Musa Ramadani : Profeti nga Praga

Nga Flori Bruqi

Musa Ramadani më 1941 nga Gjilani, qysh si foshnje, bashkë me familjen, nga pushteti i atëhershëm, u deportua në Prizren, ku e kreu një pjesë të shkollimit fillor, për ta vazhduar atë (me të kthyer sërish) në Gjilan e në Viti. Në Gjilan e kreu edhe shkollimin e mesëm (Shkolla e Nxënësve në Ekonomi), ndërsa në Prizren – Shkollën e Lartë Pedagogjike, Dega e Letërsisë dhe Gjuhës. Që nga banKat e shkollimit të mesëm zu të merret me gazetari e letërsi, në mënyrë që, që nga viti 1965 e deri në mbyllje të saj pas vitit 2000, të punojë gazetar, redaktor në të përditshmen “Rilindja”.

Krijimtaria letrare-skenike dhe publicistike

Musa Ramadani është prezantuar në disa nga vëllimet, panoramat letrare e antologjitë, të përkthyera edhe në gjuhë tjera. Është laureat i një sërë çmimesh. Talentin e tij e ka sprovuar edhe në krijimtarinë e fushave të tjera artistike. Është autor i një sërë tekstesh për këngë të lehta e të muzikës së tendencave moderne. Eshtë autor edhe i disa këngëve në frymën e zhanrit të muzikës së lehtë. 

Ndonëse pa ndonjë përgatitje paraprake muzikore, ka kompozuar këngë, të cilat, madje në manifestimin më të madh muzikor të kohës, “Akodret e Kosovës”, janë vlerësuar edhe me Çmimin e Parë të Jurisë. Herë pas herë, është marrë e merret edhe me pikture. 



Madje një “kaptinë” e tërë e romanit të tij të fundit “Inamor:55”, është e “ilustruar” nga vetë punimet e autorit. Ramadani ka shkruar edhe humoreska, skeçe humoristike e shkrime satirike, me pseudonimin “Babloku”. Merret edhe me shkrime eseistike e kritikë teatrore, sikundër edhe me Udhëshkrime (nga Vjena e Parisi). Drama “Moisiu në unazën e Inflandit”, në sezonin 2003, u inskenua nga Teatri Kombëtar i Prishtinës, ndërkaq, drama “Ligatina” e Nebi Islamit, shkruar sipas motiveve të romanit homonim të Musa Ramadanit, në sezonin 2006, u inskenua në Teatrin Kombëtar të Gjilanit. Musa Ramadani punon me një përkushtim të madh, gjithnjë duke i qëndruar besnik frazës e vargut të latuar deri në përpikmëri, të një sintakse të kulluar shqipe, të një leksiku të begatshëm shprehjesh është cilësuar nga kritika letrare, siç është vepra “Ligatina”, sikundër edhe “Zezona”, e një sërë përmbledhje tregimesh prej tij.

Çmime

Çmimi letrar “Beqir Musliu”,2006, iu nda Musa Ramadanit,poetit, prozatorit, publicistit, teatrologut të njohur të letrave shqipe, shpërblimi për vitin 2006.
Çmimi Kadare, 2017, për romanin e tij Profeti nga Praga.

Vepra letrare

| “Mëkatet e Adamit” (poezi), “Rilindja, 1969;
|“Thirravaje” (poezi), “Rilindja”, 1971;
|“Neurosis” (poezi), botim autorial, 1973;
| Romani pa kornizë”, “Bota e Re”, 1975;
|“Muzat nuk flejnë” (poezi), “Rilindja, 1976;
|“Fluroma” (tregime), “Rilindja”, 1978;
|“Zezona” (roman), “Rilindja”, 1978, “Faik Konica”(ribotim), 2003;
|“Fjala në skenë” (recensione për shfaqje teatrore), “Rilindja”,1080;
|“Alfabeti i neurozave” (poezi), “Flaka e Vëllaznimit”, 1983;
|“Ligatina” (roman), “Rilindja”, 1983;
|“Moisiu në unazën e Inflandit” (dramë), “Rilindja”, 1984;
|“Eugjenika e tri deteve” (poezi), “Rilindja”, 1986;
|“Satana ma vodhi gurin e urtisë” (tregime), “Rilindja”, 1987;
|“Nostalgji antike” (përzgjedhje e poezive) , “Rilindja, 1995;
|“Vrapuesja e Prizrenit” (roman), “Dukagjini”, 1997;
|“Antiprocesioni” (roman), “Buzuku”, 1997;
|“Inamor: 55” (roman), “Buzuku”, 2000.
|“ Mëkatet e Ha(E)vës, poezi, Pen/club, 2007, Prishtinë
|“Premiera shqiptare” (Recensione për dramën, shfaqjet), “Spektri”, Shkup 1996;
|“Profeti nga Praga” (roman), Tiranë, 2017.

