Intervistë me shqiptaro – amerikanen Raimonda Moisiu, që bëri të mundur ardhjen në Shqipëri të tri kasetave të incizuara me zërin e Nolit.
RIZA LAHI : Zonja Raimonda, seç kam një parandjenjë…dua t’u pyes, mbase keni diçka personale që u lidh më figurën e gjigantit nga Kolonja?
RAIMONDA MOISIU : Për Herë të parë emrin e Fan Nolit e kam dëgjuar në moshën 7 vjeçe. Po shihja gjyshin tim të ndjerë që më donte pafundësisht, se ishte shumë I shqetësuar. Qe përkulur përmbi radion tonë të vjetër dhe sikur donte ta përfshinte me të dyja pëllëmbët e tija të mëdha, të mplakura dhe aq të dashura për mua. Dhe, ngriti kokën plot dëshpërim e të përlotur. Radio Tirana, sapo kish transmetuar lajmin se kish vdekur historiani, atdhetari, poeti, patrioti i rilindjes, Fan Stilian Noli.
Mua po më këputej shpirti duke e parë gjyshin tim që më dukej më i forti i botës, të qante sikur qaja unë kur dikush me rrëmbente një lodër. U mundova ta qetësoja gjyshin, dhe ai, pas pak, nisi të më tregonte… Dhe… Jo vetëm atë ditë, por pa pushim. Gjyshi im, Baki Kamenica, kish qenë fanolist, kishte marrë pjesë bashkë me Nolin në kryengritjen e Qershorit. Si një përkrahës i tij, gjyshi im kishte bërë 18 muaj burg nga Qeveria e Zogut, që rrëzoi Nolin. Më vonë, kur unë hyra në shkollë dhe pikërisht në klasën e 5-të, të tetëvjeçares, në librin e Leximit Letrar ne kishim poezi të Fan Nolit, si “Rend, or Marathonomak”, “Anës së Lumenjve”, etj. Mësuesi im i letërsisë quhej Sotir Nuçi Naçi. Ai ishte biri i një prej mësuesve të shquar të hapjes së Mësonjëtores së Parë Shqipe, ne Korçë, Nuçi Naçi. Mësuesi im këmbënguli që unë të përfaqësoja recituesit e shumtë të shkollës sonë duke recituar një poezi nga Noli. Noli i mrekullueshëm I gjyshit tim; atë Nol që nisa ta dashuroja përditë e më shumë. Kë më zgjodhi mësuesi? “Anës së Lumejve”. Bëhej konkurs në shkallë rrethi në shtëpinë e pionierit – siç quheshin atëherë qendrat shtetërore të edukimit të fëmijëve. Me poezinë përmendësh, që e di edhe sot, dhe plot emocione hipa në podiumin e recituesve. Dhe…Fitova çmimin e parë në Korçë…në Korçën time që aq më merr malli, e me mungon shumë. .
Po jepesha përditë e më fort pas Fan Nolit. Lexoja gjithçka çfarë shkruhej për të. Sigurisht në atë kohë ishim të mbyllur, dhe kontakti me botën, ku Noli kishte jetuar, aktivitetin e tij për kombin dhe krijimtarinë e tij, ne nuk e njihnim mirë; aq sa na ofronte koha që jetonim. Më vonë, duke u rritur, rritej edhe vizioni im, për të ditur më shumë për këtë kolos të letrave shqipe, për këtë historian, poet, politikan, fetar e patriot. Duke lexuar Nolin i cili ishte universal në veprimtarinë e tij, ndërgjegjja ime patriotike rritej, sigurisht në rritjen e ndërgjegjes sime patriotike ka ndikuar edhe babai im i ndjerë, i cili ishte shumë patriot. Për mua Noli përfaqëson elitën e shquar të burrave të kombit shqiptar. Figura e tij prej shqiptari të vërtetë, rrallë do të përsëritet në udhën e historisë së shqiptarëve. Noli është uragani që përjetësoi vlerat kombëtare, identitetin kombëtar dhe shqiptarinë në USA".
