk do kallauz. Dibra po jep shpirt. Ndërsa rruga aktuale Peshkopi-Tiranë, po t’i hidhni një sy hartës, është një ofendim për intelektin dhe çmenduri të cilët dibranët nuk duhet ta durojnë as edhe një legjislaturë më shumë.

Të mendosh se zona që nxorri heronj të përmasave kombëtare dhe ndërkombëtare në luftë për mbrojtjen e kombit si Skënderbeu, Elez Isufi, Dom Nikollë Kaçorri, Haxhi Vehbi Dibra, etj., për të ardhur tek heronjtë e Luftës së Dytë Botërore, vazhdon të injorohet deri në përbuzje, është një dështim flagrant i shtetit ndaj përgjegjësisë që ka për 200,000 dibranë, të cilët kanë kohë që presin më kot që Tirana zyrtare të kujtohet për ta.

Dibra është një muzeum i gjallë dhe një perlë e pa shoqe e natyrës si nga bukuritë e mahnitshme dhe relievin epik, ashtu edhe për pasuritë e shumta minerale, burimet ujore, pemtarinë dhe pyjet. Është mirë që sheikët e politikës shqiptare që po dhjamosen gjatë dy dekadave të fundit me kromin e Bulqizës t’i vënë gishtin kokës sa më shpejt dhe të bëjnë diçka konkrete për t’i shërbyer Dibrës dhe zonave të tjera të harruara, të cilat për më se një shekull janë viktimë e shfytëzimit nga ‘kolonializmi nacional’.



- Dr Alpion, cili do të jetë fundi i këtij peticioni dhe çfarë sjell kjo eksperience në sferën tuaj personale e profesionale, apo ndoshta një mesazh shprese do ishte i nevojshëm për dibranët dhe jo vetëm?

- Siç e kemi bërë të qartë që më 18 mars 2013, kjo nismë do të përfundojë vetëm kur të përfundojë metri i fundit i rrugës Tiranë-Peshkopi brenda standardeve ndërkombëtare.

Ne jemi të gatshëm të lobojmë me vite dhe, po qe se na duhet, edhe t’i ngremë fjalët me pashallarët e rinj në Tiranë, pasi kjo është një ‘betejë’ që ne nuk jemi të përgatitur ta humbin, sepse pa këtë rrugë, Dibra është e vdekur.

_____________________________

Për të nënshkruar peticionin, ju lutemi, shkruani Emrin, Mbiemrin, Adresën e emailit dhe Qyetitn tuaj, dhe pastaj klikon “Sign”. Pas kësaj, ju do të merrni një mesazh falënderimi dhe konfirmimi që emri juaj u rregjistrua.

Adresa e Adresa e peticionit online për Rrugën e Arbërit:




http://www.change.org/en-GB/petitions/complete-the-construction-of-the-arb%C3%ABri-road-nd%C3%ABrtoni-sa-m%C3%AB-shpejt-dhe-me-standarde-rrug%C3%ABn-e-arb%C3%ABrit

Sazan Goliku-Rilindja e një poeti

Agim Mato

Agim Mato jeton  buzë detit, po dikur nuk e shihte detin; punonte po nuk e shijonte kënaqësinë e punës; ishte i lirë, brenda vetes në mendimet e dëshirat e tij, po nuk e gëzonte atë liri që i duhej për të realizuar veten.

Agim Mato është një dukuri e dhimbshme. Atë vetë nuk e futën në burg si të atin për “politikë”, por e përjetoi  në mënyrë të dyfishtë. Ishte aq i zgjuar sa shmangu hekurat në duar e në dritare. Por ai e provoi burgun e të atit ekonomikisht , shpirtërisht e potencialisht. Ai provoi në kurriz robërinë e burgut të madh me emrin “diktatura e proletariatit”.

Poetit Agim Mato ia dhanë, ia hoqën, ia dhanë sërish të drejtën e botimit sipas valëve goditëse të së famëkeqes lufta e klasave. Për paradoks, edhe 20 vjet pas rënies së diktaturës ai nuk botoi. Po asesi kjo nuk do të thoshte se Agim Mato nuk ishte më Agim Mato poeti. Shkruante, lexonte, rishkruante  dhe si fara e ullirit priti deri këtë pranverë të 2012-ës për të flakur kapakun e heshtjes dhe për t’ia besuar lexuesit këngët e tij. Librat me poezi “Jashtë eklipsit” dhe “Fundo” mund të quhen si një lirim nga ndrydhja, vetëfrenimi e dyshimi për vlerat poetike të artit të tij. Te ky shpërthim shohim urrejtjen e natyrshme për diktaturën, për plagët e kufizimet absurde që ajo i krijoi atij si individ, si familje, si popull. Pra, në këto vargje shpallet në mënyrë eksplicite hakmarrja ndaj asaj diktature. Motivet e lëna përgjysmë nga frika e natyrshme (se dhe nga dorëshkrimet  “e gabuara”, “armiqësore” dënoheshe)  janë rishikuar, plotësuar e ripunuar, për të parë dritën e botimit pas 30 vjetësh. Pra, kemi dy libra të shkruar  në dy kohë të ndryshme, po duke parë thelbin perspektivë, kemi në dorë vargjet e të njëjtit poet si stil, si koncepsion poetik dhe si ideal estetik.

