Hieroglifet dhe ndikimi i tyre deri në ditët e sotme.

Kur flasim për popujt e lindjes së lashtë, gjithmonë mendojmë për historinë, traditën, kulturën, gjuhën, religjionin kushtet dhe periudhat e ndryshme nëpër të cilat ka kaluar shoqëria njerëzore. Në Egjipt fillimisht shkruhej në dru, në gurë, në pllaka, në pëlhyrë dhe në brez. Sa i përket kulturës egjiptiane, hasim edhe në shkrime dhe dokumentet e tyre që njihen si Hieroglifet, që ata (egjiptianët) gdhendnin ose shkruanin me bojë në muret e tempjuve dhe gjetiu. Po ashtu, letërsia në Egjipt karakterizohej me mite të shumta fetare, tregime kushtuar perëndive, shkrime historike etj. Ndër tregimet më të njohura të letërsisë egjiptiane janë: “Tregimi mbi përjetimin e fatkeqësisë në det”, “Epi i Gilgameshit” Zbulimi i shkrimit (Hieroglife) nga egjiptianët, shkrimi Kuneiform nga babilonasit, zbulimi i Alfabetit fontetik nga fenikasit, dhe përdorimi në masë të gjerë, ndikoi në hartimin e veprave letrare që nga ajo kohë e deri në ditët e sotme. Hieroglifet cfare jane, nga rrjedhin. Hieroglifet (vijnë nga gjuha greke që nënkupton Shkrimet e Shenjta). Hieroglifet janë shkrime që në vete ngërthejnë një rëndësi aq të madhe historike, sa edhe vetë historia e njerëzimit. Këto shkrime datojnë qysh nga shekulli i katërt para Krishtit. Qytetërimi i lashtë egjiptian ka bërë që këto shkrime të jenë ushqim shpirtëror dhe psiqik për kulturën, traditën ndërshekullore të Egjiptit në veçanti dhe asaj botërore në përgjithësi. Ndërsa emrin herioglif këtyre shkrimeve ua kanë lënë grekët e vjetër dhe këtu del që nga ajo kohë egzistonin Shkrimet e Shenjta, jo vetëm në Egjipt por edhe në mbarë popujt që kishin kulturë dhe traditë në të gjitha fushat. Në këto shkrime paraqiteshin figura të ndryshme si ato të Faraonëve, të kafshëve, të luleve, por paraqiteshin edhe figura të perëndive të ndryshme që egzistonin në atë kohë në Egjipt. Karakteristikat Karakteristikë e Hieroglifeve është shkrimi nga ana e majtë në të djathtë dhe anasjelltas, me qëllim të ruajtjes së këtyre shkrimeve. Poashtu, një rol të veçantë ka luajtur edhe shkrimi në “Hedike”, ku dy persona shkruanin Hieroglifet në Hedike, ndërsa personi i tretë kontrollonte punën e bërë nga këta dy persona. Krahas këtyre shkrimeve, egzistonin edhe shkrimet e quajtura “Shkrimet Demotike” që ishin pothuajse të ngjashme me Hieroglifet. Ndërsa faraonët që ishin me famë në atë kohë në Egjipt, pas vdekjes së tyre në varre (zakonisht faraonët kur vdisnin varroseshin nëpër piramida) dhe këto ndërtesa për Faraonët ndërtoheshin nga skllevërit e asaj kohe, ku në çdo Piramidë shkruhej me Hieroglife emri i Faraonit të vdekur. Papiruset Një rol të rëndësishëm tek egjiptianët ka luajtur edhe përpunimi i Papirusit si material për të shkruar. Për vjetërsinë e shkrimeve egjiptiane dhe rëndësinë e tyre flet egjiptologu K.A. Kiçen ku ndër të tjera thekson: Sipas llogaritjeve, 99% të papirusëve janë të shkruara pothuajse para 3000 vjetëve, ku deri në fillim të epokës greko-romake janë shpërbërë të gjitha këto shkrime. Mirëpo bëhet pyetja rreth zhdukjes të papirusëve: Pse kanë mbijetuar kaq pak dokumentime të lashtësisë të shkruara në Papirus? Sepse, materialet që shpërbëhen si papirusi, lëkura ose ndonjë material tjetër i zakonshëm, dekompozohen aq shpejtë, dërgohen në vende me klimë të lagështa. Poashtu, tregohet qartë se për shkak të klimës, dokumentet në papirus nga periudha (Mijëvjeçari i parë p.e.s), deri në ditët e sotme dokumentet mund të ruhen në një shkretëtrië të thatë, brenda një shpelle ose brenda një vendi të mbrojtur. Në vitin 1799 Napoleon Bonaparta pushtoi Egjiptin. Guri i Rozetes Gjatë pushtimeve të ushtrisë franceze në Egjipt, u zbulua “Guri i Rozetës. Qëllimi i zbulimit të këtij guri është që të ruhen Shkrimet e Shenjta që ishin të shkruara në tri gjuhë mbi këtë gurë. Ky zbulim ishte i rëndësishëm jo vetëm për francezët por edhe për egjiptianët, pasiqë gurë të tillë ishin të njohur për ndërtimet e e ndryshme të objekteve të banimit në Egjiptin e lashtë. Fatkeqësisht, me pushtimin e Egjiptit nga Britania e Madhe, ushtria franceze arriti që të humb gurin e zbuluar. Në këtë gur që sot gjindet në njërin nga muzetë angleze është shkruar në tri gjuhë: në Gjuhën Hieroglife, Demotike e Greke. Rreth gjuhës së hieroglifeve janë bërë hulumtime të ndryshme. Gjatë periudhës së Mesjetës, shumë filozofë dhe dijetarë janë munduar që të kuptojnë këto shkrime, ku disa prej tyre bënin dallimin e gjuhës demotike dhe asaj greke, ku gjenin edhe disa fjalë që shkruheshin dhe lexoheshin njëjtë në të dy gjuhët për ta pasur më lehtë edhe zbulimin e sekreteve të Hieroglifeve. Filozofë, historianë, egjiptologë, ndër ta edhe egjiptologu i njohur Kerkel, mendojnë që nga fillimi i krijimit shkrimeve, deri në ditët e sotme, kurrë nuk do të arrihet që të kuptohen karakteristikat dhe fshehtësitë e botës së mistershme të Hieroglifeve. Nuk është çudi atëherë që në hollësitë e fshehura brenda alfabetit tonë sot qëndrojnë mbeturinat e këtyre formave të lashta, shumë prej të cilave pasqyrojnë marrëdhëniet e hershme midis njeriut dhe natyrës. Për të dalluar ato, njeriut sot i duhet vetëm të shikojë pak më afër. Ndryshe nga Perëndimi, ata (egjiptianët) nuk e shkruan historinë që t'i shkonte për shtat ideve fetare të kohës, gjë që e bën rrëfimin e tyre më të besueshëm. Ata ishin gjithashtu të prirur drejt universalitetit të historisë njerëzore, të bazuar në unitetin e origjinës së qenieve njerëzore dhe diversitetin e paraqitjes dhe gjuhëve të tyre. Për më tepër, ka shumë gjasa që të ekzistojnë shumë dorëshkrime të fshehura nëpër botë, të cilat mund të kontribuojnë shumë për kuptimin e botës së lashtë. Ndikimi i Hieroglifeve deri në ditët e sotme Shumë nga shenjat paraardhëse në shkrimin tonë modern janë gjetur në piktograme dhe hieroglifet e Egjiptit të lashtë. Simboli i shkronjës "A", në përfaqësimin e saj të hershëm, përshkruan imazhin e demit të hyjnizuar i cili erdhi për të përfaqësuar “të madhen” ose “krijuesin” në kulturat e mëvonshme. Pra kjo shkronjë ka mbetur si simbol dhe u miratua si e tillë nga grekët dhe romakët në një formë më rudimentare, të quajtur “Alfa” – e cila ende sot nënkupton një pozitë të lartë.Por megjithatë, jo të gjitha shkronjat që përbëjnë shkrimin tonë të tanishëm mendohet të kenë prejardhjen nga format e natyrës. Shkronja B, për shembull, është gjurmuar në fillimet e saj në një piktogram të një shtëpie, qendra e saj me gropat që përfaqëson një hapësirë dere. Po kështu, simbol i hershëm për “C” i ngjan një hobeje, edhe pse disa thonë se mund të përshkruajë edhe një gungë në kurrizin e devesë. Shkronja “D” në Proto-semitikën e saj u përfaqësua shpesh nga piktogrami i një peshku, edhe pse si simbol u miratua nga fenikasit, duket se vetëm forma e bishtit trekëndësh është ruajtur. Ky trekëndësh do të bëhet më saktë më pas shkronja greke “Delta”, derisa romakët e ndërruan formë pak dhe e rrumbullakosën një nga këndet. Disa besojnë se shkronja “E” me origjinë nga një piktogram përfaqësojnë “erën” e shënuar me tri goditje horizontale. Të tjerë pretendojnë se kjo mund të jetë imazhi i njeriut me armët e tij të ngritura. Shkronja “F” mund jetë shfaqur për herë të parë në një piktogram që përfaqëson një çengel, ndërsa shkronja “G” është futur më vonë në latinen klasike. Ndërsa forma e shkronjës “H” ka ndryshuar në mënyrë dramatike gjatë shekujve, mendohet të ketë origjinën në skicën e një muri rrethues në hieroglifet egjiptiane. Piktogrami i shkronjës “i” paraqitet horizontalisht, është ajo e një penisi ose krahu i shtrirë. “J” do të vijë e fundit edhe kjo në fillim e përdorur në numrat romake. “K”, në hieroglifet egjiptiane, u përfaqësua nga një dorë e hapur. Si simbol kaloi te fenikasit, të cilët nuk qenë të prirur që të gëzojnë gdhendjet e formave të përkulur, “dora” u bë më e papërpunuar në përshkrim. Grekët janë përgjegjës për projektimin e simbolit që përdorim ne sot. Hieroglifet për shkronjën “L” dukej pak si një kallam një vijë të drejtë me një prirje të lartë. Si formë është miratuar më pas nga fenikasit. Ndërsa forma e shkronjës “M” në piktogramin egjiptian e ka fillimin nga skica e ujit. Valët e hieroglifit “i” u thjeshtëzuan më vonë nga fenikasit dhe më pas edhe më shumë nga grekët. Simboli i hershëm për shkronjën “N” ishte ajo e një gjarpri në zvarritje dalluese. Njerëzit semi në Egjipt janë përgjegjës për formën e shkrimit më vonë. Fjala e tyre për “gjarpër” filloi me këtë shkronjë. Jo në mënyrë të habitshme, simbol për 'O' u përshtat nga një piktogram kompleks dhe nga hieroglifi egjiptian më skicën e një syri njeriu. Për fat të mirë për shkrimtarët më pak të talentuar artistik, përveç simbolit egjiptian mbetet edhe emërimi i "Irisit" të syrit. Forma e shkronjës “P” është zhvilluar më vonë në latinishten klasike. Ndërsa paraardhësve të lashtë shkronja “P” mendohet të përshkruajë një lidhje leshi. Origjina e shkronjës pasardhëse në alfabet është pak më interesante. Me vetëm një grimë të imagjinatës, është e lehtë për të parë një mjekër me majucë, ku në mjeken e faraonit dallon shkronjën “R”. Simboli për shkronjën “S” ishte adaptuar nga shkrimit proto-semit dhe fenikas, ku piktogrami, në fillim e shfaq këtë shkronjë si një 3 përsëprapthi të përfaqësuar si gjoksi i gruas. Ndërsa “T” duket më shumë si simboli që përdorim sot, si simbol kur duam të shënojmë apo të veçojmë. Pjesa tjetër e karaktereve në alfabet do të zhvillohet vite më vonë dhe nuk janë drejtpërdrejt të lidhura me piktograme të veçanta, edhe pse disa mund të ndajnë një origjinë të përbashkët me ndonjë nga simbolet e mësipërme. Nga paraardhësit tone të lashtë që hartonin shumë thjesht në muret e një shpellë në Francë me thëngjij, është rrënjosur në letrat e një lloji tjetër në kohë të tjera, qoftë edhe tek ky artikull që është i përbërë ndoshta nga shkronjat që kanë lindur nga marrëdhëniet mes qenieve njerëzore dhe botës natyrore dhe që është më i rrënjosur se ç’mund të imagjinohet. Në një mënyrë ose një tjetër, mund të thuhet, se një prozë e disa klasike të nderuar dhe mendimeve të shkruara në mijëra faqe janë pak a shumë një koleksion lumenjsh, gjarpërinjsh, që janë transformuar në shekuj nga skica të ngjashme në shkronja. Pra, kini kujdes, është një xhungël simbolesh rreth nesh dhe në këtë fjali mbyllëse një tjetër xhungël. Argjira Ukimeri / Prizren.

