Prof.dr. Eshref Ymeri
Profesor Rasimi, ore i uruar,Katërmbëdhjetë prilli, kjo ditë e bekuar,Kur të lindi Nëna, me zemër gufuar,
Të solli në jetë natyrëgjelbëruar,Kur shpërthente gjethi, bari i harbuar,Ia thoshte bilbili dhe s’kish të pushuar, Turreshin ujëvarat drejt detit lëshuar.Erdhe dhe u rrite, duke hedhur shtat,Por në moshë të njomë të iku yt atë,
Të la me vëllanë dhe nënën e ngratë,Të dy për të rritur, fëmijë njomëzakë.Nëna hallemadhe mundohej nga pak,
T’ju ushqente mirë se kishte merakTë rriteshit shpejt, djem porsi zambakë.Edhe ti u rrite, hodhe shtat përpjetë,U bëre i zoti për veten e vet,
Për nënën e shtrenjtë, edhe për vëllanë,Me shpirt të brengosur që s’kishit babanë.Asokohe vendi kokën e kish varë,
Se lirinë e tij tjetri ia kish marrë.Ndaj rrëmbeve pushkën bash kundër dushmanit,Lirinë për t’ia kthyer tej e mbanë vatanit.Me pushkën në sup në çdo mal e breg,Armikun e ndoqe kudo, shteg me shteg,
Gjersa, më në fund, liria trokiti,Nëna e malluar ty mezi të priti.E fillove punën, thjesht si oficer,Kudo qe model, me faqen me nder.
Por lëvizën ujërat. Njëshi pat menduarTë shpikte armiq për t’i pushkatuar,Se shikonte ëndrra, si i kërcënuar,
I sëmurë nga trutë, krejt si i verbuar.Edhe zhveshi pallën, fare prej marrisë,Shfrehu krejt urrejtjen kundër Çamërisë:Gjeneralin Sejko pse e pushkatoi?Mos vallë djalli vetë, greku, e mësoi?Familjen e shkretë me zi ia mbuloi.
Ndaj dhe ty të thanë: shko, dil në lirim!Je bir Çamërie, nuk kemi besim!Shkove u shkollove, dole historian,Punove n’arsim, por jo në Tiranë.
Të dërguan larg, deri në Delvinë,Se nga vetë pushteti kishe marrë mërinë.Punove tre vjet, me familjen larg,
Me dyshim rrethuar, kudo, rreth e qark.Kur tre vjet më vonë kthehesh në Tiranë,Ty t’u sul pushteti, sa gjete belanë.
Të thonin: të ikësh andej nga ke ardhë!S’të lanë të shijoje një ditë të bardhë.Të lanë pa të drejtë dy vjet të papunë,Gjersa thjesht punëtor, për diku të shpunë,
Dhe pse historian dhe me gjuhë të huaj,Të thane: e ke tepër dhe këtë, mos luaj!Kur ra poshtë sistemi, erdh demokracia,The: po lavdi Zotit!
Plot hare shtëpia.Por jo, burazer, nuk qenkej e thënë,Neokomunistët kryet kishin zënë,Dhe po të shikonin me fytyrë të vrarë,Se ishte rreshtuar si opozitar.Ndaj dhe u largove për në Amerikë,
Për të mbrojtur djemtë nga soji i lig.Dhe prandaj punove me mendje të qetë,Se këtu i thonë: shtet e deli shtet.
Më në fund erdh dita, dole në pension,Kohë pleqërie që të rehaton.Gjezdise me penë, gëzonte shtëpia:Nga publicistika, gjer te historia.
Dhe botove vepra, të vërteta shkruar,Për trojet amtare, vendin e bekuar.
Mbarë veprat e tua vetëm fakte thonë,Prandaj janë thesare për kulturën tonë.Nëntëdhjetëvjetori, ditë e lumturuar,
Të gjen kryelartë për çka ke jetuar,Me djem me fëmijë, nipër, mbesa plot,Kur kthen kokën prapa nuk përmbahesh dot:Të gjithë rreth e rrotull lezetojnë shtëpinë,
Me nënë Zenepen, porsi gjeraqinë, Në sy të shikojnë, me pamjen plot mall,
Të kanë kapital, kapital të rrallë.Kam veç porosinë që mos ta harrosh: Për njëqindvjetorin mua të më ftosh,Një dorë muhabet ta bëjmë me dëshirë,
Ndoshta dhe një gotë bashkë për ta pirë.Sinsinati,
Ohajo14 prill 2016
________________________________
Rasim Bebo ka lindur më 14 prill të vitit 1926 në Shalës, të Çamërisë, në territorin shqiptar. Ai ka përfunduar studimet në Fakultetin e Historisë dhe Filologjisë dhe ka qenë viktimë e luftës së klasave gjatë regjimit komunist. Prej vitesh ai vijon aktivitetin e tij si studiues në mërgim në Çikago të Shteteve të Bashkuara të Amerikës.
