Eurodeputetja qipriote shpalli luftën e re në Ballkan

Nga Enkel Demi

Na qëllon këto kohë të mësojmë emra të rinj politikanësh, të kërkojmë për ta jo për të shuar kërshërinë, por për të kuptuar nga cilat qoshe të edukimit të urrejtjes ndëretnike vijnë. Dje, u njohëm me Eleni Theocharous, eurodeputete e Qipros, e cila paska ardhur në Tiranë në një konferencë me temë “Jo grabitjes së pronave, pro integrimit në Europë”. Kjo konferencë është organizuar nga PBDNJ, Omonia, Aleanca për Mbrojtjen e Pronave të Bregdetit dhe Bashkimi Himarjot i Amerikës.
Eleni Theocharous nuk është e specializuar për çështjen e pronave, as për të drejtën që merret me këto punë, madje në karrierën e saj politike deri diku mediokre nuk është dalluar në zgjidhje të çështjeve të pronave. Fjala vjen nuk gjendet emri i saj askund në problemin e pronave të qipriotëve grekë në Qipron turke. Raste të zgjidhjes së këtyre pronave mund të merren si precentë për pronat e çamëve, kuptohet nëse Ligji i Luftës do të vdesë ndonjëherë. Ajo është një mjeke pediatre, e cila ka marrë pjesë në disa misione mjeksore në vendet e përfshira në konflikt, madje ka qenë e pranishme në Kosovë pas lufte.
Megjithatë, në mënyrë të magjishme e pasuruar me dije të reja, Eleni Theocharous vjen në Tiranë dhe për të mbrojtur një çështje pronash në Himarë, ka vendosur të grabisë jo thjesht prona në Tiranë, por të gjithë kryeqytetin shqiptar. Ajo ka kapërcyer edhe hartuesit e ndjekësit më të marrë të MagalloIdesë. Zonja thotë pa ju dridhur qerpiku se kur është në Tiranë gjendet në Vorio Epir, ndërsa pretendon që greqizimi i Vorio Epirit është penguar nga irredentistët myslimanë. Është një zonjë që e ka çuar më tej nacionalizmën e sëmurë greke, e merr kufirin e Vorio Epirit, të cilët na e kishin lënë të paktën nën lumin Shkumbin dhe na e çon deri në në Tiranë. Në Ballkan duhet të bësh mund të madh t’i gjesh zonjës eurodeputete ndonjë të lojtur të kësaj përmase, sepse ka vdekur Sllobodan Millosheviçi. Madje, Panos Kamenos që u vesh nga tebdil në ushtarak nuk kishte kaq pretendime territoriale. Kjo zonjë kaloi çdo cak që kishin caktuar dhe kokat e nxehta të Greqisë së shekullit XIX, shpalli një platformë të re pushtimi.
Eleni Theocharous ka shkelur me të dyja këmbët parimet qipriote, greke, shqiptare, europiane për respektimin e tërësisë territoriale të një vendi. Ka ardhur dhe ka shpalosur doktrinën i fillimit të një lufte të re në Ballkan. Këtë e ka bërë në sy të ligjvënësve shqiptarë, sipërmarrësve dhe aktivistëve politikë që jetojnë në skenën politike falë ligjeve shqiptare.
Shteti shqiptar kësaj here nuk mund të mjaftohet me heshtje, shpotitë e kripura apo ndonjë deklaratë shtypi. Dje, një anëtar i Parlamentit Europian ka kërkuar zyrtarisht të ndryshojë thelbin e mëvetësisë së Shqipërisë, të vendosë në dyshim tërësinë territoriale të saj. Ndaj, zonja duhet paditur seriozisht pranë Parlamentit Europian, grupit të konservatorëve ku merr pjesë, qeverisë së Qipros dhe Athinës. Po kështu, duhet të nisin hetimet serioze për organizatorët e këtij takimi luftënxitës, të cilët dëshirojnë të shpallin konflikt ndëretnik në mes të Tiranës, sepse po i prishet barraka Nikollaqit. Vangjel Dule, drejtuesit e Omonias dhe shoqatave tashmë separatiste të Himarës nuk mund ta kalojnë gjithë këtë veprimtari kundër integritetit territorial të Shqipërisë me qëndrime emocionale dhe me llogaritë se kush i përfshin në koalicion. Më e pakta PBDNJ, Omonia dhe organizatat e tjera duhen të shpallen jashtë ligjit. Ata tashmë duhet të përgjigjen para ligjit shqiptar si luftënxitës për prishjen e paqes në Ballkan.
Mjaft të mendojmë që po të kishte ngjarë shumë më pak se kaq në Athinë, do kishim parë se sa seriozë është shteti grek për kësi gjërash.

