Zbulohet njeriu i lashtë, i cili e ndryshon pamjen e evolucionit

Një ekip ndërkombëtar shkencëtarësh ka zbuluar një lloj të ri, deri tash të panjohur, të afërm të njeriut të quajtur Homo naledi, i cili ka qenë i gjatë rreth 1,5 metra, ka peshuar më pak se 50 kg dhe trurin e ka pasur të madhësisë së gorillës

Gjatë gërmimeve në Republikën e Afrikës Jugore në vitet 2013 e 2014 janë gjetur rreth 1.550 mbetjesh fosile të pjesëve të skeleteve të së paku 15 individëve, si të fëmijëve, ashtu edhe të rriturish e pleqve.

Vendzbulimi, një shpellë e thellë e njohur si Rising star, rreth 50 km në veriperëndim të Johanesburgut, është cak i popullarizuar i speleologëve qysh nga vitet 1960. Por, zbulimi kyç ka ndodhur vetëm para pak vitesh, kur shpellarët Steven Tucker e Rick Hunter, duke hulumtuar disa kalime më të thella dhe hapësira në Rising Star, kanë hasur në grumbuj eshtrash. Fakti se eshtrat janë vendosur në një vend, tregon për mundësinë që ky paraardhës i njerëzve ka praktikuar varrimin ritual.
Ekspertët konsiderojnë se zbulimi i ri, i prezantuar në revistën eLife, do të ndryshojë të kuptuarit e paraardhësve të njeriut. Siç tregon emri Homo, qenia e lashtë i ka takuar të njëjtit grup si edhe njeriu bashkëkohor. Emrin naledi e ka marrë sipas shpellës, sepse kjo fjalë në gjuhën sesoto do të thotë yll.
Vjetërsia e gjetjes është vlerësuar në 2,5 e 3 milionë vite, që do të thotë se ka qenë njëri më të vjetërve i gjinisë sonë, të cilës i përkasin edhe llojet si Homo habilis e Homo erectus. Fosilet janë datuar dy herë, por vjetërsia përfundimtare do të përcaktohet vetëm më vonë.

Sipas prijësit të studimit, dr. Lee Berger, antropolog nga Universiteti Witwatersrand, naledin nuk duhet konsideruar si karikë e cila mungon, por më parë urë lidhëse ndërmjet primatëve primitivë dykëmbësh dhe njerëzve.

Berger përndryshe është njëri prej antropologëve të rrallë, i cili tash me vite beson se Afrika Jugore mund të jetë atdhe i paraardhësve më të hershëm të trungut evolutiv njerëzor. Shumica e hulumtimeve të tjera të tij janë bërë në pjesët veriore të kontinentit në Keni e Etiopi, kur është gjetur edhe Lucy e famshme.

Pjesëmarrësit e hulumtimit konsiderojnë se gjetja është shumë interesante edhe për shkak se përputhet ndër zbulimet e reja anembanë botës, të cilat gjithnjë e më qartë tregojnë se natyra ka eksperimentuar me zgjidhje të ndryshme të shumta, prej të cilave përfundimisht ka dominuar vetëm një – njeriu bashkëkohor.

Homo naledi është dukshëm më ndryshe nga hominidët tjerë primitivë të gjetur deri më tash në Afrikë. Disa eshtra i ka më primitivë se australopitecinët, të cilët konsiderohen paraardhës të lashtë të njeriut. Nga njëra anë ka pasur krahë dhe komblik primitiv dhe tru të vogël, me vëllim më të vogël se 560 cm3, dukshëm më të vogël se H. erectusi, i cili e ka pasur rreth 900 cm3. Nga ana tjetër, ka pasur formë mjaft të avancuar të kafkës, si dhe eshtrat e gishtave dhe nyjet e duarve. Ka pasur këmbë të gjata dhe shputa e femur gati bashkëkohor, kështu që skeleti shumë ngjan me skeletin e fëmijës. Pjesa e epërme e strukturës së skeletit më shumë ngjan me të majmunit se me të njeriut dhe anasjelltas

John Nash disa ditë para vdekjes i ka thënë se ka zbuluar zëvendësimin për formulën e Einsteinit të teorisë së relativitetit.

Miku i tij, matematikani i pranuar Cardic Villani ka deklaruar se Nash disa ditë para vdekjes i ka thënë se ka zbuluar zëvendësimin për formulën e Einsteinit të teorisë së relativitetit.

Matematikani i famshëm dhe fitues i Çmimit Nobel John Nash, beteja e të cilit me shizofreinë është shfaqur në filmin e njohur holivudian ‘A Beautiful Mind’ (Mendja e bukur), në të cilin e aktronte Russel Crowe, ka zbuluar se është në prag të një zbulimi vetëm disa ditë para vdekjes tragjike në aksident komunikacioni.

John Nash  në moshën 86-vjeçare e ka pësuar me bashkëshorten e tij Alicia (82) në taksi nga aeroporti me rastin e kthimit nga Norvegjia. Miku i tij, matematikani i pranuar Cardic Villani ka deklaruar se Nash disa ditë para kësaj i ka thënë se ka zbuluar zëvendësimin për formulën e Einsteinit të teorisë së relativitetit.

Vilanni ka deklaruar për The Times se Nash ia ka sqaruar zbulimin e tij, për të cilin konsideronte se do të ndihmojë në shpjegimin e gravitetit kuantik. Teoria e relativitetit e Einsteinit shpjegon se gravitacioni është pasojë e lakueshmërisë së hapësirës e kohës

Çfarë është depresioni postpartum?

Depresioni postpartum është një depresion i përkohshëm i lidhur me shtatzëninë dhe lindjen.
Vjen në dy forma: në fillim (prek rreth 80% të grave menjëherë pasi sjellin në jetë fëmijën) dhe më vonë (kjo është forma më e rëndë dhe akonisht njihet disa javë pas lindjes. Prek 10-16% të grave).

Simptomat e formës së lehtë përfshijnë mërzi, ankth, ndjesinë e të qarit dhe probleme me gjumin. Këto simptoma zakonisht largohen 10-12 ditë pas lindjes. Ky depresion largohet me pak ndihmë nga personat rreth jush në punët e shtëpisë, në kujdesjen ndaj bebit.

Është e rëndësishme të kuptoni kur depresioni zgjat më shumë se dy javë, pasi atëherë keni kaluar në fazën më të rëndë të tij.

Simptomat e depresionit post partum ndahen në tre kategori:

1. Mërzia pas lindjes: zgjat shumë pak; kërkon vetëm mbështetje nga të afërmit.
2. Depresioni postpartum: zgjat më shumë; kërkon përkujdesje mjekësore
3. Psikozë postpartum: është forma më e rëndë, kërkon përkujdesje psikiatrike.