Historiku i shkurtër i Egjiptit të lasht

Argjira Ukimeri

Egjipti ishte një qytetërim i lashtë në Afrikën Veriori lindore, i përqendruar në rrjedhat e lumit Nil, në atë që është sot shteti modern i Egjiptit. Qytetërimi egjiptian filloi të ngrihej rreth 3150 p.e.r (sipas kronologjisë konvencionale egjiptiane) kur u krye bashkimi politik i Egjiptit të Sipërm e të Poshtëm nën faraonin e parë. Historia e Egjiptit të lashtë ndodhi në një seri Mbretërish të qëndrueshme, të ndara nga periudha paqëndrueshmërie të njohura si Periudhat e Mesme. Mbretëria e Vjetër i përket Epokës së Hershme të Bronzit, Mbretëria e Mesme dhe Mbretëria e Re Epokës së Vonë të Bronzit. Egjipti arriti pikun e fuqisë së tij gjatë Mbretërisë së Re, në periudhën e Ramsesit, pas së cilës filloi të binte ngadalësisht. Egjipti u pushtua radhë pas radhe nga fuqi të huaja gjatë kësaj periudhe të vonë.

 

Tutan-Khamon

ASPEKTI RELIGJIOZ NË EGJIPTIN E LASHTË

Në këtë vend kanë mbretëruar plotë 18 dinasti. Në aspektin religjioz, Egjipti ishte vend politeist. Në vitin 1334 para Krishtit, faraoni Akenaton ndërtoi tempullin e parë monotesit të quajtur Amarna. Sipas këtij faraoni, qëllimi i këtij tempulli ishte besimi në një zot të vetëm – Diellin. Emërtimi Aton erdhi si emërim i diellit që në Egjipt Aton i kanë thënë diellit. Kështu që Akenatoni pikërisht mori emrin e tij si e kishte. Kjo Perëndi, konsiderohej nga faraoni dhe përbëhej nga dy gjini: Mashkull dhe Femër. Mirëpo, kjo teori u hodhë poshtë nga ana e faraonit Ramsesi II, duke ndërtuar kështu tempullin e Ambus – Simbel në vitin 1269-1266. Kështu që Egjipti mbeti përsëri në ndikimin e politeizmit.

