Flori Bruqi : Telefonia 5G dhe pandemia e koronavirusit COVID 19

Disa kompani kanë nisur përgatitje për internetin celular të gjeneratës së re, 5G. Testimet janë realizuar dhe ZTE premtoi telefonin e parë 5G në 2019-ën.

Tranzicioni drejt 5G-së premton telefonë inteligjentë më të shpejtë, internet më të shpejtë dhe teknologji të reja.

Ajo është gjenerata e pestë e rrjeteve celulare. Kjo gjeneratë do të rrisë ndjeshëm shpejtësinë e internetit në pajiset tona mobile.



Krahasuar telefonisë me 4G-në, i cili është pjesë e thuajse çdo telefoni të ditëve të sotme, 5G ofron bandwidth disaherë më të lartë dhe vonesa më të ulëta transmetimi.



E thënë thjeshtë përdoruesit e telefonëve do të mund të ngarkojnë dhe shkarkojnë video e foto shumë më shpejtë. Sa shpejtë? Ende nuk dihet.


Nëse mbani mend tranzicionin e telefonisë drejt 4G-së, telefoni juaj 3G nuk kishte internet po aq të shpejtë. Kështu lindi nevoja për një telefon që mbështeste telefoninë 4G por edhe 3G. Diçka e ngjashme pritet të ndodhë kur telefonët e rinj do të mbështetin 5G por edhe 4G.


5G-ja është më shumë sesa një internet më i shpejtë celular. Teknologjitë që do të përfitojnë nga vonesat e ulëta të transmetimit janë realiteti virtual dhe pajisjet e lidhura në internet të njohura i Interneti i Gjërave (IoT.)



5G-ja do të mundësonte një shoqëri të ndërlidhur, një mision që 4G-ja nuk ishte ndërtuar për ta përmbushur.


Telefoni i parë me 5G ka ardhur nga ZTE në 2019-ën ndërsa testimet e para janë kryer në Korenë e Jugut.

Por për ministrin Gjermane të financave Olaf Scholz, ankandi i frekuencave 5G ka qenë një sukses dhe vendi synon ti përdorë për të financuar zhvillimin e infrastrukturave dixhitale në vend.



Tenderi i frekuencave 5G në Gjermani u mbyll  për 52 ditë pasi grumbulloi plot 6.6 miliardë euro në një betejë të egër mes Deutsche Telekom dhe Vodafone .

Shuma ishte shumë më e lartë sesa kishin pritur analistët prej 3 deri në 5 miliardë euro.

Katër kompanitë që fituan të drejtat e ofrimit të shërbimeve 5G ishin Deutsche Telekom me 2.2 miliardë euro, Vodafone me 1.9 miliardë euro, Telefonica me 1.4 miliardë euro dhe Drillisch me 1.1 miliardë euro.

Deutsche Telekom kritikoi çmimin e lartë të frekuencave 5G. Kompania tha se kjo do të bëhet pengesë për zgjerimin e rrjetit 5G brenda afateve të parashikuara.

Shefi i operacioneve Gjermane të Vodafone gjithashtu mbështeti qëndrimin e Deutsche Telekom duke thënë se tenderi ka qenë një fatkeqësi për Gjermaninë.



Por për ministrin Gjermane të financave Olaf Scholz, ankandi i frekuencave 5G ka qenë një sukses dhe vendi synon ti përdorë për të financuar zhvillimin e infrastrukturave dixhitale në vend.

Gjenerata më e fundit e teknologjisë celulare shihet si jetike për kompanitë industriale në Gjermani të cilat duan ta përdornin 5G për të avancuar operacionet e tyre kryesisht në makinat autonome dhe internetin e gjërave.

Ankandi i fundi i frekuencave celulare u mbajt në 2015-ën ku u ngritën 5.09 miliardë euro.

*****

Telefonia  5G dhe pandemia e koronavirusit COVID 19 

Në kohën kur pandemia e koronavirusit është përhapur në të gjithë botën, po ashtu janë përhapur dhe teoritë e konspiracionit në lidhje me se çfarë e shkaktoi atë. Disa prej tyre fajësojnë teknologjinë e re 5g.