Përkthimet

|“Mariamna” – PärLagerkvist
|“Fillokteti” – Heiner Müler
|“Askushi” – Jezi Andzejevski
|“Shkretëtira e tatarëve” – Dino Buzzati
|“Legjenda per Araratin” – Yasar Kemal
|“Bufi i verbër” – Sadec Hedayat
|“Dhe nuk gjej vëlla më të mirë” – Maksud Ibrahimbekov
|“Humbella” – Mirko Kovac
|“Ditë pranvere” – Ciril Kosmac
|“Aromat, ari e temjani” – Slobodan Novak
|“Piramida e Emës” – Dubravka Ugrešić
|“Ogursëzi” – Nedzad Ibrisimovic

Pas polemikave që shkaktoi këtë vit çmimi Kadare, duket se Profeti nga Praga, e shkrimtari nga Kosova, Musa Ramadani qe një refleksion i një marrëdhënieje letrare mes dy vendeve. Në një intervistë ekskluzive për “Mapo”, Ramadani ka zbuluar pse ka qenë e errët marrëdhënia Kosovë Shqipëri, si iu zhduk botimi në ’89, flet për procesin me Kafkën…

Motivacioni i çmimit ishte: “Musa Ramadani me “Profeti nga Praga” ka sjellë një roman të veçantë si për nga forma, ashtu dhe nga përmbajtja. 

Duke qenë i strukturuar në tregime të lidhura fort me njëra-tjetrën, “Profeti nga Praga” shpërfaqet si një mozaik rrëfimesh dhe kolazh teknikash narrative, një roman për letërsinë si tekst kënaqësie dhe akt përjetësie, ku krijuesi shpaloset si një libër i hapur ndaj konteksteve dhe konotimeve të ndryshme”.

 Profeti nga Praga, i dedikohet Kafkës; ndërsa shkrimtari është shprehur dhe mbi përmbajtjen e saj biografike duke thënë: ”Personazhet, ambientet, vendbanimet e tij dhe klubi “Arco” janë të dhëna dokumentare në 20%. Pjesa dërrmuese e romanit ka të bëjë me idenë, invencën, imagjinatën dhe intuitën në kuptimin kreativ”.

Një vepër pothuaj sa poetike aq dhe moderne, që lexohet me një frymë, duke çuar drejt misterit të Kafkës, dhe lirisë së tij të njëkohshme, një vepër që lindi nga “dashuria e madhe” e shkrimtarit, kur shprehet se: “ Kafka përfaqëson frikën e luftërave botërore, shtypjen e individit, eksodin e popujve të vegjël, dhe vizionaritetin e shekullit 21…që nga “Metamorfoza”, “Procesi” dhe “Kështjella”, ai është bërë sivëllai im letrar. Njësoj sikurse Sadek Hedajati persian me të vetmin roman “Bufi i verbër”, i cili ishte binjaku i Franc Kafkës gjerman.”


****

Franz Kafka, ky Profet nga Praga

41 vite pas vdekjes, 82 vite nga lindja, në Pragë shfaqet një njeri truphollak e fytyrëthatim, me rroba të zeza e këmishë të bardhë. Nuk është turist, as emigrant. Është vetë Franz Kafka që rikthehet në qytetin e tij, pas vdekjes që i shoi para kohe vullkanin letrar.

“Profeti nga Praga” titullohet romani i Musa Ramadanit, shkrimtarit nga Kosova, fitues i Çmimit letrar “Kadare” për vitin 2017, i botuar rishtaz në Tiranë. Në fakt, më shumë se roman është një mozaik tregimesh që kanë lidhje të fortë me njëri-tjetrin, por po ashtu mund të lexohen edhe veçmas.

I ndërtuar si simbiozë e fakteve të dokumentuara dhe imagjinatës së Ramadanit, Kafka këtë herë na vjen ndryshe. Është pikërisht mosmbajtja e amanetit për djegien e veprave, ajo që e kthen shkrimtarin në botën e të gjallëve, për të parë ndikimin që pati në letërsinë e shekullit XX, të cilin me siguri as që do ta kishte imagjinuar.

Kafka takohet me Max Brodin, mikun e tij të ngushtë, që jo vetëm nuk ia dogji veprat, duke mos i plotësuar dëshirën e fundit, por edhe mori përsipër t’i sistemonte, t’i redaktonte dhe t’i botonte, duke i bërë një shërbim të pashoq letërsisë moderne. Por Franzi nuk është i kënaqur nga kjo gjë, nuk është i kënaqur që romanin pa kopertinë, Max Brodi e botoi me titullin “Procesi”.

“Gjakimi për famë është mjerim e sqimë e shpirtrave të imtë”

Kafka në këtë roman zbërthehet në tre plane të ndryshme: Kafka në planin familjar, Kafka në raport me femrat dhe sigurisht Kafka si rrëfyes i jetës së tij që nuk e çoi deri në fund.

