Dimri i Vetmisë së Madhe

Dimri i vetmisë së madhe Gjinia: Roman. Autori: Ismail Kadare. Shtëpia botuese: Onufri. Viti i botimit 2012. Faqet e librit 510. ISBN 978-99956-87-85-4

Gjykata ka vendosur që dorëshkrimi i romanit “Dimri i Vetmisë së Madhe”, i shkrimtarit Ismail Kadare, i cili posedohet në mënyrë të padrejtë, sipas shkrimtarit, nga e veja e diktatorit Hoxha, Nexhmije Hoxha do të ruhet përkohësisht në arvikat e shtetit deri në momentin që të vendoset përfundimisht se cila nga palët ka të drejtë. Gjyqtari Bledar Abdullai vendosi të zgjedhë këtë rrugë të mesme deri në përfundimin e plotë të gjyqit të hapur nga ana e shkrimtarit Ismail Kadare, i cili më 18 korrik ngriti një padi civile ndaj Nexhmije Hoxhës.

Ai kërkoi nga Gjykata të detyrojë të venë e diktatorit që t’i kthejë dorëshkrimin origjinal të veprës “Dimri i Vetmisë së Madhe”, i cili është shkruar nga autori në vitin 1971 dhe është botuar në 1972 për herë të parë. Në padi Kadare pretendon se Nexhmije Hoxha e ka marrë dorëshkrimin në vitin 1972 gjatë një vizite që bëri në shtëpinë e tij, për ta ruajtur në Arkivin e Partisë. Ndërkohë, mbrojtësi ligjor i Hoxhës është shprehur se ajo do ta zbatojë vendimin e gjykatës dhe dorëshkrimin do ta dorëzojë në Drejtorinë e Arkivit të Shtetit, por ai pretendon se zotëron dokumente të shkruara nga vetë Kadare ku vërtetohet se ky dorëshkrim i është bërë dhuratë Nexhmije Hoxhës nga shkrimtari.

Masa e marrë për ruajtjen e dorëshkrimit, i cili ka vlera historike, por edhe shpirtërore për shkrimtarin Kadare, bëhet me qëllim që ai të mos cenohet apo dëmtohet deri në përfundim të procesit gjyqësor të nisur pak kohë më parë nga shkrimtari për të rimarrë diçka, që sipas tij i është vjedhur me anë të mashtrimit dhe pretendimit se do të ishte pjesë e arkivës së shtetit.
26 korrik 2012

Aktdhurimi është bërë më 17 qershor 2011. Një kopje e ka marrë edhe Kadare



Në Arkivin Qendror të Shtetit gjendet vetëm një fotokopje e dorëshkrimit të romanit “Dimri i vetmisë së madhe”. Kjo fotokopje është bërë përmes një aktdhurimi të nënshkruar nga vetë Nexhmije Hoxha. Ivan Loli, drejtori i Drejtorisë së Inspektimit në AQSH, thekson se përveç kësaj fotokopjeje, dhuruar më 17 qershor të vitit 2011, në arkiv nuk ka hyrë ndonjë dorëshkrim origjinal. Ai ka theksuar se fotokopja është bërë nga vetë familja Hoxha dhe dorëzuar si e tillë, duke dashur të theksojë se specialistët e arkivit nuk e kanë parë origjinalin.

Zoti Loli, a ka ardhur ndonjëherë dorëshkrimi origjinal i romanit “Dimri i vetmisë së madhe” në Arkivin Qendror?

Për sa i përket dorëshkrimit origjinal, di të them se nuk ndodhet në arkiv. Unë kam qenë i pranishëm në vitin 1992 kur u sekuestruan dokumentet e Kadaresë nga organet e sigurimit të kohës. Të pasigurt për ruajtjen fizike, hetuesia kërkoi ruajtjen fizike të tyre dhe i solli në arkiv të mbyllura, të dyllosura dhe të lidhura. I kishim vetëm për t’i ruajtur, pa asnjë të drejtë për t’i hapur apo për t’i sistemuar. Nuk pamë se çfarë kishte në ato kuti. Më kujtohet se rreth vitit 1996-1997, Ismaili së bashku me Helenën kanë ardhur në zyrën e drejtorit të atëhershëm Luan Malltezi. Ne i sollëm arkat që ruanim, i hapi dhe e kujtoj edhe sot që u emocionua jashtë mase kur pa veprat e veta. Të gjitha ato që përmbanin kutitë iu dorëzuan Ismail Kadaresë. Në vazhdimësi, nisur nga vlerat që kanë pasur veprat e tij, arkivi ka mbajtur korrespondencë me shkrimtarin, ku i është kërkuar që të dorëzojë dokumente sipas vullnetit të tij. Duhet të jemi të qartë që ai nuk është i detyruar të dorëzojë asgjë ligjërisht. Ne kemi ngritur një fond të posaçëm me emrin e shkrimtarit, ku ai ka dorëzuar disa materiale. Janë bërë përpjekje dhe janë marrë disa, kemi edhe një fond me procesverbale, janë inventarizuar dhe është krijuar një dosje me numër të saktë.

Dimë që nga Arkivi Qendror i janë bërë disa kërkesa Nexhmije Hoxhës për të kthyer origjinalin e këtij romani. A ka pasur përgjigje të saj?

Është e vërtetë që janë bërë përpjekje që nga viti 2005 e në vazhdim, nga drejtori i mëparshëm Shaban Sinani, por edhe nga drejtoresha aktuale Nevila Nika. Pas këtyre kërkesave, më 17 qershor të vitit 2011, arkivit i është bërë një akt dhurimi nga Nexhmije Hoxha. Në të është shkruar shumë qartë që dorëzohet një dokument shqip, dorëshkrim, por fotokopje. Është thënë qartësisht se fotokopja e një ekzemplari i dorëzohet Arkivit Qendror të Shtetit. Po ashtu shënohen edhe të dhëna të tjera, siç është numri 1255 i faqeve. Duhet theksuar se fotokopja është sjellë nga vetë familja Hoxha dhe nuk është bërë nga ne mbi origjinalin. Ne kemi realizuar një kopje të dixhitalizuar të këtij dorëshkrimi, ndërkohë që fotokopjen ia kemi dorëzuar shkrimtarit Ismail Kadare.

Në padinë e tij, zoti Kadare pretendon se ka dëmtime të origjinalit. A ishin të dallueshme këto në fotokopjen që është dorëzuar në arkiv?

Nuk mund të them dot gjë për kushtet fizike në të cilat mund të jetë origjinali duke u bazuar në fotokopjen, pasi në versionin origjinal që kemi, është vështirë ta thuash. Por shkrimtari e dallon më mirë nëse i janë bërë dëmtime origjinalit.

Ju thatë se është ngritur një fond me emrin e shkrimtarit Ismail Kadare. Çfarë është dorëzuar në këtë fond?

Ne kemi bërë një klasifikim sipas rregullave tona në dorëshkrime, letërkëmbime etj. Gjendet një fotokopje e dorëshkrimit të romanit të parë të Ismail Kadaresë, “Qyteti pa reklama”, shkruar në Moskë në vitin 1959 dhe shoqërohet me një fletë ku atuori me autograf ka shënuar dhurimin për arkivin në datën 24 maj 2002.

Një letër personale e Ismail Kadaresë drejtuar Hekuran Isait në përkrahje të një kërkese me shkrim që Dhori Qiriazi i ka dërguar këtij të fundit (dorëshkrimi origjinal, shqip), fotokopje të dy letrave të Lasgush Poradecit për një problem të tij familjar dërguar Ismail Kadaresë, në njërën prej tyre ka shkruar edhe poezinë e vet “Trashëgimi” (fotokopje). Lista vazhdon me dokumente të tjera.

Në çfarë viti është bërë dhurimi i fundit?

Ky inventar është përditësuar deri në vitin 2005.