Stani i tradhtisë kombëtare këtë bulmet ka

Prof.Dr.Eshref Ymeri

Ndoqa në internet deklaratat shoviniste të eurodeputetes qipriote Eleni Theocharous, e cila kishteardhur në Tiranë posaçërisht për t’i futur frikën në palcë Tiranës zyrtare dhe mbarë klasës politike shqiptare.

 Ajo,pa iu dridhur qerpiku, deklaroi haptas se Himara ështëtokë greke dhe krejt Vorioepiri është tokë greke që ngalashtësia e kryehershme. Shovinistja Eleni Theocharous vërtet ështëeurodeputete qipriote, por në Tiranë ajo erdhi meautorizimin e Athinës, për të shprehur botërishtpretendimet shoviniste të Athinës zyrtare ndaj Epirit tëVeriut dhe për të nënvizuar edhe një herë deklaratat e ish-presidentëve Stefanopulos dhe Papulias se Himara ështëtokë greke.

Prandaj jo rastësisht ishte bërë kombinimi iduhur: deklaratat shoviniste të eurodeputetes qiprioteEleni Theocharous, të shoqëroheshin me ngritjen eflamurit grek në kalanë e Himarës dhe me parullën“Vorioepiri është grek”, e cila qe shkruar dhe vendosurpranë rrugës Gjirokastër-Tepelenë.

S’mund të ndodhë ndryshe, sepse stani i tradhtisëkombëtare që përfaqëson Tirana zyrtare, këtë bulmet do tëketë.

 Tradhtia e interesave kombëtare ka pushtuar çdoqelizë të klasës politike shqiptare, e cila s’përfaqëson gjëtjetër, veçse një qen të rrahur nga Athina zyrtare gjatë njëçerek shekulli. Shqipëria është vend pa zot gjatë këtij çerek shekulli,prandaj edhe stërnipërit dhe stërmbesat e evgjitëve të Nilitdhe të Sinait, me emrin grekë, sillen si zot shtëpie në mestë Tiranës.

Se sikur Shqipëri të kishte zot, ajo shovinistjaEleni Theocharous, një sahat e më parë, duhej të përcillejme teneqe për në Rinas ose për në Kakavi.

Por Shqipëriaështë vend pa zot, sepse ka vdekur burrëria shqiptare, kavdekur inteligjencia shqiptare, ka vdekur riniauniversitare me profesoratin e vet, është shuar vetëdijakombëtare.

Prandaj edhe shovinizmi grekokaragjoz, meJanullatosin në krye, kërcen valle në mes të Tiranës, si nënjë varrezë të gjallësh, çka dëshmon se Shqipëria ështënjë e vdekur dhe e pakallur.

Indianapolis, Indiana,3 dhjetor 2016.

Nga Flori Bruqi : Rreziku nga mbërritja e virusit të Gripit të Shpendëve(Influenca Aviare)

Ministria e Bujqësisë dhe Ushqimit ka urdhëruar ndalimin e importit të shpendëve të gjalla nga vendet e prekura nga gripi i shpendëve, ndërsa u ka bërë thirrje fermerëve të lajmërojnë shërbimin veterinar në rast të konstatimit të shpendë të ngordhur. Vendimi u mor pasi virusi H5N8 që shkakton gripin e shpendëve është shfaqur sërish në Europë. Në muajin tetor, autoritetet e vendeve si Austria, Kroacia Danimarka, Gjermania, Hungaria, Polonia, Rusia, Zvicra dhe Holanda kanë raportuar raste të ngordhjes të zogjve të egër për shkak të këtij virusi. Për arsye se Shqipëria është pjesë e shtegtimit të shpendëve të egër drejt lagunave, ajo është e rrezikuar të preket nga ky virus. 

Rreziku nga mbërritja e virusit të Gripit të Shpendëve në vendin tonë dhe masat paraprake që duhen ndërmarrë, ka detyruar sot zëvendësministrin e Bujqësisë, Roni Telegrafi dhe Drejtuesit e Shërbimit Veterinar dhe Sigurisë Ushqimore, që të mbledhin përfaqësuesit e stabilimenteve të rritjes së shpendëve.

Zëvendësministri  i Bujqësisë , Roni Telegrafi

Zëvendësministri  i Bujqësisë , Roni Telegrafi bëri një rezyme të shkurtër së situatës së përhapjes së këtij virusi në Evropë dhe që nuk është shumë larg vendit tonë.

“Të gjithë e dimë, ne dhe ju, që jemi të rrezikuar. Interesi është maksimal, i joni dhe juaj, për të marrë masa, me qëllim që, nëse ky virus vjen edhe në vendin tonë, dëmet të jenë sa më të pakta në industrinë tuaj, por që njerëzit të mos preken në asnjë mënyrë”, tha Telegrafi.