MARTESAT FAMILJARE

Në Egjiptin e Lashtë, Martesat Brenda familjes ishin të ngjashme. Një gjë të tillë e tregojnë edhe hulumtimet e bëra në këtë vend. Shembull konkret i martesave në mes të anëtarëve të familjes ishte ajo e faraonit Akenaton me motrën e tij Nefertiti. Dyshohej se kjo martesë ka sjellë edhe probleme shëndetësore (gjymtyrë të deformuar të fizikusit të njerëzve në Egjipt). Poashtu, edhe prindërit e Faraonit në fjalë që ishin vëlla e motër, kishin martsë në mes tyre. Pas vdekjes së Akenatonit, në pushtet erdhi djali i tij Tutankhamon. Ashtu si babai i tij, Tutankhamun-i kishte një interes të ndarë më dysh. Ashtu si gjyshi i tij, ai kishte një këmbë kopaçe dhe vuanin nga sëmundja Kohler, e cila e pengon furnizimin e kockave të këmbës me gjak. Studim i ri u përgjigj pyetjeve të bëra për një kohë të gjatë në lidhje me familjen e Tutankhamun-it, gjurmimin e gjyshit të tij, Faraonit Amenhotepi III. Ndërsa disa arkeologë kanë spekuluar se babai i Tut-it, ishte një figurë pak e njohur, Smenkhkare, por tani duket se ajo ishte Akhenateni, i cili u përpoq të ndryshonte traditën fetare mijëravjeçare, duke i detyruar ta adhuronin zotin Aten, diellin, në vend të një shumëllojshmërie të hyjnive. Analizat e përpikta të ADN-së së mumjes së nënës së TUT-it konfirmuan se ajo ishte motra e babait të tij -, por ende nuk është identifikuar me saktësi. Martesat ndërmjet vëllait dhe motrës ishin të zakonshme në mesin e faraonëve të Egjiptit.

VDEKJA E MISTERSHME E FARAONIT TUTAN-KHAMON

Tutankhamon ishte një ndër 10 fëmijët e Akenatonit. Erdhi në pushtet pas vdekjes së të Atit në moshën 10 vjeçare. Djaloshi mbret qëndroi në pushtet për 9 vite. Pas ardhjes në pushtet, Faraoni shkatërroi çdo gjë monoteiste që kishte ndërtuar i ati i tij. Ai (faraoni) mendonte që përmes politeizmit të mbajë të bashkuar popullin e tij. Ai u martua me vajzën Anksenamon (që mendohet të jetë edhe motra e tij). Mirëpo, qëndrimi i tij në pushtet zgjati pak kohë. Pasi vdiq në moshën 19 vjeçare. Misteri i vdekjes së tij në moshë të hershme zgjoi interesimin e shumë studiusëve, shkencëtarëve dhe egjiptologëve. Ndër studiuesit që u morën me vdekjen e hershme të faraonit në fjalë ishin:

- Mjeku Gray mendon që djaloshi mbret vdiç si pasojë e thyerjes së kockave në kokë gjatë balsamimit të tij,

2. Mjeku Arizon konstatoi që Tutankhamon vdiq nga Tuberkulozi.

3. Howard Merkel në një studim të bërë në vitin 2005, theksoi që faraoni i ri vdiq si pasojë e Incesit që kishin prindërit e tij (që rezultojnë të jenë vëlla dhe motër.

Vdekja e tij erdhi nga komplikimet prej këmbës së thyer – së bashku me një zbulim të ri: nga malaria e rëndë. Ekipi hulumtues tha se gjeti një ADN të parazitit të malaries në disa prej mumieve, disa nga më të vjetrit të izoluar ndonjëherë. “Një thyerje e papritur e këmbës ndoshta nga një rënie, mund të ketë rezultuar me përhapjen e një gjendjeje kërcënuese për jetën, kur ai ishte i infektuar me malarie,” thuhet në një artikull të botuar në revistën JAMA.

Poashtu, në një artikull tjetër të botuar në këtë revistë shkencore thuhet: “Tutankhamon ka çrregullime të shumfishta. Ai mund të paramendohet si një mbret i ri, por i dobët, i cili ec me bastun (shkop). Gjithashtu, Testet përgënjeshtrojnë spekulimet se Tutankhamun-i dhe anëtarët e familjes së tij vuanin nga çrregullime të rralla që i dha atyre atribute femërore dhe kocka të shtrembëra, duke përfshirë sindromin Marfan, një çrregullim i indeve lidhës që mund të rezultojë me gjymtyrë të zgjatur. Ndërsa sot, me zhvillimin e teknikës dhe teknlogjisë, jemi afruar më shumë rreth gjërave misterioze që nuk i kemi njohur deri më tash për Botën Antike dhe Egjiptin e Lashtë.