Interesant është fakti se Franz Kafka i ringjallur shpesh herë është vetë Musa Ramadani. Për shembull kur Kafka flet me një personazh që ka ruajtur letrat e tij drejtuar prindërve, Kafka ofrohet për t’ia blerë duke thënë se “Jam mik i shkrimtarit… Jam mik i penës, shkruaj për të.” Sigurisht që këto fjalë i thotë Franz Kafka 41 vite pas vdekjes, por i shkruan Musa Ramadani duke na treguar edhe lidhjen e fortë dhe frymëzimin që ka marrë nga shkrimtari çek.

“Domosdo duhet të jem shumë vetëm. Çfarëdo që kam realizuar, krejt e kam arritur në vetmi.”

Megjithë trillin, romani i shkrimtarit kosovar i qëndron besnik fakteve. Emrat e të dashurave të Kafkës janë të vërtetë, ashtu si edhe kafenetë ku ai në të gjallë takohej me Max Brodin, Oskar Baumin dhe Felix Veltsch. Kafka ecën në Urën e Karlit, pranë teatrit Vaclavske Namesti, për t’u rikthyer në shtëpinë Minuta ku banon familja e tij. Kjo është një mundësi e dytë e Kafkës jo vetëm të kuptojë forcën e veprës së tij, por edhe të japë ato vizione të munguara apo të harruara për martesën, për jetën, për strukturën letrare të një vepre dhe për rolin e shkrimtarit në shoqëri.

“Zhvillimi im letrar ka qenë i rëndomtë. Kur isha ende i kënaqur me vetveten, dëshiroja të isha i pakënaqur dhe e shtyja veten… në pakënaqësi”

Por mbi të gjitha është një shans për të marrë përgjigje për letrën drejtuar babait. Ajo konsiderohet një ndër veprat më origjinale dhe më sublime të Kafkës, por në “Profeti nga Praga” vjen edhe përgjigja e babait, Hermann. Në kushtet kur lexuesi është njohur vetëm me versionin e Kafkës, si për të na thënë se çdo histori ka dy anët e medaljes, Ramadani imagjinon edhe përgjigjen e babait, por sigurisht jo në një letër 100-faqëshe. “E paske lexuar letrën time baba”, i thotë Kafka të atit, por përgjigja e tij është jo pak befasuese.

Ashtu si edhe në librat e Franz Kafkës, edhe në ato të Musa Ramadanit gjuha dhe struktura e përdorur janë në avangardë të letërsisë bashkëkohore, duke e kthyer atë në një shkrimtar postmodernist. Vetë Ramadani ka thënë se “Që nga “Metamorfoza”, “Procesi” dhe “Kështjella”, ai është bërë sivëllai im letrar”, duke pranuar se ndërtimi i jetës së Kafkës aty ku u ndërpre, ishte “një proces i vështirë me shumë vuajtje dhe dashuri të pakufishme për këtë gjeni.”,shkruan Erion Uka.

Rudi Erebara : Epika e yjeve të mëngjesit

Nga Flori Bruqi

Rudi Erebara ka lindur në vitin 1971. Është poet, shkrimtar dhe përkthyes shqiptar. 

Pasi u diplomua në Akademinë e Arteve të Bukura të Tiranës në vitin 1995, nisi një karrierë si analist politik, gazetar dhe shkrimtar. 

Rudi Erebara është poet, prozator dhe përkthyes. Vepra e tij e parë ishte përmbledhje poetike, Fillon pamja e cila është përfshirë në disa antologji poetike. Erebara ka përkthyer disa poetë dhe prozatorë të njohur, ku mes tyre janë Robert Hass, Herman Melvill me kryeveprën Mobi Dick si dhe A. R Ammons dhe Aldous Huxley. Erebara ka fituar çmimin si përkthyesi më i mirë i vitit me librin e Ammons. Romani “Epika e yjeve të mëngjesit” është sprova e tij në prozën e gjatë, duke marrë vlerësimet e kritikës.

Ai është autori i dy librave me poezi “Fillon Pamja”, 1994 dhe “Lëng Argjendi”, 2013.

 Dy romanet e tij janë “Vezët e thëllëzave”, 2010, dhe “Epika e yjeve të mëngjesit”, 2016.

Ky është një roman mbi imoralitetin e diktaturës dhe diktatorëve të saj.

 Rrëfimi ndërtohet mbi raportet komplekse që autoritarizimi dhe izolimi krijoi në raportet njerëzore. Ishte një ushtri kundër civilëve. 

Një ushtri, e cila e pa Shqipërinë si plaçkë lufte që ditën e parë që vuri sundimin e saj në të gjithë territorin shqiptar. Epika e Yjeve të Mëngjesit është fitues i Çmimit për Letërsinë i Bashkimit Europian në vitin 2017.