Flamur Laze

Nga ana e tyre, Flamur Laze, Drejtori i Përgjithshëm i Shërbimeve Bujqësore dhe Edi Fero, Drejtori i Drejtorisë së Shërbimit Veterinar theksuan se, rreziku është serioz, për shkak të përhapjes së këtij vitusi nga shpendët shtegtar. “Për shkak të stinës, jemi vend potencial i ardhjes së virusit nga vendet e prekura, sepse siç e dimë, kjo është periudhë e migrimit të shpendëve të egër drejt lagunave tona”, iu tha Fero Shoqatës së Pularive, sipas të cilit, “ju të gjithë e dini se sa shumë dëme shkakton ky virus”.

Edi Fero

“Ajo çfarë është pozitive, është fakti që, ky virus nuk është i panjohur për ju, por është hera e dytë që vjen, ndryshe nga sëmundja e gjedhit (LSD) e cila u shfaq për herë të parë. Pra, ju të gjithë i dini masat që duhet të merrni, por në këtë situatë, duhet të dhjetëfishoni gatishmërinë e punën tuaj për parandalimin e saj dhe të përhapjes, pasi e godet fort sektorin tuaj. Kjo na godet edhe ne si ministri, por konsumatori shqiptar, me punën e të gjithë ne, nuk duhet të preket në asnjë mënyrë. Ndaj duhen shumëfishuar, në mënyrë urgjente, masat për biosigurinë”, theksoi Fero.


Më pas, ai iu kërkoi industrialistëve të shpendëve, që çdo drejtues teknik i kompanive të tyre duhet të jetë në gatishmëri dhe çdo makinë transporti, duhet të jenë të gjëndje të mirë, të kontrollohet kur hyn e del dhe të gjitha rregullat e transportit duhet të zbatojnë rregullat.

Nga ana e tyre, sipërmarrësit, duke garantuar angazhimin maksimal, kërkuan që në këtë situatë të monitorohen edhe shpendët e gjalla që vijnë nga importi, me qëllim parandalimin e ardhjes së virusit.

********

Nga Floripress:

Ç’eshte Gripi i Shpendeve

Gripi i shpendëve eshte sëmundje ngjitëse, e shkaktuar nga virusi u tipit A (H5N1).Gripi i shpendëve dallon nga gripi i zakonshëm vetëm për nga intensiteti më i madh i simptomave.
-Periudha e inkubacionit: Eshte 1-4 dite, zakonisht 3-7 dite.

-Burimi i semundjes: Shpendet pulat, patat, bibat, thellenzat, lejleket, derrat.
-A eshte i lehte per tu perhapur ky lloj virusi: Deri më tani janë regjistruar më shumë se 100 raste te njerëzit.Ky është numër i vogël në krahasim me numrin e madh të zogjëve të prekur.
-Si bartet gripi i shpendeve tek njerezit: Gripi i shpendeve perhapet prej shpendeve te semura, tek njeriu , permes kontaktit direkt apo indirekt. Ju mund te semureni nese keni kontakt me shpendet e semura (manipulimi me duar, rjepja, puna ne ferme,etj). Nese struktura gjenetike e virusit nderron (peson mutacion gjenetik) atehere perhapja e gripit behet permes ajrit prej nje personi ne tjetrin me nje shpejtesi te madhe.

-Shenjat klinike: Personi i semure nga gripi i shpendeve ka keto shenja dhe simptoma: Temperature te lartë, ethe, dhimjekoke, kollë, dhembje në muskuj,lodhje,lotim, dhe tharje te fytit, por mund te shfaqet edhe me te vjellja, dhe diarre. Semundja mund të përfundoj edhe me vdekje në rast të komplikimeve.

-Cfare mund te bej une ne qoftese dalloj disa simptoma ne organizmin tim : Te shumë njerëz shfaqen infeksione te rrugeve te frymemarrjes, përditë dhe besueshmëria që simptomat tuaja te jene te gripit shpendeve eshte shume e vogel.Por nese keni ndonje nga simptomat e lartepermendura,duhet te kerkoni keshillat e mjekut menjeher.Por mbani mend se simptomat tuaja ka shume pak gjasa qe te jene te shkaktuara nga gripi i shpendeve.

-Kush eshte grupi me i rrezikuar: Te gjithe ata qe jane te kontakt me shpendet e infektuara, por me se shumti femijet, per shkak te kontaktit te mundshem me shpendet dhe jashteqitjet e tyre.
-Diagnostikimi i semundjes: Ne rastet e para te dyshimta te semundejes duhet te behen testet laboratorike per identifikimin e virusit te gripit te shpendeve H5N1.Ne rast te epidemise/pandemise mjeket mund te diagnostikojne semundejn baze te shenjave dhe simptomave klinike.