Poezia e Agim Matos ka një harlisje të organizuar të figurave stilistike, të metrikës së lirë, të imazheve jetësore e fantastike që krijon gati në çdo varg, të shtresave e nënshtresave semantike e semiotike. Poezitë ai i strukturon të ngjashme me figuracionin e ndërtimin e një peme që është vazhdimisht në lëvizje. Kjo e karakterizon e poezinë e tij, e cila rrjedh përherë e shqetësuar, e ngarkuar me kontradikta ndjesore e ekzistenciale, me shprehje të fshehura e të hapura të pakënaqësisë ndaj realitetit që poeti e ka përjetuar dhe e përjeton, por pa e bjerrë asnjëherë dashurinë për njeriun dhe vendin ku ka rrënjët e veta.

Edhe pse krijimtaria poetike e Agim Matos shtrihet, me ndërprerje drastike, në një periudhë të gjatë kohe mbi 40-vjeçare, ai i ka mbetur besnik stilit të vet. Ky konstatim  nuk  nënkupton ngurtësimin në prirjet e minierat e fillimit (Jug, Në prag të shtëpive tona, Buka e fjalëve), kur ai shkruante e botonte, si gjithë të tjerët, në kushtete kufizimet prangore të të ashtuquajturit realizëm socialist, por flet qartë për konsekuencëne vijimësinë e parimeve dhe kërkesave të tij estetike, të cilat mishërohen artistikisht në poezi në një nivel edhe më të lartë sot në saje edhe të lirisë, edhe të përvojëse kulturës.

Nga Fatmir Terziu - Me ty baba, çdo çast vjen drita

(Babait tim të dashur Dail Terziu në ditëlindjen e tij)

Rruga nga shtëpia deri tek kafeneja e Teatrit “Skampa”

është rruga e mëngjeseve të tua. Doktori

më i kualifikuar për shëndetin tënd baba...

Sa herë që dëgjoj pas telefonit, hapat e tua në rrugë

dhe ndjej zhurmën e makinave,

ndjej ecjen tënde,

perceptoj qytetin që lëviz, ndaj bëhem erë

se e di edhe ti je nisur drejt kafenesë,

e di që je më mirë.

Të shoh Ty baba, shoh qytetin që më pas më duket,

si një kompozim i bardhë dhe fluror resh.

Hapësirave pa fund dixhitale, pastaj,

hapësirave gri që shtrojnë qilimin e mallit,

hapësirave të murmurta të përshpirtjes për së gjalli,

u largoj astarin e lotëve dhe gjuhën jeremçe

është urimi i ditëlindjes për babanë e dashur nga djali,

përmalluar nga kujtimi i një jete.

Urimi i ditëlindjes tënde baba është këngë në korr...

vitet e tua plot vrull, me djem e vajza, nipër e mbesa shumë,

ndër sy ta sjellin nga larg si në një ekran

rruga të hapet dhe bëhesh më i fortë se kurrë,

kur dëgjon ‘Ky urim është për gjyshin, babanë!”.

E di baba, je kaq i lumtur këtë çast,

qesh dhe thërret nga rruga, shtëpia, kafeneja

je tejpërtej i përshkueshëm nga lumturia,

tejpërtej i ndjeshëm je nga gëzimi që dëgjon zërra dhe sheh fytyra,

ja qyteti u zgjua, festohet ditëlindja,

me ty baba, çdo çast vjen drita.  

Cingërrimë përmallimi

Jam duke rrëkëllyer gllënkën e parë të kafes,

teksa cingërron celulari im.

Ndihet drithërima. Pastaj një melodi. Është një këngë mërgimi,

e zgjedhur nga qindra të tjera,

dhe ashtu me sytë nga numri në ekran,

më duket se ndjej babanë,

teksa lëviz gishtat e tij të rrudhur,

e zërri pastaj ma sjell pranë.

Sy, veshë e buzë bëhen palë për një çast

pranë celularit. ‘Mbrëmë nuk na telefonuat’.

‘U bëmë merak’. ‘Unë dhe mamaja

nuk fjetëm gjumë’. ‘Na mbytën ëndrrat.’

‘Fëmijët si janë?’ Dhe lotët bëjnë punën e tyre...

Celulari oshëtinte në kafenenë zhurmëplot

në zemër të Londrës,

si për ta fshehur syrin e përmallur që derdh lotët

në sy të botës.

Janë lotë të një kohe tjetër,

pa sofër të shtruar në mes të shtëpisë, pa nënën, pa babanë;

ç’mungonte nga melodia e këngës së mërgimit, tani

loti e tejçon matanë.

Më përhumbi gllënka e fundit e kafesë, mes Londrës...

Kur papritur dëgjova një zë si shkrepëtimë nga qielli:

-          Babai? Është mirë, të bën të fala...

... dje piva kafenë me të tek Kalaja.