BIBLIOTEKA NDËRKOMUNALE E PRIZRENIT

(HULUMTIM)  Shkruan: Argjira UKIMERI QYTETI I PRIZRENIT Prizreni është një ndër qytetet më të rëndësishme në trojet shqiptare. Ka një sipërfaqe prej 640 km katrorë (5.94 %) të territorit të Kosovës dhe me një popullsi prej 110.000 banorë, shtrihet në jugperëndim të Kosovës dhe përfshin rreth 76 vendbanime. Pozita regjionale dhe gjeografike e Prizrenit më së miri mund të shqyrtohet me analizën e pozitës së tij në relacion me Kosovën, rrafshin e Dukagjinit si dhe me rrafshin e Lumbardhit. Këto lidhje tranzitore mundësuan fushat, rrafshet e lumenjve dhe kalimet ndërmjet tyre në të cilat si lidhje natyrore të lëvizjes së lehtë ishin dhe janë rrugët e komunikacionit. Komuna e Prizrenit në veri kufizohet me komunën e Therandës (ish Suhareka) dhe me komunën e Rahovecit, në jug me komunën e Sharrit (ish Dragashi), në lindje me komunën e Shtërpcës dhe në perëndim kufizohet me Republikën e Shqipërisë.  Kushtet historike në periudha të ndryshme: Prizreni njihet si një ndër qytetet më të lashta dhe me një kulturë të madhe jo vetëm ekonomike, por edhe sociale, kulturore, religjioze, zejtare etj, që treguan edhe rëndësinë e këtij vendi gjatë luftërave të ndryshme që ishin në vendin tonë. Poashtu, Prizreni në kohën e Perandorisë Osmane ishte udhëkryq i ekonomisë jo vetëm shqiptare po edhe asaj Ballkanike. Ndërsa sot, me një pozitë relativisht jo të mirë në raport me qendrat kryesore të komunikacionit dhe të konsumit, gjithashtu hapja jo e mjaftueshme kah regjionet fqinje të Shqipërisë, Malit të Zi dhe Maqedonisë, kanë bërë që Prizreni nuk i ka shfrytëzuar në mënyrë të mjaftueshme përparësitë që i ka nga përbërja pedologjike e tokës, kushtet klimatike mesdhetare dhe kushtet hidrologjike për zhvillimin e bujqësisë, si dhe kushtet natyre për zhvillimin ekonomik të qytetit të Prizrenit. Profili fizik jep disa shenja që hapja e lidhjeve të komunikacionit me këto regjione fqinje është një nga qëllimet kryesore në strategjinë për zhvillimin ekonomik të këtij qyteti. BIBLOTEKA NDËRKOMUNALE PRIZRENIT Biblioteka ndërkomunale e Prizrenit është një ndër institucionet e para edukativo-arsimore në qytetin e Prizrenit. Duke u nisur nga fakti kjo Bibliotekë është dhe mbetet si djep kryesor i dijes dhe i kulturës, më madhështore këtë figurë gjigante e bën edhe vet qyteti i Prizrenit, ku njihet për nga kultura, pozita gjeografike dhe elemente të tjera që e kanë, dhe e karakterizojnë këtë qytet. Prizreni njihet si një ndër qytetet e para dhe më të lashta të historisë sonë, duke u veçuar nga kultura, ekonomia dhe shumë gjëra të tjera që e vendosin Prizrenin në qendër të vëmendjes. Pas shumë luftërave dhe nga vetë natyra Prizreni si qytet antik kishte këto epitete: Udhëkryq i Ballkanit”, “Djepi i Lidhjes Shqiptare të Prizrenit”, “Bërthamë e zhvillimeve kulturore”, ky fakt na dëshmon që qyteti i Prizrenit ka një lashtësi aq të madhe sa edhe vetë historia e tij. Nga ky vend kanë identifikohen edhe shumë personalitete të njohura me ndikimin në jetën kulturore, politike, sociale, artistike dhe fetare, Ndër ta përmendim edhe shkrimtaren e njohur Suzi Çelebiu, pastaj humanisten e madhe Gonxhe Bojaxhiu (Nëna Terezë)dhe shumë personalitete të njohura që lanë gjurmë në historinë tonë. Një rol të rëndësishëm luajnë edhe monumentet kulturore dhe historike të vendit tonë, të cilat janë ndërtuar në periudha të ndryshme kohore si psh.: “Hamami i Gaz Mehmet Pashës”, “Kisha e Shën Premtes”, “Xhamia e Sinan Pashës”, “Ura e Gurit”, “Rrapi shekullor” në Marash, “Kisha e Kryeengjujve” si dhe teqe të shumta që e identifikojnë Prizrenin si djep të kulturave të ndryshme në vend. Poashtu, Prizreni përveç që ishte një qytet i kulturës fetare, zejtare, tregtare, ekonomike, dhe ushtarake, Prizreni ishte qendër e hapjeve të shumta të shkollave fetare, laike, u formuan shoqata dhe shoqëri të ndryshme, formimi i fondeve të ndryshme bibliotekare, ishte vend i botimit të gazetave, revistave dhe mbi të gjitha Prizreni shquhet si një ndër qytetet e para që e themeloi radiostacionin e parë në vend. HISTORIKU I BIBLIOTEKËS Krijimi i Bibliotekës Duke u bazuar në historiografinë që kemi, sikur forcohet bindja se fillet e bibliotekës në vendin tonë datojnë qysh nga shekulli XVI. Dëshminë thelbësore dhe kryesore mbi historinë e Bibliotekës së Prizrenit më së miri e tregon edhe konstatimi “VAKUFNAMJA” e Suzi Çelebiut, që ishte e legalizuar nga organet legjislative të asaj kohe pothuajse në muajin “Rebiul Ahir” të vitit 919. ndër të tjera shkruhet: Unë vakufoj (lë amanet, bëj testament) edhe këtë fond të librave për bibliotekën, e cila është në lokalet e medresesë: librin “Tevsiru shejh prej dy vëllimesh, “Hidaje” një vëllim, “Sheriatyl Islam” dy vëllime, “Kimia seaadeti” dy vëllime etj. Pas vdekjes time këto libra i mbikëqyr imami i xhamisë dhe ai do t’ua japë të interesuarve, qofshin ata nxënës, qytetarë me evidencë, duke u kujdesur që të mos humbin dhe dëmtohen. Suziu konsiderohej si një ndër personalitetet me një kulturë të gjerë, i cili e zotëronte gjuhën arabe, persishte dhe turqishte, në të cilat ka shkruar poezi të shumta, ku një pjesë e poezive të tij ishin në pronësi të francezëve. Përveç Suziut ka edhe shumë poetë të njohur si: Isak Çelebiu që konsiderohet si një ndër poetët më të talentuar prizren, pastaj një figurë tjetër e rëndësishme që kontribuoi në hapjen e shkollave shqipe ishte edhe Pjetër Bogdani, ku e gjithë puna e tij u kurorëzua me veprën famëmadhe “Çetta e profetëve” që e botoi në vitin 1685. Në këtë punë kontribut të madh kanë dhënë edhe Pjetër Mazreku si dhe Atë Shtjefën Gjeçovi. Me zhvillimin ekonomik në Prizren, u zhvillua edhe rrjeti i shkollor apo i mësimit që kishin edhe fonde të ndara për libra të ndryshëm që shërbenin nëpër bibliotekat e medreseve, ku këto libra shfrytëzoheshin nga intelektualët Prizrenas. Në fund të shekullit të XIX, sipas Salnamesë së qyteit të Prizrenit, ky qytet kishte pesë (5) medrese: 1. Medreseja e Gazi Mehmet Pashës 2. Medreseja e Sofi Sinan Pashës 3. Medreseja e Emin Pashës 4. Medreseja e myderis Ali Efendiut 5. Medreseja e Mahmut Pashës Këto medrese kishin edhe fondet e tyre librare (Bibliotekat e tyre) të cilët i shfrytëzonin intelektualët prizrenas, si dhe të interesuar të tjerë të kohës. Shënimet e ruajtura dëshmojnë, se furnizimi dhe begatimi i këtyre bibliotekave bëhej në mënyra të ndryshme, siç janë: Blerja, Dhuratat, Libra të falur nga arsimtarët, Këmbimi i librave, nxënës dhe Struktura të tjera të popullatës. BIBLIOTEKA NDËRKOMUNALE E PRIZRENIT Themelimi i Bibliotekës Biblioteka Kombëtare dhe Universitare e Kosovës është isntitucioni më i lartë bibliotekar në Kosovë. Ai e ka mundësinë të krijojë dhe të mirëmbajë rrjetin e bibliotekave kryesore në Kosovë. Zakonisht Kosova ka 7 biblioteka ndërkomuanle: 1. Biblioteka Ndërkomunale “Hivzi Sylejmani” – Prishtinë. 2. Biblioteka Ndërkomunale “Anton Çetta” – Ferizaj. 