Letrat e muzeut

Nexhmija: Kam edhe dorëshkrime të tjera të Ismailit

Përveçse një letërkëmbimi të vazhdueshëm me Arkivin Qendror të Shtetit, Nexhmije Hoxha ka pasur një tjetër letërkëmbim edhe me Muzeun Historik Kombëtar, po për dorëshkrimin e romanit “Dimri i vetmisë së madhe”. Ish-drejtori Kasëm Biçoku, i ka dërguar dy letra në vjeshtë të vitit 2009, ku i kërkon zonjës Hoxha t’u huazojë dorëshkrimin e romanit me rastin e një ekspozite që parashikohej të çelej me dorëshkrimet e shkrimtarit. Nexhmije Hoxha i është përgjigjur me një letër kësaj kërkese, ku përveçse nuk ka pranuar të dorëzojë dorëshkrimin, shprehet edhe e pakënaqur nga trajtimi që i është bërë figurës së Enver Hoxhës në Muzeun Historik Kombëtar. Ndonëse kjo letër nuk është vënë në dispozicion nga muzeu, duke u konsideruar personale e zonjës Hoxha, në letrën e dytë që i është dërguar nga drejtori Biçoku, theksohet fakti që Nexhmije Hoxha kishte folur jo vetëm për dorëshkrimin e romanit “Dimri i vetmisë së madhe”, por edhe për dorëshkrime të tjera të Ismail Kadaresë. I pyetur për këtë rast, ish-drejtori i MHK-së, Kasëm Biçoku, pohon se këtë gjë e ka shënuar vetë zonja Hoxha në përgjigjen e saj. Sipas tij, kjo është thënë qartë në letrën që gjendet në Muzeun Kombëtar së bashku me letrat drejtuar asaj për huazimin e dorëshkrimit.



Letra e parë

Tiranë, 24.09.2009

Lënda: Kërkesë

Drejtuar: Znj. Nexhmije Hoxha

Muzeu Historik Kombëtar së shpejti do të hapë një ekspozitë për “Jetën dhe veprën e Ismail Kadaresë”. Në të do të ekspozohen edhe dorëshkrimet e veprave të tij. Nga korrespondenca juaj e viteve 2002-2004 me drejtorinë e Arkivit të Shtetit jemi në dijeni se ju dispononi dorëshkrimin e romanit “Dimri i vetmisë së madhe”, që ndoshta është vepra më e rëndësishme e Ismail Kadaresë.

Ju lutem që dorëshkrimin e romanit “Dimri i vetmisë së madhe” të na e huazoni për ta ekspozuar. Në ekspozitë do të shënohet emri juaj si pronare e dorëshkrimit.

Ditën që do të mbyllim ekspozitën ne do t’ua kthejmë menjëherë dorëshkrimin e këtij romani.

Duke ju falënderuar për bashkëpunimin dhe mirëkuptimin.

Drejtori Kasëm Biçoku





Letra e dytë

Tiranë, më 08.10.2009

Lënda: Kërkesë

Drejtuar: Znj. Nexhmije Hoxha

Znj. Nexhmije Hoxha

Po ju drejtohem edhe njëherë për të mundësuar ekspozimin e dorëshkrimit të romanit të Ismail Kadaresë “Dimri i vetmisë së madhe”, si edhe të dorëshkrimeve të tjera të tij që ju dispononi.

Mendoj se jeni e keqinformuar për qëndrimin e Muzeut Historik Kombëtar ndaj figurave historike, duke përfshirë edhe Enver Hoxhën.

Në Pavijonin e Luftës, që ndodhet në katin III të muzeut, janë ekspozuar disa objekte personale të Enver Hoxhës, foto të tij, madje edhe tuajat. Gjithashtu në fondet e muzeut janë në ruajtje të gjitha objektet e tij që ka trashëguar muzeu. Kurse një pjesë e objekteve të ish-muzeut “Enver Hoxha”, që janë dhurata të institucioneve të kohës dërguar Enver Hoxhës, janë në ruajtje të përkohshme në bodrumet e muzeut për mungesë vendi në mjediset e tjera të tij. Këto materiale nuk i përkasin MHK; unë i kam kërkuar me shkrim Ministrisë së Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve, largimin e tyre prej ambienteve të muzeut.

Pas këtyre sqarimeve besoj se do të na huazoni për ekspozim dorëshkrimin e romanit “Dimri i vetmisë së madhe” dhe dorëshkrimet e tjera të Ismail Kadaresë. Ato do të vendosen në një vitrinë të veçantë, në të cilën do të shënohet edhe emri juaj si dhuruese e tyre. Jam i bindur se ekspozimi i tyre ju nderon.

Duke shpresuar në bashkëpunimin dhe mirëkuptimin tuaj.

Drejtori Kasëm Biçoku



Fondi “Kadare”

Që prej vitit 2003, në Arkivin Qendror të Shtetit është krijuar një fond i posaçëm që mban emrin Ismail Kadare. Ky fond, i krijuar kur në krye të këtij institucioni ishte studiuesi Shaban Sinani, mban numrin 779 dhe përmban materiale të dorëzuara nga shkrimtari.



1255

Faqe ka fotokopja e romanit “Dimri i vetmisë së madhe” (viti 1970) që është dorëzuar nga familja Hoxha në Arkivin Qendror të Shtetit



Aktdhurimi

Në Arkivin e Shtetit ruhet aktdhurimi, sipas të cilit në datën 17 qershor 2011, Nexhmije Hoxha ka dorëzuar fotokopje të dorëshkrimit

I vendosur në 7 dosje, në dorëshkrim dhe shtypshkrim, “Dimri i Vetmisë së Madhe” do të qëndrojë në dhomën e kodikëve, një dhomë e sigurisë së lartë deri në vendimin e Gjykatës së Tiranës për përplasjen mes Ismail Kadaresë dhe Nexhmije Hoxhës
Mbyllen në kuti të vulosur 1252 faqe. Nuk mund të hapet nga askush





Dorëshkrimi i romanit “Dimri i Vetmisë së Madhe” të Ismail Kadaresë është dorëzuar në Arkivin Qendror të Shtetit. Pas vendimit të Gjykatës së Tiranës për sekuestrimin e dorëshkrimit dhe ruajtjen e tij në arkiv, familja Hoxha e ka dorëzuar dje vullnetarisht. Në orën 15:00, avokati i familjes Hoxha, Aranit Roshi, së bashku me Teuta Hoxhën, kanë hyrë në derën e Arkivit të Shtetit për të dorëzuar dorëshkrimin. Ndonëse orari zyrtar i ditës së premte për AQSH-në mbyllej më 14:00, ky institucion është treguar i gatshëm të kryejë procedurat e pranimit. Sipas avokatit të familjes Hoxha, Aranit Roshi, përpara se të bëhej dorëzimi, është njoftuar edhe avokatja e shkrimtarit Ismail Kadare, Flonia Tashko, e cila ka qenë e pranishme së bashku me një përmbarues. Për dorëzimin e dorëshkrimit është mbajtur një procesverbal i nënshkruar nga përfaqësuesit e palëve, përmbaruesi dhe përgjegjësja e sektorit të ruajtjes në Arkivin Qendror të Shtetit, në praninë edhe të Teuta Hoxhës. Sipas këtij procesverbali, është marrë në shqyrtim dorëshkrimi fletë për fletë dhe nga numërimi kanë dalë 1252 fletë, në dorëshkrim dhe shtypshkrim, të vendosura gjithsej në shtatë dosje. Pas shqyrtimit të detajuar, në procesverbal thuhet se gjendja e dorëshkrimit është e mirë dhe pa dëmtime fizike. Në një nga pikat e tij të padisë, shkrimtari Ismail Kadare ka ngritur edhe shqetësimin se dorëshkrimi nuk ruhej në gjendje të mirë dhe kishte dëmtime. Pas nënshkrimit të procesverbalit, dorëshkrimi i romanit “Dimri i Vetmisë së Madhe” është vendosur në një kuti, e cila është mbyllur me skoç, mban sipër vulën e përmbaruesit, vulën e dyllit me shenjën e arkivit dhe të avokatit të familjes Hoxha. Ashtu siç ishte thënë edhe më parë, kutia me dorëshkrimin është vendosur në dhomën e kodikëve, një dhomë e sigurisë së lartë. Kjo kuti nuk mund të hapet pa praninë e të gjithë nënshkruesve, sepse në të kundërt do të mbahet përgjegjësi penale. Gjatë periudhës që do të zhvillohet procesi gjyqësor mes Nexhmije Hoxhës dhe shkrimtarit Ismail Kadare, autori nuk ka të drejtë ta shohë apo ta studiojë në hollësi dorëshkrimin e romanit “Dimri i Vetmisë së Madhe”. Vetëm nëse vendimi i Gjykatës së Tiranës do të jetë në favor të tij, atëherë Kadare mund të ketë të drejta mbi romanin e tij. Duke theksuar se Nexhmije Hoxha e ka dorëzuar me vullnetin e saj dorëshkrimin në arkiv, avokati Aranit Roshi ka përsëritur edhe një herë se zonja Hoxha do të ishte e gatshme t’ia dhuronte këtij institucioni. “Nexhmije Hoxha është e gatshme t’ia falë shtetit shqiptar këtë dorëshkrim duke ia dorëzuar Arkivit Qendror të Shtetit”, ka theksuar avokati i familjes Hoxha. Pavarësisht se procedura në këto raste parashikon që nga njoftimi për ekzekutimin e vendimit duhet të kalojnë dhjetë ditë për të bërë ekzekutimin vullnetar dhe vetëm në rast të mosrespektimit të këtij afati bëhet sekuestrimi, avokati Roshi shprehet se ata nuk kishin marrë ende asnjë njoftim, por kanë vendosur ta dorëzojnë dorëshkrimin, pasi, sipas tij, Nexhmije Hoxha e ka pasur këtë vullnet edhe më parë. Nga ana tjetër, duke theksuar edhe një herë se dorëshkrimi i romanit të Kadaresë është një vlerë kombëtare, avokatja e shkrimtarit, Flonia Tashko është shprehur se procedura gjyqësore ka për qëllim ta ruajë në një vend të sigurt dorëshkrimin dhe pas vendosjes në arkiv, do të respektohen të gjitha rregullat e këtij institucioni. Prej gati dy javësh, përplasja mes shkrimtarit Ismail Kadare dhe Nexhmije Hoxhës ka përfunduar në dyert e gjykatës pas padisë së shkrimtarit. Kadare pretendon se dorëshkrimi mbahet në mënyrë të paligjshme nga Nexhmije Hoxha, ndërsa kjo e fundit ka theksuar disa herë se dorëshkrimi i është bërë dhuratë në vitin 1972, në shenjë mirënjohje nga shkrimtari. Ndërsa Kadare ka theksuar se nuk ka asnjë akt dhurimi dhe është shprehur se është detyruar t’ia japë dorëshkrimin zonjës Hoxha pasi në atë kohë ajo ishte me influencë e nuk mund ta kundërshtonte. Beteja gjyqësore mes palëve do të vazhdojë, ndërsa gjatë kësaj kohe dorëshkrimi do të qëndrojë i mbyllur në arkiv dhe i pahapur.