-Parandalimi i semundjes : Aktualisht nuk eshte prodhuar akoma vaksina kunder gripit te shpendeve. Hulumtimet intensive jane duke u bere ne shume laboratore te botes.Por,rekomandohet vaksinimi kunder gripit te zakonshem per t’u mbrojtur ne cdo sezone dimri.Vaksina u jepet personave te moshuar mbi 65 vjet si dhe personave me semundje kronike (te zemres,mushkrive apo veshkave ),personave me diabet,personave me sistem imunologjik jofunksional, formave te renda te anemive,shtatzenave pas muajit të tretë te shtatzanisë.

-Si duhet te mbrohemi: Ti shmangemi kontaktit direkt me shpendet shtegtare; *shmangemi prekjes direkte te shpendeve te ngordhura,te semura,ose siperfaqeve te kontaminuara pa mjete mbrojtese. *nese shihni ndonje shpende te ngordhur mos e prekni me dore *pas kontaktit me shpendet duhet ti lani duart me sapun *virusi eshte i ndjeshem ne detergjente dhe ne dezinfektues,lehte inaktivizohet me nxemje dhe tharje *shtepia e kontaminuar mund te jete komplet e paster nese dezinfektohet
A jemi te sigurt ne qoftese konsumojme mishin dhe vezet: Po. por të gjitha ushqimet nga shpendët shtepiake duke i llogaritur edhe vezët duhet të zihen mire në temperaturë mbi 70 C.KJo temperaturë e shkaterron virusin.

A mund ta marrim virusin nepermjet ajrit te kondicionuar: Aktualisht nuk ka dëshmi se gripi i shpendeve perhapet përmes sistemit te ajrit të kondicionuar.

Disa keshilla se si duhet ta pergatisim ushqimin: Ndajeni mishin e pazier prej ushimit te zier apo te gatshem per ngrenie per te shmangur kontaminimin: Te mos perdoret thika e njejte. Mos i perdor te dy llojet e mishit, atij te gjalle, dhe atij të zier, pa pastruar duart ndermjet perdorimit te tyre dhe mos e hidh mishin e zier ne enen apo siperfaqen ne te cilen ka qene para zierjes.

Mos përdor vezët e gjalla apo gjysmë të ziera ne pergaditjen e ushqimit,i cili nuk do të piqet apo zihet. Pas manipulimit me shpendet e semura dhe produkteve te tyre,lani duart me sapun, siperfaqet dhe enët që kanë qenë në kontakt me mishin e gjallë. Zjeni mirë mishin e shpendëve në temperaturë mbi 70*C.

Muzeu nëntokësor “Bunkart 2”, destinacion turistik për të njohur diktaturën

Ndonëse temperaturat në këtë fund nëntori janë ulur ndjeshëm, ky fakt nuk i ka penguar aspak qytetarët nga Shqipëria, por jo vetëm, të vizitojnë “Bunkart 2”, një destinacion që më shumë sesa politik, po kthehet së fundmi në turistik.
“Bunkart 2” pranë Ministrisë së Brendshme zë një sipërfaqe prej 1.000 metrash katrorë dhe përbëhet nga 40 dhoma, të cilat prezantojnë historinë nga viti 1912 deri në 1991-shin përmes fakteve të marra nga Arkiva e Shtetit dhe Ministria e Brendshme.

Nga dhoma në dhomë, historia shpaloset që me krijimin e Xhandarmërisë së parë, Xhandarmërinë e Mbretërisë zogiste, Policinë Popullore, për të vijuar me kampet me telat me gjemba, e deri te burgjet, internimet dhe dëbimet.

Një dhomë më vete i dedikohet edhe mënyrës sesi përgjoheshin të huajt, që ndodheshin në vendin tonë gjatë periudhës së dikaturës.

Kureshtarë për të parë nga afër këtë muze, qytetarët vizitojnë ndërtesën e nëndheshme në qendër të Tiranës, qofshin apo jo të lidhur me kujtimet e diktaturës. Ka prej tyre që vijnë edhe nga përtej kufijve.Që prej çeljes së tij, “Bunkart 2” mirëpret çdo ditë rreth 500 vizitorë.

E.A. : Jeta private e Fidel Kastros, gratë, të dashurat dhe 10 fëmijët

Komandanti, i cili ndërroi jetë në moshën 90-vjeçare para pak ditësh, u martua dy herë dhe zyrtarisht pati 6 fëmijë, por tradhtitë e tij kanë qenë të panumërta

I ashtuquajturi “Lider Maximo”, ose ndryshe Komandant Fideli! Për Kubën ishte Presidenti, por për të tjerët thjesht një bashkëshort, një baba dhe ndoshta edhe një dashnor. Castro u matua për herë të parë në vitin 1948 me Mirta Diaz Balartm: të dy u divorcuan në 1955, pas lindjes së djalit Fidel Ángel ‘Fidelito’ Castro Díaz-Balart.

Pastaj Kastro martohet me gruan e dytë, një femër misterioze, marrëdhënie me të cilën u mbajt e fshehur deri në 75-vjetorin e lindjes së Komandantit, por që i ka qëndruar në krah, pavarësisht nga tradhtitë gjatë gjithë jetës.