Çfarë përfaqëson Noli për mua si shqiptare me banim në SHBA, ju mund ta shikoni në librin tim të sapo botuar "Jeta mes dy dashurive" (Midis atdheut dhe mërgimit), i cili fillon me shkrimin për Nolin, fjalinë që posa citova më lart.
Çfarë ju ka tërhequr veçanërisht…sidomos… te kjo figurë aq e shtrenjtë për ju?
Te Noli më ka tërhequr gjithçka. . . Para shumë viteve, më bie në dorë një material që ishte për referencat historike – Fjalimi i Nolit në Parlamentin Shqiptar, më 1924, fjalim që ka po atë vlerë historike, politike dhe një mesazh për zgjidhjen e çështjes sonë kombëtare edhe aktualisht, siç e kishte më 1924. Ka të njëjtën vlerë sot, sidomos për ata politikanë kolltukofagë që vetëm majmen, çirren si atdhetarë, i kanë ngulur thonjtë e tyre atdheut, nuk e lënë atë të marrë frymë dhe populli nuk po i shkulë dot nga kolltuku i egos për pushtet. Ky takëm dallkaukësh është bërë pronar i Shqipërisë. Kjo shtresë qesharakesh e mjeranësh shqiptarë nuk pushojnë së kërcituri dhëmbët vetëm në vetën e parë: UNË!
Ai fjalim i Nolit, mua më ka befasuar jo vetëm për inteligjencën e Nolit tonë të Madh. Ai përbën një mesazh të mençur që ka dalë nga shpirti i Nolit tonë.
Më pas unë shihja që udhëheqës të shtetit shqiptar, vinin në ShBA dhe bënin vizitë në varrin ë Fan Nolit; ndjeja njëfarë ”Zilie” për ta. Noli jo vetëm është idoli im, desha ta respektoja edhe unë, por doja të përmbushja një amanet të gjyshit tim. Një ditë vajta vetë te varri i Nolit dhe i lashë një tufë lule, ndeza edhe një qiri, sipas traditës shqiptare. Shkova edhe në kishën që ka ngritur ai - te kisha e Shën Gjergjit në, Boston. Unë tashmë isha qytetare amerikane, falë fitores me një Green Card.
Nisa të rrëmoja në arkivat e pafund të Amerikës për të gjetur copëza të vyera nga jeta e Nolit të Madh. Fati im i mirë e deshi që unë të merrja pjesë në një aktivitet të komunitetit shqiptar në Ëorcëstër, Masachusët, Boston; shqiptarët e Amerikës kësi lloj aktivitetesh i quajnë Festivali Shqiptar (Albanian Festival). Si pasionante e vjetër e gazetarisë që jam, këtë aktivitet e pasqyrova te gazeta shqiptare “Shekulli”. Për kënaqësinë time të pafund, prej këtij shkrimi, unë mora një përshëndetje nga misioni i Paqes në Saharën e Largët perëndimore. Ma dërgonte një diplomat shqiptar, Bashkim Pitarka. Mes të tjerave, ai citonte, atdhetarin, patriotin, ish studentin e Fan Nolit, bashkëkohës i tij, biznesmenin me emër, pronarin e 4 diskotekave të njohura - "Nights of Hartford", në Hartford, Ct - pikërisht atje ku banoj unë - Thanas Laskajn, nga Përmeti me origjinë.
Fati im i mirë e deshi që unë, nëpërmjet këtij atdhetari të takoj e të njoh nga afër shumë patriotë shqiptarë të Amerikës; po ashtu të njoh nga afër më shumë patriotë shqiptaro-amerikanë të lindur në Shqipëri e USA, si edhe të marr pjesë në veprimtaritë e tyre aq të njohura atdhetare, kulturore dhe shoqërore. Fati im i mirë e deshi që kërkesës sime për të bërë një vizitë në varrin e Fan Nolit, atdhetari Thanas Laskaj, me gjithë moshën e thyer, iu përgjigj pozitivisht, dhe unë, kështu, vizitova Kishën Autoqefale Shqiptare dhe varrin e Fan Nolit.