 Romani Epika e Yjeve të Mëngjesit është një dëshmi e fatit të Sulejmanit, një piktor shqiptar i punësuar në ndërmarrjen e dekorit të Tiranës. 

Një problem teknik ndodh më 16 tetor 1978, ditëlindja e diktatorit shqiptar Enver Hoxha dhe që i ngarkohet atij si përgjegjësi nga Sigurimi i Shtetit. 

Rreth kësaj kohe, Shqipëria po ndërpret marrëdhëniet me Kinën komuniste të Maos. Gjithashtu më 16 tetor 1978, Józef Wojtyła, një prift nga Polonia komuniste bëhet Papa Gjon Pali i Dytë në Vatikan. 

Vonë në mbrëmjen e 16 tetorit, një shi i furishëm shpëlan germat e sloganeve të shkruara nga ndërmarrja e dekorit me të kuqe të thellë, një simbol i gjakut të derdhur gjatë luftës për liri nga partizanët komunistë. 

Edhe pse aktivitetet festive janë mbyllur, sigurimi i shtetit, nën urdhrat e drejtpërdrejta të diktatorit komunist, fillon të kërkojë për fajtorët, edhe pse një fajtor nuk mund të ekzistojë. 

Sulejmani është njeriu i shënjuar sepse ai gjendet në anën tjetër të llogores së luftës së klasave, të konceptuar dhe zbatuar me fanatizëm nga komunistët në pushtet. 

Ndërsa ai ndjen se është shënjestruar si viktimë, Sulejmani përpiqet të ndryshojë emrin në Edmond. 

Ai bën gjithashtu një pikturë që tregon disa partizanë rreth një zjarri. Kjo shihet si arsye e mjaftueshme që Sulejmani të ndëshkohet.

Rudi Erebara:Epika e yjeve të mëngjesit

Ky është një roman mbi imoralitetin e diktaturës dhe diktatorëve të saj. Rrëfimi ndërtohet mbi raportet komplekse që autoritarizimi dhe izolimi krijoi në raportet njerëzore. Ishte një ushtri kundër civilëve. Një ushtri, e cila e pa Shqipërinë si plaçkë lufte që ditën e parë që vuri sundimin e saj në të gjithë territorin shqiptar. Epika e yjeve të mëngjesit është fitues i Çmimit për Letërsinë i Bashkimit Europian në vititn 2017.

Romani Epika e Yjeve të Mëngjesit është një dëshmi e fatit të Sulejmanit, një piktor shqiptar i punësuar në ndërmarrjen e dekorit të Tiranës. Një problem teknik ndodh më 16 tetor 1978, ditëlindja e diktatorit shqiptar Enver Hoxha dhe që i ngarkohet atij si përgjegjësi nga Sigurimi i Shtetit. Rreth kësaj kohe, Shqipëria po ndërpret marrëdhëniet me Kinën komuniste të Maos. Gjithashtu më 16 tetor 1978, Józef Ëojtyła, një prift nga Polonia komuniste bëhet Papa Gjon Pali i Dytë në Vatikan. Vonë në mbrëmjen e 16 tetorit, një shi i furishëm shpëlan germat e sloganeve të shkruara nga ndërmarrja e dekorit me të kuqe të thellë, një simbol i gjakut të derdhur gjatë luftës për liri nga partizanët komunistë. Edhe pse aktivitetet festive janë mbyllur, sigurimi i shtetit, nën urdhrat e drejtpërdrejta të diktatorit komunist, fillon të kërkojë për fajtorët, edhe pse një fajtor nuk mund të ekzistojë. Sulejmani është njeriu i shënjuar sepse ai gjendet në anën tjetër të llogores së luftës së klasave, të konceptuar dhe zbatuar me fanatizëm nga komunistët në pushtet. Ndërsa ai ndjen se është shënjestruar si viktimë, Sulejmani përpiqet të ndryshojë emrin në Edmond. Ai bën gjithashtu një pikturë që tregon disa partizanë rreth një zjarri. Kjo shihet si arsye e mjaftueshme që Sulejmani të ndëshkohet.

Azem Deliu : Puthësi i paligjshëm

Nga Flori Bruqi 

Azem Deliu eshte nje poet dhe prozator qe gezon reputacion ne qytetin e tij (Skenderaj) dhe me gjere, ndonese eshte vetem 23  vjecar ka botuar disa romane.Shkollen fillore e kreu ne fshatin Polac te Skenderaj-t, perkatesisht ne shkollen "Drenica".

Para se te regjistrohej ne Gjimnazin "Hamez Jashari" te Skenderajt.Me 7 qershor te vitit 2012 ne sallen e leximit te bibliotekes komunale te Skenderaj-t, ai prezentoi punimin letraro-shkencor e analititk ""Brilanca Kadare, stili, sukseset dhe zenkat" kushtuar gjeniut te letrave shqipe, Ismail Kadarese.