Ka botuar dhjeta libra dhe qindra mija artikuj në shtypin e kohës....
Prof.Dr.Rasim Bebo: Dodona-Kryeqytet i Perandorisë Pellazge
Homeri nё "Iliadё" shkruan: "Mbret i pellazgёve dhe i Dodonёve, o Zeus. Ti qё nga larg nёn urdhra mban Dodonёn…" (Iliada, kёnga XVI, rreshti 285-290)… Duke lexuar këtë fragment poeme, fare të qartë, përfytyroj bardin e verbër, por me sytë tepër të fuqishëm të mendjes së tij, i cili me lirë në dorë, u këndonte heroizmave pellazge të kohës së vet, dhe më kaplon trishtimi, si është e mundur të ketë ende pseudo-studiues që duan ta mbulojnë me mjegull të vërtetën e madhe pellazge?!… "Herodoti, pohon se vëndi i kultit, apo vëndi i shenjtё parahelen, mё i lashti dhe i vetmi i njohur, ёshtё ai nё Thesproti (Çamёri) i pellazgёve nё Dodonë. (M. Aref, “Mikenёt-pellazgёt” fq. 67).
Perandoria e pellazgёve, me epiqёndёr Dodonёn, ka luzmuar (lumturuar) nё rajonet ballkano-danubiane, nё pellgun e Mesdheut, nё Azinё e Vogël, nё gadishullin Apenin, nё gadishullin Iberik, Kaukaz, Palestinё etj. Edëin Jasque citon: “ashtu si Homeri, Virgjili paraqiti protagonistёt e tragjedisё trojane jo si greke, por si pellazge”. Ai deklaroi se mbreti dardan i Trojës, Priami ishte pellazg si të gjithë mbretёrit e tjerё Trojan. Enea gjithashtu ishte trojan dhe rrjedhimisht pellazg edhe forcat rrethuese ishin pellazge.
Ndёrsa Ismail Kadare shkruan: “Ju e dini se pёrpara Trojёs atёherё, kali i drunjtё dhuratё e grekёve u shfaq. Ky kalё nё dy grupe i ndau Trojanёt”. Por unë them: Zoti Ismail Kadare, ju i sjellni grekёt nё luftёn e Trojёs kur ata kanё ardhur nё Ballkan mbas gjashtёqind viteve me emrin “semito-egjiptian”. (R. Angeli “Enigma”).
Le tё njohim dhe kulturёn e tempullit tё Dodonёs.
Kjo kulturё erdhi nё ditёt tona ndёrmjet arkeologjisё dhe historisё, tё Shlimanit dhe tё Evansit si arkeollogё, por dhe tё Homerit tё madh, kёtij gjigandi tё letёrsisё botёrore dhe nga pasardhёsit e tij. Nga Robert Tempre nё librin e tij “Netherëorld”(bota e tё vdekurve), botim i Londrёs 2002 ku ai thekson: “Jam angazhuar me vite tё tёra që tё gjej vendlindje origjinale tё orakullit tё Dodonёs dhe sё fundi ёshtё identifikuar nё rrezen e malit Tomare, nё perёndim tё Janinёs” (gazeta Illiria 9 shkurt 2006 f. 27).
Perandoria e pellazgёve, me epiqёndёr Dodonёn, ka luzmuar (lumturuar) nё rajonet ballkano-danubiane, nё pellgun e Mesdheut, nё Azinё e Vogël, nё gadishullin Apenin, nё gadishullin Iberik, Kaukaz, Palestinё etj. Edëin Jasque citon: “ashtu si Homeri, Virgjili paraqiti protagonistёt e tragjedisё trojane jo si greke, por si pellazge”. Ai deklaroi se mbreti dardan i Trojës, Priami ishte pellazg si të gjithë mbretёrit e tjerё Trojan. Enea gjithashtu ishte trojan dhe rrjedhimisht pellazg edhe forcat rrethuese ishin pellazge.