1252

Fletë ka dorëshkrimi i romanit “Dimri i Vetmisë së Madhe” të Ismail Kadaresë. Në prani të palëve, dorëshkrimi i cili ruhej në shtëpinë e Nexhmije Hoxhës në shtatë dosje është dorëzuar në Arkivin Qendror të Shtetit



Kutia e vulosur

Pas nënshkrimit të procesverbalit, dorëshkrimi i romanit “Dimri i Vetmisë së Madhe” është vendosur në një kuti, e cila është mbyllur me skoç, mban sipër vulën e përmbaruesit, vulën e dyllit me shenjën e arkivit dhe të avokatit të familjes Hoxha. Nuk mund të hapet deri në mbarim të procesit



Ora 15:00

Në orën 15:00, avokati i familjes Hoxha, Aranit Roshi, së bashku me Teuta Hoxhën, kanë hyrë në derën e Arkivit të Shtetit për të dorëzuar dorëshkrimin. Ndonëse orari zyrtar i ditës së premte për AQSH-në mbyllej më 14:00, ky institucion është treguar i gatshëm të kryejë procedurat e pranimit


Padia

Prej gati dy javësh, përplasja mes shkrimtarit Ismail Kadare dhe Nexhmije Hoxhës ka përfunduar në dyert e gjykatës pas padisë së shkrimtarit. Kadare pretendon se dorëshkrimi mbahet në mënyrë të paligjshme nga Nexhmije Hoxha, ndërsa kjo e fundit ka theksuar disa herë se dorëshkrimi i është bërë dhuratë në vitin 1972, në shenjë mirënjohje nga shkrimtari.

Dorëshkrimi origjinal i veprës “Dimri i Vetmisë së Madhe” do të vendoset në Arkivin e Shtetit, deri në zgjidhjen e konfliktit midis Ismail Kadaresë dhe Nexhmije Hoxhës. Gjyqtari Bledar Abdullai vendosi dje që dorëshkrimi do t’i rimerret të paditurës Nexhmije Hoxha dhe pasi të kryhet inventarizimi do të mbahet në arkiv, derisa të zgjidhet çështja në themel. Sipas gjykatës, kjo masë sigurimi vlerësohet e përshtatshme për shkak se arkiva, referuar detyrimeve ligjore dhe kushteve teknike të ruajtjes së dokumenteve origjinale, gëzon të gjitha cilësitë e nevojshme. Në seancën e djeshme, avokati i Nexhmije Hoxhës, Aranit Roshi, kërkoi rrëzimin e kësaj kërkese, pasi sipas tij, dorëshkrimi në fjalë ka një vlerë monetare, krahas asaj të trashëgimisë kulturore.



Pretendimet e avokatëve

Avokati pretendoi se pala paditëse (avokatët e shkrimtarit Ismail Kadare) duhet të paguanin një shumë për regjistrimin e padisë, pasi dorëshkrimi i veprës “Dimri i Vetmisë së Madhe” ka një vlerë monetare. Megjithatë, kërkesa u rrëzua dhe avokati Roshi pohoi se ishte dakord që dorëshkrimi të vendosej në Arkivin e Shtetit, deri në zgjidhjen përfundimtare të konfliktit, për të cilin tha se klientja e tij disponon të gjitha dokumentet që vërtetojnë se këto shkresa janë dhuratë.




 “Ne jemi dakord që ky dorëshkrim të shkojë në një institucion të caktuar nga gjykata, por pretendojnë dhe kemi prova se dorëshkrimi i është dhuruar Nexhmije Hoxhës. Në seancat e ardhshme do të vërtetojmë se dorëshkrimi i është dhënë Nexhmije Hoxhës në shenjë mirënjohje nga ana e shkrimtarit për kërkimet që ky i fundit ka bërë në atë kohë në Arkivin e Partisë për të punuar këtë vepër”, pohoi avokati. Një seancë më parë, avokatja e Kadaresë, Flonja Tashko, i kërkoi gjykatës të sekuestrojë këtë dorëshkrim deri në përfundim të shqyrtimit gjyqësor, ndërsa pohoi se klienti i saj nuk e ka dhuruar.




Ajo pohoi se në vitin 1972 e paditura kishte vizituar shtëpinë e shkrimtarit dhe i kërkoi këtë dorëshkrim, me pretendimin se do e vendoste në Arkivin e Partisë. Pas kërkimeve në arkiv gjatë rënies së diktaturës, shkrimtari nuk e ka gjetur dorëshkrimin dhe pas letërkëmbimeve me Nexhmije Hoxhën iu drejtua gjykatës me një padi civile ku kërkon që ky dorëshkrim t’i rikthehet.



Vendimi i gjykatës

Pas shqyrtimit gjyqësor, gjykata vlerëson se ekzekutimi i vendimit për të drejtat e paditësit, do të bëhej i vështirë në rast të mosvendosjes së një mase sigurie, pasi në këtë mënyrë, pasojat që do të prodhoheshin si rezultat i dëmtimit të veprës, do të ishin pasoja të rënda, gjë që nëse do të pranohej padia e paditësit për çështjen në themel do të vështirësonte ekzekutimin e vendimit të themelit ose do ta bënte të paekzekutueshëm. “Lejimi nga gjykata i marrjes së kësaj mase sigurie çmohet si e domosdoshme dhe në zbatim të arsyetimit të vendimit unifikues nr.10, datë 24.3.2004 të kolegjeve të bashkuara të Gjykatës së Lartë sipas së cilit vendimet për marrjen e masave provizore për sigurimin e objektit të padisë, kanë për qëllim të krijojnë një gjendje që të ngrijnë konfliktet midis palëve, derisa të zgjidhet në themel, përmes një vendimi gjyqësor përfundimtar dhe të formës së prerë”, pohon gjyqtari Bledar Abdullai. Sipas tij, për sa i përket llojit të masës së sigurimit të objektit të padisë, kjo gjykatë vlerëson se masa e propozuar nga kërkuesi (paditësi) është e përshtatshme për të krijuar garancitë e nevojshme për ruajtjen e dorëshkrimit origjinal të veprës “Dimri i Vetmisë së Madhe”.