Martesa e dytë – Dalia Soto del Valle u bë gruaja e Fidel Kastros në vitin 1980: për të, përveç emrit, dihej shumë pak. Duke qëndruar nën hije për dekada, për të qarkullonin shumë zëra: është brune, është e shëmtuar, është e gjatë. Asnjë nuk e dinte se cila ishte dhe çfarë tiparesh kishte në fytyrë deri në vitin 2003, kur u publikuan për herë të parë foto të saj me rastin e 75-vjetorit të lindjes së “Lider Maximo”. Së bashku me Dalaian, Fidel pati pesë fëmijë, të gjithë djem: Alexis, Alex, Alejandro, Antonio e Angel, germa e parë e të cilëve të gjithëve u fillonte me “A”, që të kujtonte shpesh emrin e dytë të Komandantit, “Alejandro dhe emrin e të atit, Angel.

Mungesë besnikërie – Kastro ka qenë gjithnjë dhe në çdo kohë një bashkëshort aspak besnik. Zërat thonë se bënte shumë dhurata për të dashurat dhe që përfitonte nga udhëtimet jashtë për aventura edhe për një natë të vetme. Gjatë martesës së tij të dytë, pati një marrëdhënie me Natalia Revuelta, aristokratja kubane me pasion për “revolucionin”. Por kjo nuk ishte tradhtia e vetme e Fidelit, pasi ai numëron të paktën edhe dy fëmijë të tjerë nga marrëdhënie jashtë martesore.

Zëri misterioz po shkatërron ekonominë e një qyteti, asnjë nuk heton

Një zë misterioz po shkatërron ekonominë e një qyteti kanadez, por askush nuk dëshiron që të hetojë origjinën e tij. Zëri i përhershëm që mendohet se vjen nga deti, po gjunjëzon ekonominë e disa qyteteve kanadeze, që bazohen tek peshkimi. Askush nuk ka arritur që të zbulojë kush dhe çfarë e shkakton atë. Është një histori vërtetë e pabesueshme që vjen nga Kanadaja, ekzaktësisht nga një pjesë e vendit që i përket rrethit polar të Arktikut dhe gjendet në perëndim të Groendlandës. Prej disa kohësh, banorët e zonës që gjenden në Arktik po ndjejnë një zhurmë misterioze që gumëzhin në mënyrë të pandërprerë, i cili ndalon dhe rishfaqet sërish. Në fakt bëhet fjalë për një zonë me burime të varfra natyrore, por e pasur vetëm nga peshkimi. Në këtë rajon, praktikisht të gjithë banorët janë peshkatarë dhe fitojnë për të jetuar falë këtij aktiviteti fitimprurës. Problemi i sinjalit akustik, që duket se vjen nga deti i ka trembur shumë peshkatarë, t të cilët nuk dalin më në det. Kjo po shkatërron ekonomin vendase.

Hipotezat mbi origjinën e zhurmës janë të ndryshme: se pari është se ajo shkaktohet nga një shoqëri minerare që bën kërkime hidrolokatore. Megjithatë, e vetmja kompani që ka pasur interesa në këtë fushë, prej vitesh nuk ndodhet më aty dhe mohon që të ketë lidhje me zhurmën. Hipoteza tjetër është ajo e ambientalistëve, që për të eliminuar peshkun ka vënë objekte që janë në gjendje të çlirojnë sinjale akustike për të trembur peshkatarët: edhe në këtë rast organizata më e madhe ambientaliste në Kanada mohon përfshirjen e saj dhe gjëja më e pabesueshme është se askush prej banorëve, nuk ka parë anije të dyshimta që lundrojnë në ato dete.

Kështu Kanadaja mendoi që t’i drejtohej ushtrisë, që ka shkuar për të hetuar prejardhjen e kësaj zhurme misterioze. U nis me anijet e saj, për të kuptuar origjinën e zhurmës, por ndërkohë që ishte atje, ushtria nuk e dëgjoi kurrë atë, përveç se gjeti disa balena. Fakti që nuk dëgjoi asnjë zhurmë, ushtria zyrtarisht deklaroi se ka vendosur që të tërhiqet dhe të mos kryejë hetime të tjera. Misteri mbetet: dikush mendon për projekte sekrete, dikush tjetër për koncesione të veçanta, por fakti është se askush nuk e di origjinën e zhurmës natyrale. Shpresa e tyre është se po të njohin problemin, do ta kenë më të lehtë që të gjejnë përgjegjësit dhe se do të ndalen së bëri atë që po bëjnë. Ndërkohë, mungesa e peshkatarëve në det po i vë në një provë të vështirë banorët e rajonit të Nunavut.