Ndёrsa Ismail Kadare shkruan: “Ju e dini se pёrpara Trojёs atёherё, kali i drunjtё dhuratё e grekёve u shfaq. Ky kalё nё dy grupe i ndau Trojanёt”. Por unë them: Zoti Ismail Kadare, ju i sjellni grekёt nё luftёn e Trojёs kur ata kanё ardhur nё Ballkan mbas gjashtёqind viteve me emrin “semito-egjiptian”. (R. Angeli “Enigma”).
Le tё njohim dhe kulturёn e tempullit tё Dodonёs.
Kjo kulturё erdhi nё ditёt tona ndёrmjet arkeologjisё dhe historisё, tё Shlimanit dhe tё Evansit si arkeollogё, por dhe tё Homerit tё madh, kёtij gjigandi tё letёrsisё botёrore dhe nga pasardhёsit e tij. Nga Robert Tempre nё librin e tij “Netherëorld”(bota e tё vdekurve), botim i Londrёs 2002 ku ai thekson: “Jam angazhuar me vite tё tёra që tё gjej vendlindje origjinale tё orakullit tё Dodonёs dhe sё fundi ёshtё identifikuar nё rrezen e malit Tomare, nё perёndim tё Janinёs” (gazeta Illiria 9 shkurt 2006 f. 27).
Rasim Bebo, duke folur në Simpoziumin e Tretë ndërkombëtar: "10 mije vjet histori >>> Pellazgë > Shqiptarë", mbajtur në Tiranë (14-15 nëntor 2014).
Kёndi nuk fillon nga mali i Tomorrit nё Berat, por fillon nga mali Tomare, nё Çamёri dhe pёrfundon nё pikёn lindore, nё malin Ararat, (arka e Noes). Pastaj zbret poshtё nё jug, pёrshkon pingul Mesdheun e krijon njё kёnd tё drejtё nёntёdhjetё gradё, aty ku ngrihet piramida e madhe e Egjyptit, që quhet Bendet dhe ka qenё kryeqyteti i parё i Egjyptit. Dodona ёshtё saktёsisht tetё gradё nё veri tё Bendetit dhe prej këndej trekёndëshi takohet nё Dodonё. Pranohet se këtu ёshtё vendndodhja e Dodonёs. Vendndodhja, theksohet edhe nё shkrimet e Erik Von Daniken: “çdo kush mund tё vёrё re, se kemi trekёndёsha tё tillё qё krijojnё njё rrjet tё pёrbashkёt me qёndrat e kultit dhe kjo gjё nuk mund tё jetё rastësi. Ja një shёmbull, Dodona-Delphi-Sparta njё trekёndёsh! Distanca midis tyre ёshtё e barabartё. Njё tjetёr trekёndёsh formon Nikosia-Dodona-Knossos. “Dhe po ti marrim tё gjitha sё bashku del se Dodona ёshtё nё relacion gjeometrik me Delfin etj.
Komunikimi “Njё tjetёr dukuri e rёndёsishme ёshtё komunikimi midis kёtyre qёndrave tё kultit. Çdo gjё brёnda kёtij territori nё njё dimension krejt tё paimagjinueshёm pёr kohёn tonё, ёshtё ndёrtuar simbas njё masterplani, i cili me njohuritë dhe teknologjitё e sotme, ky masterplan ёshtё krejtёsisht i parealizueshёm”.
Robert Temple, vё nё dukje sistemin e komunikimit midis tempujve. Nё Netherëorld shkruan: “jam informuar se pёllumbat postierё ishin nё gjёndje tё fluturonin nga Teba e Egjiptit, deri nё Dodonё, brenda njё dite!” Nё kohёn e vjetёr profetёt e lidhur me Dodonёn, konsideroheshin tё aftё nё zbёrthimin e gjuhёs sё zogjve. Nё fakt “gjuha e zogjve” shkruhej nё njё letër, e cila i lidhej pёllumbit korier nё kёmbё. Pёr fatin, sipas legjendёs sё transmetuar nga Dioniz Alikarnasi (II, 51, 1) apo tё vjershёruar nga Virgjili (Aen. 3, 239) “Enea zbriti nё Butrot, nё rrugё pёr nё Dodonё, ku mori nga orakulli miratimin pёr themelimin e Romёs”.