 “Vendosja në ruajtje e dorëshkrimit origjinal të kësaj vepre pranë Drejtorisë së Përgjithshme të Arkivave vlerësohet si e përshtatshme për shkak se ky institucion, referuar kompetencave të tij, detyrimeve ligjore në trajtimin e dokumenteve arkivore dhe kushteve teknike të ruajtjes së dokumenteve origjinale, gëzon të gjitha cilësitë e nevojshme për zbatimin e masës së sigurimit në mënyrë korrekte. Për këto arsye u vendos: pranimi i kërkesës. marrja e masës së sigurimit të padisë, duke urdhëruar kryerjen e inventarizimit të dorëshkrimit origjinal të veprës ‘Dimri i Vetmisë së Madhe”, sekuestrimin e tij, si dhe lënien përkohësisht në ruajtje të këtij dorëshkrimi pranë Drejtorisë së Përgjithshme deri në përfundim të përfundimit të çështjes në themel”, thuhet në vendim.



Arkivi: Dorëshkrimi, në një dhomë sigurie të lartë

Drejtoresha e Arkivit Kombëtar, Nevila Nika, pohon se dorëshkrimi ende nuk ka mbërritur në institucionin që drejton. Në një prononcim për gazetën “Shqip”, Nika pohon se “Dorëshkrimi ende nuk ka arritur në Arkivin e Shtetit dhe me dijeninë tim duhet të kalojnë disa ditë për zbardhjen e vendimit”. Megjithatë, thotë Nika, arkivi është përgatitur për ruajtjen e tij dhe janë të gjitha kushtet e ruajtjes. “Nëse do të ketë pretendime për sa i përket sigurisë dhe ambienteve ku do të vendoset dorëshkrimi, ne kemi mundësi që ta vendosim në një dhomë të sigurisë së lartë, siç është dhoma e kodikëve dhe ajo e dorëshkrimeve të rralla orientale”, përfundon Nika.

FERIDE PAPLEKA : PERSE HESHTIN SHKRIMTARET?!

Faik Konica, kur e pa se ky vend nuk çlirohej dot nga marrëzitë, shkroi tregimin “Katër përralla nga Zullulandi”. Personazhi kryesor, Plugu, në fund të tregimit mediton dhe thotë: “Të iki. Të shkoj në ndonjë vend të largmë, dhe të zë nonjë punë të përulur, një punë me duar, dhe të fitoj me bukën ndofta edhe qetësinë e shpirtit – protagonist i harruar i një tragjedie të fshehtë e të errët.”
Ne jemi një vend ku shkrimtari i çon lule kryetarit të bashkisë, në vend që ky i fundit duhet t’i çojë lule shkrimtarit.
Pamjet vrastare si imazhet e vdekjes, të shoqëruara me njerëz të shfytyruar e të depersonalizuar nga mjerimi, si dhe nga shkëputja e lidhjeve me shoqërinë, të transmetuara kohët e fundit, në emisionet “Fiks Fare” dhe “Shqipëria tjetër”, në televizionin “Top Channel” e lëkundin fort statu quo-në e realitetit dhe pohojnë disa të vërteta të pakundërshtueshme që flasin për anën e errët të medaljes së demokracisë në Shqipëri. Rrëfimi në këto emisione me dokumente filmike të drejtpërdrejta është i shtruar, konstatues dhe argumentues. Mbi të gjitha aty zbulohet morali i dyshimtë që ka pushtuar dhe po e mposht përditë e më tepër shpirtin dhe mendjen shqiptare.

Arsyetimi për qytetërimin e madh, i theksuar me të gjitha mjetet e kohës mediatike, se ka ndodhur kryesisht në vitet e demokracisë, vihet në dyshim sapo përballesh me këto episode të paimagjinueshme, të denja për seanca fimike, që përshkruajnë kohërat e mesjetës. A mund të flitet pastaj për kulturë dhe shoqëri të dijes, poezi, filozofi, dashuri, qytetari, bashkësi, turizëm, Europë, Bashkimi Europian, etj.? Jetojmë në kohë paqeje, por skena të tilla vijnë si luftë për mbijetesë. Nëse është e vërtetë teza e një filozofi britanik se qytetet janë skena reale e zhvillimit të shoqërisë bashkëkohore, dhe fshati është pasqyrë e këtij zhvillimi, atëherë në Shqipëri nuk mund të flitet as për qytete të zhvilluara. Në vendin tonë raporte të tilla shumë-shumë mund të gjejnë zbatim si një absurd ekzistencial që përshkruan me mjeshtëri shkrimtari çek Franz Kafka në veprat e tij absurde, ku ftohtësia, trishtimi dhe mizoria e bëjnë të padurueshme përvojën e ndarjes së njeriut me botën.

Në këto emisione nuk është fjala për krizë të përkohshme demokracie që vjen prej idealeve ende të parealizuara, por për një keqkuptim të madh. Demokracia këtu shërbehet kryesisht si cilësi e një pjese të popullatës. Por demokracia është forcë dhe pushtet i gjithë popullit dhe jo pronë private e një pjese të tij. Është thënë dhe rithënë që edhe formalisht fjala demokraci (demokratia gr.), përbëhet nga dy fjalë: demos “popull” dhe kratos “pushtet”. Guximi për t’ia përplasur të vërtetën në sy shoqërisë sonë kaq sipërfaqësore e të papërgjegjshme, që nuk njeh ende veten, është një nga gjestet më të lavdërueshme të këtyre gazetarëve dhe kameramanëve heronj.

Përse heshtin shkrimtarët? Shkrimtarët janë shpirti i epokës në të cilën rrojnë. Ata duhet të vihen në shërbim të çështjeve të mëdha. Çështje të mëdha sot janë kthimi i dinjitetit të atyre njerëzve që jetojnë në mjerim dhe nxjerrja e të ngujuarve në liri. Nuk po them: varfëri, sepse varfëria është buka jonë e përditshme, por mjerim, kushte jo njerëzore për të jetuar, gjendje e dhimbshme (që ngjall mëshirë). Është e vërtetë që shkrimtarët nuk kanë një organ shtypi të vetin për t’u shprehur e nuk kanë një vend që të mblidhen, por ata duhet ta gjejnë mënyrën me çdo kusht. Është e habitshme që në shekullin XXI kur në Europë dhe Amerikë përparësitë e jetës nuk mund të krahasohen as me 20 apo 30 vjet përpara, shqiptari në disa aspekte është kthyer pas me shekuj. Prandaj është ringjallur edhe gjakmarrja. Si mund të flejë e qetë një shoqëri, kur e di se disa shtetas të këtij vendi janë bërë burra duke “jetuar” të ngujuar për njëzet vjet rresht dhe që me mijëra fëmijë rriten pa fëmijëri?!

Përpara kësaj rënieje dhe humbjeje të dinjitetit të njeriut shkrimtarët kanë heshtur. Por koha nuk fal. Sot nuk fshihesh dot pas faktit se nuk njihet e vërteta. Perdja ka rënë dhe, sido që bëhet përpjekje për ta ngritur atë, përsëri ka mjaft mënyra që sigurojnë leximin e situatës. Shoqëria e hapur na ka krijuar mundësinë për të qenë dëshmitarë. Përse nuk e ngrenë zërin shkrimtarët? Një përgjigje është se disa shkrues të djeshëm, ndihmës të partisë, thjesht kanë ndërruar pozicionin nga e majta në të djathtë dhe janë bërë sërish ndihmës të partisë, kurse të djathtët ruajnë pozita zotëruese, duke përdorur gjithnjë atunë e së kaluarës. Nga e kaluara tepër e ndërlikuar doemos duhet të nxjerrim mësime, por ekziston edhe e sotmja me problemet e saj që nuk janë as të majta dhe as të djathta. Vërtet ne nuk ia sjellim dot dashurinë e humbur Ernest Tushes, po përmend vetëm një shembull tragjik nga e kaluara, por nuk duhet të lejojmë që të krijohen tragjedi të reja e të përsëritet historia.

Si i kuptojnë shkrimtarët të drejtat e njeriut dhe liritë qytetare të cilat përmbledhin detyrime dhe përgjegjësi të përbashkëta qytetar/shtet? Si e konsiderojnë ata pjesëmarrjen demokratike në qeverisje dhe mbrojtjen e njerëzve? Këto janë pyetje që marrin përgjigje të mjegullt në kohërat tona. Shkrimtarët duhet të flasin. Problemet e shoqërisë janë universale, ajo ka nevojë për zërin e tyre. Nuk ka ardhur ende koha që shkrimtarët të merren vetëm me mjeshtërinë e të shkruarit. Demokracia nuk është konsoliduar ende, por është në krizë. Këtu ne vazhdojmë të përpunojmë lista, lejojmë të na mbysë korrupsioni, shuajmë zërin opozitar, kusht sine qua non i demokracisë, çmojmë antivlerat, e konsiderojmë si pronë tonën atë që nuk na përket, i futim fëmijët nëpër rreshta partiakë, dënojmë atë që duhet lëvduar. Ka edhe më: ne jemi një vend ku shkrimtari i çon lule Kryetarit të Bashkisë, në vend që ky i fundit duhet t’i çojë lule shkrimtarit.