S.Muça

Si u asgjësua beteja e Isa Boletinit tek “Nëntori i dytë”

Eriona Vyshka, specialiste në Arkivin Qendror të Filmit tregon mbi kërkimet për të gjetur pjesën e censuruar nga filmi “Nëntori i dytë” të cilën regjisori Viktor Gjika e përmend në kujtimet e tij

Alda Bardhyli

Fragment nga pjesa e censuruar e filmit “Nëntori i Dytë”. Foto e pabotuar më parë


Në fillim të viteve 80-të regjisorit Viktor Gjika, në prag të jubileut të 70-të të Pavarësisë së vendit, do ti linte idea për të realizuar një prodhim kinematografik mbi ngjarjen më të rëndësishme për shqiptarët. Regjisor i suksesshëm në ato vite, emri i të cilit mbante firmën e filmave si “I teti në bronz”,”Gjeneral gramafoni”, “Në çdo stinë”, “Njeriu me top”, etj, Gjika kërkonte një tjetër sfidë në karrierën e tij si artist. Atë, të ekranizimit të udhëtimit të Ismail Qemalit drejt Vlorës, për të shpallur më 28 nëntor 1912-tën pavarësinë e Shqipërisë. Në kujtimet e lëna pas, regjisori tregon për këtë moment. “Deri në ato vite angazhimi në një vepër të tillë ishte i paprecedentë nga ana e kinematografisë shqiptare. Deri atëherë nuk ishte realizuar asgjë në këtë temë, nuk ishte shkruar asnjë dramë, roman apo tregim, as në lëmin e arteve figurative, nuk kishte ndonjë portret apo tablo e aq më tepër në fushën e muzikës së kultivuar. Për ccudi edhe në historiografinë shqiptare nuk kishte shumë materiale, studime e botime. Në duart e mia kisha vetëm librushkën “Ismail Qemali”, të shkruar nga Skënder Luarasi, një shirit me këngë popullore e shumë pak fotografi. Si i thonë fjalës i “hyra detit në këmbë”, shkruan Gjika në kujtime. Teksa flet për vështirësitë e këtij realizimi, kastën e aktorëve më të cilët punoj, ku veçon Sandër Prosin në rolin e Ismail Qemalit, regjisori flet për herë të parë për ekzistencën e një pjese të censuruar të filmit. “E vetmja vështirësi që nuk u kapërcye dot ishte vendimi i Komisionit të Kontrollit Paraprak për të hequr nga filmi episodin “Beteja tek ura me tre harqe”, në të cilën Isa Boletini detyrohet të ndeshet me ushtarët serbë, që të hapë rrugën për të qenë prezent në momentin e Shpalljes së Pavarësisë. Ishte pikërisht kjo betejë që e çoi Isën në Vlorë dy ditë me vonesë. Episodi ishte mjaft dramatik. Peisazhi i ashpër malor, ura antike, lumi plot ujëra të turbullta, përleshja trup më trup aty mbi urë dhe kapja rob e ndëshkimi i oficerit serb Mitrovcç, masakruesi i kosovarëve në fillim të filmit , e bënin atë episod sipas kolegëve të mi që arritën ta shohin filmin e pacensuruar, një nga më të bukurit të xhiruar prej meje në kinematografi. Po nuk qe e thënë! U ngul këmbë që episodi të hiqej, ndryshe filmi nuk do të shfaqej”,shkruan Gjika në kujtime. Ai shkruan se heqja e këtij episodi pas censurimeve që kishte pasur në filma si “Gjeneral gramafoni” dhe “Yjet e netëve të gjata” si “Plaga e tretë e Gjergj Elez Alisë”, plagë që do ti hapej sa herë që shihte filmin. “Më dukej se nuk rezistova sa duhet për ta mbrojtur episodin.

Nentori (9)Ndoshta kishte ndikuar dhe lodhja e tepërt e akumuluar gjatë krijimit të një filmi të vështirë. Përveç kësaj më dukej sikur kisha treguar vetëm një pjesë të vogël të së vërtetës mbi Ismail Qemalin. E unë kisha kaq shumë për ti thënë shikuesit shqiptar. Jeta e personazhit tim ishte aq e pasur sa nuk mund të hynte në një film, të vetëm artistik. Kjo dhembje më shoqëroi 15 vjet”, shkruan Gjika. Në kuadër të 85-së vjetorit të pavarësisë ai do të realizonte një film të plotë dokumentar mbi Ismail Qemalin, ku do të përfshinte edhe xhirime të realizuara në Stamboll me Sandër Prosin që s’kishte mundur ti përfshinte në film. Pas viteve 90-të pati përpjekje për tu gjetur pjesa e censuruar në filmin “Nëntori i Dytë”,i cili tashmë është dhe i restauruar. Gjika u nda nga jeta në vitin 2009-të, pa mundur ta rishihte edhe njëherë betejën fatale të Isa Boletinit, të cilën e kompozoi aq bukur, teksa kërkonte ti jepte jetë historisë. Eriona Vyshka, specialiste në Arkivin Qendror të Filmit, dhe njohëse e mirë e kinematografisë vjen më poshtë në një bisedë për të treguar mbi kërkimet e bëra për pjesë e munguar tek “Nëntori i dytë”…

Eriona, ju jeni marrë me gjetjen e pjesës së humbur nga filmi “Nëntori i dytë”, pjesë të cilën vetë regjisori Viktor Gjika e konfirmon teksa flet për filmin në kujtimet e tij. Ku janë bërë kërkimet, dhe cili ishte fati i tyre?