Aleksandri i Mollosisё, ndёrmori njё fushatё ushtarake nё Italinё e jugut, ku dhe u vra ne vitin 331 p.e.s, pranё qytetit Pandosia dhe lumit Aheron. “Orakulli i Dodonёs e paralajmёroi se qyteti Pandosia dhe rryma e Aheronit janё pёr tё fatale” tregon Plutarku (XII, I, III, IV). Edhe ky lumё dhe qyteti ishin nё Epir, por Aleksandri nuk e dinte se nё Itali kishte njё qytet me njё lumë po me kёtё emёr.
Prof. Dr. Raymond Mooyd, i cili ёshtё autori i librit “Reunions” (ribashkimet) thotë: “Nё kohёt e lashta fetarët e Dodonёs kishin aftёsi qё tё vendosnin kontakte midis tё gjallёve dhe tё vdekurve. Ata ishin nё gjёndje tё shkrinin kufinjtё realё midis dy botёve dhe konsideroheshin mё tё zotёt nga gjithё orakujt e tjerë te marrë së bashku. Atje vinin nga larg dhe pothuaj nga tё gjitha anёt e botёs për tё bёrë kontakte me tё dashurit e tyre, tё cilёt kishin vdekur.” (Nё aspektin e logjikёs sё sotme, njё ide e tillё ёshtё njё lajthitje e pastёr! Por, ne po flasim pёr njё kohё tepёr tё largёt dhe pёr eksperiencёn e njё civilizimi tё humbur.) “Aty gjendej njё enë jashtёzakonisht e gjёrё dhe plot me ujё, nёn kujdesin e orakullit, klienti instruktohej qё t’i mbante sytё nё sipërfaqen e ujit. Nё tё njёjtёn kohё fetari i kungonte ata me formula magjike. Dhe papritur, dalёngadalё fytyra e të gjallit shuhej nё pasqyrimin e ujit dhe po aq ngadalё tashmё vizatohej “i vdekuri”, i gjallё, tre dimensional me ngjyra natyrale, ndoshta edhe duke folur! Dhe kёtё rast parashikimi me ndërmjetësinё e veçantё të orakullit, dёgjohej drejtёpёrdrejtё nga goja e tё vdekurit!”
Ky akt na ndodh edhe neve nё kushtet e gjumit, kur flasim me tё vdekurit në komunikime të pavullnetshme, nё ёndrrat tona. Nё kёtё mёnyrё qё klienti tё arrinte nё kёtё gjёndje psikologjike tё veçantё, nga ana e fetarëve pёrdoreshin edhe droga tё ndryshme, qё e stimulonin atё deri nё nivelin e halucinacionit”. Veçanёrisht, Plini, na thekson njё fakt tё tillё pёr njё bimё me emrin “Harbane” e cila konsiderohej si “bar i shenjtё” qё kishte kualitet hipnotik dhe qё pёrdorej pёr ceremoni tё tilla.
Nё istitucionin e Dodonёs, fetarët e saj njiheshin edhe pёr bёma të tjera. Enzo Gatti nё librin e tij “Gli Iliri” botuar nё 1981, nёnvizon faktin se fetarët e Dodonёs ishin astronomё ekspertё, ata ndёrtonin qendra ku vёzhgonin qiellin. Parashikonin ndikimin e yjeve, kuptonin ciklet e Hёnёs, ciklet menstruale tё grave, baticat dhe zbaticat. Studionin galaktikat, kometat, dhe mjegullat dhe i faleshin yllit “Sirio”. “ata u tregonin bujqёve kohёn e tё mbjellave. Parashikonin orёn e datёn e saktё tё eklipseve. Me urdhёr tё fetarit, dielli humbiste dritёn e tij. Fetari sigurisht pёrfitonte nga eklipset dhe bёhej interpretuesi i paralajmёrimeve hynore, duke diktuar mësime”. Nga Enzo Gatti del se “besimtarët e Dodonës kishin njohuri universale”.