Një fakt statistikor: në botë kapitali është përqendruar në duart e 20 për qind të njerëzve dhe analistët e konsiderojnë një shifër me përmasa jo normale, ndërsa në Shqipëri ai është përqendruar në duart e 5 për qind të njerëzve. Dhe më e çuditshmja është se pjesa më e madhe e personave juridikë të kësaj shifre janë njerëz të veshur me pushtet. Një katastrofë e vërtetë! Prandaj edhe mjerimi është i tejskajshëm. Mjerimi është akoma edhe më i gjerë, po të marrim parasysh se një përqindje e konsiderueshme e familjeve shqiptare i mbyll ditët me minimumin jetik, sa për të mbajtur shpirtin gjallë.

Është e habitshme që në shekullin XXI, kur në Europë dhe Amerikë zhvillimi është i pakrahasueshëm edhe me 20 apo 30 vjet përpara, shqiptari në disa aspekte është kthyer pas me shekuj. Prandaj është ringjallur edhe gjakmarrja, ky atavizëm primitiv. Po të veprojë ligji jo vetëm ndaj atij që kryen krimin e vrasjes, por edhe ndaj atij që kërcënon me mjete verbale (me fjalë), gjakmarrja pushon së vepruari. Kur mendon se ata të ngujuar qysh prej njëzet vjetësh të vetmen ëndërr kanë të ecin nëpër rrugë, kudo qofshin ato, edhe në hënë, por pa frikën e gjakësit, të zë trishtimi. As këtë gjë kaq gjë të thjeshtë ne nuk ua japim dot?! Dhe shkrimtarët heshtin!

Të bën përshtypje edhe fakti që ata njerëz njohin aq mirë kanunin, e cila është një vepër hulumtuese e Gjeçovit, e destinuar për të zënë raftet e bibliotekës e për të ndihmuar thjesht etnologët për studime, dhe nuk njohin ligjin e sotëm të Republikës. Sigurisht mendësia e tyre nuk mund të merret e shkëputur nga shumë elemente dhe faktorë politikë, shoqërorë e kulturorë të jetës shqiptare.

Çfarë programi ka Shqipëria jonë për zhvillimin dhe përparimin kombëtar? Ndonjë element pozitiv mbytet kur sheh që aftësitë profesionale në shumë raste lihen mënjanë dhe kur konstaton edhe se si e kemi shtrembëruar historinë, si e kemi masakruar mjedisin, se si po e zhdukim kulturën e traditës, tregues burimorë, identitarë që kanë pasur vlera jetike për hyrjen tonë në Bashkimin Europian. Por shkrimtarët heshtin. Dhe pastaj janë shumë matës të tjerë që na tregojnë si vend qesharak. Le të kthehemi sidoqoftë te pamjet e mjerimit dhe të jetëve të ngujuara, viktima të drejtpërdrejta të kapitalizmit “demokratik” dhe të na vijë turp që jemi bashkëkohës. Autorët, Filip Çakuli dhe Marin Mema e përballojnë tmerrin e fakteve me një kuptimësi të lartë solidariteti ndaj atyre njerëzve që sfiliten vetëm e vetëm si të mbijetojnë, sikur të ishte ky qëllimi kryesor i njeriut në jetë. Ata shpalosin njëkohësisht vizionin e tyre të lartë për rolin e gazetarit, i cili duhet të zbulojë plagët e shoqërisë, la vraie raison d’etre. Sekuenca të tjera që i janë bashkuar këto dy vitet e fundit këtij kortezhi të zymtë, të shtyjnë të mendosh thellë se ne kemi hyrë në 100-vjetorin e Pavarësisë pa ideale të qarta, që i ushqen ideja e përbashkët për të ecur përpara. Duke u kthyer pas në kohë në planin kombëtar mund të radhitësh me zemër të thyer më tepër dështime se fitore.

Liman Varoshi, “Europeizmi: Nga utopi, në projekt dhe mënyrë jetese”

“Europeizmi: Nga utopi, në projekt dhe mënyrë jetese”

Botoi: “Naimi”

Çmimi: 1000 lekë

“Europeizmi si histori mendimi” është i treti studim monografik brenda tre vjetësh i historianit Liman Varoshi. Ai vjen pas monografisë “Ballkani mes tri perandorive”, kushtuar zhvillimeve historike gjeopolitike që ndodhën në gadishullin e vjetër prej gjysmës së dytë të shekullit të 19-të deri në shembjen e perandorisë austro-hungareze, perandorisë otomane dhe perandorisë cariste ruse; dhe monografisë tjetër “Lufta e ftohtë në Europën e Lindjes”, një argument që në dekadat e fundme është sundues në studimet historiografike në botë. Liman Varoshi, në librin e tij të ri, ka për qëllim të certifikojë procesin se si utopia europeiste, pasi u bë një ide romantike, u kthye në një projekt funksionues, që është Europa e sotme, e cila përbën konfederatën më interesante në histori. Autori sjell në këtë libër tezën se koha e revolucioneve ka vdekur prej mbarimit të Luftës së Dytë Botërore, çështjet europiane nuk zgjidhen më me veprim në rrugë por me lëvizje mendimi.

Philip Roth, “Ankimi i Portnoit”

Philip Roth

“Ankimi i Portnoit”

Përktheu: Shpëtim Myshketa

Botoi: “Skanderbeg Books”

Çmimi: 1000 lekë

Ky është libri që është konsideruar si një monolog seksual i Philipe Roth e nga ana tjetër “The Guardian” e konsideron si librin komik më të pamëshirshëm rreth seksit i shkruar deri tani. Aleksandër Portnoi është ulur dhe po rrëfehet përballë psikoanalistit të tij për çfarë ka ngjarë me seksin, epshin, obsesionin, joshjen, lojërat dhe vuajtjet e tij seksuale. Në të vërtetë, rrëfimi i tij është një monolog i gjatë i një djaloshi të varësuar plotësisht nga seksi, të diktuar nga epshi dhe kureshtja ndaj nënës së tij dhe nga një përkujdesje fatale për të mos i cenuar kodet morale të përcaktuara nga brezat e familjes së tij, trysni kjo e dhënë nga Philip Roth përmes një rrëfimi sa komik, aq edhe të vërtetë e të dhimbshëm. Një çrregullim trupor, i ndikuar sa nga fiziku, aq edhe nga etika familjare e prejardhjes së Portnoit, si dhe impulset e tij altruiste, përplasen me një dëshirë të skajshme seksuale të tij, shpesh edhe me natyrë perverse, që e bëjnë Aleksandër Portnoin të gjendet shpesh në situata të vështira.

Misteri i lutjeve

Shtëpia Botuese “Privirea” në Bukuresht ka botuar antologjinë “Misteri i lutjeve”

(Një antologji e poezisë shqipe sot) hartuar dhe përkthyer nga Marius Dobrescu. Agim Vinca, Ali Podrimja, Bardhyl Londo, Besim Bokshi, Bislim Ahmetaj, Gjek Marinaj, Dritëro Agolli, Fatos Arapi, Frederik Rreshpja, Ismail Kadare, Luljeta Lleshanaku, Mimoza Ahmeti, Natasha Lako, Petrit Ruka, Radije Hoxha, Resul Shabani, Skënder Rusi, Skënder Sherifi, Visar Zhiti, Xhevair Spahiu etj., janë disa nga poetët e përfshirë në botim