Depresioni postpartum ka shumë simptoma të mundshme, në të cilat përfshihen:

1. Pamundësia për të fjetur ose fjetja në orare më të zgjatura.
2. Ndryshime në oreks
3. Shqetësim shumë i madh për bebin ose mungesë e interest ndaj tij
4. Ndjenjat se nuk e doni fëmijën apo familjen tuaj
5. Inat drejtuar fëmijës, partnerit ose familjes tuaj
6. Ankth ose kriza paniku
7. Frikë se mos e dëmtoni beben; këto mëndime mund të jenë obsesive dhe ju mund të keni frikë të rrini në shtëpi vetëm me fëmijën tuaj
8. Irritim
9. Trishtim ose të qara të shpeshta
10. Vështirësi në përqëndrim ose në rikujtimin e ngjarjeve
11. Ndjenjat e dyshimit, fajit, ndjesisë se jeni e padobishme, e pashpresë ose e lodhur
12. Lodhje ekstreme
12. Humbja e interesit në aktivitetet e zakonshme
13. Ndryshimet e humorit.
14. Mendime të vazhdueshme mbi vdekjen
15. Mendime obsessive-maniakale dhe sjellje të pazakonta.

Në faktorët e rriskut, të cilët ju bëjnë më të prirura për të kaluar depresionin postpartum, përfshihen:

1. Nëse e keni kaluar depresionin postpartum në një lindje të mëparshme
2. Mbështetje e dobët emocionale nga familja, partneri, miqtë
3. Jetë e stresuar
4. Sjellje bipolare
5. Histroi familjare me depresion ose sjellje bipolare
6. Çrregullimi disforik premenstrual.

Cilat janë trajtimet për depreisonin postpartum?

Depresioni postpartum shpesh largohet brenda 3 muajve pas lindjes. Por, nëse ndërhyn në jetën tuaj në shkallë të lartë, atëherë duhet ët kërkoni trajtim. Trajtimi përfshin marrjen e medikamenteve dhe psikoterapinë.

Në rastet më të rënda (psikozës postpartum) mund të jetë i nevojshëm shtrimi në spital.

Kërkoni ndihmë sa më shpejt! Nëse kapet vonë ose fare, gjendja përkeqësohet.
Gjithashtu problemet e nënës mund të ndikojnë tek fëmija duke i shkaktuar probleme me gjumin, zhvillim të parregullt të funksioneve konjitive, pasiguri dhe shpërthime zemërimi.

Entela Resuli:Çfarë është depresioni pranveror

..... Me ndryshimin e stinëve edhe humori i njeriut ndryshon. Rritja e temperaturave, prania e madhe e rrezeve të diellit, çelja e luleve…bën që njerëzit të kenë luhatje emocionale. Fillimi i muajit mars është edhe periudha ku më së shumti shfaqet një prej patologjive më të shpeshta të individëve, depresioni. Duke qenë se këto çrregullime, vijnë pikërisht në këtë stinë, fenomeni ka marrë edhe emrin depresion stinor. Ardhja e pranverës për shumë persona shoqërohet me apati, lodhje, dobësi e përgjithshme trupore, mungesë oreksi etj. Simptoma këto që në popull i atribuohen të ashtuquajturës “periudhë e ndërrimit të gjakut”. E ndjen veten të pashpresë, të pa vlerë, je i lodhur apo ndihesh i padobishëm? Mos u shqetëso, pasi nuk je i vetëm në këtë drejtim. Sipas mjekëve janë të shumtë njerëzit që kanë këto ndjesi në këtë periudhë kohe.

Për të folur mbi këtë temë, kemi ftuar sot specialisten e shëndetit mendor pranë Institutit të Shëndetit Publik, Oriola Pampuri. Për të është një fenomen i njohur. Specialistja na tregon se si ta kuptojmë që jemi prekur nga “depresioni pranveror” dhe na jep disa këshilla se si ta kalojmë më lehtë këtë gjendje.

Oriola, si përjetojmë stinët nga gjendja emocionale, ndryshon humori jonë në varësi të tyre?

Po, dhe kjo është e vërtetuar tashmë. Shi apo diell, mjafton vetëm kaq për të nxitur luhatjet e humorit dhe dëshpërimin tek disa njerëz. Një studim i fundit i udhëhequr nga hulumtues në Universitetin e Utrecht ka studiuar  modele të ndryshme të humorit të lidhura ngushtë me kushtet e motit.

Sapo jemi future në pranverë, cilat janë karakteristikat e kësaj stinë që i gjejmë tek njerëzit ?

Çrregullimi afektiv sezonal, është një formë e përsëritur e depresionit ku simptomat shfaqen dhe zhduken thuajse në të njëjtën kohë çdo vit . Në mënyrë tipike , ato fillojnë në vjeshtë ose në dimër dhe në pranverë largohen, por ja që ka dhe individë që ndryshimet dhe bukuritë që natyra rezervon në pranverë i shndërrojnë në çrregullime që cenojnë humorin e tyre. Simptomat e përbashkëta të çrregullimeve të humorit përfshijnë pagjumësi, nervozizëm, oreks të dobët , dhe humbje peshe . Është menduar që kjo formë e depresionit mund të jetë një reagim ndaj ngrohjes dhe lagështirës së lartë.

Në cilën gjendje të çon kjo kohë e vitit?

Në fakt  pranvera është menduar të jetë koha e gëzimit dhe lulëzimit, por ka disa njerëz që nuk  mund t’i gëzohen të tilla ndryshimeve, kjo për shkak të pamundësisë për t’i ndjerë ato si pasojë e çrregullimeve të humorit të tyre. Nëse ju jeni pjesë e këtij target-grupi atëherë i vetmi ngushëllim që mund të merrni do të ishte: “Ju nuk jeni vetëm”, por mos hezitoni të kërkoni ndihmë, nëse jeni duke luftuar me gjendjen tuaj. Për disa njerëz, muaji prill nuk sjell vetëm lule, por edhe një vizitë tek terapisti apo një recetë me ilaçe kundër depresionit. Për disa njerëz, ndryshimi sezonal sjell me vete diçka më të rëndë se sa dëshpërimi: çrregullimi emocional sezonal, është një formë e depresionit që mund të ketë pasoja të rënda. Format e lehta të këtij çrregullimi prekin më shumë se 20% të personave në Shtetet e Bashkuara.

Bëhet njeriu më emocional në këtë kohë?

Çdo njeri ka emocione. Ato janë pjesë e përvojës njerëzore dhe ne duhet të jemi mirënjohës për këto emocione edhe kur ato na shkaktojnë dhimbje ose na shkaktojnë situata të pakëndshme . Askush nuk  pëlqen të ndjejë emocione të tilla si humbje, hidhërim apo zemërim, por ne duhet të kuptojmë që jeta, duhet të përqafojë të gjitha aspektet e përvojës sonë njerëzore, duke përfshirë edhe emocionet e pakëndshme. Pranvera është koha, kur njerëzit shpalosin energjitë e tyre në rritje. Ndryshimet tuaja jetike të energjisë ndodhin minutë pas minute, orë pas ore, ditë pas dite , muaj pas muaji, sezon pas sezoni dhe viti pas viti . Ka një cikël natyror të energjisë që ka nevojë për të ndodhë apo të rrjedhë . Kur ju jeni të mbërthyer në një pjesë të ciklit, atëherë shëndetin juaj është i cënuar. Mendoni se si energjia juaj është e lidhur me emocionet tuaja. Kur ju keni shumë energji ju jeni përgjithësisht mjaft i lumtur. Ju  ndjeheni mirë, kur trupi dhe mendja juaj kanë energji pozitive . Çdo sezon ka një emocion dhe një lidhje të fortë me organet dhe funksionet e tyre në trupin tuaj   Emocionet tuaja ndryshojnë në varësi të ndryshimit të stinëve.