Prof. Dr. Lutfulla Peza dhe Liriana Peza shkruajnë: “Ata njihnin mjaft mirё industrinё e prodhimit tё verёs, poçarinё, metalurgjinё, me përpunimin e bakrit, arit, argjendit dhe bronzit. Zbukurimet e tyre prej ari dhe argjendi, si dhe nё poçeri, edhe sot mahnitin këdo pёr nivelin e lartё artistik. Perënditё e para me Zeusin në qendër, u pёrkasin pellazgёve, gjё qё pranohet edhe nga studiuesit e shumtë.
Kryeqendra e Zeusit dhe e besimit, ka qenë Dodona, foltorja dhe faltorja mё e vjetёr nё Europё, qё ndodhet pranё Janinёs nё Çamёri”. (Lutfulla Peza-Liliana Peza “Dritё e re mbi pellazgёt dhe gjuhёn e tyre” bot. 2013 f. 5) Dodona si kryeqytet i pellazgёve, shkёlqeu qё herët, mijёra vjet p.e.s. Sipas shumё dokumentave, Dodona, krahas funksionit shpirtёror, s’pushoi kurrё sё mbajturi lidhje tё ngushta, sidomos politike, jo vetёm me qytetet dhe treva tё tёra tё arealit tё qёmotshёm pellazg. “Ajo qё e dallon dhe e tregon Dodonёn si qёndёr e madhe e djepit tё kulturёs nё botё, është teatri mё i madh i kohёs nё Dodonё, ku mund të rrinё ulur tetёmbёdhjetё mijё spektatorё.” (Dhimitёr Pilika “Pellazgёt” f. 158-160).
Dodona njohu njё lulëzim dhjetëra shekullor, deri nё shekullin e trembёdhjetё p.e.s. Dhe vazhdoi deri nё rrafshimin e saj, në vitin 219 p.e.s, prej gjeneralit etolas Dyrrimahut. Kryeqytetin e shkatёrruar tё pellazgёve e rindёrtuan edhe njё herё madhёrishёm pasardhёsit e tyre, trashёgimtarёt e Pirros. Ai qёndroi e tillё, deri nё vitin 167 p.e.s, kur vёrshuan lukunite e Paul Emilit. Sikur tё mos mjaftonte, pas kёtij grushti tepёr tё rёndё, tё bashkёrenduar me zjarr vdekjeprurёs, Dodona pellazge pёsoi edhe njё rrёnim mё 88-87 p.e.s, prej trakasve, aleatё tё Mitridatit. Nё 435 e.s, perandori i Lindjes, Teodosi i II, urdhёroi shuarjen e pёrhershme tё Dodonёs pellazgjike, si zjarrishte pagane dhe shndёrrimin e saj nё njё nyjёz tё krishtёrimit gjer nё vitin 475, kur mё pas (551 e.s), vandalёt, Totila me barbarёt ostrogotё, tё pasuar nga saraçenёt bullgarёt e të tjerё, e fshinё pёr jetё të jetёs nga faqja e dheut kryeqendrёn europiane tё pellazgёve, popullin mё tё lashtё tё kontinentit. Ismail Qemali tregon, se nё vitin 1866, ndёrsa ishte kёshilltar politik i valiut tё Janinёs, gjatё njё vizite tek pronat e njё mikut tё tij nё fshatin Melingus, kishte dalluar disa rrёnoja, qё ai i lidhi me tempullin antik tё Dodonёs. Dhjetё vjet mё vonё, tregon Ismaili, isha nё Vlorё, ku i’a tregova mikut tim Karapanos kёtё zbulim timin. Kёshtu Karapanosi “qё shquhej pёr shpirtin e iniciativёs”, filloi menjёherё gёrmimet nё Dodonё, duke nxjerrё nё dritё njё sasi thesaresh arkeologjike me vlerё tё jashtёzakonshme. Karapanosi ia paraqiti rrezultatet e gёrmimeve tё tempullit tё Dodonёs, Akademisё Franceze, antarë tё sё cilёs, vetkuptohet, ishin Ëaddington e Gambeta. I pari ishte Kryeministër dhe Ministër i Jashtëm i Francës dhe i dyti Kryetari i Asamblesë së Deputetëve të Francës përgjatë periudhës së Kongresit të Berlinit. Këta u bënë mbrojtësit më të zjarrtë të pretendimeve greke në këtë forumin më të lartë Europian.