Te kisha unë vizitova dhomën e bibliotekën e Nolit që ruhet me aq kujdes nga At'Arthur Liolini. Kjo ka qenë dita më e bukur dhe fatlume e jetës sime - unë preka nga afër sendet personale që ka prekur Noli ynë i madh. Aty, në kishë, unë e pashë nga afër Nolin edhe fetar, edhe prift, edhe politikan, edhe poet, shkrimtar, edhe pamfletist, edhe përkthyes - atdhetar dhe shqiptar të vërtetë. Pashë njeriun e madh të kombit, poliedrikun dhe eruditin, në mes të famës e lavdisë të të cilit, qëndronte modestia e tij. Aty ishte pasqyruar mbretëria e tolerancës fetare në komunitet. Kontributi i Nolit ishte ndërtuar sipas thënies biblike që ai përdorte gjithmonë: "Një popull pa vizion zhduket”. Duke vënë në plan të parë vizionin e një populli - popullit të tij shqiptar - Noli hodhi një bazë të shëndoshë të rizbulimit të identitetit kombëtar dhe ruajtjes së tij nga asimilimi kulturor pas disa shekujsh shtypjeje. Pashë nga afër atë përpjekje dinjitoze e vlerësuar historikisht, por që përbënte një eveniment historik e kombëtar; jo vetëm për ndjenjat atdhetare e kombëtare, por edhe ndjenjat fetare. Përpjekja dhe realizimi që bëri Noli ynë i madh - shkëputjes së ortodoksisë shqiptare nga ajo greke, shkëputje e cila ruhet edhe sot me fanatizëm nga pasardhësi i shquar i Nolit At 'Arthur Liolini, përbën një kontribut shkrepëtitës nga ana e klerikut ortodoks.
Ishte Noli e më pas pasardhësit e tjerë shqiptaro-amerikanë të Bostonit që luajtën një rol të rëndësishëm në rivendosjen e marrëdhënieve diplomatike mes Shqipërisë dhe SHBA-së Historia e marrëdhënieve shqiptaro-amerikane, themelet e të cilës janë hedhur që me Nolin e Madh, janë dëshmitar i gjallë i kontributit, nxitjes dhe bërjes realitet të asaj ngjarjeje shumë të rëndësishme. Nën frymën e Nolit, shumë gra të mençura shqiptaro-amerikane të Bostonit, Ustërit, Massachusët, Nev Jorkut, Nju Xhërsit, Detroit etj dhanë atë kontribut të madh kudo e kurdo për Shqipërinë e tyre që kishte nevoja shumë, që klithte si një shqipe e plagosur dhe kërkonte krahët, mendjen, energjitë dhe paratë e bijve të saj.
Patriotë të vjetër si eruditi, njeriu i letrave shqipe, Faik Konica; Qamil Panariti, botuesi i gazetës ", Dielli" të themeluar nga Noli; biznesmeni i industrisë kulinare që bëri legjendën në industrinë kulinare amerikane Antoni Athanas; Dhimitër Trebicka, botuesi i gazetës "Liria"; Thanas Laskaj, Bill Kamenica, Rexhep Baba Bardhi, njeriu shpirtëror i besimit bektashian shqiptar, pasardhësi i Nolit, i përndershmi At'Artur Liolini, Ekerem Bardha, etj. - këta studentë e pasardhës të Nolit ishin të parët që ngritën zërin e tyre në favor të çështjes së Kosovës deri në Departamentin e Shtetit e të Kongresit Amerikan, ashtu si kishin bërë për rivendosjen e marrëdhënieve diplomatike.
Unë po ju them edhe një fakt tjetër rreth Nolit. Noli si një kryeministër i Qeverisë të dalë nga Revolucioni i Qershorit, do të kishte shofer personal një shqiptar nga Kolonja, nga e kishte origjinën ai kolos i letrave shqiptare. Shoferi i tij quhej Jorgo Bello, apo si e thërriste Noli vetë - Xhejms Ford, pasi ngiste Fordin amerikan që përdorej nga Noli, si kryeministër.
Varri i Nolit është një varr i thjeshtë me lëndinë të blertë dhe një gur mbi krye, ku në njërën anë janë skalitur emri i Nolit si arqipeshkop dhe në anën tjetër flamuri shqiptar.
