Sarkofagu emblematik i Lezhës

Të shumtë janë vizitorët dhe turistët që ndërsa kanë vizituar vendvarrimin e Skënderbeut në Lezhë, nuk e kanë ditur se poshtë këmbëve të tyre fshihet edhe një tjetër thesar i çmuar. Madje, as ciceronët nuk e përmendin një fakt të tillë.

Kapaku në mes të katedrales së Shën Nikollit nuk hapet prej vitesh duke mbajtur të fshehur pjesë të historisë. As lezhjanët nuk e dinë se çfarë ndodhet dy metër poshtë vendit ku janë vendosur imitimet e përkrenares dhe shpatës së Skenderbeut.


Këtë e thotë specialisti i monumenteve të kulturës, Dedë Margjoni. Ai shpjegon se ekzistojnë dyshime se krahas strukturës që është e punuar me një nivel të lartë artistik, i fshehur mund të jetë edhe një sarkofag. Hapja dhe ekspozimi i këtij zbulimi të madh do të ishte një tjetër tërheqje për vizitorët dhe turistët.

Margjoni ka edhe sugjerimet e tij sesi mund te realizohet ky qëllim. Burime nga Bashkia e Lezhës kanë bërë të ditur se do të kërkohet bashkëpunimi me institutin e arkeologjisë që ky vend të hapet dhe të jetë i vizitueshëm.

Për këtë veçori që fsheh vendvarrimi i Skënderbeut në Lezhë flet edhe ish-çërgjegjësi i Kulturës Kombëtarë në Lezhë, historiani Paulin Zefi. Sipas tij, në vitet 1978-1981, gjatë procesit të punimeve që u zhvilluan tek Katedralja e Shën Nikollit (cendvarrimi i Skënderbeut) nga ana e specialistëve të “Ateliesë së Monumenteve të Kulturës” në Tiranë, përveç zbulimit të themeleve të mureve perimetrale të këtij objekti, stratigrafia e pasur antike dhe mesjetare, heqja e suvatimit, zbulimi i rrugës antike Iliro-Romake dhe të tjera gjetje, është zbuluar edhe një Kriptë (varr i nëndheshëm). Gërmimet arkeologjike dhe ndërhyrjet e tjera strukturore nxorën në dritë muraturën origjinale që i përket fazave të para ndërtimore deri në shekullit XV-të.

Gjatë gërmimeve në hapësirën e brendshme të Katedrales së Shën Nikollit, pranë vendit ku ndodhej altari (i shkatërruar nga osmanët), u zbulua varri i fshehte dhe një sarkofag prej guri gëlqeror i punuar sipas tipologjisë së sarkofagëve të periudhës së mesjetës. Ky sarkofag ishte i mbuluar nga një material me trashësi rreth 1.8 metra në raport me nivelin e dyshemesë së Kishës. Ai rezultoi të ishte bosh, pra pa asnjë fragment kocke apo relike të tjera. Pozicionimi i sarkofagut nuk ishte sipas aksit të Kishës, lindje-perëndim, por pak i devijuar në aksin veriperëndim-juglindje. Mendohet se gjatë gërmimit brutal (1478) ka pësuar edhe dëmtime të ndryshme.

Specialistët vendosen që pikërisht mbi vendin ku u zbulua ky sarkofag, të vendosej pllaka prej mermeri, përkrenarja dhe shpata ceremoniale prej bronzi (sipas modelit origjinal). Struktura që shohim sot përfaqëson varrin e heroit kombëtar Gjergj Kastrioti, por realisht ndodhet dy metra mbi sarkofagun e zbrazët dhe kriptën e këtij objekti religjioz.

Rikonceptimi i këtij varri simbolik, rihapja e kriptës së Kishës dhe ekspozimi i sarkofagut duke nxjerrë në pah varrin e vërtetë që vazhdon të qëndrojë i fshehur poshtë një kapaku prej betoni, do t’i jepte edhe më shumë vlera këtij vendi të shenjtë për shqiptarët.

***

Një dhomë e fshehtë poshtë dyshemesë së vendvarrimit të Skënderbeut ka 40 vjet që shoqërohet me mister. Me ndërhyrjet më të fundit për restaurimin e këtij vendvarrimi, kapaku u hap përsëri dhe aty u gjet një sarkofag që nuk dihet kujt i përket. Megjithatë ende mbetet enigmë pse zbulimi i shumë viteve më parë u mbyll dhe u vendos që të mos flitej për të.

Kapaku mbi dyshemene e vendvarrimit të Skënderbeut në Lezhë u hap. Poshtë tij thuhej se kishte gjetje të rëndësishme, por që asnjëherë nuk u publikuan. ABC News e ka përcjellë edhe më herët emblematikën mbi zbulimet e 40 viteve më parë nga arkeologët Frano Prendi, Loro Gjeçi dhe Ndue Përleka.

U desh ndërhyrja për restaurimin e vendvarrimit që të guxohej për të parë se çfarë fshihej poshtë dyshemesë, në dhomën katrore. Përgjegjësi i muze-memorialit në Bashkinë e Lezhës, Paulin Zefi thotë se zbulimi i shumë viteve më parë u mbyll në mënyrë misterioze dhe në mënyrë të pashpjegueshme u vendos që të mos flitej më për të. Por ai afron disa të dhëna se çfare dyshohet.

“Historianët dhe arkeologët janë të ndarë në dy mendime të ndryshme. Një pjesë ka thënë se mund të jetë një basament i shekullit të dytë antik. Pjesa tjetër ishte e mendimit se blloqet janë antike, por të ripërdorura për vendosjen e një sarkofagu”, tha ai.

Zefi thotë se pavarësisht se çfarë do të nxjerrin studimet, ky sarkofag duhet të ekspozohet, ndaj edhe do të hartohet një projekt për këtë qëllim që do t’i dërgohet edhe Ministrisë së Kulturës.



Ekzistenca e një objekti tjetër poshtë vendvarrimit të Skënderbeut u soll për herë të parë nga ABC News rreth 1 vit më parë dhe tashmë sarkofagu emblematik pret që të ekspozohet