Në Angli, Australi dhe Shtetet e Bashkuara, aktivistët besojnë se rrjeti teknologjik 5g fshihet pas pandemisë së koronavirusit. Shumë prej tyre madje besojnë se koronavirusi është një mashtrim.

Por, pse i besojnë njerëzit teoritë e konspiracionit?


Në rrënjë të këtij besimi është në fakt mosbesimi tek qeveritë dhe organizatat e mjekësisë. Po ashtu, njerëzit janë veçanërisht të tërhequr nga këto teori gjatë periudhave të krizave.




Shumë prej teoricienëve të teorive konspirative e quajnë veten “kërkuesit e së vërtetës”. Ata punojnë “prapa skenave” dhe “burimi i së keqes” është i padukshëm. Në dallim nga kjo, “burimi i së keqes” në rastin e teorive konspirative në lidhje me rrjetin 5g dhe koronavirusin është i dukshëm, i thjeshtë të identifikohet dhe i aksesueshëm.

Njerëzit në përgjithësi duan që gjërat e komplikuara të thjeshtëzohen. Në rastin e pandemisë ekzistojnë 2 teori konspirative, njëra është zyrtare dhe tjetra jozyrtare. Teoria konspirative zyrtare është e thjeshtë: COVID 19 u transferua nga kafshët tek njeriu.



 Teoria jozyrtare lidh teknologjinë 5g me përhapjen e pandemisë. Popullariteti i kësaj teorie nga ana tjetër ka të bëjë me mosbesimin tek teoritë shkencore, ekspertët dhe tek e vërteta. Gjithashtu dhe tek mosbesimi tek qeveritë dhe tek mënyra se si ato reaguan në lidhje me menaxhimin e krizës; nëse reaguan shumë herët apo shumë vonë.


Ajo çka është më shqetësuese është se grupet populiste të djathta po e intensifikojnë këtë klimë mosbesimi. Donald Trump, Mateo Salvini, Jair Bolsonaro dhe Nigel Farange po fitojnë mbështetje duke e portretizuar këtë “luftë” si ajo e liderave të mirë kundër institucioneve të këqia.



Ndarja midis të vërtetave shkencore dhe teorive konspirative është bërë e paqartë deri në nivel qeverish. Ndërhyrjet politike të cilat supozohet që të zgjidhin problemin janë në fakt pjesë e problemit.



Këto problematika bëhen dhe më të rëndësishme në një kohë kur njerëzit janë në izolim dhe kalojnë më shumë kohë se zakonisht në internet. Në kohën kur njerëzit po përpiqen të përshtaten me mënyrën e re të jetesës, të famshmit në Youtube apo “kërkuesit e së vërtetës”, janë duke marrë një vemendje të paprecedentë. 

Megjithëse në Facebook mund të shfaqen udhëzimet zyrtare të qeverive në lidhje me koronavirusin, grupe private përhapin informacion që i kundërshton këto udhëzime.


Pra, 5G është rrjeti i gjeneratës së re të telefonave mobilë dhe premton shpejtësi më të madhe, kohë të përgjigjes më të shpejtë dhe më i besueshëm se teknologjia 4G.


Shpejtësia e një shkarkimi do jetë 5 deri në 10 herë më e shpejtë se tani. Kjo do thotë se një film do të shkarkohet brenda disa sekondave dhe jo në disa minuta. Përgjatë viteve në vijim do të bëhet edhe më i shpejt teksa teknologjia përparon.

Ndoshta gjëja më e rëdnësishme që 5G do të bëjë për përdoruesit është kapaciteti më i madh, që do të thotë se më shumë përdorues do të lidhen në të njejtën kohë.

Kjo do u nevojitet shumë personave që dëshirojnë shpejtësi të madhe dhe që jetojnë në zona me popullësi të dendur. 4G shpesh ka pasur probleme si për shembull kur keni pasur sinjal të plotë në telefonë por rrjeti po punonte jashtëzakonisht ngadalë.



Nuk pritet që të kushtojë shumë më shtrenjtë. 