Ku është burimi i kësaj gjendje të çuditshme, që ndryshon në varësi të stinës”?

Shkencëtarët supozojnë se është hormoni i melatoninës. Melatonina, që është produkt i hipofizës, sinkronizon anën tonë biologjike në varësi të fuqisë së dritës që e pranon syri ynë, pra, bën rregullimin e ritmit ciklik ditë-natë. Çdo çekuilibrim në këtë fushë përcillet me ndryshime të lehta të gjendjes shpirtërore, të quajtura “depresion stinor”. Në fakt ky çrregullim emocional stinor, përfshin të gjitha racat, kulturat dhe vendet, pasi ashtu sikurse u përmend edhe më lart është çështje biologjike dhe jo kulturore, kështu jemi të rriskuar të gjithë. E rëndësishme është të jemi në dijeni me shqetësimet dhe çrregullimet që mbart, pasi duke qenë në dijeni dhe duke i njohur më mirë jemi më të aftë të përballemi, mbrohemi dhe kurohemi.

Simptomat

Të prekur, personat e ndjeshëm

Çrregullimi emocional sezonal, mund të ketë disa apo edhe të njëjtat simptoma si të depresionit .  Shumica e njerëzve kanë vetëm disa nga këto simptoma, të përmendura më poshtë, jo të gjitha .

1. Humbje e interesit për tu përfshirë në aktivitete

2. Lodhje apo humbje e energjisë

3. Ndjenja e të qenit i pavlerë ose i pashpresë

4. Përqendrimi i dobët, apo pavendosmëri

Simptomat e çrregullimit sezonal të humorit rikthehen çdo vit kryesisht tek personat më të ndjeshëm, dhe kanë tendencë të rikthehen në të njëjtën kohë çdo vit.

Si të menaxhoni simptomat e çrregullimit emocional stinor

Simptomat e gjendjeve të lehta depresive, që quhen “depresione stinore”?

a. Plogështia psikike e fizike.

b. Lodhja e pabazë.

c. Dëshira e madhe për gjumë.

d. Shmangia e aktiviteteve të zakonshme.

e. Humbja e interesit për shoqërim etj.

Çfarë duhet të bëjmë?

1. Shfrytëzoni diellin e kësaj periudhe për të përfituar nga rrezet e tij.

2. Kryeni aktivitete fizike ose shëtisni në ajër të pastër.

3. Konsultohuni me mjekun tuaj nëse simptomat e këtij çrregullimi janë të vazhdueshme përditshme.

4. Medikamentet mund të jenë një mjet i vlefshëm për të luftuar depresionin, nëse vërtetojmë një gjendje të tillë, kështu nuk duhet t’i neglizhojmë.

Një kërcënim i rëndësishëm që shkaktohet si pasojë e çrregullimit emocional stinor kronik i pa kuruar apo i neglizhuar është edhe depresioni stinor.

Koncepti analitik mbi depresionin

Koncepti analitik mbi depresionin

Depresionin mund ta kuptojmë si një urrejtje të një objekti të përbrendësuar në fazën e urrejtjes prej të cilës pacienti me depresion nuk mund të lirohet.


Arbër Shala

Psikiatër


“Kjo botë u ç’thur
O prapësi, o dreq
Që paskam lindur unë të të ndreq”

Këto vargje të shkëputura nga tragjedia “Hamleti” e Shekspirit janë shembull klasik i një ambivalence mbi bazën e një konflikti neurotik, e shfaqur tek princi i ri, Hamleti, mbi të cilin rëndon dilema e hakmarrjes ndaj të ungjit. Lidhja incestuoze që ai ka me nënën e tij bën që të identifikohet me të ungjit, vrasja e të cilit është në një mënyrë vrasja e vetes.

Sado që për shkollat dhe orientimet joanalitike tingëllon si e papranueshme ekzistenca e një entiteti të tillë, praktika e përditshme e tregon të kundërtën. Klasifikimet e ndryshme ndërkombëtare vetëm sa e kanë komplikuar edhe më shumë ndarjen e entiteve të ndryshme psikiatrike duke shkuar deri në nivel të absurdit, në sensin e vendosjes së diagnozave të tilla si depresioni i paspecifikuar! Dhe kjo për faktin që gjatë këtyre klasifikimeve merren për bazë vetëm aspektet fenomenologjike të cilat nuk bëjnë gjë tjetër vetëm se e rrudhin qenien njerëzore në një gjallesë të çfarëdoshme biologjike!

Me depresion psikogjen, respektivisht, depresion neurotik kuptojmë atë formë të depresionit i cili është pasojë e shtypjes së një konflikti neurotik i cili rrënjët e veta i ka në fëmijërinë e hershme. Aktivizimi i një konflikti të tillë çon në reagim depresiv, që është tipar themelor për personalitetin neurotik. Këtu menjëherë duhet shtuar që në praktikën psikiatrike shpesh ngatërrohen depresioni neurotik me atë reaktiv.
Me depresion reaktiv nënkuptojmë atë formë të depresionit që është si rezultat i një situate të pavolitshme jetësore, pra, shkaku është i vetëdijshëm, për dallim nga depresioni neurotik ku shkaku themelor është krejtësisht i pavetëdijshëm dhe i bazuar në konfliktin neurotik. Megjithatë, diferencimi i depresionit qoftë ai neurotik apo psikotik, është i vështirë, sepse sipas Oto Fenichel-it, të dyja këto forma kanë mekanizma të njëjtë.

Të gjitha simptomat e rëndësishme të depresionit si: disponimi depresiv, humbja e interesit për botën e jashtme, ndjenja e fajësisë, brejtja e ndërgjegjes, kthimi i agresivitetit kah vetja jonë etj., mund të gjenden jo vetëm tek depresioni, por edhe tek afekti i pikëllimit (Për më tepër shih “Pikëllimi dhe Melankolia”- Z. Freud.)

Megjithatë, ajo që përbën bërthamën dinamike të depresionit është ndjenja e humbjes së vlerave vetjake, zhvleftësimi i vetvetes, prej të cilës rrjedhin simptomat e tjera.