…Pasardhësi i Nolit, At 'Arthur Liolini, një njeri shumë fisnik. Ai flet një shqipe të pastër e më kulturë, megjithëse është brezi i tretë lindur në USA. Ai është një personalitet i shquar i kombit, diasporës dhe fesë. Ai këndoi liturgjinë e rastit te varri i Nolit.
Kam parë me këta sy se si Thanas Laskaj dhe At 'Arthur Liolini, këta studentë të Nolit e aq burra të vjetër, të derdhnin lot mbi varrin e kolosit nga Kolonja shqiptare.
Po, si arritët të binit në gjurmë se dikush kishte konservuar diku zërin e Nolit?
Si rashë në gjurmët e kasetave me zërin origjinal të Nolit? Mmmm. . . Ditën që unë vizitova kishën e Shën Gjergjit, të ngritur nga Noli ynë i madh dhe varrin e tij, unë e pasqyrova në një shkrimin tim te gazeta e Tiranës “Koha Jonë”. Kur…më vjen një vlerësim në formë përshëndetjeje nga publicisti i njohur shqiptar dhe gazetari i TV3 Francë, me banim në Francë, Z. Vasil Qesari, i cili më përgëzonte dhe inkurajonte për çka unë kisha bërë për të zbuluar nga veprimtaria e Nolit tonë të madh. Do të ishte përsëri, po ai, “Simbad – Detari” - Z. Vasil Qesari, që do më vinte mua në dijeni që nga Franca, në një mesazh privat, se ekzistonte një kasetë me një fjalim dhe zërin origjinal të Fan Nolit. Kaq dinte “Simbad detari”.
Që nga ai çast unë i përngjisja një nëne që ka rënë në gjurmë të birit të humbur. Ditë e natë, atje më punonte mëndja. Menjëherë nisa të shfrytëzoja lidhjet që kisha krijuar më shumë patriotë shqiptaro-amerikanë. Ende nuk e dija se thesari që po kërkoja ndodhej diku fare pranë meje – mu në qytetin ku banoj… Marr në telefon At'Arthur Liolinin dhe i them për kasetën… Ai më thotë së, po, është një kasetë, në kishë është, hajde një ditë e merre, do të ta jap, por më jep pak kohë ta kërkoj në arkiv… Po mua nuk më durohej… Po merrja kontakt më miq të tjerë… Një ditë Xha Thanasi (Thanas Laskaj), më fton për kafe, e midis të tjerave, në telefon, më thotë së do të jap një dokument me rëndësi historike. Në atë dokument, vazhdoi të më tregonte në telefon xha Thanasi, ndërsa unë po dridhesha nga emocionet, se si e ka bërë Noli poemën: "Jepni për nënën!”. I di ti, Monda, më pyeti gjithnjë ndërsa mbaja receptorin në veshët e mi të mprehur, vargjet e Nolit “Mbahu Nëno mos kij frikë së ke djemtë në Amerikë"? Oh, si nuk I dija? Unë e dija krejt – krejt përmendësh atë përmendore për shqiptaro-amerikanët.
Kjo poezi, bijë, më thotë në mbyllje xha Thanasi, ka historinë e saj.
Takohemi me Xha Thanasin të Mozziccato, një kafene italianësh.
Nisi të më tregojë shtruar e pa u ngutur, por gjithë mall dhe dhimbje, sikur po tregonte historinë e parë të dashurisë së rinisë, për varrimin e Nolit, që kish qenë shumë madhështorë, me pjesëmarrjen e shumë personaliteteve më Zë të kohës, që nga aktivistët më të shquar të jetës politike amerikane e deri te personalitet e instancave më të larta të shtetit amerikan. I them Xha Thanasit: “O xha Thanas! Do të të them një gjë…Unë jam krejt e sigurt se diku ndodhet një kasetë me disa fjalime të Nolit; me zërin e tij origjinal”. I them se më kishte premtuar At'Artur Liolini…
Kur… Xha Thanasi më pa në sy si një magjistar dhe, sikur të kërrente diçka të fshehtë nga shpirti më tha: ”Moj bijë, jo një, por janë tre kaseta me zërin e Nolit dhe…dhe ato…i kam …unë. Do të t’i jap, moj bijë!”