Bllokadës dhe manipulimeve greke, pёr dymijё e pesëqind vjet me rradhё, kundër pellazgo-shqiptarёve, u erdhi fundi pёr tё zbuluar tё vёrtetёn, se çdo gjё “greke” ёshtё e sajuar. Kёtё e vёrteton dhe konferenca e sotme dhe dy konferencat e kaluara, nga viti 2011, qëkur ёshtё krijuar Shoqata me qendrën pellazgjike në Tiranё.
“Sot mendimi që jep Konda është vërtetuar plotësisht nga shkenca për idetë e tija mjaft përparimtare. S. Konda i’u nënshtrua diskriminimit dhe luftës çnjerëzore nga drejtuesit e Akademisë Shqiptare të Shkencave. Qëllimi i tyre ishte të pengohej sa më shumë në punë dhe të mbyllej problemi pellazgjik dhe prejardhja e shqiptarëve prej tyre”. (L. Peza f. 20). Vlen tё lavdërohen nismëtarët dhe studiuesit guximtarё të stёrnipёrve pellazgё, qё ndezën pishtarin e tretë të stafetës sonë kombëtare, nëpër rrugën e lashtësisë, ku duam të vendosim nё piedestal stёrgjyshin tonё tё madh PELLAZG.
*) Kjo kumtesë u lexua në Simpoziumin e Tretë ndërkombëtar: "10 mije vjet histori >>> Pellazgë > Shqiptarë", mbajtur në Tiranë (14-15 nëntor 2014).
Komunikimi “Njё tjetёr dukuri e rёndёsishme ёshtё komunikimi midis kёtyre qёndrave tё kultit. Çdo gjё brёnda kёtij territori nё njё dimension krejt tё paimagjinueshёm pёr kohёn tonё, ёshtё ndёrtuar simbas njё masterplani, i cili me njohuritë dhe teknologjitё e sotme, ky masterplan ёshtё krejtёsisht i parealizueshёm”.
Robert Temple, vё nё dukje sistemin e komunikimit midis tempujve. Nё Netherëorld shkruan: “jam informuar se pёllumbat postierё ishin nё gjёndje tё fluturonin nga Teba e Egjiptit, deri nё Dodonё, brenda njё dite!” Nё kohёn e vjetёr profetёt e lidhur me Dodonёn, konsideroheshin tё aftё nё zbёrthimin e gjuhёs sё zogjve. Nё fakt “gjuha e zogjve” shkruhej nё njё letër, e cila i lidhej pёllumbit korier nё kёmbё. Pёr fatin, sipas legjendёs sё transmetuar nga Dioniz Alikarnasi (II, 51, 1) apo tё vjershёruar nga Virgjili (Aen. 3, 239) “Enea zbriti nё Butrot, nё rrugё pёr nё Dodonё, ku mori nga orakulli miratimin pёr themelimin e Romёs”.
Aleksandri i Mollosisё, ndёrmori njё fushatё ushtarake nё Italinё e jugut, ku dhe u vra ne vitin 331 p.e.s, pranё qytetit Pandosia dhe lumit Aheron. “Orakulli i Dodonёs e paralajmёroi se qyteti Pandosia dhe rryma e Aheronit janё pёr tё fatale” tregon Plutarku (XII, I, III, IV). Edhe ky lumё dhe qyteti ishin nё Epir, por Aleksandri nuk e dinte se nё Itali kishte njё qytet me njё lumë po me kёtё emёr.
Prof. Dr. Raymond Mooyd, i cili ёshtё autori i librit “Reunions” (ribashkimet) thotë: “Nё kohёt e lashta fetarët e Dodonёs kishin aftёsi qё tё vendosnin kontakte midis tё gjallёve dhe tё vdekurve. Ata ishin nё gjёndje tё shkrinin kufinjtё realё midis dy botёve dhe konsideroheshin mё tё zotёt nga gjithё orakujt e tjerë te marrë së bashku. Atje vinin nga larg dhe pothuaj nga tё gjitha anёt e botёs për tё bёrë kontakte me tё dashurit e tyre, tё cilёt kishin vdekur.” (Nё aspektin e logjikёs sё sotme, njё ide e tillё ёshtё njё lajthitje e pastёr! Por, ne po flasim pёr njё kohё tepёr tё largёt dhe pёr eksperiencёn e njё civilizimi tё humbur.) “Aty gjendej njё enë jashtёzakonisht e gjёrё dhe plot me ujё, nёn kujdesin e orakullit, klienti instruktohej qё t’i mbante sytё nё sipërfaqen e ujit. Nё tё njёjtёn kohё fetari i kungonte ata me formula magjike. Dhe papritur, dalёngadalё fytyra e të gjallit shuhej nё pasqyrimin e ujit dhe po aq ngadalё tashmё vizatohej “i vdekuri”, i gjallё, tre dimensional me ngjyra natyrale, ndoshta edhe duke folur! Dhe kёtё rast parashikimi me ndërmjetësinё e veçantё të orakullit, dёgjohej drejtёpёrdrejtё nga goja e tё vdekurit!”