Tiparet themelore të karakterit depresiv janë:

1. Ndjenja e pashmangshme për raporte interpersonale, sepse, zhvleftësimi vetvetes çon tek një dëshirë e fuqishme për t’iu kthyer njerëzve, prej të cilëve presin ngrohtësi emotive dhe mbrojtje. Kjo nënkupton një temë imperative: të jesh i dashur, i pranuar dhe i mbrojtur. Për këtë arsye dashuria, të dashuruarit dhe seksualiteti luajnë rol shumë të rëndësishëm tek ky tip i personalitetit. Megjithatë, këtu nuk bëhet fjalë për një dashuri të vërtetë, por për një kërkesë fëmijërore, që të jetohet në një raport simbolik i cili ofron ndjenjën e sigurisë dhe të mbrojtjes.

2. Vartësia e theksuar nga të tjerët në sensin e vartësisë nga rrethi, respektivisht, vartësisë nga mendimet e rrethit për ta, për shkak të mungesës së pavarësisë së brendshme. Kjo është e shkaktuar nga që këta persona janë të fiksuar në fazën orale, ku “vlerat vetjake varen nga kontributet e jashtme” (Fenichel).

3. Tendenca tepër e theksuar për lidhje simbiotike - prandaj mund të themi që raportet me njerëzit e tjerë kanë karakter oral. Krejt kjo çon në atë që prindërit me karakter depresiv kanë një kërkesë të pashmangshme t’i lidhin fëmijët për vete, sepse, afërsia e tyre, me të cilët krijojnë një lidhje simbiotike, është e domosdoshme.

4. Frika e manifestimit të agresivitetit - e cila buron nga frika e humbjes së objektit të dashur, që paraqet një element të rëndësishëm në aftësinë e madhe adaptive, sidomos ndaj personave prej të cilëve janë të varur.Psikoanalisti i parë i cili është marrë me mekanizmin e depresionit, siç është e njohur, ka qenë Karl Abraham, i cili ka futë konceptin mbi karakterin oral dhe ambivalencën, koncept ky që është vazhduar më pas në mënyrë origjinale nga Frojdi në punimin e tij ‘Pikëllimi dhe melankolia’. Sipas Frojdit, pikëllimin mund ta kuptojmë si një reaksion ndaj humbjes së një objekti të dashur, ose si një abstraksion, siç është për shembull atdheu, liria, ndonjë ideal e kështu me radhë.Depresionin mund ta kuptojmë si një urrejtje të një objekti të përbrendësuar në fazën e urrejtjes prej të cilës pacienti me depresion nuk mund të lirohet.

Procesi i pavetëdijshëm i cili çon drejt melankolisë (depresionit), sipas Frojdit përbëhet nga këto faza

1. Një person në të kaluarën e tij fuqishëm investon libido në një objekt.
2. Ky raport objektal mund të shkatërrohet pas një traume reale.
3. Konform predispozicionit patologjik, personi melankolik reagon në mënyrë jo normale në kuptimin e tërheqjes së libidos nga objekti i humbur dhe kthimi nga egoja vetjake.
4. Melankoliku në mënyrë të pavetëdijshme e ka braktisur objektin e dashurisë, por, dashuria për objektin ka mbetur e paprekur. Por, meqë përbrendësimi i objektit të tillë ka ndodhur në fazën e urrejtjes e jo në atë të dashurisë, melankoliku identifikohet me pjesën e urryer të objektit, që njëkohësisht çon deri te ndjenja e thellë e ambivalentes që është aq karakteristike për depresionin. Prandaj, personi fillon ta urrejë veten, ta akuzojë dhe zhvleftësojë, përkatësisht e kthen agresivitetin dhe tërë sadizmin e mbiunit të tij të rreptë kundër unit vetjak. Prandaj, tek depresioni kemi një konflikt në mes të unit dhe mbiunit dhe siç thotë Otto Fenichel,: personi që vuan nga depresioni “përjeton fatin e Dorian Greit, i cili duhet të vdesë në mënyrë që të shkatërrojë imazhin e tij” (Për më tepër lexo “Portreti i Dorian Greit” – Oscar Vilde).

Për këtë arsye depresionin mund ta kuptojmë si një urrejtje të një objekti të përbrendësuar në fazën e urrejtjes prej të cilës pacienti me depresion nuk mund të lirohet, këtu me të drejtë Frojdi shton: Vetakuzimi i melankolikut nënkupton akuzat e drejtuara kundër objektit të përbrendësuar, kurse vetëvrasja është vrasje e të njëjtit objektit prej të cilit melankoliku dëshiron të lirohet definitivisht.Për fund mund të themi që, konflikti themelor i depresionit neurotik, rrjedhë nga regresioni dhe fiksimet orale dhe bazohet në kompleksin e simbiozës që çon në lidhjen e tepërt emocionale dhe vartësinë nga prindërit, e me këtë edhe deri tek pengimi i pavarësimit. Edhe depresioni neurotik edhe ai psikotik kanë të njëjtit mekanizma me një ndryshim të përmbajtjes dhe objektivave. Diferencimi i depresionit ka rëndësi praktike për trajtim psikoterapeutik dhe farmakologjik.