Përkthyesi dhe shkrimtari rumun, Marius Dobresku, me një kontribut të jashtëzakonshëm për njohjen e kulturës shqipe në Rumani, me botimet e panumërta për Shqipërinë dhe kulturën shqiptare, sjell këtë herë një befasi për lexuesin rumun: një antologji të poezisë moderne shqipe: “Misteri i lutjeve” (Një antologji e poezisë shqipe sot). Kur thua letërsi shqipe në Rumani ke parasysh Ismail Kadarenë dhe duke qenë se e lexojnë Kadarenë në gjuhën rumune, çdo lëçitës i kësaj letërsie ka parasysh në radhë të parë përkthyesin e mbi 30 romaneve të Ismail Kadaresë, Marius Dobrescu-n. Këto ditë shtëpia botuese “Privirea” në Bukuresht ka botuar antologjinë “Misteri i lutjeve” (Një antologji e poezisë shqipe sot) hartuar dhe përkthyer nga Marius Dobrescu, me parathënie nga studiuesi shqiptar dr. Luan Topçiu. Në këtë antologji, sipas rendit alfabetik, zënë vend autorë të mirënjohur të poezisë shqipe si: Agim Vinca, Ali Podrimja, Bardhyl Londo, Besim Bokshi, Bislim Ahmetaj, Gjek Marinaj, Dhori Qiriazi, Dritëro Agolli, Eqrem Basha, Ermir Nika, Ervin Hatibi, Esat Mekuli, Fatos Arapi, Frederik Rreshpja, Ismail Kadare, Luljeta Lleshanaku, Mimoza Ahmeti, Natasha Lako, Petrit Ruka, Radije Hoxha, Resul Shabani, Skënder Rusi, Skënder Sherifi, Visar Zhiti, Xhevair Spahiu etj

Në parathënien e kësaj antologjie të poezisë moderne shqipe, dr. Luan Topçiu shkruan: “Hartimi e një antologjie tregon një demonstrim polemik të opsioneve estetike, gjë e që bën, par excellence, provokuese, madje edhe kur hartohet në një gjuhë të huaj. Roli i një antologjie nuk mund të jetë veçse propozimi i një tabloje të re, ku takohen autorë që shkruajnë në kushte të ndryshme, që vijnë nga zona të ndryshme, që u përkasin brezave të ndryshëm dhe rrymave të ndryshme, por që i bashkon gjuha amtare dhe hapësira etnike dhe shpirtërore të cilës i përkasin. Kjo antologji është një tablo e poetikave të poezisë bashkëkohore shqiptare”. Përzgjedhësi dhe përkthyesi i kësaj antologjie, Marius Dobrescu, ka kaluar në një filtër të fortë autorët dhe poezitë, duke ofruar për lexuesin e poezisë në Rumani, një imazh të përzgjedhur me sqimë dhe me profesionalizëm. Siç do të shprehet dhe kritiku i letërsisë dhe i artit Luan Topçiu në parathënien e tij “Përpjekjet për të përgatitur antologji të poezisë shqipe nuk kanë munguar, por një antologji kushtuar poezisë bashkëkohore shqiptare, me të gjithë hartën e mundshme shpirtërore, duke përfshirë diasporën, është një nismë e lavdërueshme e autorit të kësaj antologjie, shkrimtarit dhe përkthyesit Marius Dobrescu. Antologjia e konceptuar prej tij vepron pothuajse ekskluzivisht në sinkroni. Janë përzgjedhur poetët shqiptarë më të njohur, duke filluar me gjeneratën e viteve ’60 të shekullit të kaluar, por dhe autorë që janë aktivë sot, por dhe autorë të rinj që afirmohen sot e gjithë ditën. Të gjithë formojnë këtë puzzle që quhet poezia bashkëkohore shqipe”.

Përkthyesi i shquar dhe miku i madh i shqiptarëve, Marius Dobrescu, meriton nderimin e shqiptarëve për këtë vepër me vlera, për gjithë veprimtarinë e tij në të mirë të afirmimit të shqiptarëve dhe Shqipërisë në botë. “Kjo antologji, nën përkthimin e shkëlqyer e njërit prej njohësve të letërsisë dhe gjuhës shqipe, Marius Dobrescu, nuk mund të jetë veçse e mirëseardhur, duke pasur të gjitha gjasat të shndërrohet në një përzgjedhje si pikë referimi për poezinë shqipe bashkëkohore”, e mbyll parathënien e tij Dr. Luan Topçiu. Marius Dobresku është cilësuar me të drejtë si ambasadori i Kulturës Shqiptare në Rumani e në mbarë rajonin. Ai është autor i shumë artikujve publicistikë, që i dedikohen Shqipërisë në shtypin rumun, por mbi të gjitha është një nga përkthyesit më të mirë të veprave shqiptare në gjuhën rumune. Dobresku është vlerësuar edhe me çmime kombëtare në Rumani duke u shpallur “përkthyesi më i mirë i vitit”, për përkthimin e veprave të Kadaresë, por dhe laureati i çmimit “Penda e argjendtë” (Tiranë 2006). Marius Dobresku u lind në Braila në vitin 1951. Ai mbaroi studimet për Gjuhë dhe Letërsi Shqipe në Universitetin e Tiranës. Punoi si drejtor i Bibliotekës Kombëtare të Rumanisë e më pas iu dedikua gazetarisë. Sot shkrimtari Marius Dobrescu drejton revistën “Prietenul albanezului/ Miku i shqiptarit” që botohet në Bukuresht dhe është autor i shumë librave dedikuar Shqipërisë.

Mira Skënderaj, Bukuresht, gusht 2012

Zhdukja e mistershme: A mbahet i burgosur Ukshin Hoti?

Pas shumë vitesh hulumtime, rendjes në çdo vend, ku mund të mësohen detaje të reja për Ukshin Hotin, Sefer Pasha ka shkruar tre libra për njeriun që u sakrifikua për lirinë e Kosovës. Pas burgosjesh së njëpasnjëshme e torturash, prej vitit 1999 nuk dihet më asgjë për fatin e tij. Hamendësimet janë të shumta, përshirë edhe thëniet se mbahet i burgosur


Oliverta Lila

Historia e zhdukjes së Ukshin Hotit mbetet e mistershme. Njeriu që punoi shumë për filozofinë e çlirimit të Kosovës, i përndjekur vazhdimisht nga forcat jugosllave, prej majit të vitit 1999, ka humbur gjurmët. Prej shumë vitesh, Sefer Pasha qëmton çdo hollësi mbi jetën e tij. Ka udhëtuar në Krushë të Madhe, aty ku përzihet fëmijëria dhe izolimi i vonshëm i tij, ka takuar njerëz që e kanë njohur, të burgosur që kanë dëshmuar, ka shkelur në vende, ku mendohet se ka ende diçka për të zbuluar. Prej herës së parë që ka dëgjuar për këtë figurë, pas një impenjimi të gjatë, Pasha ka shkruar tashmë tre libra kushtuar Ukshin Hotit. I fundit, “Qind për qind jam gjallë” është botuar vetëm pak kohë më parë. Intelektual, filozof, veprimtar, thuhet se Ukshin Hoti ishte një ndër ata që arkitektoi lirinë e Kosovës. Për këtë arsye ishte gjithkund i vëzhguar. I lindur më 1943 në Krushë të Madhe të Rahovecit, pas kryerjes së shkollës fillore dhe të mesme në Prizren dhe Prishtinë, u diplomua për Shkenca Politike në Zagreb. I etur për dije, të cilat do t’i vinte më pas në funksion të çështjes kombëtare, u specializua deri edhe në Universitetin e Harvardit. U kthye në Kosovë ku doli hapur me idetë e tij për një lëvizje për liri. Këtu do të fillonte kalvari i dhembjeve, i burgosjeve të njëpasnjëshme, duke e çuar deri në kufijtë e ekzistencës. “Ukshin Hoti, i gjendur në skajim dramatik, herë në burg e herë në Krushë të Madhe, ngërthen thelbin dhe ankthin ekzistencial. Përtej caqeve mbetet shëmbëlltyra dhe vlera e filozofit baladesk, që vendosi gurët e themelit për çështjen shqiptare. M’u në qendër të pamjes së Kosovës reagoi emocionalisht, doli kundër rrymës, dhe me dokumente autentike nxori në sipërfaqe ndjenjat e popullit të Kosovës kundër pushtuesit serb. I gjithë tharmi i veprës së tij, me prurje së andejmi nga demonstratat e studentëve, nga burgjet e fronti i rezistencës ndaj së keqes, u shkrua në faqet e mureve të birucave, në pllakat e betonit të tualeteve, në fletoret e byrekëve me lakror, në kapakët e paketave të cigareve e në pjatat e aluminta, kur hante gjellën e burgut“, thekson Pasha. Kontakti i tij i parë me figurën e Ukshin Hotit ka qenë pas vrasjes së vëllezërve Gërvalla.



