Arif Molliqi
Ky objekt është ndërtuar në vitet 1886-1889 nga Tahir Efendi Lluka dhe konsiderohet një ndër shkollat e para shqipe në Kosovë.
Në zanafillën e arsimit të shqiptarëve të Kosovës në gjuhën amtare, rol të caktuar kishin mejtepet, që nuk ishin shkolla të mirëfillta kombëtare shqiptare, por kanë rëndësinë e vet në kultivimin e dashurisë ndaj gjuhës shqipe dhe për ruajtjen e saj, duke u bërë kështu shkolla popullore. I tillë ishte edhe mejtepi i Tahir Efendi Llukës, në Llukën e Epërme, i ndërtuar diku mes viteve 1886-1888, kurse si shkollë ishte hapur në vitin 1889.
Ky mejtep, për njëqind vjet u përballoi sulmeve barbare të kohës, mirëpo si i përballoi këtyre sulmeve, kësaj herë nuk është temë e këtij shkrimi. Ajo që na proukupon këto ditë, është tendenca që ketë objekt-ketë tempull të kulturës shqiptare ta rrënojnë më themel. Kjo vërtet është e habitshme të ndodhë kur Kosova është e lirë.
Mirëpo, edhe pse disa njerëz po duan ta bëjnë këtë, besojmë se Instituti për Mbrojtjen e Monumenteve Kulturore në Pejë, Instituti për Mbrojtjen e Monumenteve Historike në Prishtinë, Instituti Albanologjik në Prishtinë, Kryetari komunës se Deçanit dhe, vetë fshatarët e Llukës se Epërm nuk do ta lejojnë një rrënim të tillë, pa marrë parasysh pretendimeve të disa “besimtarëve” laik, të disa dashakëqinjëve që nuk e kuptojnë rëndësinë e këtij monumenti,
Ky mejtep-objekt, i përballoi kohës për mbi njëqind vjet për të ardhur gjer në ditët e sotme. Gjatë kësaj kohe ai disa herë ishte sulmuar për t´ua shkatërruar, qoftë nga pushteti turk i atëhershëm, nga serbët dhe nga pushteti komunist. Mirëpo, disa herë fshatarët e Llukës së Epërm e mbrojtën nga rrënimet, disa herë bënë meremetime, që herë-herë edhe ishin të gabuara, por megjithatë u ruajt.
Se Mejtepi i Llukës ishte ndër shkollat e para në gjuhën shqipe, vërtetojnë shumë studime nga historian, albanolog, orientalist, studiues të osmanishtes e tjerë. Njëri nga këta që është marrë në mënyrë serioze më studimin e themeluesit të kësaj shkolle dhe me rilindësin Tahir Efendi Llukën, është Dr. Avdullah Hamiti. Pastaj, Dr. Muhamet Pirraku, në librin e tij “ Kultura kombëtare shqiptare deri në Lidhjen e Prizrenit”, faqe 393-395, ka dhënë edhe alfabetin shqip të Tahir Efendi Llukës të krijuar para vitit 1878, alfabet ky që është përdorur në shkollën shqipe në Llukë të Epërm. Për veprimtarinë e Tahir Efendi Llukën kanë shkruar edhe Shuteriqi, Idriz Ajeti, Ramiz Zekaj etj.
Tahir Efendi Lluka (Molliqaj), ka lindur në Llukë e Epërme, midis viteve 1840-1845.Tahir Lluka, i cili jetoi dhe veproi në gjysmën e dytë të shekullit XIX, ishte intelektual i shquar i kohës, i pajisur me dije fetare të larta, njohës i mirë i gjuhëve orientale dhe i letërsive të atyre gjuhëve. Këtë e dëshmoi edhe me veprimtarinë e tij krijuese në gjuhën shqipe dhe me përkthimet nga arabishtja e osmanishtja. Se vërtet ishte intelektual i madh, dëshmon edhe e dhëna se ai një kohë ishte ligjërues në Fatih (shkollë e lartë islame) të Stambollit, në kohën kur rektor i Universitetit të Stambollit ishte Hoxha Tahsini.Kontaktet e tij me rilindësit e shquar shqiptarë që vepronin në Stamboll, bënë që pas vitit 1874, kur Hoxhë Tahsini u largua nga Universiteti i Stambollit, edhe Tahir Lluka të humbte punën në Fatih. Sipas disa të dhënave, pas vitit 1881 Tahir Lluka kthehet në vendlindje, dhe duke shitur patundshmërinë e vet (hisen e tokës nga trashëgimia), ai në truallin që ia fali Bardhosh Isufi (Molliqaj), ndërtoi Mejtepin në vitin 1886, në Llukën e Epërme, nahija e Gjakovës. Për të punuar si mësimdhënës, krahas vetes, kishte angazhuar një hoxhë nga Peja dhe më vonë një tjetër nga Carrabregu. Në këtë shkollë fillore mësohej shqip, kuptohet me grafi arabe. Por me rëndësi është se mësohej shqip dhe mbase ajo mund të jetë shkolla e parë shqipe në Kosovë. Për mirëmbajtjen dhe mbikëqyrjen e punës së shkollës, Tahir Lluka kishte hapur një dyqan në një dhomë të mejtepit