DEPRESIONI 20 pyetje - 20 përgjigje

	Shkruan: Sabir KRASNIQI
	DEPRESIONI 20 pyetje  - 20 përgjigje     Në forma të lehta, çrregullimet e gjendjes shpirtërore, janë normale, pasi njeriu si qenie emocionale, kuptohet, ka edhe binomizmin e vet, por, kur emocionet qëndrojnë në një pikë të ulët për kohë të gjatë, kur njeriu humb interesin për bukurit dhe dukurit e jetës, atëherë kemi të bëjmë me shenja, simptoma, se ai po kalon në një gjendje DEPRESIVE.
Gjatë proceseve të shumta në rrugëtimin jetësor, pothuajse që të gjithë, ballafaqohemi me sfida të ndryshme. Ato janë, herë më të dobëta, e herë-herë tejet të fuqishme sa që arrijnë tek ne, të lëkundin dukshëm ekuilibrin emocional dhe të shkaktojnë çrregullime të gjendjes shpirtërore.             Zakonisht, çrregullimet e gjendjes shpirtërore ndodhin si rezultat i shumë faktorëve,  duke filluar nga dështimet e ndryshme gjatë përpjekjeve për arritjen e ndonjë qëllimi, e deri tek ato më të rëndat - humbja e personave më të afërt. Natyrisht, nuk përjashtohet as trashëgimia gjenetike. Shkaqe të tjera që provokojnë çekuilibrin emocional, sipas psikologjisë, janë edhe: - probleme të ndryshme personale e sociale; -sëmundjet serioze; -problemet bashkëshortore, e në veçanti divorci; -abuzimet seksuale; -alkoolizimi dhe substanca të tjera narkotike; -traumat nga lufta; -stresi dhe ankthet, e procese të tjera, të papritura e të pakëndshme, që ndodhin dhe sjellin ndryshime të theksuara në jetë. Dhe si pasoj e gjithë këtyre faktorëve, njeriu ndihet  i paaftë për t'u përshtatur me situata sociale dhe ballafaquar me problemet jetësore, pra, ai kaplohet nga një gjendje e pashpresë dhe dorëzohet para çdo sfide.             Në forma të lehta, çrregullimet e gjendjes shpirtërore, janë normale, pasi njeriu si qenie emocionale, kuptohet, ka edhe binomizmin e vet, por, kur emocionet qëndrojnë në një pikë të ulët për kohë të gjatë, kur njeriu humb interesin për bukurit dhe dukurit e jetës, atëherë kemi të bëjmë me shenja, simptoma, se ai po kalon në një gjendje DEPRESIVE.             Në këtë shkrim, nuk dua ta trajtoj dukurin e depersionit nga këndvështrimi patologjik, pasi as që jam kompetent për këtë - kjo u takoni psikologëve, e në veçanti, psikiatërve, por unë dua të bëjë vetëm një përshkrim të përgjithshëm të këtij çrregullimi të gjendjes shpirtërore, përmes sistemit pyetje - përgjigje. Jam përpjekur t'i përzgjedhë dhe t'i përmbledhë 20 pyetje (bashkë me 20 përgjigje), përmes të cilave mendoj se lexuesi (i nderuar i kësaj web faqeje) do të krijoj njohuri solide rreth kësaj  sëmundje të kohës moderne.             1 - Ç'është depresioni?             Depresioni është gjendje e pikëllimit të thellë, i krijuar nga faktor të ndryshëm, ku personi humb besimin në vete, shpresat për ardhmëri si dhe interesimin për aktivitetet e jetës - kur tek ai shuhet çdo ndjesi kënaqësie e gëzimi shpirtëror.             2 - A paraqet pikëllimi i thellë gjithnjë simptomat e sëmundjes së depresionit?             Jo, në rastet e mossukseseve në punë apo në jetë, ose edhe kur humbim personin e afërm, pikëllimi është dukuri e rëndomtë e çekuilibrit të përkohshëm shpirtëror, por kur kjo gjendje vazhdon për një kohë të gjatë, pa gjasa për të gjetur rrugëdalje nga ky "tunel i errët" (siç quhet shpesh depresioni), atëherë mund të flitet për çrregullime patologjike shpirtërore, pra për simptomat e sëmundjes së depresionit.             3 - Cilat janë arsyet që na shtyjnë në pikëllim kronik - të pafundmë?             Vuajtjet shpirtërore të shkaktuara nga rastet tragjike si: humbja e personit më të dashur, sëmundjet e rënda e të pashërueshme, invaliditeti i përjetshëm, abuzimet e ndryshme - zakonisht seksuale, dështimet e përsëritura në jetë etj. Por edhe problemet e ndryshme familjare e sociale si dhe zhgënjimet sentimentale mund të jenë faktor serioz për provokimin e gjendjes së pikëllimit të thellë.             4 - Si reflektohet (duket) bota e personave melankolik?             Gjendje e zymtë shpirtërore pa ndjesi për kohen dhe ardhmërinë. Pushtim nga dëshpërimet momentale dhe vërshimi i dështimeve nga e kaluara, të mbështjella me plot hije dyshimi, fajësi personale, lëndime të brendshme shpirtërore. Pra, pesimizëm i plotë dhe krijimi i fuqishëm i bindjes se nuk ka fuqi as shpresë të ballafaqohet me sfidat e paraqitura.             5 - A luajnë gjenet ndonjë rolë tek sëmundja e depresionit?             Hulumtimet e shumta në këtë fushë kanë konstatuar se disa çrregullime të gjendjes shpirtërore, pra një cenueshmëri biologjike e depresionit, mund të trashëgohet. Kjo është vërtetuar nga studimet e kryera në disa familje, anëtarët e të cilave brez pas brezi kanë manifestuar defekte në ekuilibrin emocional, e në veçanti në rastet ekstreme, kur tentimet për vetëvrasje por edhe aktet e kryera të vetëvrasjeve, i kanë përcjell breza me radhë.             6 -  Pra, burim ose shkaktar i depresionit nuk qenkan vetëm sfidat e rënda të jetës dhe problemet e pazgjidhura... por edhe trashëgimia gjenetike?             Konfliktet e personalitet, ndoshta të akumuluara që nga koha e fëmijërisë, e të nxitura nga rrethanat e pafavorshme negative, nga traumat e rënda shpirtërore dhe të vazhdueshme, konsiderohen si shkaktar kryesor i çrregullimeve patologjike shpirtërore, por natyrisht që duhet të ekzistoj edhe një lidhshmëri me proceset biologjike, gjegjësisht me reaksionet (defektet) biokimike që zhvillohen në tru. Neurotransmetuesit si: dopamina dhe serotonina rregullojnë disponimin tonë si dhe mundësojnë ndryshimin e impulseve mes qelizave. Niveli i ulët i këtyre neurotransmetuesve, mund të sjell deri te rënia e morali dhe kjo situatë të provokoj pastaj gjendja dëshpërimi dhe me këtë të kontribuoj edhe në zhvillimin e depresionit.             7 - A ka periudha, kur personi i nënshtrohet më shumë ndryshimeve të disponimit?             Gjithsesi. Gjatë procesit jetësor kalojmë nëpër periudha kritike si: puberteti, shkollimi, punësimi, martesa, lindja, pensionim etj., periudha këto, që ndikojnë edhe në ekuilibrin tonë shpirtëror.             8 - Pse gjinia e bukur është më shumë e goditur nga çrregullimet shpirtërore?                         Hulumtimet e bëra tregojnë se ka disa arsye pse gratë janë më shumë të prekura nga depresioni: mungesa e kromozomit seksual Y, që mungon te ato; cikli menstrual, ndryshimet hormonale, ndjeshmëria më e theksuar emocionale si dhe faktor të tjerë psikofizik e psikosocial.             10 - A e nxit vetmia neverinë ndaj jetës?             Shumë studiues janë të mendimit se po, duke u nisur nga parimi themelor se njeriu është qenie shoqërore dhe marrëdhëniet ndërnjerëzore, pra jeta e përbashkët, ndikon edhe në ekuilibrin emocional, në kuptimin pozitiv, duke balancuar gjendjen shpirtërore gjatë situatave frustruese. Por ka edhe të tjerë, që mendojnë, se kjo varët shumë nga stabiliteti nervor i individit, nga karakteri i tij dhe qëllimet e përcaktuara në jetë.             11 - Çfarë është qëndrimi i personit depresiv?             Thënë shkurt e prerë: fundamentalisht negativ ndaj vetës dhe jetës!!!             12 -  A është ky qëndrim fundamental edhe faktori më i shpeshtë që i nxitë individët për të kryer aktit e vetëvrasjes?             Mjerisht po. Fajësia, e në veçanti, urrejtja ndaj vetvetes dhe jetës mund të krijoj apati aq të thellë, sa që ai nuk sheh rrugëdalje nga ky "tunel ferri" dhe epilogu i gjithë kësaj, natyrisht që përfundon tragjikisht - me aktin e vetëvrasjes.             13 - Cilat janë simptomat e gjendjeve të lehta depresive, që quhen "depresione stinore"?             Plogështia psikike e fizike, lodhja e pabazë, dëshira e madhe për gjumë, ikja nga aktivitetet e zakonta, humbja e interesit për shoqërim etj.             14 - Ku është burimi i kësaj forme të çuditshme depresive, që është variabël, varësisht prej stinëve?             - Shkencëtarët supozojnë se është hormoni i melatoninës. Melatonina, që është produkt i hipofizës, sinkronizon anën tonë biologjike në varshmëri prej fuqisë së dritës që e pranon syri ynë, pra, bënë rregullimin e ritmit ciklik ditë-natë. Çdo çekuilibrim në këtë fushë përcillet me ndryshime të lehta të gjendjes shpirtërore, të quajtura, siç e cekëm edhe më lartë, "depresion stinor".             15 - A është gjendja depresive gjithnjë konstante?             Përgjithësisht jo, edhe pse mund të ketë përjashtime.             16 - A vërehet lehtë individi i cili veç gjendet nën "pushtetin" e depresionit?             Nuk është e vështirë ta vërejmë, pasi siç e cekëm edhe më lartë, individi me çrregullime shpirtërore, kalon gjatë fazave të ndryshme në gjendje të thellë pikëllim, duke u mbyllur në botën e vetë dhe duke mos treguar kurrfarë interesimi për botën e cila e rrethon.             17 - Cilat janë simptomat e para të dukshme që paralajmërojnë fillimin e çrregullimeve shpirtërore?             Humbja e interesit të përgjithshëm për kënaqësitë e jetës, ndjesia e të qenit i pavlefshëm, pushtimi i ndjesive dëshpëruese, pushtimi i panikut dhe brengave, shqetësime gjatë pushimit të natës, ose edhe pagjumësia e theksuar, ndryshimet në oreks, rënie në peshë,  mungesa e energjisë vepruese dhe ndjesia e rraskapitjes... thjesht, mendime të vazhdueshme negative ndaj vetës dhe jetës.             18 - A është  e vërtet se njerëzit, shpesh, nuk dëshirojnë ta bëjnë publike këtë çrregullim të gjendjes shpirtërore, sepse e konsiderojnë si "turp"?             Po, për arsye të paragjykimeve që kanë, e që është shumë gabim, pasi edhe depresioni është një sëmundje, si të gjitha të tjerat, dhe kërkon kurim.             19 - Pra, është e mundur dalja nga ky "tunel i errët", dhe rikthimi i sërishëm i disponimit dhe vullnetit për jetë!             Gjithsesi. Sipas studimeve të gjata të bërë në fushën e psikologjisë dhe psikiatrisë, sëmundja e depresionit është e shërueshme, por, natyrisht, përveç trajtimit adekuat duhet patjetër të mbizotëroj edhe dëshira dhe vullneti i mirë i individit.             20 - Cilat janë trajtimet adekuate që duhet të zbatohen që të mund të dilet nga ky "tunel  i errët" shpirtëror?             Ka disa forma dhe mënyra për ta trajtuar dhe kuruar sëmundjen e depresionit: terapia farmaceutike, psikoterapia, terapia muzikale, teknikat e ndryshme të relaksimit, terapia hipnotike,  aktivitete e ndryshme sportive, kulturore etj. Natyrisht, që gjatë gjendjes së çekuilibrimit emocional, gjëja e fundit që individit i be në mend, është të ndërmarr diç në  këtë drejtim, prandaj, m'u në këtë fazë ai ka më së shumti nevojë për përkrahje, mbështetje të njerëzve të besuar, të familjarëve, të miqve, të shoqërisë dhe institucioneve përkatëse. Mbështetja e fuqishme shpirtërore, e kombinuar me llojet e terapive të ndryshme, jep efektin më të mirë shërues dhe zvogëlon dukshëm mundësit për rikthimin e depresionit. Megjithatë, shumë, shumë e rëndësishme është që mos të injorohen simptomat e para të depresionit, por intervenimi të bëhet në fazat fillestar, për ta parandaluar rrezikun e kalimit të sëmundjes nga format e lehta (neurozat),  tek ato më të rëndat (psikozat), të cilat pastaj kërkojnë trajtim të vazhdueshëm dhe të veçantë!