Prej asaj kohe vazhdon hulumtimin.“ Profesor i Universitetit të Prishtinës, Ukshin Hoti mbrojti në Katedrën e Filozofisë demonstratat e studentëve në 1981. Në këtë ditë e arrestuoi shërbimi sekret i UDB-së jugosllave. Fillojnë torturat në burg. Montohet gjyqi dhe e ndajnë nga gruaja. Pas disa vitesh burg, lirohet. Nuk e pranojnë të japë më mësim në universitet e madje nuk e pranojnë të punojë as si pjatalarës. Policia i merr banesën dhe pa asnjë lek në xhep endet në gjendje dramatike në rrugët e Prishtinës. E vetmja strehë e tij bëhet fshati i lindjes Krusha e Madhe. Aty e mbanin babai Nazyfi, që ishte gazetashitës dhe nëna Fatimja, që ishte shtëpiake. Me ato që kam hulumtuar, edhe në këtë gjendje, gati i izoluar, forcat e UDB-së e ndiqnin edhe në kopshtin e perimeve, aty ku ai lexonte Niçen dhe u jepte mësim studentëve që vinin ta takonin fshehtas. Nuk hoqi dorë nga mendimi i tij filozofik për çlirimin e Kosovës. Vite të tëra do t’i shpenzoi me punë ilegale nëpër bjeshkën e Celinës, qoshe më qoshe me militantët e ardhshëm të UÇK –së, përfshi dhe komandantin legjendar Adem Jashari”, tregon Sefer Pasha. Vet Ukshin Hoti do të tregonte për përndjekjen e forcave jugosllave. “Ndërkaq, habia që e theksoja edhe më parë, konsiston në faktin se akoma edhe sot e gjithë ditën, pas katër vitesh të burgut, ka insistime që të depërtohet në trurin tim. Tani kjo gjë më duket e tepruar. Është një gjë që po më bezdis, sidomos për shkak të përpjekjeve diletante që të mësohet mendimi im për ndonjë çështje ose ngjarje të ditës”, shkruan vet ai. Duke ndërtuar një rrjedhë kronologjike të historisë së tij, duke shtuar herë pas here detaje që rrjedhin nga dëshmi të reja, Pasha tregon se arrestimi i dytë iu bë në mars të 1993, sepse një vit më parë kishte organizuar një homazh masiv për martirët e demokracisë në Brestovc. Në gjyqin që iu bë Ukshin Hotit nga Gjykata e Qarkut në Prizren më 29 shtator 1994, i lidhur këmbë e duar me zinxhir do t’i drejtohej Prokurorit publik të Republikës së Serbisë në Prizren, Dobrivoje Periç dhe gjykatëses serbe Nada Haxhi-Periq, të cilët i lexuan aktakuzën duke iu kundërpërgjigjur: “Kryeqytet i shtetit të bashkuar shqiptar mendoj se duhet të jetë Prizreni. Kjo i takon historikisht këtij qyteti, ndërsa i përgjigjet edhe gjeografikisht, pasi gjendet në qendër të trojeve shqiptare”.

Për herë të tretë dënohet më 17 maj të vitit 1994. Shkon në pallatin e Shtypit në Prishtinë për të vizituar grevën e urisë të Adem Demaçit. “Në kthim, në Gllogoc e kap policia serbe, i thyen të gjitha brinjët, madje thuhet se koloneli urdhëron që t’i hiqen organet gjenitale. Prishet edhe kurora me gruan e dytë, me të cilën kishte djalin Andinin dhe vajzën Brisilda. Ndërsa nga martesa e parë kishte vajzën Erleta. Nuk mundi kurrë t’u qëndronte pranë”, thekson Pasha. “Filozofia politike e çështjes shqiptare”, libër i botuar katër herë, mbetet një nga librat emblematikë. Një ditë para se të përfundonte dënimin, Ukshi Hoti zhduket në mënyrë të mistershme. “Nëpërmjet dokumenteve të pakontestueshme, mësohet se ditën e diel, në orën dhjetë, të datës 16 maj 1999 drejtori i burgut të Dubravës, afër Istogut, Aleksandar Rakoqeviç e nxjerr nga burgu filozofin e Krushës, Ukshin Hotin. Këtë e pranon dhe vetë Rakoqeviç. Natyrshëm vijnë disa pyetje: Përse drejtori e ka nxjerrë nga burgu Ukshin Hotin ditën e diel, kur nuk punonte fare administrata? Kush e urdhëroi të shkelë ligjin? Përse drejtori i burgut nuk ia ka kontrolluar fare tre çantat e zeza me tesha, libra e dokumente që ka pasur në qeli Ukshin Hoti? Cilët qenë ata që e prisnin në makinë para burgut të Istogut? Kush e shoqëroi që nga qelia e gjer në makinën gri? – Ç’ishin këta civilë brenda në makinë?”, thotë Pasha. Pas bombardimeve të NATO-së, më 19 maj 1999, në burgun e Dubravës ka ndodhur masakra më e përgjakshme: janë ekzekutuar e masakruar 173 të burgosur shqiptarë nga forcat serbe. Babanë e vëllanë ia vranë po ashtu. Prej asaj kohe nuk është dëgjuar më për të. Hamendësimet janë të shumta. Pasha tregon se vet Hoti ishte shprehur se nuk ishin vetëm nga Beogradi, por edhe kosovarë të shitur. “Kisha vënë re se të burgosurit e rëndomtë serbë, sado që pretendonin të dukeshin apolitikë, nuk e ‘gëlltisnin’ shpjegimin se vetëm pushteti i Serbisë ishte fajtor për burgosjen time. Këmbëngulin në tezën, që nga fillimi, se një gjë e tille nuk ishte e mundur pa ‘pjesëmarrjen e shqiptarëve’. Me ‘shqiptarët’ mendonin pushtetin paralel shqiptar, por këtë nuk e thoshin. Këtë ata e ‘ruanin’ në vete si në fshehtësi”, shkruan Ukshin Hoti. E ndërsa hamendjet për fatin e tij janë të shumta, e motra, Myrveti, është kthyer në një Doruntinë. Rend ku dëgjon që hapet një varr apo gjendet një trup. “Hamendjet janë të shumta. Mendohet se e mbajnë peng. Ka të tjerë që thonë se është në një burg privat, ku i shërbejnë dy shurdh memecë, që të mos dalë sekreti. Thuhet gjithashtu se do të vijë një orë që serbët do kërkojnë mijëra dollarë për rikthimin e tij. Hamendjet janë të pakufishme”, thotë Sefer Pasha, i cili e ka ndërtuar librin e tretë pikërisht mbi këto teza të zhdukjes së mistershme të Hotit. Sefer Pasha thotë se shteti i Kosovës duhet të ketë më shumë vëmendje ndaj mijëra të zhdukurve në Kosovë, përfshirë edhe fatin e Ukshin Hotit, historitë e të cilëve tashmë janë kthyer në balada.





Rexhep Qosja

“Ukshin Hoti – ky sot është simbol i vetëdijes historike, i ndërgjegjes dhe i qëndresës së pamposhtur shqiptare. Nuk është e çuditshme pse ky është emri më i kuptimshëm, më domethënës, më frymëzues në jetën tonë politike sot. Dhe, kjo tregon se populli ynë e çmon, ashtu siç duhet, njeriun e gatshëm për sakrifica. Dua të besoj se Ukshin Hoti do të dijë ta mbajë si duhet domethënien gjithëkombëtare, që rrezaton sot emri i tij.”



Ismail Kadare

“Kam frikë se pikërisht ky nivel i lartë ka qenë edhe burim i fatkeqësisë, që e ka ndjekur hap pas hapi këtë martir… Është e papranueshme që një personalitet i një populli, pavarësisht se ç’partie i përket, ose nuk i përket, të mbahet në zinxhirë. Është fyerje për krejt atë popull. Më fort se kurrë, kombi shqiptar ka nevojë për njerëz të aftë e me nivel të lartë. Njerëzit e zotë janë princat e vërtetë të një kombi. Për fat të keq, princat goditen shpesh në mënyrë të vdekshme.”