3. Biblioteka Ndërkomunale “Fan Noli” – Gjilan 4. Biblioteka Ndërkomunale – Prizren 5. Biblioteka Ndërkomunale “Asim Vokshi” – Gjakovë 6. Biblioteka Ndërkomunale “Azem Shkreli” – Pejë 7. Biblioteka Ndërkomunale “Latif Berisha” - Mitrovicë Më 25.12.1944 është viti i krijimit të Bibliotekës së Prizrenit. Ky institucion aq i rëndësishëm u krijua me qëllim të krijimit të kushteve sa më të mira për leximin dhe informimin e nxënësve dhe studentëve mbarë shqiptar. Themelimi i Bibliotekës Regjionale në Prizren, shënon padyshim fillet e para të veprimtarisë bibliotekare moderne në Kosovë. Poashtu, kjo bibliotekë për asnjë moment nuk e ndërprenë punën e saj. Themelimi jo i rastësishëm i Bibliotekës së parë në Prizren, është edhe një dëshmi se ky qytet i lashtë përveçse ishte një kryeqendër e rëndësishme administrative, ishte edhe djep i kulturës, gjë dëshmohet edhe me hapjen e hapjen e shumë institucioneve domethënëse për Kosovën në përgjithësi, dhe Prizrenin në veçanti. Në përgjithësi vlerësohen edhe hapja e radiostacioneve, shoqatave, botimi i gazetave të ndryshme, formimi i shoqërive të ndryshme, gjë që dëshmon në veprimtarinë e hershme kulturore, fetare dhe politike në këtë qytet. Kjo bibliotekë ishte formuar prej librave të huazuara nga biblioteka e gjimnazit, bogosllavia, prej librave të dhuruara nga qytetarët dhe në forma të tjera furnizuese. Në vitin 1944 kjo bibliotekë numëronte 2.450 libra dhe deri në fund të këtij viti numri i librave arriti deri në 3000 libra, ku për këto libra fillimisht përkujdesej një kuadër i përkatësisë serbe, më vonë punësohen edhe kuadrot e para shqiptare. Ndër punëtoret e para shqiptare përmendim Lili Berisha dhe Myjezib Hoxha. Në këtë bibliotekë fillimisht punohej në baza vullnetare, ndërsa mirëmbajtja bëhej nga regjistrimet e nxënësve si dhe nga të ardhurat e siguruara nga veprimtaria kulturo-argëtuese që organizonte Biblioteka. Gjatë viteve 1947-1951 fondi i librave në këtë bibliotekë u shtua dukshëm nga 3.227 në 6.966 sosh. Një rol të rëndësishëm në këtë periudhë luajti edhe krijimi i Bibliotekës për fëmijë në vitin 1956, ku themeluese e këtij institucioni ishtë z. Myjezen Hoxha. Periudha 1951-1964 karakterizohet për angazhimin dhe zgjerimin e rrjetit bibliotekar, sigurimin ë buxhetit të përhershëm, si dhe për rritjen e vazhdueshme të fondit librarr. Ku, krahas shtimit të fondeve librare, shtohej edhe numri i lexuesve. Sipas të dhënave statistikore të siguruara nga Arkivi komunal i Prizrenit, në vitin 1957, fondet e kësaj biblioteke ishin të shfrytëzuara nga 1.584 nxënës të anëtarësuar, 801 punëtorë, 618 bujq 70 amvise etj, ndërsa numri i librave të lexuar ishte 34.888 sosh. AKTIVITETET E BIBLIOTEKËS NDËRKOMUNALE NË PRIZREN Në kuadër të gamës së veprimtarive të saj dhe perspektivës zhvillimore, Biblioteka Ndërkomunale në Prizren organizon edhe këto aktivitete: 1. I ofron librin popullatës duke filluar nga të gjitha strukturat dhe grupmoshat 2. Shërben si qendër informative (jo vetëm për librin) 3. Mbahen seminare dhe kurse te ndryshme kulturore dhe shkencore 4. Bën këshillime të ndryshme në lëmin e bibliotekarisë 5. Hap ekspozita (të librit, të piktorëve të vegjël, ekspozita në çdo fundvit) etj 6. Themelon grupe dhe zhvillon aktivitete për grupmosha të ndryshme 7. Mban takime me shkrimtarë 8. Në aspektin profesional mbikëqyr bibliotekat komunale në Sharr, Therandë, Malishevë si dhe bibliotekat e shkollave të këtyre qyteteve përkatëse. 9. Inkurajon veprimtarinë botuese të librave të rinj, qoftë nga autorët lexues të bibliotekës, apo edhe nga libra të përbashkët, kryesisht letrarë. SEKTORËT E BIBLIOTEKËS Me gjithë kushtet e pafavorshme që posedon Biblioteka e Prizrenit, përveç aktiviteteve të cekura më lartë, fryma dhe veprimtaria e kësaj biblioteke është e organizuar në disa sektorë punues siç janë: 1. SEKTORI I FËMIJËVE 2. SEKTORI I RRITURVE 3. SALLA E LEXIMIT DHE E KOMPJUTERËVE DHE 4. LIBËRBUSI. Në vijim do të bëhet sqarimi i sektorëve të kësaj Biblioteke. 1. SEKTORI I FËMIJËVE Sektori i fëmijëve është formuar në vitin 1956 me punëtoren e palodhur Myjezen Hoxha. Në fillim ky sektor kishte 2000 libra kryesisht në gjuhën serbe. Poashtu, në këtë sektor mbaheshin aktivitete të ndryshme për fëmijë si: orë letrare të cilat ishin të parapara të mbaheshin të hënën dhe të enjten. Zakonisht në sektorin e fëmijëve punohej 8 orë në ditë: 4 orë paradite dhe 4 orë pasdite. Po të hedhim një vështrim rreth këtij sektori, mund të vërejmë ndryshimin e numrit të lexuesve nga viti në vit. Raportet për numrin e lexuesve rreth 27 viteve të fundit shihet qartë edhe ndikimi i kushteve, ngjarjeve politike dhe shoqërore në vend, gjë që ka ndikuar edhe në ndryshimin e numrit të anëtarëve gjegjësisht të lexuesve të bibliotekës. 1.1 SEKTORI I RRITURVE Një vend të rëndësishëm në Bibliotekën e Prizrenit e zë edhe sektori i të rriturve. Zakonisht në këtë sektor janë evidencuar 29.012 ekzemplarë librash në gjuhët: shqipe, serbe, turke, boshnjake, angleze, rome dhe frënge. Poashtu, struktura e zhanreve të librave të këtij sektori është shumë e begatë, ku prijnë botimet nga: Romani, Poezia, Kritika, Drama, Fantastika, Literatura shkencore, Folklori, Etnografia, Filozofia, Pedagogjia dhe shumë botime të tjera të veçanta. Nëse e krahasojmë të kaluarën e këtij sektori, lejon të kuptohet se ky sektor përkon me jetën shoqërore dhe politike të vetë qytetit tonë, por edhe asaj të përgjithshme në Kosovë. Poashtu, një veprimtari e veçantë i këtij sektori të veçantë është edhe organizimi i një këndi të herëpashershëm i ekspozitës së librit me qëllim që të bëhet promovimi i veprave si mundësi imperative e ofrimit të librit të opinionit të gjerë lexues. 1.2 SALLA E LEXIMIT DHE SALLA E KOMPJUTERËVE Kjo sallë leximi, si një sektor i veçantë i bibliotekës, është e pajisur me libra të një rëndësie të veçantë për lexuesit. Për shfrytëzimin sa më korrekt të kësaj sallë nga lexuesit e sat ë rregullt por edhe nga lexues të tjerë të pasionuar, kjo bibliotekë është përkujdesur që të sigurojë edhe një sallë leximi, e cila aktualisht është një ndër kthinat më të frekuentuara të bibliotekës. Pos librave ky sektor është i paisur edhe me shtypin ditor dhe atë periodik si: Koha Ditore, Zëri, Kosova sot, Bota Sot, Zëri javor, Teuta, Ura, Jeta e re si dhe Biblioletra që vije nga BKUK etj. Në këtë sektor gjinden gjithashtu edhe Libra të vjetër, Enciklopedi të ndryshme, si dhe Fondi i vendlindjes. 