Në vitin 2012, më rastin e 100 vjetorit të Pavarësisë së Shqipërisë, me nismën e Projektit të Kinemasë Shqiptare u bë i mundur restaurimi i filmit “Nëntori i dytë”. Gjatë punës përgatitore të këtij projekti, ne u përpoqëm të vinim në vend të gjitha defektet apo “pengjet”, që kishin autorët në kohën e prodhimit të filmit në vitin 1982, sepse në fund të fundit, ky është edhe qëllimi i një pune restauruese. Një nga gjërat kryesore që duhej ndrequr, ishte ri-përfshirja në film e një episodi të filmit që ishte xhiruar por më pas ishte hequr para se filmi të merrte miratimin përfundimtar nga autoritetet e kohës dhe të dilte në publik.

Nentori (11)Kërkimet për episodin e humbur nisën me dëshmitë e kohës dhe leximin e ri-leximin e kujtimeve të Viktor Gjikës dhe autorëve të tjerë, bisedave me operatorin Lionel Konomi, kërkimi për të kontaktuar me regjisoren e montaxhit Marika Vila, e cila jeton në SHBA, si dhe kalimin në sitë të kutive të filmave në magazinat e AQSHF-së për të hequr dyshimet për ngatërresa të mundshme, në etiketimet e kutive të filmit. Për fat të keq, metrat e filmit nuk u gjetën dhe mendojmë se për fatin e tyre dy janë mundësitë; ose janë asgjësuar, siç ndodhte rëndom në Kinostudio me materialet që dilnin jashtë përdorimit pas përfundimit të procesit të montazhit, ose gjendet nëpër kuti pa etiketa apo me etiketa të gabuara në magazinat e Albafilmit, të cilat këto 20 vitet e fundit e kanë ndryshuar shpeshherë vendndodhjen për t’i bërë vend ndryshimeve strukturore dhe logjistike që kanë ndodhur në zonën e ish-Kinostudios.

Çfarë përmbante pjesa e humbur e filmit?

NentoriKy ishte episodi i betejës së Isa Boletinit dhe njerëzve të tij me serbët. Ai ishte nisur nga Kosova për të ardhur në Vlorë për shpalljen por nuk e arriti datën 28 pikërisht se u vonua duke luftuar në këtë betejë, e kështu arriti 2 ditë pas shpalljes së pavarësisë. Edhe në histori kështu ka ndodhur. Por, duke qenë se në atë kohë, në vitin 1982 kur po prodhohej filmi, marrëdhëniet me ish-Jugosllavinë ishin të acaruara, atëherë e hoqën këtë episod nga filmi, që të mos bëhej shkak për përkeqësim të marrëdhënieve, pasi në këtë betejë u bë një kasaphanë e vërtetë me serbët. Në dokumentacionin që kemi në AQSHF, ka mbetur vetëm një foto që dëshmon për këtë episod, një foto e Isa Boletinit (Reshat Arbana) dhe çetës së tij si edhe materialet e shkruara të filmit, skenari letrar dhe ai teknik në të cilin zbërdhehet episodi në fjalë.

Sot, të gjitha materialet janë të disponueshme për studiuesit në AQSHF.

Pak kohë më parë filmi iu nënshtrua dhe restaurimit. Çfarë i solli kjo ndërhyrje filmit?

6Qëllimi i një projekti restaurimi është ta kthejë veprën në identitet, duke mbetur sa më pranë origjinalit, por, njëkohësisht, ta bëjë atë të përputhshme me kërkesat aktuale të teknologjisë e, kështu, të ri-jetësojë veprën që të jetë e disponueshme për brezat që do të vijnë. Sigurisht, gjatë një procesi restaurimi lindin shumë probleme etike, sidomos përsa i përket ngjyrave dhe toneve të duhet t’i jepen imazhit, prandaj është gjithmonë mirë që regjisori apo drejtori i fotografisë të jetë i pranishëm në këtë proces, nëse do të ishte e mundur.