Punim ky qe pati nje sukses te papritur.Se ai e pelqen vepren e Kadarese do vije edhe nje deshmi tjeter, me 19 shtator 2012 ai dergon leter Komitetit NOBEL te Stockholmit, qe cmimin NOBEL ne letersi, t'ia ndaje Ismail Kadarese.

Kerkese qe fatkeqesisht, s'u mor parasysh.Ka shkruar shume poezi, qe ndonese te pabotuara kane korrur sukses me publikimin e tyre ne internet.

Poezitë  e tij kryevepra jane:"Telefonata", "Dasma e gjakut" qe ka mbajtur nje kohe te gjate vendin e pare ne webfaqen teksteshqip.com, si dhe balada e tij e vetme "Fli shpirti i motres".

Ka të kryer  Gjimnazit natyror dhe është student i cili  vazhdon te shkruaje me nje emer gjithnje ne rritje.Nuk jane te pakte ata qe mendojne se letersia nje dite, do ta shkruaje me te arta emrin e tij.

Në Republikën e Moralistës i riu Ivan Shollohov burgoset për një arsye nga më të papërfytyrueshmet: puthje jashtë orarit të lejuar. Partia, përveçse e ka ndaluar dashurinë mes çifteve, ka caktuar edhe orarin kur çiftet mund të kenë kontakt intim (jo dashuri). Në një shtet ku privatësia nuk ekziston, ku identiteti është në krizë të vazhdueshme dhe ku gjithkush, gjithkund, është në rrezik, zhvillohet ngjarja e prozës së parë të shkrimtarit 23 vjeçar, Azem Deliu. 

Përpjekja nuk shkon kah portretizimi besnik i një diktature, siç e kemi parë në letrat shqipe të pasviteve 90’ por kah një rrëfim dinamik që ka në qendër ankthin e karakterit dhe diktaturën e bën shumëdimensionale: pa kohë dhe pa vend. 

Botimet e “Onufri” e rendit këtë roman të Deliut në rekomandimet e leximeve të verës. “Romani i shkruar në traditën më të mirë të letërsisë antiutopike (distopia), apelon tek lexuesi shqiptar për një shqetësim permanent, që mund të bëhet kërcënues nesër: strukturat e mendimit totalitar, mendësia dhe praktika totalitare, fanatizmi, ekstremizmi, paragjykimi dhe militantizmi i çdo lloji, janë likuidimi vdekjeprurës i çdo horizonti lirie demokratike, individuale e shoqërore. 

Si roman i parë për shkrimtarin, ky është një fillim shumë premtues, i nisur nga nota “do” e organos së tij”, ka shkruar Agron Tufa. Interesimi edhe ndërkombëtar për autorin, tashmë 23 vjeçar, është në rritje e sipër nga disa shtete. Shtypi freng e ka quajtur “autor i madh i vendit të vogël” shkrimtarin i cili që nga mosha 19 vjeçare është anëtar i Shoqatës së Filozofëve të Kosovës.


​Azem Deliu sjell romanin e ri të shkruar në rezidencën polake


 "Shënimet e Krimbit Smolinski" është romani  i autorit Azem Deliu, që u promovue  për herë të parë në mesin e shumë librave në Panairin e 21-të të Librit në Tiranë.

Një pjesë të këtij romani, Deliu e ka shkruar gjatë qëndrimit në Rezidencën e Artistëve në Poloni, e për lexuesit po e sjellë në panair shtëpia botuese "Onufri".


Romani ka kryepersonazh një shkrimtar polak i cili ftohet në një rezidencë artistësh në Kosovë, dhe ndeshet me mentalitetin vendas të pasluftës. 

"Shënimet e Krimbit Smolinski" është romani më i ri i autorit Azem Deliu, që do të promovohet për herë të parë në mesin e shumë librave në Panairin e 21-të të Librit në Tiranë.

Një pjesë të këtij romani, Deliu e ka shkruar gjatë qëndrimit në Rezidencën e Artistëve në Poloni, e për lexuesit po e sjellë në panair shtëpia botuese "Onufri".


Romani ka kryepersonazh një shkrimtar polak i cili ftohet në një rezidencë artistësh në Kosovë, dhe ndeshet me mentalitetin vendas të pasluftës.

Ndryshe, ky është libri i tretë nga autori Deliu, i cili bëri bujë me romanin "Puthësi i paligjshëm", që së fundmi u botua edhe në gjuhën angleze.

Ndryshe, ky është libri i tretë nga autori Deliu, i cili bëri bujë me romanin "Puthësi i paligjshëm", që së fundmi u botua edhe në gjuhën angleze.



Azem Deliu : dhe shkrimtarët

Njëfarë përçudnimi ka ekzistuar gjithmonë, në lidhje me marrëdhëniet mes popujve dhe shkrimtarëve të tyre. Kjo temë, që në shtrim të parë duket krejt e thjeshtë, në shikimin e mëtutjeshëm ngjan të jetë një burim enigmash të pafundme.