1.3 LIBËRBUSI Aplikimi i kësaj forme të re të ofrimit të librit të lexuesve, ishte ide për organizmin e një biblioteke shëtitëse, të organizuar në formë të libërbusit (infobusit) që tash e sa kohë vepron me sukses në kuadër të Bibliotekës së Prizrenit. Ky porjekt është i llojit të parë në Kosovë, dhe ideja për këtë ndërmarrje u realizua me përkrahjen e një donacioni të ofruar nga Fondacioni për Shoqëri të Hapur “SOROS”. Librat që u ofron ky Libërbus lexuesve të fshatrave të Prizrenit, janë në të gjitha gjuhët e komuniteteve, të cilave edhe u dedikohet ky shërbim. Kjo Bibliotekë shëtitëse është e furnizuar me rreth 5000 libra, ndërkaq numri i lexuesve dhe i anëtarëve për vitin 2003 ishte ngritur për 600 sish. Ndërsa sa i përket librave të Libërbusit janë padyshim edhe lekturat shkollore, CD të ndryshme, libra për bujqësi, romanë, fjalorë të ndryshëm, amvisëri, tregime, kaseta, përralla etj. Me qëllim të paraqitjes sa më të drejtë të punës në Libërbus, ekziston edhe një faqe elektronike lidhur me kërkesat e nxënësve për librin. ëëë.infobus-kspz.org Përveç këtyre sektorëve, biblioteka e Prizrenit ka paraparë edhe hapjen e sektorëve të ndryshëm dhe të nevojshëm për punën e rregullt të Bibliotekës, mirëpo për shkak të hapësirës së vogël vepruese, nuk ka mundësi të bëhet edhe hapja e tyre. AKTIVITETI BASHKËPUNUES I BIBLIOTEKËS Biblioteka Ndërkomunale e Prizrenit, përpos të arriturave si institucion i dijes dhe i shkencës, bashkëpunon me një numër të madh të bibliotekave si: me Bibliotekën Kombëtare dhe Universitare të Kosovës, me bibliotekat tjera ndërkomunake, me bibliotekat shkollore, entet botuese etj. Poashtu, kjo bibliotekë ka një bashkëpunim të mirëfilltë edhe me bibliotekat rajonale si: me Bibliotekën e Malit të Zi, me bibliotekën e Tiranës, me bibliotekën e Kroacisë etj. Një bashkëpunim të frytshëm e ka edhe me qendrën e “Libërbusëve” me seli në Budapest, ku në vitin 2003 ishte organizuar konferenca e “Infobusëve”, e cila një vit më vonë u organizua edhe në shtetin e Malit të Zi. Ndërsa, në kuadër të aktiviteteve bashkëpunuese të saj, Biblioteka Ndërkomunale e Prizrenit ka nënshkruar aktin e binjakëzimit me Bibliotekën e Elbasanit, me ç’rast këmbejnë vizita me karakter pune dhe përvojash të ndërsjella. Sa përket përkrahjes dhe ndihmës, në radhë të parë Biblioteka përkrahet dhe mbikëqyret dhe financohet nga Ministria e Kulturës, Rinisë, Sportit dhe Çështjeve jo Rezidente, me mjete të ndara për mallra dhe shërbime si dhe për programe. Ndërsa, si përkrahës të tjerë që kanë ndihmuar Bibliotekën e këtij qyteti janë: 1. KFOR-i Turk, ka dhuruar një kontigjent libra 2. KFOR-i Gjerman, poashtu ka ndihmuar me libra 3. OXFAM- ka dhuruar libra për fëmijë 4. UNICEF- poashtu, ka dhuruar libra për fëmijë 5. Zyra Amerikane – ka dhuruar një sasi të konsiderueshme të librave 6. Zyra Zvicrane – ka ndihmuar financiarisht për pajisje me 2 kompjuter dhe për instalim të rrjetit të internetit. 7. Shtëpia Botuese “Toena” – Tiranë 8. Redaksia e revistës “Fidani” – Prizren 9. Biblioteka Ndërkomunale e Mitrovicës 10. Biblioteka Kombëtare dhe Universitare etj. Përveç që është ndihmuar nga donatorët e ndryshëm, Biblioteka Ndërkomunale e Prizrenit ka ndihmuar edhe disa bibliotekave të tjera si: Bibliotekës së Therandës, Bibliotekës së Burgut të Prizrenit, bibliotekës në Malishevë, Bibliotekën e shkollës së “Gjon Buzuku” Prizren, ka ndihmuar bibliotekat në Zym, Jabllanicë, Peshkopi, Malishevë, Manastiricë, Struzhë, Brod dhe biblioteka tjera në vend SYNIMET PËR TË ARDHMEN Gjatë arritjeve Biblioteka Ndërkomunale e Prizrenit, para stafit punues dhe menaxhues të saj, i ka parashtruar një sërë synimesh në të ardhmen e afërt, ku ndër këto synime ky institucion i ka si prioritete kryesore dhe ato janë: 1. Shtimi i kualitetit të shërbimeve ndaj lexuesve, pa dallim moshe, gjinie, strukturës sociale, etnitetit etj. 2. Angazhimi permanent për ngritjen e shkallës kualifikuese dhe trajnuese të kuadrit të Bibliotekës. 3. Kultivimi tek lexuesit i ndjenjës për kulturën dhe respektin ndaj Bibliotekës-Librit. 4. Begatimi i fondeve bibliotekare me tituj të ndryshëm te aktualitetit. 5. Realizimi i planifikimit të kësaj biblioteke, për t’i ofruar shërbime edhe kategorive të veçanta të lexuesve, siç janë personat Hendikep dhe të Verbërit. 6. Angazhimi për sigurimin dhe arkivimin e materialit jolibër pranë kësaj biblioteke. 7. Zgjerimi, bashkëpunimi dhe këmbimi i ndërsjellë, i punëve, dhe përvojave me të gjitha bibliotekat në vend dhe jashtë, si dhe me institucionet e tjera të kulturës. 8. Shtrirja e rrjetit bibliotekar edhe në ato vendbanime të pambushura deri më tani me Bibliotekë. 9. Shndërrimi i kësaj biblioteke në një institucion të standardeve bashkëkohore bibliotekare, ku do të bëhej trajnimi adekuat i librit, mbrojtja nga dëmtimi, konservimi, përpunimi etj. 10. Begatimi i fondeve të bibliotekës me libra apo dorëshkrime të rralla që mund të sigurohen nga burime të ndryshme. 11. Zgjerimi i formave të aktiviteteve me lexues 12. Sigurimi sa më parë i një objekti të përshtatshëm dhe adekuat, për veprimtaritë që ushtron Biblioteka Ndërkomunale në Prizren. REZYMEA Qëllimi i këtij hulumtimi është që individi të njihet me historinë dhe etapat nëpër të cilat ka vërshuar dhe vërshon një institucion i dijes, kulturës, dhe i vlerave edukativo-arsimore siç është Biblioteka. Ky hulumtim nxjerrë në pah historinë dhe rëndësinë që kishte dikur ky institucion në të kaluarën, që do ta ketë edhe në të tashmë, ku së bashku këto dy kohë janë një urë lidhëse edhe për edukimin, arsimin dhe emancipimin e brezave të rinj në të ardhmen. Prizreni, përveç që ishte qendra më e madhe në trojet shqiptare në fusha të ndryshme ekonomike, politike dhe sociale, ky qytet njihej si një ndër qendrat kryesore për edukimin dhe arsimimin njeriut. Faktet dhe kushtet historike tregojnë se qyteti i Prizrenit ishte dhe mbetet një ndër vendet më me renome për ruajtjen e traditave, kulturave të ndryshme, gjuhës, pothuajse e kanë përcjellë nga krijimi, deri në ditët e sotme. Luftërat e ndryshme dhe shkeljet e të drejtave të popullit shqiptarë, Prizrenin pothuajse e bënë të palëkundur pozitën e tij përballë armiqve që kishim, pasi që ky qytet krenohej me djemtë dhe vajzat që dhanë jetën për çlirimin e trojeve tona. Po nga ky vend kanë dalë edhe shumë emra të njohur të politikës, gjuhës, artit, kulturës, religjionit, që sot qyteti i Prizrenit ndjehet krenarë me veprat e krijuesve të pashoqë të tyre. Ndërsa sot, zhvillimi i shkencës dhe i teknologjisë mundëson një jetë më të mirë për marrjen e informacioneve për njerëzit e civilizuar, duke mos harruar asnjëherë edhe të kaluarën tonë shumë të begatë. BIOGRAFIA Unë, Argjira Ukimeri, jam lindur më 15.01.1989 në Prizren. Shkollën fillore (9 vjeçare) dhe gjimnazin “Gjon Buzuku” i kam kryer në Prizren. Kam diplomuar në fakultetin filozofik drejtimi Pedagogji e përgjithshme në Prishtinë. Gjatë studimeve kam ndjekur edhe kursin e gjuhës angleze, kam zhvilluar praktikën psiko-pedagogjike në shkollat e Prizrenit si dhe kam punuar në Bibliotekën Ndërkomunale në Prizren si praktikante për 6 muaj. Gjatë studimeve kam pasur edhe aktivitete të ndryshme rreth profesionit tim si: vizita të ndryshme nëpër institucione parashkollore dhe trajnime të ndryshme rreth profesionit të pedagogut me qëllim të krijimit të marrëdhënieve të mira Edukator-Fëmijë. Pas përfundimit të studimit dhe praktikës sime në Bibliotekën Ndërkomunale në Prizren, vendosa të bëj një hulumtim rreth këtij institucioni. Krijimi i saj, numri i punëtorëve, numri i lexuesve dhe shumë probleme tjera me të cilat ballafaqohet ky institucion sqarohen në këtë hulumtim. Për realizimin e këtij hulumtimi kam bashkëpunuar me Bibliotekën e këtij qyteti, ku janë marrë të gjitha të dhënat kryesore. Ndërsa, për historikun e qytetit të Prizrenit të dhënat janë marrë nga burime të ndryshme përkatëse. Shkrimin e plotë mund të lexoni në faqen PDF: http://www.google.se/url?q=http://www.beepworld.de/members/pashtriku/argjira_ukimeri.htm&sa=U&ei=DfpcTZiXGsjRsgaykcXqCg&ved=0CBUQFjAE&usg=AFQjCNHRRlPX2pU1uKrKkoElrYcSioQlRQ