Specialistët e laboratorit Colorlab në USA, ku u bë restaurimi në vitin 2012 bënë një punë të mrekullueshme me përpunimin dixhital të imazhit dhe ri-sjelljen e një imazhi të pastër, të qartë, të thellë, me ngjyra të gjalla dhe në përputhje me formatet e sotme të teknologjisë me rezolucion të lartë. Për herë të parë në film arrihen të shihen tonet e fytyrave të aktorëve apo stofi i veshjeve të tyre, detajet e peizazheve të natyrës shqiptare dhe krijimi i gjendjes emocionale tek publiku nëpërmjet dritëhijeve, ndriçimit të diellit, muzgut apo motit të vrenjtur, shiut e baltës.

Një ndreqje tjetër në variantin e restauruar ishte edhe futja e emrit të një aktori në kreditet në fund të filmit. Amarildo Pregapuca luante rolin e djalit të postës, lajmëtarit që vraponte për të sjellë telegramet dhe njoftimet për delegatët apo udhëtimin e Ismail Qemalit, por emri i tij nuk ishte përfshirë në titrat e filmit për arsye “biografike”. Kjo gjë u ndreq në variantin e ri.

Ju e keni njohur regjisorin Viktor Gjika. Si e kujtonte ai “Nëntorin e dytë”?

Padyshim “Nëntori i dytë” ishte një nga veprat më të rëndësishme të krijimtarisë së Gjikës dhe fakti që ky film mbetet edhe sot një emblemë dhe ideja e publikut për pavarësinë e Shqipërisë dhe për Ismail Qemalin lidhet nga ana vizive me filmin dhe karakterin e krijuar nga Sandër Prosi, vërteton se Viktor Gjika ka pasur të drejtë ta donte fort këtë film dhe ta përjetonte shumë keq episodin e humbur të Isa Boletinit. Në fondin e Arkivit të Filmit ne ruajmë edhe 2 akte nga kinoprovat e “Nëntorit të dytë”, madje njërin nga këto, Viktor Gjika e ka xhiruar në Stamboll. Aty paraqitet Ismail Qemali duke kaluar përpara Portës së Lartë, për të treguar lobimin që ai bëri në qarqet ndërkombëtare për çështjen e pavarësisë së Shqipërisë. Këto imazhe nuk u përfshinë në film, por Gjika i përdori këto në dokumentarin e fundit që realizoi, “Gjuhë që nuk vdes” me rastin e 50-vjetorit të kinematografisë shqiptare, në vitin 2002.

Është e njohur praktika e censurimit të filmave, përpara se të shfaqeshin për publikun. A janë ruajtur këto censurime,a i disponon arkivi pjesët e hequra nga filma të ndryshëm?

Para se filmi të miratohej nga komisionet përkatëse dhe të dilte në publik, autoritetet siguroheshin që vepra të ishte korrekte nga ana ideologjike dhe politike. Një masë të tillë e merrnin edhe vetë autorët nëpërmjet një autocensure në procesin e tyre krijues, gjë që duhej bërë se s’bën se përndryshe jo vetëm që vepra e tyre nuk e shihte dritën e kinemasë por rrezikohej edhe jeta e tyre. Disa prej tyre e kamuflonin të vërtetën që donin të rrëfenin nëpërmjet metaforave apo mjeteve të tjera shprehëse artistike. Piro Milkani tregon gjithnjë se si regjisorët prisnin me ankth kthimin e projeksionistit të Kinostudios nga shfaqja e parë në Komitetin Qendror dhe e lexonin miratimin apo rrëzimin e filmit, nga shprehja e fytyrës së projeksionistit, sapo zbriste nga makina e Kinostudios me projektorin portativ në sup.

Eriona Vyshka

Për fat të keq, pjesët e censuruara asgjësoheshin menjëherë. Ndonjëherë, brenda Kinostudios ekzistonte një censurë edhe më e fortë se ajo që ushtrohej nga Komiteti Qendror. Një masakër e vërtetë ka ndodhur edhe me filmat e huaj… para se të dilnin në kinema për publikun kalonin nëpërmjet gërshërës në montazh, ku “qetheshin” të gjitha skenat të ashtuquajtura “degjeneruese” që nga puthjet apo kontaktet e tjera fizike e deri te skenat e dhunës, sa që ka plot raste kur filmit i ka humbur kuptimi prej mungesës së skenave.

Çfarë është bërë për gjetjen e tyre?

Para disa vjetësh, regjisori Kristaq Dhamo erdhi në Arkivin e Filmit me pjesë të hequra nga filmi i tij “Brazdat”, pjesë të cilat i kish ruajtur në shtëpi. Mbase kjo ishte mënyra më e mirë për t’i ruajtur pjesët e censuruara, por të paktë janë regjisorët që e bënë këtë. Duke punuar me regjisoren e montazhit të AQSHF-së, Nazmije Gazheli, Dhamo e ri-montoi filmin “Brazdat”, duke i futur sërish pjesët e hequra. Por, fatkeqësisht, ky është rasti i parë dhe i vetëm i gjetjes dhe ri-përdorimit të tyre.