Ka ngjarë shpesh, shumë shpesh madje, që të ketë kokëçarje në mes të popullit dhe shkrimtarëve. Burimet e një mospajtimi të tillë, në rastin më të shpeshtë, janë reflektim i dy elementeve. E para: emancipimi i munguar i shkrimtarit (që është rrjedhojë e etjes së tepërt për lavdi e që çon jo-rrallë në harrimin e rolit të shkrimtarit në shoqëri); dhe, e dyta: emancipimi i munguar i popullit (që është në të shumtën e rasteve, arsyeja e vërtetë e “konfliktit”)


Cila është e vërteta në “rastin Kadare”?

Do të mundohem që, pa u ndikuar shumë nga simpatia për Kadarenë si shkrimtar dhe si person, të shpjegoj arsyeshëm atë që mund të ketë ngjarë vërtet në lidhje me marrëdhëniet e tij me një pjesë jo të vogël të popullit shqiptar.

Kadare është, para së gjithash, një shkrimtar i emancipuar, që e ka treguar këtë gjë disa herë dhe ka lënë shumë pak hapësirë për interpretime në kahe të tjera. Ai për shembull e ka sqaruar disa herë se “myslimanët shqiptarë janë shumë të modernizuar” dhe ky është një element i lakmueshëm. Teksa shkruaj këto fjalë, e kam të qartë se shumë njerëz mund të mos pajtohen. Por, unë sugjeroj që, përpara se të nguten, të lexojnë deri në fund artikullin. Mjafton të them se Kadare e ka vlerësuar lartë, e ka përqiellizuar do të thosha, harmoninë ndërfetare që prezanton populli shqiptar, dhe do të kuptohej (për ata që duan ta kuptojnë) se ai është vërtet një shkrimtar i civilizuar vepra e të cilit përcjell një frymë të lartë qytetëruese.

Pra, opsioni i parë, “emancipimi i munguar i shkrimtarit” për të shpjeguar marrëdhëniet e tij “të nxehta” me një pjesë të popullit, fatkeqësisht dhe fatmirësisht, bie poshtë.

Të shkojmë tek e dyta: emancipimi i ulët i popullit. Për shumicën është e paqartë, por, fatkeqësisht e vërtetë. Hera-herës ndodh që, shkrimtarët prijës, në vend të respektit, të dënohen me urrejtje. Kjo ka zakonisht shumë shkaqe: xhelozia, moskuptimi thelbësor se suksesi i një shkrimtari jashtë kombit, është sukses për kombin, dhe si i tillë duhet përjetuar, apo thjeshtë, njëfarë egoje, njëfarë etjeje shekspiriane për të qenë mbi tjetrin. Të gjitha këto, deshëm a s’deshëm, përmblidhen në “Emancipimin e munguar të popullit”.

Duke patur një etje të tillë, shumica e atyre të cilëve po ua bëj qejfin duke i quajtur “rivalë të Kadaresë”, duke mos gjetur hapësira kritikimi në sensin negativ të krijimtarisë së tij, nuk hezituan fatkeqësisht, të shkojnë edhe më tej, të bëjnë një hap fatal: sulmi personal ndaj Kadaresë. Kështu u prodhua ajo që tashmë është një mendësi gati-gati sunduese, e që lidhet me frazën e përhapur gjerë se: ”Kadare është një gjeni i letrave, por që s’vlen si njeri” apo “s’ka vlera njerëzore”.

Me një bindje prej prijësi fetar, dhe një kokëfortësi prej injoranti, populli ynë ka mbajtur në mendjen e tij këtë frazë famëkeqe, për të cilën, pa frikën se e teproj, do të them se, është po aq e mbrapshtë sa parullat e Enver Hoxhës. Unë mendoj se kjo mendësi, duhet ndryshuar medoemos. Ne pretendojmë Evropën, dhe, një popull evropian ka respekt para së gjithash, për vlerat e veta para se të ketë respekt për vlerat e tjetrit.

Do ta mbyllja me dëftimin se, duke qenë prijësi kulturor i një populli që në të vërtetë nuk e di se ç’prijës ka, Ismail Kadare është kthyer në “gjeneralin e një ushtrie të vdekur”. Përpos ngjashmërive që kanë, gjenerali i veprës dhe “gjenerali Kadare”, kanë një dallim thelbësor, me të cilin do ta përmbyllja këtë artikull: ushtarët e tyre. Përderisa gjenerali i veprës ka ardhur në Shqipëri për të mbledhur eshtra, e nuk shpreson për të gjallë, “gjenerali Kadare” vazhdon të shpresojë se ushtria e tij (shqiptarët), një ditë vërtet do të hapë sytë për ta ndihmuar, sidomos në “frontin e Nobelit”.