Pra, për sa i përket arsimimit, Lluka nuk bën dallim, sepse ai parasheh që të mësojnë edhe djemtë edhe vajzat. Hartimi i këtyre teksteve nga ana e Llukës, nuk synonte vetëm mësimin e lexim-shkrimit, siç mund të supozohet në dukje të parë, por autori i tyre synonte njëkohësisht, siç do të synojnë edhe rilindësit e kësaj periudhe, zgjimin e dashurisë ndaj gjuhës amtare dhe përparim të shpejtë për t’u futur në radhën e popujve të qytetëruar. Hapja e mejtepit dhe përpjekjet e tij për punë të suksesshme, kujtojmë se dëshmojnë për ndërgjegjen e këtij intelektuali shqiptar, për nevojën dhe domosdoshmërinë e shkollës në gjuhën amtare.Këtë e shpreh me fjalët:
“Gjithsa kavm (komb A. H) me guh t’vet
jon tuj knue, hem tuj shkrue
për dynja dit per dit kta tuj fitue, tuj madhnue,
veç kavmi ynë pa fitue tuj voglue…!”
Me këto Lluka dëshmon vetëdijen për diturinë dhe qytetërimin, si mjete që do të zhdavarisnin errësirën, ku ishte katandisur popull. Në vazhdim në veprën e tij “Broshurë mbi moralin” Tahir ef. Lluka, me mjaft mjeshtëri, përshkruan gjendjen arsimore të shtresave të gjera të Shqipërisë, të cilën e paraqet mjaft të mjerueshme, një gjë që e brengoste shumë edhe
atë:
Kjo Shqipni ka met krejt në pa dit xho n’xhahili
Erdhi vakti me dal n’mejdan kjo Shqipni
N’selamet për me dal kjo Shqipni fukara
keka çillue
Un po due me shka kam marue ket te’lif
(vepër) çi osht i ri
Din devletit hizmet mej bo m’ket turli me
hurufi arabi
Hem ni temel me lidh per Shqipni
Mos me kon fukaraja n’ket Shqipni pa
dit xho krejt n’xhahili
Pse t’gjith katundet n’per Shqipni fukaraja
kurfar gjuhe hiç nuk din
Dy tre vet çi jon n’medrese ja mektepli
N’koft me dit kta per devlet per turni
Tjert jesin mashkull femen pa dit xho
krejt n’xhahili.
Këtu qëndron aftësia dhe gjeturia e Tahir Llukës, i cili diti ta shfrytëzonte këtë gjendje të mjerueshme të injorancës, siç thoshte ai fetare, ngase ata nuk dinin gjuhë tjetër përveç asaj amtare, dhe duke kërkuar që njohuritë fetare t’i nxinin në gjuhën amtare, u angazhua për arsim kombëtar shqiptar, për ngritjen e vetëdijes kombëtare të shqiptarëve, për mbjelljen e dashurisë ndaj gjuhës amtare si dhe për emancipimin e popullit në përgjithësi, që, siç dihet, arrihet me arsimim në gjuhën amtare, pra me dije.
Sado që veprimtaria e Tahir Llukës zhvillohej në mejtep dhe me grafi arabe, nga vetë fakti që zhvillohej në gjuhën shqipe, nuk u shkonte për shtati qeveritarëve turq. Prandaj kjo veprimtari arsimore në gjuhën shqipe e Tahir efendi Llukës, iu bë hale në sy organeve të pushtetit turk. Shkoi në Stamboll, ndoshta për ndonjë sqarim, por nuk arriti ta shlyente akuzën se po i mësonte fëmijët “kaurrisht” dhe as të kthehej më në vendlindje. Mendohet se kishte vdekur më 1908, pa u ditur rrethanat e vdekjes.
Për fund do të themi se veprimtaria kulturore-pedagogjike e Tahir Llukës dhe Mejtepi i tij si shkollë e parë shqipe në Kosovë, duhet vështruar në kontekst me kohën kur punoi dhe veproi. Dhe nga vetë fakti se dihet që asokohe nuk kishte shkolla të tjera publike shqipe, duhet vlerësuar mejtepi i Tahir Llukës.
Tahir Lluka është angazhuar drejtpërdrejt që fëmijët e popullit të vet t’i nxirrte nga injoranca, t’i mësonte të shkruanin e të lexonin shqip, dhe kështu t’i emanciponte dhe t’i aftësonte për një të ardhme më të lumtur, që ai e besonte.