Ky akt na ndodh edhe neve nё kushtet e gjumit, kur flasim me tё vdekurit në komunikime të pavullnetshme, nё ёndrrat tona. Nё kёtё mёnyrё qё klienti tё arrinte nё kёtё gjёndje psikologjike tё veçantё, nga ana e fetarëve pёrdoreshin edhe droga tё ndryshme, qё e stimulonin atё deri nё nivelin e halucinacionit”. Veçanёrisht, Plini, na thekson njё fakt tё tillё pёr njё bimё me emrin “Harbane” e cila konsiderohej si “bar i shenjtё” qё kishte kualitet hipnotik dhe qё pёrdorej pёr ceremoni tё tilla.
Nё istitucionin e Dodonёs, fetarët e saj njiheshin edhe pёr bёma të tjera. Enzo Gatti nё librin e tij “Gli Iliri” botuar nё 1981, nёnvizon faktin se fetarët e Dodonёs ishin astronomё ekspertё, ata ndёrtonin qendra ku vёzhgonin qiellin. Parashikonin ndikimin e yjeve, kuptonin ciklet e Hёnёs, ciklet menstruale tё grave, baticat dhe zbaticat. Studionin galaktikat, kometat, dhe mjegullat dhe i faleshin yllit “Sirio”. “ata u tregonin bujqёve kohёn e tё mbjellave. Parashikonin orёn e datёn e saktё tё eklipseve. Me urdhёr tё fetarit, dielli humbiste dritёn e tij. Fetari sigurisht pёrfitonte nga eklipset dhe bёhej interpretuesi i paralajmёrimeve hynore, duke diktuar mësime”. Nga Enzo Gatti del se “besimtarët e Dodonës kishin njohuri universale”.
Prof. Dr. Lutfulla Peza dhe Liriana Peza shkruajnë: “Ata njihnin mjaft mirё industrinё e prodhimit tё verёs, poçarinё, metalurgjinё, me përpunimin e bakrit, arit, argjendit dhe bronzit. Zbukurimet e tyre prej ari dhe argjendi, si dhe nё poçeri, edhe sot mahnitin këdo pёr nivelin e lartё artistik. Perënditё e para me Zeusin në qendër, u pёrkasin pellazgёve, gjё qё pranohet edhe nga studiuesit e shumtë.
Kryeqendra e Zeusit dhe e besimit, ka qenë Dodona, foltorja dhe faltorja mё e vjetёr nё Europё, qё ndodhet pranё Janinёs nё Çamёri”. (Lutfulla Peza-Liliana Peza “Dritё e re mbi pellazgёt dhe gjuhёn e tyre” bot. 2013 f. 5) Dodona si kryeqytet i pellazgёve, shkёlqeu qё herët, mijёra vjet p.e.s. Sipas shumё dokumentave, Dodona, krahas funksionit shpirtёror, s’pushoi kurrё sё mbajturi lidhje tё ngushta, sidomos politike, jo vetёm me qytetet dhe treva tё tёra tё arealit tё qёmotshёm pellazg. “Ajo qё e dallon dhe e tregon Dodonёn si qёndёr e madhe e djepit tё kulturёs nё botё, është teatri mё i madh i kohёs nё Dodonё, ku mund të rrinё ulur tetёmbёdhjetё mijё spektatorё.” (Dhimitёr Pilika “Pellazgёt” f. 158-160).