Blerta Sulhasi : DEPRESIONI TE ADOLESHENTËT

Në vitin 2020, Organizata Botërore e Shëndetësisë (WHO), vlerëson se depresioni do të jetë shkaktari numër dy i humbjes së jetërave në tërë botën.

Depresioni te adoleshentët nuk është vetëm disponim i keq dhe melankoli e rastit.

Depresioni është melankoli, trishtim ose dëshprim, kur zgjatë një kohë të gjatë dhe që ndikon në kufizimin e aftësive të adoleshentit në fuksionimin normal të tij.

Çka është depresioni te adoleshentët?

Melankolia e rastit, disponimi i keq dhe perioda të shkurtëra të ndjenjës "zbrazët", janë të zakonshme në adoleshencë. Megjithatë, depresioni madhorë, kufizon aftësinë e adoleshentëve dhe të fuksionimit normal. Depresioni te adoleshentët është i karakterizuar me disponim të keq, të vazhdueshëm, nevozizëm, ndjenja e pafuqisë ose paaftësia për t'u ndjerë i kënaqur ose i lumtur, për një periudhë të gjatë kohore-javë, muaj apo vite.

Cilat janë simptomat e adoleshentit në depression?

Simptomat e hershme të adoleshentit në depression, mund të diagnostifikohen vështirë sepse ato duken normale në fytyren e adoleshentëve. Depresioni te adoleshnetët mund të vërehet nëse ai i përjeton këto simptoma:

Ndryshime në shprehin e ngrënjes dhe të gjumit( të ngrënit apo fjetja e tepërt apo e pakët)

Humbje apo fitim i konsiderueshëm në peshë

Mos vajtja në shkollë, rënie në suksesin shkollorë

Mos përjetim të kënaqësis në aktivitete të cilat më parë ishin shumë atraktive

Pavendosshmëri, humbje të koncentrimit ose harresë

Ndjenja e pavlerës dhe fajit

Reagim të tepruar në kriticizëm, iritueshmëri

Ndjenja që asnjë përpjekje nuk është e vlefshme

Ankesa të shpeshta në lidhje me shëndetin

Zemërim, inat, shqetësim

Humbja e entuziazmit dhe motivimit

Abuzim me drog/alkool,mendime të vdekjes dhe vetëvrasjes.



Çka e shkakton depresionin në adoleshencë?

Arsyet e depresionit mund të ndryshojnë nga njëri adoleshent në tjetrin.Shpesh, depresioni është rezultat i këtyre faktorëve:

Rastet e rëndësishme si vdekja e ndonjë personi të dashur, divorci I prindërve, ndarjet nga i dashuri/ e dashura, mund të nxisin simptomat.