Asnjëri nga gjeneralët, në të vërtetë, nuk gjen të gjallë. Gjenerali italian, me ushtarët e kthyer në eshtra, dhe “gjenerali Kadare”, me ushtarët e tij të gjallë, që s’pranojnë të gjallërohen, thuajse vdekja u jep atë që duan me të vërtetë. Meqë arsyet i sqarova, nuk e shoh të qëlluar të zgjatem më tepër, por, krejt në fund, dua të rikujtoj edhe njëherë se, “konflikti” shkrimtar-popull, ndodh ose për emancipimin e munguar të popullit, ose për emancipimin e munguar të shkrimtarit. Dhe nuk është e tepërt të thuhet se, fatkeqësisht dhe fatmirësisht, opsioni i dytë është thuajse i pamundur.

Bardhyl Londo :Nata e verbër

Shkrun Flori Bruqi

Pas rrëfimeve drithëruese në librin “Jeta që na dhanë” për jetën burg në sistemin totalitar, në librin e ri të Bardhyl Londos letërsia bën ndërhyrjen e saj në simbiozën e njeriut me kohën, me të kaluarën, me të tashmen dhe të ardhmen. Një mision kësodore kryen romani “Nata e verbër” i Bardhyl Londos, të cilin, për dekada me radhë e kemi vlerësuar si poetin që i ngjan vetëm vetes. Pas këtij libri, të njëjtin gjë duhet të themi për të edhe në prozë. Londo, si rrallëkush në periudhën postkomuniste, ka ditur t’i rikthehet së djeshmes, lojës me të duke zbritur me kandil në dorë në kthinat e kujtesës dhe të kthehet prej andej duke qeshur dhe qarë njëkohësisht me sarkazmin e hidhur që shkakton banaliteti.
Shkrimtari ka ndërtuar një strukturë letrare ku bashkëjeton fantastikja me realen, ajo që ndodh vërtet me pandehmën, nofka me emrin, kryeqyteti me provincën, personaliteti njerëzor me ideologjinë, individi me pushtetin, indoktrinimi me folklorin, verbëria me katarsisin, persekutimi me tragjedinë, erotika me impotencën, iluzioni i lirisë me lirinë, komprometimi i saj nga e kaluara dhe shumë asociacione të tjera që vijnë me ngjyra pirandeliane dhe përmes një grotesku mbresëlënës. Një roman që të mban mbërthyer dhe të detyron të udhëtosh me personazhet, disa prej të cilave jetojnë jo kohën reale, por një kalendar krejt tjetër. Kemi të bëjmë me një tekst me shumë regjistra gjuhësorë ku metafizikja dhe fakti ndeshen në sfondin e fantastikes për të rikrijuar botën shqiptare nën peshën e një banaliteti, i cili, njëherësh, ka edhe fytyrën e dhunës edhe atë të klounit. Aty ku nuk ndërhyn kuraja civile, ndërhyn letërsia, e cila mundohet t’i japë sy lexuesit për të mundur verbërinë e një nate të gjatë groteske.

****

Bardhyl Londo lindur në vitin 1948 në Përmet, Shqipëri.

Studioi për gjuhë dhe letërsi në Universitetin e Tiranës. 

Pas mbarimit të fakultetit ai punoi për disa vite mësues në Përmet dhe më pas për gazetën letrare “Drita”. 

Për disa kohë ka qënë kryetar i “Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve” (LSHA). Krijmtaria e tij letrare përfshin 8 vëllime me poezi si edhe disa romane. Është fitues i çmimit “Migjeni”.

Tituj të veprave


Krisma dhe trëndafila - (1975)
Hapa në rrugë - (1981)
Emrin e ka dashuri - (1984)
Si ta qetësoj detin - poezi (1988)
Ditë njerëzore 
Shën Shiu - 2010
Jeta që na dhanë - 2013

Etj.

Albana Vokshi- Edi Ramës: Na trego helmin që ke në gjak

Deputetja e PD-së Albana Vokshi ka reaguar në mesnatë ndaj Edi Ramës, ku i kërkon atij që të bëj menjëherë analizën e Chekcup-it, për të parë se çfarë helmi ka brenda trupit të tij.

Vokshi kërkoi fshirjen e videos së prindërve të të miturës në Kavajë, si dhe shkarkimin e menjëhershëm të Elisa Spiropalit, gjë e cila nuk u mor parasysh nga Rama, madje kryeminstri kaloi dhe në ofendime.



Reagimi i deputetes së PD, Albana Vokshi:

Refuzoj të quaj #Kryeministër atë që bën politikë me një viktimë përdhunimi, e më pas përçudnon ata që e denoncojnë për të fshehur gjurmët e krimeve të tjera të tij.

Le ta mbajë turpin e tij në facebook, le ta postojë edhe në faqen e #Kryeminstrisë.

Por le të bëjë nesër edhe një analizë #CheckUp-i që të kuptojmë çfarë helmi mban brenda trupit të tij.