Mbaj mënd që kam brohoritur si e çmendur nga gëzimi, se kam duartrokitur duart dhe jam lëshuar dhe e kam përqafuar xha Thanasin duke e puthur ku mundja në fytyrën e tij të fishkur nga vitet dhe hallet e jetës. Njerëzit që ishin në kafene shtangën. Ndoshta rrallë u kish ndodhur të shihnin një zonjë të re të pushtonte ashtu një plak. Po unë as që e vrava mendjen nga ata. Vetëm ktheva kryet nga ata spektatorë që hanin e pinin në lokalin Italian dhe vetëm u kam thënë triumfalisht: “He made my day!”
Që atë moment u nisëm në shtëpinë e Xha Thanasit dhe mora kasetat e shtrenjta që më ngjanë si suvenire të vjetra, të shtrenjta shumë dhe klasike të ardhura nga historia e mëmëdheut tim; të ardhura nga Korça ime, nga fëmijëria ime; nga fëmijëria që nuk I kthehet më askujt, por që mua, ja, më ishte kthyer brenda një çasti.
Me t’u kthyer në shtëpi, po mendoja duke fluturuar në qiellin e shtatë, se, o Zot, kë duhej të lajmëroja të parin. Ah, thoja me vete, si nuk kam një altoparlant që të dal në dritare dhe të buças nëpër qiellin e Hartfordit se, unë, unë Raimonda Moisiu nga Shqipëria, kisha ja, këtu, mbi tavolinën time, zërin e gjallë të Fan Nolit.
Në fillim i telefonova mikut tim, Vasil Qesarit. Më tha se ishte mu në mes të Vlorës atë çast. “Vasiiiil! Këtu kam tri kaseta me zërin e Fan Noliiiit!”
M’ u bë sikur Vasilit iu bë, sapo e njoftuan se kish rënë nga qielli një meteor I florinjtë për shqiptarët.
Pastaj, rregullova vendin mirë e mirë dhe nisa të dëgjoj kasetat. Kam qëndruar atë ditë tërë kohës në shtëpi… Kishte momente, që, ndërsa fliste Noli dhe duartrokitnin të tjerë, shikoja se kisha duartrokitur apo qeshur edhe unë me turmën e shqiptarëve përqark Nolit në ato çaste, gjatë batutave të tija të papërsëritshme. Nganjëherë derdhja lot… Djali im, 23 vjeçar, Jurgesi, atë ditë ka trokitur tri herë në dhomën time duke më pyetur: “O, ma, po ç’ke, moj ma?”
Bëra disa kopje e ua dërgova me postë miqve të mi më të mirë… Kur erdha në Shqipëri unë bëra edhe kopje të tjera e ua shpërndava miqve të mi, që i kam të shumtë e jam shumë e lumtur që kam shumë miq. Isha më e lumtura e botës – isha unë që i kisha futur në atdhe kasetat e Nolit… Ato janë një thesar i çmuar, për historinë e kombit shqiptar… Kishte njerëz që më thoshin, mos i jep kasetat pa të paguar, mirëpo… o Zot, a shitet Shqipëria, shqiptaria, a shitet Noli, o miku im Riza?… Noli nuk është vetëm i imi është i gjithë popullit shqiptar. Është ky popull që nxori Nolin e Madh.
A rrojnë sot në Amerikë njerëz që kanë patur lidhje të afërta me Nolin?