NDIKIMI I KRIZËS GLOBALE NË KOSOVË DHE PASOJAT E SAJ

Shkruajnë :Argjira Ukimeri  & Mentor Paçarizi 

__________________________________

https://www.youtube.com/watch?v=GsKIM_G9468

     - Duke u nisur nga fakti dhe kushtet ekonomike tė njė vendi apo shteti duhet pasur parasysh edhe tė ardhurat e atij shteti. Dhe jorrallëherë duhet të mbështetemi në veprën e njohur të ekonomistit anglez Adam Smith „Ekonomia e një shteti“ http://de.wikipedia.org/wiki/Adam_Smith) (ku ndër të tjerash shkruhet se:

-          për Çka?

-          Si? dhe

-          Për kend duhet të prodhohet?

Dhe kjo është shumë e thjeshtë, ku të gjitha këto elemente ekonomike shkojnë në favor të shtetit dhe për shtetin ...!

      - Ndikimi i krizës financiare në Kosovë edhe pse hidhet poshtë nga qeveritarët tanë, prapë se prapë ndikimi i saj në Kosovë pothuajse është shumë i madh...! Kjo është arsyeja pse Kosova varet edhe nga të ardhurat që hyjnë nga bota e jashtme si p.sh: Mërgimtarët që jetojnë në botën perëndimore dhe nga organizatat e ndryshme botërore që ndihmuan pas përfundimit të luftës së fundit në Kosovë ...!

      Përderisa në Kosovë nuk ka një plan të zhvillimit afagjatë dhe afat mesëm ekonomik, si dhe nuk ka politika ekonomike për ti tërhequr investitorët e huaj për të investuar në vend, për Kosovën mund të thuhet se është një fat në fatkeqësi që pas luftës nuk egzistojnë edhe doganat ekonomike që tregojnë mbrojtjen e produkteve që prodhohen në vend (ku këto produkte pothuajse as që njihen në vendin tonë) dhe shtrohet pyetja:

·                   Përse nuk njihen këto mallëra vendorë në vendin tonë?

Sepse me hyrjen e produkteve të shteteve fqinjë dhe çmimet më të lira të këtyre produkteve, nuk lejojnë që produktet vendore të marrin çmimin e merituar, dhe kjo vjen si pasojë e mos kontrollimit nga organet përkatëse.

      - Përderisa bien të ardhurat e një populli, atëherë ulen njëkohësisht dhe kërkesat për mallërat dhe prodhimet vendore si dhe për ato të importura si rezulltat i këtyre, oferta është më e madhe se kërkesa që shkakton inflacion në vend dhe si pasojë rritet dhe papunësia që shkakton një dis’ekuiliber ekonomik, si dhe një paqëndrueshmëri çmimesh që relfektohet shumë keq tek investitorët.

* Argjira Ukimeri ,pedagoge
** Mentor Paçarizi ,ekonomist

Argjira Ukimeri: Historiku i Bibliotekave të para në botë

         Argjira Ukimeri

Biblioteka duhet t jet nj gj e gjall, q rron, q do ushqyer, duke shikuar dhe t jet n kontakt me kndonjsit dhe t’i plotsoj nevojat e tyre. (Mit’hat Frasheri).
Ky mendimtar i dhuroi Bibliotekes Kombetare mbi 1.8000 vellime.

- Biblioteka me e vjeter ne bote eshte ajo e Ramsesit se II (1292-1225) para eres sone ne Tebe. Ky vend njihet si Lugina e Mbreeterve, ku jane varrosur faraonet me me ndikim ne ate kohe. Ne kete biblioteke jane ruajtur disa shkrime ku tregohen histori nga fusha te ndryshme, sidomos per religjionin dhe ndertimin e tempullit Ambus-Simbel qe eshte kryevepra arkitektonike boterore.
- Pas kesaj vjen Biblioteka e Aleksandrise, e cila u themelua ne shekullin e IV para eres se re (ne vitin 331). Mendohet se kjo Biblioteke ka pasur 700.000 pergamene apo fletore. Me vone u dogj nga patriarku i Aleksandrise, Teofili.
- Ne shekullin e III para eres sone, u themelua Biblioteka e Pergamos, e cila ne vete permbante rreth 200 mije fletore.
- Ndersa Biblioteka me e madhe ne bote eshte ajo e Kongresit ne Washington, e cila ka 107 milion vellime te te gjitha arteve. Gjithesej kjo biblioteke eshte ndertuar ne vitin 1800.
- Pas bibliotekes se Washingtonit, u themelua Biblioteka e Harwardit ne vitin 1683. Kjo biblioteke ne vete numeron mbi 15 milion vellime.
- Ne kuader te kesaj biblioteke, u krijua edhe Biblioteka e Bostonit, e themeluar ne vitin 1848. Ne kete biblioteke gjenden mbi 14 milion vellime.
- Ne vendin e trete ben pjese Biblioteka Kombetare e Kines. Kete biblioteke e vizitojne mbi 6.000 njerez ne dite, gjithashtu numeron 22 milion vellime.
- Ne France Biblioteka Kombetare u themelua ne Paris ne shekullin XVI. Ne kete biblioteke ka mbi12 milion libra periodic dhe revista te ndryshme.
- Nje tjeter biblioteke u themelua ne Kanade. Biblioteka Kombetare ne Kanada u themelua ne vitin 1953, dhe ka mbi 18 milion libra, 110 te punesuar ku ruajne dhe kujdesen per Biblioteken dhe Arkiven.

Biblioteka te tjera te themeluara neper Europe.

- Biblioteka Kombetare ne Gjermani, e cila ka 18.8 milion libra dhe 4 milion botime te llojeve te tjera.
- Biblioteka Kombetare ne Rusi, (qe ndodhet neMoske) u themelua ne vitin 1862 dhe ka mbi 17 milion libra, 13 milion gazeta, revista, harta etj.
- Biblioteka e Ukraines, ka mbi 10 milion libra, ku cdo dite 2mije student, shkenctare dhe njerez te ndryshem e vizitojne ate.

Biblioteka ne trojet shqiptare

- Biblioteka e pare ne trojet shqiptare u themelua ne Shkoder ne vitin 1920. Me pas kjo Biblioteke u vendos ne Tirane, dhe ne vete permbane 1 milion vellime.
- Ne Kosove Bibliteka Kombetare u themelua ne vitin 1944. Gjithesej ne kete Biblioteke gjinden 2 milion tituj shkencor, dhe 87.000 artikuj te ndryshem.

Sot me zhvillimin e teknologjise, dhe perms Organizatave te ndryshme eshte arritur qe ne vendet ne zhvillim, dhe ato te zhvilluara, te behet nje dixhitalizim i Bibliotave ne pergjithesi. Ky digjitalizim ndodhe me qellim te lehtesimit te marrjes se informatave ne fusha te ndryshme, perkitazi me ate se cfare kerkojme ne.

Shkrimet e shenjta : HIEROGLIFET

        Shkruan: Argjira UKIMERI




Rreth gjuhës së hieroglifeve janë bërë hulumtime të ndryshme. Gjatë periudhës së Mesjetës, shumë filozofë dhe dijetarë janë munduar që të kuptojnë këto shkrime, ku disa prej tyre bënin dallimin e gjuhës demotike dhe asaj greke, ku gjenin edhe disa fjalë që shkruheshin dhe lexoheshin njëjtë në të dy gjuhët për ta pasur më lehtë edhe zbulimin e sekreteve të Hieroglifeve.



Hyrje

Kur flasim për popujt e lindjes së lashtë, gjithmonë mendojmë për historinë, traditën, kulturën, gjuhën, religjionin kushtet dhe periudhat e ndryshme nëpër të cilat ka kaluar shoqëria njerëzore. Në Egjipt fillimisht shkruhej në dru, në gurë, në pllaka, në pëlhurë dhe në brez. Sa i përket kulturës egjiptiane, hasim edhe në shkrime dhe dokumentet e tyre që njihen si Hieroglifet, që ata (egjiptianët) gdhendnin ose shkruanin me bojë në muret e tempujve dhe gjetiu. Po ashtu, letërsia në Egjipt karakterizohej me mite të shumta fetare, tregime kushtuar perëndive, shkrime historike etj. Ndër tregimet më të njohura të letërsisë egjiptiane janë: “Tregimi mbi përjetimin e fatkeqësisë në det”, “Epi i Gilgameshit”, Zbulimi i shkrimit (Hieroglife) nga egjiptianët, shkrimi Kuneiform nga babilonasit, zbulimi i Alfabetit fontetik nga fenikasit, dhe përdorimi në masë të gjerë, ndikoi në hartimin e veprave letrare që nga ajo kohë e deri në ditët e sotme.