Dodona njohu njё lulëzim dhjetëra shekullor, deri nё shekullin e trembёdhjetё p.e.s. Dhe vazhdoi deri nё rrafshimin e saj, në vitin 219 p.e.s, prej gjeneralit etolas Dyrrimahut. Kryeqytetin e shkatёrruar tё pellazgёve e rindёrtuan edhe njё herё madhёrishёm pasardhёsit e tyre, trashёgimtarёt e Pirros. Ai qёndroi e tillё, deri nё vitin 167 p.e.s, kur vёrshuan lukunite e Paul Emilit. Sikur tё mos mjaftonte, pas kёtij grushti tepёr tё rёndё, tё bashkёrenduar me zjarr vdekjeprurёs, Dodona pellazge pёsoi edhe njё rrёnim mё 88-87 p.e.s, prej trakasve, aleatё tё Mitridatit. Nё 435 e.s, perandori i Lindjes, Teodosi i II, urdhёroi shuarjen e pёrhershme tё Dodonёs pellazgjike, si zjarrishte pagane dhe shndёrrimin e saj nё njё nyjёz tё krishtёrimit gjer nё vitin 475, kur mё pas (551 e.s), vandalёt, Totila me barbarёt ostrogotё, tё pasuar nga saraçenёt bullgarёt e të tjerё, e fshinё pёr jetё të jetёs nga faqja e dheut kryeqendrёn europiane tё pellazgёve, popullin mё tё lashtё tё kontinentit. Ismail Qemali tregon, se nё vitin 1866, ndёrsa ishte kёshilltar politik i valiut tё Janinёs, gjatё njё vizite tek pronat e njё mikut tё tij nё fshatin Melingus, kishte dalluar disa rrёnoja, qё ai i lidhi me tempullin antik tё Dodonёs. Dhjetё vjet mё vonё, tregon Ismaili, isha nё Vlorё, ku i’a tregova mikut tim Karapanos kёtё zbulim timin. Kёshtu Karapanosi “qё shquhej pёr shpirtin e iniciativёs”, filloi menjёherё gёrmimet nё Dodonё, duke nxjerrё nё dritё njё sasi thesaresh arkeologjike me vlerё tё jashtёzakonshme. Karapanosi ia paraqiti rrezultatet e gёrmimeve tё tempullit tё Dodonёs, Akademisё Franceze, antarë tё sё cilёs, vetkuptohet, ishin Ëaddington e Gambeta. I pari ishte Kryeministër dhe Ministër i Jashtëm i Francës dhe i dyti Kryetari i Asamblesë së Deputetëve të Francës përgjatë periudhës së Kongresit të Berlinit. Këta u bënë mbrojtësit më të zjarrtë të pretendimeve greke në këtë forumin më të lartë Europian.
Bllokadës dhe manipulimeve greke, pёr dymijё e pesëqind vjet me rradhё, kundër pellazgo-shqiptarёve, u erdhi fundi pёr tё zbuluar tё vёrtetёn, se çdo gjё “greke” ёshtё e sajuar. Kёtё e vёrteton dhe konferenca e sotme dhe dy konferencat e kaluara, nga viti 2011, qëkur ёshtё krijuar Shoqata me qendrën pellazgjike në Tiranё.
“Sot mendimi që jep Konda është vërtetuar plotësisht nga shkenca për idetë e tija mjaft përparimtare. S. Konda i’u nënshtrua diskriminimit dhe luftës çnjerëzore nga drejtuesit e Akademisë Shqiptare të Shkencave. Qëllimi i tyre ishte të pengohej sa më shumë në punë dhe të mbyllej problemi pellazgjik dhe prejardhja e shqiptarëve prej tyre”. (L. Peza f. 20). Vlen tё lavdërohen nismëtarët dhe studiuesit guximtarё të stёrnipёrve pellazgё, qё ndezën pishtarin e tretë të stafetës sonë kombëtare, nëpër rrugën e lashtësisë, ku duam të vendosim nё piedestal stёrgjyshin tonё tё madh PELLAZG.
*) Kjo kumtesë u lexua në Simpoziumin e Tretë ndërkombëtar: "10 mije vjet histori >>> Pellazgë > Shqiptarë", mbajtur në Tiranë (14-15 nëntor 2014).
Homeri nё "Iliadё" shkruan: "Mbret i pellazgёve dhe i Dodonёve, o Zeus. Ti qё nga larg nёn urdhra mban Dodonёn…" (Iliada, kёnga XVI, rreshti 285-290)...