Po, ka. Është, për shembull, siç të thash, At "Arthur Liolini, pasardhësi i drejtpërdrejtë i Nolit, i cili me ndershmëri dhe inteligjencë, vazhdon të ecë i përkushtuar në gjurmët e Nolit. Ai vazhdon të drejtojë Kishën Autoqefale Shqiptare Ortodokse në USA. I përndershmi At Arthur Liolini, një njëri shumë i përkushtuar jo vetëm për çështjen fetare por edhe për çështjen kombëtarë shqiptare. E… Nuk mund të bëj krahasime se a është apo jo patriot aq sa Noli ai. Noli ka vendin e tij në historinë e Shqipërisë e të kombit, po ashtu edhe At'Artur Liolini ka vendin e tij. Historia e vlerëson dhe, me siguri do ta vlerësojë pasardhësin besnik të Nolit të papërsëritshëm. Është, tjetër, Bill Kamenica, i cili drejton Kishën Ortodokse Shqiptare ne Ëorcester, (Uster Massachuset). Ai është me origjinë nga Kamenica e Korçës, nga ka qenë edhe babai im i ndjerë. Janë gjallë akoma, edhe e veja e Qamil Panaritit, Sara Panariti dhe e veja e Dhimitër Trebickës, Roza Trebicka, të cilat, së bashku me burrat e tyre, kanë qenë në krah të Nolit. Është tjetër, një shqiptare nga Gjanci i Vithkuqit të Korçës, e cila ka shërbyer në atë kishë që kur Noli ishte gjallë, megjithëse disi e moshuar. Thanas Laskaj, po se po… Mund të ketë akoma të tjerë…
A kanë qenë të dhënë pas Nolit jo ortodoksët shqiptarë në SHBA, katolikët, myslimanët apo ateistët?
. . Unë them se të tërë kanë bërë për Nolin, se edhe Noli ka bërë shumë për të tërë këta… Noli nuk bënte dallim kush ishte mysliman, ortodoks, katolik apo afetar. Ai i trajtonte të gjithë njësoj si bashkëkombës shqiptarë. Dhe, se sa ka bërë Diaspora afetare dhe myslimane për Nolin, këtë e keni të pasqyruar në një nga ato kasetat që ju kam dhuruar, ku është fjalimi i personaliteteve fetare në Diasporë, si, ta zëmë, fjalimi i Baba Rexhep Bardhit, në varrimin e Nolit apo sa e sa të tjerë, përfshirë edhe mua që po ju flas në këtë moment për Nolin e që i përkas besimit bektashian.
Ju e dini, zonja Moisiu, se kush është në krye të ortodoksëve shqiptarë?
Sigurisht që e di, është Fortshkëlqesia e tij Anastas Janullatos. Sigurisht që e di edhe që ai është grek.
Po të kishit rast të pinit një kafe me Fortshkëlqesinë e Tij Anastas Janullatos, sot “Qytetar Nderi“ i qytetit të Korçës tënde, ku ti ke qarë për herë të parë në jetë, çfarë do të kishe dëshiruar t’i thoje mes të tjerave klerikut të nderuar?
Mua nuk më pëlqen hipokrizia. Rrethi im më njeh mirë. Sigurisht dhe patjetër do t’i kisha thënë klerikut fort të nderuar grek se, do të ishte mirë që në krye të ortodoksëve shqiptarë të ishte një shqiptar. Do t’i thoja se figura që adhuroj më shumë unë, Fan Noli, ka bërë të gjitha përpjekjet që kisha ortodokse shqiptare të shkëputej e të ruante identitetin e saj ndaj kishës ortodokse greke. Do t’i thoja edhe se do të ishte në të mirë të misionit të tij që t’ia bënte të gjitha nderet Nolit, kësaj figure që do ta kishte lakmi çdo komb i qytetëruar i Europës.
Do t’i thoja edhe përderisa ai i është përkushtuar ortodoksisë shqiptarë, do të ishte në të mirën e tij dhe të kishës që ai përfaqëson të jetë një mbrojtës i shenjtë i interesave shqiptare dhe i çështjes shqiptare!. . . Nuk di çfarë të them më shumë për këtë…
- Me rastin e këtij bashkëbisedimi, a mund të dinë lexuesit diçka më shumë se kush është Raimonda Moisiu? Mund të na tregoni pak nga aktiviteti juaj patriotik dhe kulturor në atë anë të Atlantikut?