Biografi

Ukshin Hoti ka lindur më 1943 në Krushë të Madhe të Rahovecit. Shkollën fillore dhe atë të mesme i kreu në Prizren dhe në Prishtinë. Shkencat politike i kreu në Zagreb, kurse 2 vite pasuniversitare i kreu në Beograd, në seksionin për marrëdhënie ndërkombëtare politike dhe ekonomike. U specializua një vit edhe në universitetet amerikane: në Chicago, në Universitetin e Harvardit, në Boston si dhe në Washington D.C. Në vitet ’70-të ushtroi detyra të shumta, në pozita të ndryshme të jetës politike dhe arsimore të Kosovës. U burgos tre herë: më 19 Nëntor 1981, pasi në Fakultetin e Filozofisë në Prishtinë mbrojti hapur kërkesat e studentëve shqiptarë për Republikë të Kosovës në kuadër të Jugosllavisë; në mars të 1993 u burgos për herë të dytë, pasi një vit më parë kishte organizuar homazh për martirët e demokracisë në Brestovc. Më 17 maj 1994 e dënuan me 5 vjet burg për arsyen se ishte pjesëmarrës i lëvizjes për Republikën e Kosovës. Më 16 maj 1999 kishte mbaruar afati i vuajtjes së dënimit politik prej 5 vjetësh. Pasi nxirret në mënyrë të fshehtë nga burgu i Istogut, prej vitit 1999 nuk dihet më asgjë për fatin e tij.

Kapacitetet e shërbimit sekret nuk përdoren dot kundër krimit për shkak të imunitetit

Kabllogrami sekret 07TIRANA1090: Disa hetime janë pezulluar në rrethana të dyshimta

Kapacitetet e shërbimit sekret nuk përdoren dot kundër krimit për shkak të imunitetit

Shërbimi Sekret Shqiptar (SHISH) dyshohet se është i infiltruar nga elementë të krimit të organizuar në nivelet e ulëta, ndërsa kapacitetet e këtij institucioni shpesh nuk bëjnë punë për hetimin e krimit për shkak se shumë gjurmë shpien drejt njerëzve me imunitet në parlament dhe qeveri. Lajmi bëhet i ditur nga një kabllogram diplomatik amerikan i klasifikuar si “sekret” dhe që u publikua sëfundmi nga organizata wikileaks. Raporti shpreh gjithashtu shqetësimin se në atë kohë, militantë të Partisë Demokratike me lidhje të drejtpërdrejta personale me kryeministrin, qenë emëruar në poste kycce jashtë kritereve profesionale.

Kabllogrami është një raport i përgjithshëm i shërbimeve sekrete në Shqipëri, mënyrës së organizimit dhe funksionimit si dhe problemeve që ato kanë. Ai i përket dhjetorit 2007, ka kodin 07TIRANA1090 dhe është shkruar në një kohë kur marrëdhëniet mes ambasadës së SHBA në Tiranë dhe qeverisë së kryeministrit Berisha qenë ende të shkëlqyera. Tentativat e Berishës për të vënë nën kontrolli SHISH në atë kohë qenë ende thjeshtë shqetësime, por jo alarmante.

“Ka patur shumë incidente kur hetimet mbi krimin e organizuar janë ndaluar në rrethana të panjohura ose kanë dështuar të grumbullimin e provave që dyshohej se ekzistonin, duke sugjeruar që mund të ketë penetrim në nivel të ulët të SHISH nga elementët e krimit të organizuar, por ne nuk jemi në gjendje të dallojmë mundësi [për infiltrim] në nivele më të larta,” – thuhet në kabllogramë. Raporti nuk bën të ditur raste se kur hetimet kanë dështuar dhe për ccfarë ccështjesh bëhej fjalë.

I infiltruar nga militantët

Kryeministri Berisha dhe kreu aktual i SHISH Bahri Shaqiri raportohen si dy njerëz që nuk komunikojnë fare me njëri-tjetrin, por pavarësisht kësaj, pas kthimit të Partisë Demokratike në pushtet, raportohet se së paku dy militantë të PD-së janë emëruar si punonjës të SHISH.

“Militantë të njohur të Partisë Demokratike në pushtet me lidhje të drejtpërdrejta me kryeministrin u emëruan si Shef i Perolenit dhe në zyrën e Inspektorit të Përgjithshëm. Shefi i Perdonelit ka orkestruar disa emërime dhe punësime që nuk përmbushin objektivat e SHISH për zhvillimin profesional, megjithëse drejtori Shaqiri teorikisht ka vendimin final mbi të gjitha punësimet. Shkurtimet buxhetore, të cilat kohët e fundit kanë marrë përmasa drastike, e kanë penguar SHISH në kryerjen e punëve të veta dhe janë perceptuar nga disa njerës brenda agjencisë si një përpjekje për të ndikuar mbi sjelljen e saj. Pavarësisht këtyre sfidave, ka shumë pak prova se shumica e personelit të SHISH është dorëzuar përballë ndikimeve specifike politike. Të dy të emëruarit politik në SHISH (Shefi Personelit dhe Zyra e Inspektorit të Përgjithshëm) nuk kanë akses në informacionin operacional,” – vijon më tej kabllogrami.

Raporti diplomatik vëren gjithashtu se një pjesë e drejtuesve të SHISH janë të përgjegjshëm për rëndësinë e të qenit jashtë ndikimit të politikës dhe se po luftojnë për të ruajtur pavarësinë.

“Zyrtarët e nivelit të lartë të SHISH e kuptojnë nevojën për të qëndruar apolitik dhe gjatë viteve të fundit kanë luftuar për të ruajtur pavarësinë profesionale,” – lexohet në kabllogramë. Ambasada raporton se përpjekja e parë e Berishës për të vënë nën kontroll SHISH-in përmes zëvendësimit të Bahri Shaqirit, solli një betejë të gjatë mes kryeministrit dhe presidentit dhe se qe pikërisht ndërhyrja e qeverisë së SHBA-ve ajo që siguroi mosshkarkimin e Shaqirit dhe që shpëtoi shërbimin sekret nga kontrolli politik.

“Ndërhyrja e drejtpërdrejtë e SHBA-ve siguroi që drejtori (Bahri Shaqiri, një kontakt i ccmuar dhe shumë profesional) u lejua të mbetej drejtor. Deri më sot Berisha ka refuzuar të takohet me drejtorin Shaqiri,” – thotë kabllogrami.

Gjurmët që shpien lartë

Kabllogrami thotë se shumë hetime të SHISH ndaj krimit të organizuar shpesh braktisen për shkak se në Shqipëri një numër i konsiderueshëm zyrtarësh kanë imunitet të gjerë nga hetimi dhe se gjurmët gjatë hetimeve ngjiten lart drejt njerëzve me imunitet mbi të cilët shërbimi sekret nuk heton dot.

“SHISH ka bërë progres të jashtëzakonshëm kundër krimit të organizuar por pengohet nga kufizimet ligjore, veccanërisht imuniteti i gjerë ligjor që Shqipëria ka për zyrtarët e qeverisë. SHISH është agresiv në ndjekjen e të dyshuarve për krim të organizuar, por shumë shpesh i duhet të ndërpresë hetimet që lidhen me zyrtarët me imunitet,” – thotë kabllogrami.

Në vendin tonë, të gjithë anëtarët e parlamentit, ministrat, gjykatësit e të gjitha niveleve, nga shkalla e parë, te apeli, gjykata e lartë e ajo kushtetuese, anëtarët e Komisionit Qëndror të Zgjedhjeve e të tjerë, gëzojnë imunitet nga hetimi për vepra kriminale dhe mund të arrestohen vetëm nëse kapen në flagrancë.

“Për shkak të kësaj, ka një joshje të madhe për figurat e krimit të organizuar për të fituar poste me pushtet në qeveri. SHISH është i kufizuar te grumbullimi i informacionit dhe nuk ka autoritet për arrestime,” – thotë raporti.

Gadishmëri për bashkëpunim

SHISH, ashtu si e gjithë qeveria shqiptare duket se i habisin amerikanët me entuziazmin e tyre në bashkëpunim.

“Si SHISH ashtu edhe Shërbimi Informativ Ushtarak janë partnerë të shkëlqyer të Qeverisë së Shteteve të Bashkuara. Ka bashkëpunim të ngushtë në të gjitha aktivitetet e informacionit të klasifikuar, përfshirë krimin e organizuar, Kosovën dhe ccështje të tjera të stabilitetit rajonal, ashtu sicc ka edhe për kundërterrorizmin. Sicc ndodh edhe me Qeverinë e Shqipërisë në tërësi, shërbimet sekrete shqiptare shkojnë përtej asaj që është thirrja normale në detyrë për të demonstruar besnikëri dhe partneritet me SHBA-të,” – thotë kabllogrami.

“Kjo u demonstrua së fundmi me bashkëpunimin tërësor dhe të patundur gjatë përgatitjeve për vizitën e 10 qershorit 2007 të Presidentit Bush, e para vizitë e një presidenti në detyrë të SHBA-ve dhe një ngjarje e shkallës së paparë më parë në Shqipëri.”