Reagimi i Edi Ramës:

Po tani çfarë keni që lehni apo ju’a kemi fajin ne pse njerëzit besojnë tek ne e jo tek ju, hiena të politikës e të medias? Po mos të ishin vrasësit, përdhunuesit, grabitësit, krimet e fatkeqësitë, ju s’do ekzistonit, se s’keni hiç tjetër për t’u dhënë njerëzve veç helmit e vrerit.

”Ore nuk është për atë punë”, qytetarët flasim për Gent Cakajn

Në emision e mëngjesit të Bashkim Hoxhës, një qytetar telefonoi dhe komentoi ministrin e Jashtëm Gent Cakaj, të cilit ia ka deleguar postin kryeministri Edi Rama. Qytetari shprehu dyshime mbi aftësinë e tij në çështjet e politikës së Jashtme, ku përmendi edhe konfliktet që ndoshta mund të lindin në Ballkan dhe mungesës sipas tij të eksperiencës së  Gent Cakaj.

Ja çfarë tha ai:

Shqipëria prej kohësh ka pasur ministra të Jashtëm burra shtetit, që i njohin mirë çështjet e politikës së Jashtme, janë marrë me konflikte, burra 40 e 50 vjeç. Gent Cakaj mund të jetë i shkolluar por është 25 vjeç, (Gent Cakaj në fakt është 28 vjeç) Nuk mund të jetë ministër një 25 vjeçar nga Kosova.

Bashkim Hoxha i thotë:

Nejse se si kosovarë si shqiptarë njëlloj jemi, ai ka edhe pasaportë shqiptare. Qyetari: Ore nuk është për atë punë, thotë qytetari. Sigurisht që opinion i tij nuk përfaqëson atë të tëgjithëve, dhe në samitin e parë në Bruksel, Cakaj nuk la pa përgjigje edhe ministrin e Jashtëm serb, Ivica Dacic, i cili provokoi duke thënë: Kemi dy ministra të Kosovës këtu në Samit, jam i skandalizuar. Por Gent Cakaj iu përgjigj: Duhet të ishit skandalizuar më parë zoti Dacic, pasi dy ministra nga Kosova ka pasur edhe më parë, ku ka dy nuk është pa tre, thotë një shprehje. Unë jam shqiptar nga Kosova dhe përfaqësoj Shqipërinë. I referohej origjinës së Ivica Dacic nga Kosova e që aktualisht është ministër i Jashtëm i Serbisë.

Të shkosh në Prishtinë vetëm për një foto në Facebook dhe të frigohesh nga vikama e Isa Boletinit!

Kryeministri Rama ka udhëtuar mbrëmë për në Prishtinë, ku e priste inagurimi i hyrjes në shtëpinë e re, i Presidentit Hashim Thaçi. Një shtëpi e bukur tani në prag të marrëveshjes mes Thaçit dhe Vuçiç për të dhënë ca toka shqiptare, serbëve.



Natyrisht që kur hyn në shtëpi të re nuk mund të mungojnë drejtuesit e shtetit të Kosovës. Ishin kryeministri Haradinaj, Kryetari i Kuvendit, Kadri Veseli, dy zv.ministrat e Kosovës, Fatmir Limaj e Behgjet Pacolli. E nuk mund të mungonte Edi Rama, kryeministri shqiptar.

Ndërsa Ilir Meta udhëtonte në atë moment drejt Uashingtonit ku do të marrë pjesë në “Mëngjezin e Lutjeve” te Presidenti Trump.

Burime nga darka, me raki e verë, tregojnë se liderët kanë ardhur në qejf nga mesnata, ku edhe kanë bërë një foto duke qeshur e me kengë në gojë e majakrahut.

Sot në pikë të mëngjezit Edi Rama ka postuar foton e çastit të rakisë, duke bërë shënimin se “po flasim për Kosovën”.

Ndërkohë kosovarët tregojnë se mbrëmë është dëgjuar vikama e madhe e shpirtit të Isa Boletinit, heroit të Kosovës dhe mbarë shqiptarëve, që dilte nga dheu: Mos ma shisni Kullën e Boletinëve te serbi!

Pjesë e pazarit me serbët për marrëveshje është dhe Kulla e Boletinëve, e cila ndodhet në pjesën veriore të Mitrovicës, të cilën Vuçiç dhe Thaçi e kanë vijëzuar që do ti kalojë Sërbisë.

“Isa Boletini ishte një udhëheqës i mirë, i zgjuar dhe humanist i madh, i cili donte vetëm lirinë dhe bashkimin e tokave shqiptare. Luftëtarët e tij nuk urrenin popujt e tjerë, thjesht, ata dëshironin lirinë për popullin e vet”- ka shkruar Edit Durham në vitin 1912.

E tani, po ia japin sërbve si kullë e si kujtim!