Unë jam nga Korça, brez pas brezi, apo si shprehemi ne korçarët, puro korçare. Jam lindur dhe rritur në lagjen e myslimanëve, ne lagjen ku lartësohet Xhamia e ndërtuar 600 vjet me pare nga themeluesi i Korçës Iljaz Bej Mirahori. Kam mbaruar për mësuesi - pikërisht për mësuese të gjuhës angleze, ku kam punuar në qytetin e Korçës, deri ditën që emigrova në USA, si fituese e lotarisë dhe më pas unë kam marrë nënshtetësinë amerikane. Unë erdha në një vend multinacional dhe multikulturol. Falë teknologjisë së internetit dhe kompjuterike që ka hyrë vrullshëm, unë krijova lidhjet e mia, jo vetëm brenda Amerikës, por në të gjithë botën. Lidhje virtuale dhe reale. Me vështirësitë që has çdo emigrant, por edhe me sakrifica, unë fillova të integrohesha në jetën e komunitet shqiptar dhe amerikan në të gjithë drejtimet. Ne organizojmë sa më dendur që të mundemi, aktivitete artistike-kulturore me bazë historike dhe kombëtare; si komunitet shqiptar. Qëllimi kryesor i këtyre aktiviteteve është për të ruajtur traditën, gjuhën, zakonet, kulturën, vlerat kombëtare dhe identitetin kombëtar; për ta ruajtur nga asimilimi, për ta transmetuar në brezat që vijnë në tokën e huaj, sidomos te ata që lindin në USA, apo kanë ardhur në një moshë fare të re. Aktivitet kanë natyra të ndryshme. Komuniteti shqiptar i Hartfordit në Connecticut, ku unë jetoj, është një komunitet i mrekullueshëm, ashtu si gjithë komunitetet shqiptare kudo në USA. Shqiptarët janë ajo pjesë e emigracionit të vjetër e të ri shqiptar, që ngrohen me idenë e krenarinë e të qenët shqiptar; janë pjesëtarë të kulturuar e të emancipuar në vendet, ku ata jetojnë e punojnë, taksapagues të rregullt dhe respektues të ligjeve dhe zakoneve të këtyre vendeve.
Unë tashmë aderoj në Partinë Demokratike të mikut të shqiptarëve, Bill Klinton.
Vërtetë? Bëni pjesë në partinë e Klintonit? Uaaa! Po… Çfarë ju ka shtyrë?
Qëllimi im që unë vendosa të jem anëtare e Partisë Demokratike të njeriut aq popullor në mes të shqiptarëve, Bill Klintonit, është për të ngritur zërin e komunitetit shqiptar të Hartfordit; për ta integruar sa më bukur atë në demokracinë amerikane; sigurisht duke pasur edhe një ndjenjë respekti e mirënjohje për Bill Klintonin, si një personalitet dhe burrë shteti, që i doli në mbrojtje popullit tim shqiptar te Kosovës. Që, për më tepër, i tregoi botës dhe Europës kristiane se si një kristian, mbron të drejtën e një populli të besimit mysliman, duke dalë hapur në mbrojtje të popullsisë myslimane të Ballkanit e duke ju kundërvënë edhe me gjuhën e luftës, makinës vrasëse serbe dhe kasapit Millosheviç.
Një aktivitet shumë i bukur dhe shpirtëror që kam organizuar me gra – emigrante ekonomike nga Shqipëria këtu ku jetoj, është prerja e flokëve nga këto gra dhe dhurimi i tyre, Qendrës Spitalore të Kancerit, për gratë që vuajnë nga kanceri në gji. Ju e dini se, nga bioteraptë që kalojnë këto gra të sëmura, atyre iu bie floku. Nga ky aktivitet që mori vlerësime nga Departamenti për “HUMAN RELATIONSHIP”, në Hartford. Ishim 15 gra shqiptare.
-Në një shkrim tuajin të para do javëve ju keni bërë një pasqyrë të femrës shqiptare intelektuale në diasporë. Mund të na flisni pak për këtë forum tuajin? Për ndonjë arritje?