Hieroglifet

Hieroglifet (*) (rrjedhë nga gjuha greke që nënkupton Shkrimet e Shenjta). Hieroglifet janë shkrime që në vete ngërthejnë një rëndësi aq të madhe historike, sa edhe vetë historia e njerëzimit. Këto shkrime datojnë qysh nga shekulli i katërt para Krishtit. Qytetërimi i lashtë egjiptian ka bërë që këto shkrime të jenë ushqim shpirtëror dhe psikik për kulturën, traditën ndërshekullore të Egjiptit në veçanti dhe asaj botërore në përgjithësi. Ndërsa emrin herioglif këtyre shkrimeve ua kanë lënë grekët e vjetër dhe këtu del që nga ajo kohë ekzistonin Shkrimet e Shenjta, jo vetëm në Egjipt por edhe në mbarë popujt që kishin kulturë dhe traditë në të gjitha fushat. Në këto shkrime paraqiteshin figura të ndryshme si ato të Faraonëve, të kafshëve, të luleve, por paraqiteshin edhe figura të perëndive të ndryshme që ekzistonin në atë kohë në Egjipt. Karakteristikë e Hieroglifeve është shkrimi nga ana e majtë në të djathtë dhe anasjelltas, me qëllim të ruajtjes së këtyre shkrimeve. Po ashtu, një rol të veçantë ka luajtur edhe shkrimi në “Hedike”, ku dy persona shkruanin Hieroglifet në Hedike, ndërsa personi i tretë kontrollonte punën e bërë nga këta dy persona.
Krahas këtyre shkrimeve, ekzistonin edhe shkrimet e quajtura “Shkrimet Demotike” që ishin pothuajse të ngjashme me Hieroglifet. Ndërsa faraonët që ishin me famë në atë kohë në Egjipt, pas vdekjes së tyre në varre (zakonisht faraonët kur vdisnin varroseshin nëpër piramida) dhe këto ndërtesa për Faraonët ndërtoheshin nga skllevërit e asaj kohe, ku në çdo Piramidë shkruhej me Hieroglife emri i Faraonit të vdekur.

Një rol të rëndësishëm tek egjiptianët ka luajtur edhe përpunimi i Papirusit si material për të shkruar. Për vjetërsinë e shkrimeve egjiptiane dhe rëndësinë e tyre flet egjiptologu K.A. Kiçen ku ndër të tjera thekson: Sipas llogaritjeve, 99% të papiruseve janë të shkruara pothuajse para 3000 vjetëve, ku deri në fillim të epokës greko-romake janë shpërbërë të gjitha këto shkrime. Mirëpo bëhet pyetja rreth zhdukjes të papiruseve: Pse kanë mbijetuar kaq pak dokumentime të lashtësisë të shkruara në Papirus? Sepse, materialet që shpërbëhen si papirusi, lëkura ose ndonjë material tjetër i zakonshëm, dekompozohen aq shpejtë, dërgohen në vende me klimë të lagështa. Po ashtu, tregohet qartë se për shkak të klimës, dokumentet në papirus nga periudha (Mijëvjeçari i parë p.e.s), deri në ditët e sotme dokumentet mund të ruhen në një shkretëtirë të thatë, brenda një shpelle ose brenda një vendi të mbrojtur.



Në vitin 1799 Napoleon Bonaparta pushtoi Egjiptin. Gjatë pushtimeve të ushtrisë franceze në Egjipt, u zbulua "Guri i Rozetës". Qëllimi i zbulimit të këtij guri është që të ruhen Shkrimet e Shenjta që ishin të shkruara në tri gjuhë mbi këtë gurë. Ky zbulim ishte i rëndësishëm jo vetëm për francezët por edhe për egjiptianët, pasiqë gurë të tillë ishin të njohur për ndërtimet e ndryshme të objekteve të banimit në Egjiptin e lashtë. Fatkeqësisht, me pushtimin e Egjiptit nga Britania e Madhe, ushtria franceze arriti që të humb gurin e zbuluar. Në këtë gur, që sot gjendet në njërin nga muzetë angleze, është shkruar në tri gjuhë: në Gjuhën Hieroglife, Demotike e Greke.
Rreth gjuhës së hieroglifeve janë bërë hulumtime të ndryshme. Gjatë periudhës së Mesjetës, shumë filozofë dhe dijetarë janë munduar që të kuptojnë këto shkrime, ku disa prej tyre bënin dallimin e gjuhës demotike dhe asaj greke, ku gjenin edhe disa fjalë që shkruheshin dhe lexoheshin njëjtë në të dy gjuhët për ta pasur më lehtë edhe zbulimin e sekreteve të Hieroglifeve. Filozofë, historianë, egjiptologë, ndër ta edhe egjiptologu i njohur Kerkel, mendojnë që nga fillimi i krijimit shkrimeve, deri në ditët e sotme, kurrë nuk do të arrihet që të kuptohen karakteristikat dhe fshehtësitë e botës së mistershme të Hieroglifeve. Nuk është çudi atëherë që në hollësitë e fshehura brenda alfabetit tonë sot qëndrojnë mbeturinat e këtyre formave të lashta, shumë prej të cilave pasqyrojnë marrëdhëniet e hershme midis njeriut dhe natyrës. Për të dalluar ato, njeriut sot i duhet vetëm të shikojë pak më afër. Ndryshe (**) nga Perëndimi, ata (egjiptianët) nuk e shkruan historinë që t'i shkonte për shtat ideve fetare të kohës, gjë që e bën rrëfimin e tyre më të besueshëm. Ata ishin gjithashtu të prirur drejt universalitetit të historisë njerëzore, të bazuar në unitetin e origjinës së qenieve njerëzore dhe diversitetin e paraqitjes dhe gjuhëve të tyre. Për më tepër, ka shumë gjasa që të ekzistojnë shumë dorëshkrime të fshehura nëpër botë, të cilat mund të kontribuojnë shumë për kuptimin e botës së lashtë.

* ) Dokumentari në Digicable

** ) www.forumituuba.com


Argjira Ukimeri ka lindur më 15.01.1989 në Prizren. Shkollën fillore (9 vjeçare) dhe gjimnazin “Gjon Buzuku” i kreu në Prizren. Ka diplomuar në fakultetin filozofik drejtimi Pedagogji e përgjithshme në Prishtinë. Gjatë studimeve, ka ndjekur edhe kurset e gjuhës angleze, ka zhvilluar praktikën psiko-pedagogjike në shkollat e Prizrenit si dhe ka punuar në Bibliotekën Ndërkomunale në Prizren si praktikante për 6 muaj. Gjatë studimeve ka pasur edhe aktivitete të ndryshme rreth profesionit si: vizita të ndryshme nëpër institucione parashkollore dhe trajnime të ndryshme rreth profesionit të pedagogut, me qëllim të krijimit të marrëdhënieve të mira Edukator - Fëmijë. Pas përfundimit të studimit dhe praktikës në Bibliotekën Ndërkomunale në Prizren, ka bërë një hulumtim rreth këtij institucioni. Krijimi i saj, numri i punëtorëve, numri i lexuesve dhe shumë probleme tjera me të cilat ballafaqohet ky institucion - sqarohen në këtë hulumtim. Për realizimin e këtij hulumtimi ka bashkëpunuar me Bibliotekën e këtij qyteti, ku janë marrë të gjitha të dhënat kryesore. Ndërsa, për historikun e qytetit të Prizrenit të dhënat janë marrë nga burime të ndryshme përkatëse.