Përjetimet traumatike si abuzimi apo incesti shpesh shkaktojnë stres të tepruar, kur fëmija bëhet adoleshent.kjo ndodh sepse fëija si viktimë, nuk ka pasur përvojë jetësore dhe nuk ka ditur se si t'i shpreh me fjalë këto përvoja të dhimbshme, ose se si të proteston.

Stresi, posaqërisht nëse adoleshenti ka munges të mbështetjes emocionale.

Ndryshimet hormonale/fizike që ndodhin gjatë pubertetit shkaktojnë emocione të reja dhe të papritura.

Kushtet mjekësore si hipotiriodizmi mund të ndikon në barazpeshën hormonale dhe në disponim. Sëmundjet kronike fizike, gjithashtu mund të shkkatojnë depression. Kur sëmundja diagnostifikohet dhe trajtohet nga doktori, depresioni zakonisht zhduket.

Abuzimi i substancave mund të shkakton ndryshime kimike në tru.

Alergjitë në ushqim si në grurë, sheqer, dhe qumshtë shkaktojnë ose i rëndojnë simptomet e depresionit.

Ushqyerja jo e mirë mund t`shkaktohet nga barazpesha e aminoacideve ose mungesa e vitaminave.

Gjenetika mund të jetë një predispozitë për depresionin të adoleshentët kur sëmundja përcillet në familje.






Cilat janë rezultatet e depresionit te adoleshentët?

Shume sjellje ose qëndrime të adoleshentëve që i mërzisin të rriturit, ndikojnë në depresion:

Përdorimi i drogës dhe alkoolit- adoleshentët në depresion, shpesh përdorin substanca, për ta mjekuar veten nga simptomat e tyre.

Vetë-vlerësimi i ulët‚¬“ depresioni e rrit ndjenjën e jo të bukurës dhe pavlefshmëris.

çrregullime në të ngrënë ¬“ anoreksia, bulimia, janë shpesh shenja të panjohura të depresionit.

Vetë lëndimet ¬“ prerjet, djegiet, goditjet e kokës, ose llojet e tjera të vetë-shkatërrimeve, janë pothuajse gjithnjë të lidhura me depresion.

Shthurja ‚¬“ depresioni te adoleshentët mund të shfaqet me shqetësim, agresion, ose sjellje me rrezikshmëri të lartë sesa zymtësi.

Mendimet apo përpjekjet vetëvrasëse ‚¬“ adoleshentët që janë seriozisht në depresion, flasin, ose bëjnë përpjekje për vetëvrasje, të cilat duhet të mërren seriozisht.



Çka mund të bëjnë adoleshentët që ta ndihmojnë vetveten ose ndonjë shokë nëse ata fillojnë të ndihen në depresion?

Ndryshimet në disponim te adoleshnetët janë pjesë normale të zhvillimit gjatë adoleshencës.Kjo shkaktohet nga ndryshimet hormonale të cilat shkaktojnë ndryshime në disponim.Vetëm nëse adoleshentët e dijnë që këto luhatje në disponim janë normale, mund t'iu ndihmojë atyre për të reduktuar shqetësimin që shpesh i shoqëron këto ndjenja të forta. Megjithatë, adoleshentëve i'u nevojitet ndihmë për t'i përballuar këto ndjenja. Disa njerëz mendojnë se do të keqësohen nëse ata flasin për ndjenjat e pikëllueshme të tyre, por e kundërta është pothuajse shpesh e vërtet. Është shumë e shëndetshme nëse ju flisni me dikë që do t'iu dëgjoj dhe që kujdeset për ju, posaqërisht një profesionist i trajnuar që mund t'ju udhëzoj që të ndiheni më mirë.

Takohuni me shoqërin dhe flisni me ta; ose me prindërit apo profesorët.

Nëse jeni të stresuar nga provimet, flisni me profesorin apo psikologun e shkollës.

Merruni me diçka, kaloni kohën me shoqëri, posaqërisht më ata të cilët janë aktiv.

Shmanguni atyre që përdorin drogë apo alkool, për t'i përballuar ndjenjat.

Mbani mend që ju nuk jeni vetëm. Depresioni është një problem i zakonshëm dhe zakonisht një gjendje e kalueshme.

Mbi të gjitha, MOS bëni ndonjë gjë që mund t'i shkaktoni dëm të përhershëm vetvetes apo mund të shkaktoni vdekjen. Mbani ne mend që "vetvrasja është një zgjidhje e përhershme e problemit të përkohshëm."

Nëse ju keni një shokë/shoqe në depresion, posaqërisht një që flet për vetëvrasje, mos e konsideroni si tradhëti nëse ju i tregoni një personi të rritur , të përgjegjshëm. Depresioni e zbrazë energjinë dhe e errëson gjykimin,dhe shoku i juaj mund të bënë diçka që nuk mund të përmirësohet kurrë, nëse nuk merret ndihma. Nëse ju i premtoni që nuk do të tregoni, shoku juaj ka nevojë për ndihmë, dhe është më mirë të keni një shokë që do të jetë i zemruar me ty përkohësisht, sesa një që nuk do të jetë gjallë jo edhe shumë gjatë.



Vetëvrasjet

Një vajzë 15 vjeqare u vetëvra me një psitoletë. Sipas burimeve policore shkaku I vetëvrasjes është I lidhur me depresionin.

Nje tjetër vajzë 19 vjeqare u vetëvra duke marrë një sasi të konsiderueshme valiumesh.Prindërit e pyetur ne lidhje me shkaqet e vetëvrasjes nuk janë në gjendje t japin asnjë përgjigjie. Tregojnë se nuk kanë qenë shumë të vëmendshëm ndaj vajzës.



Mendimet vetëvrasëse janë mjaft të zakonshme. Nën një stres të madh, shumë njerëz, nëse jo të gjithë, kanë menduar për vetëvrasje.



Kush bënë vetëvrasje?

Femrat provojnë më shumë për t'u vetëvrarë, por meshkujt kanë më shumë "sukses".Arsyeja që meshkujt e realizojnë vetëvrasjen, është se këta zgjedhin një veprim më të shpejtë dhe më shumë vdekjeprurës, si p.sh. pistoletën.

Personat e pashpresë dhe ata që u janë ekspozuar atyre personave që kanë provuar apo kanë bërë vetëvrasje, kontribuojnë në rritjen e rrezikut të vetëvrasjeve tek të rinjët.

çdo 17 min humb një jetë me vetëvrasje. çdo ditë , 86 amerikanë i'a marrin jetën vetes dhe mbi 1,500 provojnë të bëjnë vetëvrasje

Vetëvrasja renditet e treat, si shkak i vdekjeve në Amerikë.

Tani kemi dy herë më shumë vdekje nga vetëvrasjet, sesa nga HIV/AIDS-i.