Siç e theksova më lart, falë teknologjisë kompjuterike, duke qenë anëtare në shumë vizita virtuale si “Art-café”, ”Tefta Tashko Koço”, ”Mëmëdheu”, ”Alb-shkenca” - forume dhe vebsajde bashkatdhetarësh, unë jam tashmë në një "ekspeditë" të përbashkët me bashkatdhetarë në të gjithë botën. Në Kosovë e në tokën mëmë, Shqipëri, ne "eksplorojmë" mendime, krijime letrare, probleme shoqërore, ekonomike dhe politike. Këto lista janë si MEDIA SHQIPTARE, pa censurë dhe me liri të plotë mendimi të hapur të emigrantëve shqiptarë kudo në botë. Në këto lista virtuale, jepen mendime e diskutohet e bëhen dhe debate në ndihmë të proceseve e zhvillimeve demokratike të vendit tonë, apo të integrimit të shqiptarëve në tokë të huaj. Unë, me këto lista e forume virtuale, kam bërë shumë miq e mikesha të reja, por edhe kam rigjetur e takuar shumë miq të vjetër, me të cilët i kisha humbur lidhjet për shkak të emigrimit, apo kam krijuar edhe shumë miq të rinj. Ndër to është edhe ish-kolegia ime, që ju e njihni si autore dhe si patriote, korçarja Merita Bajraktari McCormack, e cila mundësoi themelimin e këtij forumi, i cili, që në momentin e konceptimit dhe krijimit ka në themel bashkërendimin e punës sonë të përbashkët e frytdhënës. Ne veprojmë edhe si grup moderatorësh me pjesëmarrjen dhe në harmoni te plote dhe produktive (shihni blogun-revistën tone http://www. botaegruasshqiptare. com/ për më shumë) edhe me vajza e gra te tjera. Ky bashkëpunim ka në bazë komunikimin e sinqertë, dashurinë e pakushtëzuar dhe mbështetjen e njëra-tjetrës mes një grupi të gjerë vajzash dhe grash shqiptare anembanë botës. Forumi BOTA E GRUAS SHQIPTARE, është një forum që ka në brendësi një numër të madh motrash të një gjaku dhe që për ta ilustruar esencën do përdorja shprehjen e Maks Velos:
"Në jetë ka histori, gjeografi, muzikë, art, kulturë, letërsi, politikë, vizion për të ardhmen".
E pra, ky është Forumi Bota e Gruas Shqiptare, Zëri i shpirtit femëror, ku aderojnë femra krijuese dhe intelektuale, pena te karrierës letrare, publicistike, poete e shkrimtare, që kanë bërë e po lënë një emër të mirë në fushën e letrave shqipe, pikturiste dhe artiste, këngëtare, aktore, politikane nga gjithë anët e rruzullit tokësor që nga Amerika, Europa, Kosova, Shqipëria, e deri nga Australia e largët. Politikane me një eksperiencë nga vendet ku ka lindur demokracia, që një ditë ky Forum, do të ketë përfaqësuesen e saj politike në integrimin e demokracisë perëndimore në vendin tonë. Është një listë shumë e gjatë, e pjesëmarrjes së femrës krijuese dhe intelektuale në Diasporë, e të gjitha së bashku ne ngremë zërin tonë femëror në dobi të çështjes kombëtare, në mënyrë të veçantë në çështjen e Kosovës.
-Cili është mesazhi që ju doni t'i transmetoni brezit të ri që sot jo vetëm studion Nolin, por do të ketë edhe mundësinë të dëgjojë zërin e tij? Po ashtu cili është mesazhi juaj për femrën shqiptare në përgjithësi në këtë fillim viti?
Mesazhi im për brezin e ri …Do t'i rekomandoja të mos e ndalë vrullin për të studiuar Nolin. Ata që nuk e kanë nisur akoma ta studiojnë Nolin, të fillojnë sa më parë. Aty ata do të gjejnë gjithë çka por edhe do të edukohen ndjeshëm me ndjenjën e atdhedashurisë. Ata do të marrin nga Noli shumë gjëra të vyera për jetën. Kësi gjërash do të marrin edhe ata që mendojnë se e njohin Nolin – këtë shpellë margaritarësh që nuk i gjendet fundi asnjëherë, por vetëm se të magjeps e të magjeps. Mesazhi im, për femrën shqiptare, sidomos atë në emigracion është që ato të bëhen mesazhiere të gjuhës traditës, kulturës, vlerave kombëtare dhe identitetit kombëtar shqiptar, jo vetëm nëpërmjet krijimeve të tyre, por edhe te fëmijët e tyre që lindin në tokë të huaj. Ruajtja e këtyre vlerave është ANTIASIMILIM.
Intervistoi : RIZA LAHI
(Falenderojmë shkrimtarin Beqir Elshani nga Suedia ,që na mundësoi botimin e shkrimit në blogun tonë virtual "Floart-Press").