Në mes viti 1952 dhe 1995, incidentet vetëvrasëse të adoleshentëve, u trefishuan.

Meshkujt vdesin katër herë më shumë nga vetëvrasja, sesa femrat.

Vetëvrasjet marrin më shumë se 30,000 jetëra të amerikanëve çdo vit.


Pse njerëzit bëjnë vetëvrasje?

Nga shumë hulumtime të bëra, vetëvrasja duket si një veprim ekstrem, që besohet se kryhet vetëm nga njerëzit e "çmendur" (d.m.th. njerëzit që janë jashtë realitetit). Por, mendimet vetëvrasëse jo domosdoshmërisht nënkuptohen si humbje nga realiteti, konflikte të thella të pavetëdijshme, apo çrregullime të personalitetit. Personat që vetëvriten, janë të dekurajuar nga problemet e tyre dhe nuk shohin ndonjë rrugë tjetër.

Rreziku për vetëvrasje është shumë më i madh te personat me disa çrregullime në disponim , si depresionin madhor dhe çrregullimin bipolar. Konsiderohet se, 1 në 5 njerëz me çrregullim bipolarë bëjnë vetëvrasje.

Prova për të kryer vetëvrasje apo përfundimi i saj, është gjithashtu i lidhur me çrregullime të tjera psikologjike, si:varësia nga alkooli dhe drogat, skizofrenia, çrregullimet e panikut, çrregullimet e personalitetit antisocial, çrregullimet e stresit pas traumës, çrregullimi kufitar i personalitetit dhe historia familjare me vetëvrasje.

Më shumë se gjysma e personave që provojnë të bëjnë vetëvrasje , kanë dy apo më shumë çrregullime.

Por, jo të gjitha vëtëvrasjet janë të lidhura me çrregullime psikologjike. Disa njerëz që vuajnë nga sëmundje fizike , kërkojnë të lirohen nga vuajtjet duke ia marrur vetes jetën. Këto vetëvrasje nganjëherë emërtohen si "vetëvrasje të arsyeshme", duke besuar në atë që ato janë të bazuara në vendime të logjikshme, që jeta nuk ja vlenë më të jetohet nën dritën e vazhdueshme të dhimbjeve.

Vetëvrasjet tjera janë të motivuara nga bindjet e rrënjosura fetare apo politike, si në raste kur njerëzit e sakrifikojnë vetveten me veprime në protesta kundër qeverive të tyre. Akoma më i tmerrshëm është shembulli me terroristët të cilët vrasin të tjerët, po ashtu edhe vetveten, duke u bazuar që veprimet e tyre do të shpërblehen në jetën tjetër.

Provat për të bërë vetëvrasje, shpesh ndodhin si përgjegjie ndaj situatave stresuese jetësore, të tilla si vdekja e bashkëshortit, shokut të ngushtë, divorci apo ndarjet, etj. Personat që bëjnë vetëvrasje në situata stresuese, mund të kenë mungesë të aftësive për zgjidhjen e problemeve dhe nuk janë në gjendje të gjejnë alternativa për t'u ballafaquar me stresorët.



E VËRTETȄ apo E PAVËRTETȄ

Njerëzit, që na kërcënojnë se do të vetëvriten, janë persona që kërkojnë vëmendjen e të tjerëve.

E pavërtet. Edhe nëse njerëzit që na kanë thënë se do ta vrasin veten, nuk kanë vepruar ashtu, fjalët e tyre duhet të merren seriozisht. Shumë njerëz që bëjnë vetëvrasje, i kanë paralajmëruar të tjerët se do të vetëvriten.


Si ta parandalojmë një vetëvrasje?

Imagjinoni se ju po bisedoni me një shok të ngushtë tuajin, Artin. Ju e dini që gjërat nuk po shkojnë mirë. Gjyshi i Artit vdiç para 6 javëve, dhe këta të dy ishin shumë të lidhur .Suksesi i Artit në shkollë po bie, dhe ai po largohet gjithnjë e më shumë nga e dashura e tij. Akoma, ju jeni të papregatitur kur Arti ju thotë shumë qetë, "Unë më nuk po mundem. Jeta është shumë e dhimbshme. Unë nuk dua të jetoj më . Unë po mendoj që gjëja e vetme që mund të bëjë, është ta vras veten."

Kur dikush ju tregon mendimet vetëvrasëse, ju filloni të ndiheni të frikësuar dhe të habitur, sikur e tërë përgjegjësia ju ka rënë juve. Nëse dikush iu tregon për mendimet vetëvrasëse, ju duhet ta bindni atë që të takohet me një profesionist (psikolog apo psikiatër). Por, nëse personi refuzon të flet me ndonjë person tjetër, ju nuk duhet të dorëzoheni; këtu janë disa gjëra që ju mund t'i bëni:

1. Kërko që personi të flet. Pyete: "çka po ndodh?", "çka po të brengos?", "çka po dëshiron ti të ndodh?". Pyetjet e tilla do ta ndihmojnë personin t'i verbalizoj dëshirat e ndaluara psikologjike dhe do ta lehtësojnë.

2. Bëhu dashamirës. Thuaja se ju e dini se në çfarë situate është ai/ajo. Mos thuaj: "Mos u bë budalla. S'po ma merr mendja që e ke me të vërtet."

3. Sygjeroi se do të gjenë zgjidhje të tjera, përveç vetëvrasjes, për problemin e tij. Personat vetëvrasës zakonisht i shohin vetëm dy zgjidhje për gjendjen e tyre-vetëvrasjen apo ndonjë zgjidhje magjike. Profesionistët provojnë që t'ia zgjerojnë alternativat e mundshme personit që mendon të vetëvritet.

4. Pyete personin se në çfarë forme ka menduar të bëjë vetëvrasje. Personat me metoda eksplicite, që e kanë mjetin (p.sh., pistoletën apo drogat) janë në rrezik të madh. Pyete nëse ju mund t'ia mbani pistoletën, drogat, ose çfarëdo qoftë, për ca kohë. Nganjëherë personi pajtohet.

5. Propozoi që menjëherë personi të ju shoqërojë te një këshilltarë profesional. Në shumë vende, poashtu edhe tek ne, ekzistojnë "linja telefonike të krizës", ku ju apo personi i predispozuar për vetëvrasje, mund të thirrni në mënyrë anonime. Një qendër këshilluese, një urgjencë spitali, madje edhe një stacion policie janë vende ku profesionistët do të dijnë si ta përballojnë situatën.

6.Mos thuaj "Po flet budallëllëqe." Komentet e tilla e turpërojnë dhe ia cënojnë vetëvlerësimin e individit. Mos e shtyni personin të flet me ndonjë person specific, si prindërit apo bashkëshortin. Konflikti me ta mund ta shtyen të mendoj më shume për vetevrasjen.

Ndihmën mund t'ia ofrosh, por prapseprap nëse ia merrë jetën vetes ndonjë i afërmi i juaj, përgjegjesia nuk është e juaja.