Në Britani parashikohet që të kushtojë vetëm 5 funta më shumë se rrjeti 4G.


Për të e përdorur rrjetin 5G ju duhet një telefon i menqur me një modem 5G. Samsung Galaxy S10, OnePlus 7 Pro janë disa nga këto, si dhe Iphone X poashtu.

Në “Mobile World Congress”, që u mbajt në fund të muajit shkurt në Barcelonë, liderët e sektorit theksuan se 5G do të jetë revolucioni i ardhshëm mobil.

Ekspertët thonë se rrjeti mund të vihet në përdorim vitin e ardhshëm. Avantazhet e tij janë shumta: shpejtësia e rrjetit dhe koha që i nevojitet mundëson krijimin e ‘smart city’, ndërhyrjet kirurgjikale në distancë dhe download-ime më të shpejta, midis funksioneve të tjera të panumërta.

Një grup prej 170 shkencëtarësh kanë ngritur shqetësimin rreth teknologjisë në Bashkimin Evropian, duke u bërë thirrje vendeve të BE-së që të rishikojnë kufijtë e ekspozimit, duke përmendur rreziqet shëndetësore që mund t’u shkaktohen qytetarëve evropianë,telefonia 5 G.

Për të llogaritur rritjen e vëllimit të informacionit që do të transferohet nga rrjetet 5G, do të jetë i nevojshëm më shumë spektër me frekuenca më të larta – tha për Euronews një zëdhënës i Organizatës Botërore të Shëndetësisë (OBSH). Frekuencat më të larta që do të përdoren, do të jenë rreth dhjetë herë më të larta se frekuencat që përdoren nga teknologjitë aktuale të rrjetit – aktualisht deri në disa dhjetëra GHz. Ekzistojnë udhëzimet ndërkombëtare deri në 300 GHz, përtej frekuencave maksimale që janë duke u diskutuar për 5G.

Ndërkohë që Komisioni Ndërkombëtar për Mbrojtjen nga Rrezatimi Jo-jonizues (ICNIRP) po rishikon udhëzimet e tij në lidhje me radiofrekuencën, ka paraqitur një draft këshillash në lidhje me frekuencën e lartë (nga 100 kHz në 300 kHz) për një konsultim publik. “Efekti më i rëndësishëm i ekspozimit ndaj frekuencës së lartë që lidhet me shëndetin dhe sigurinë e njeriut është ngrohja e indeve të ekspozuara” – lexohet në draft.

“Fushat me frekuencë të lartë mund të depërtojnë në trupin e njeriut (sa më e lartë frekuenca, më e ulët është thellësia e penetrimit)… kjo shkakton fërkim e për rrjedhojë nxehtësi”. ICNIRP thotë se efektet akute dhe afatgjata të ekspozimit të frekuencës së lartë nën pragun termik janë studiuar gjerësisht, duke treguar se nuk kanë asnjë pasojë të dëmshme te shëndeti i njeriut.




Se çfarë rreziqesh mund të sjellë rrjeti 5G, “askush nuk i di”, shprehet Dariusz Leszczynski, ekspert i biologjisë molekulare dhe profesor në Universitetin e Helsinkit, në Finlandë.



“Siguria që jepet ndaj shqetësimit në lidhje me rrezatimet e rrjetit 5G mbështetet ekskluzivisht te supozimi se sasi të ulëta rrezatimi janë të sigurta, jo në hulumtime biomjekësore”, shtoi profesori. Në mënyrë të veçantë, pikëpyetja qëndron tek efektet e valëve milimetrike, të njohura si frekuenca jashtëzakonisht të larta, që do të përdorë 5G. 

“Ne nuk e dimë në praktikë ndikimin e tyre në sistemin tonë imunitar”. Valët me frekuencë të lartë penetrojnë vetëm disa milimetra në trup dhe ky përdoret si një argument mbrojtës nga industritë e teknologjisë – por lëkura jonë është organi më i madh i trupit dhe lidhet me gjëra të ndryshme, duke përfshirë edhe përgjigjen imunitare”, shpjegon Leszczynski.

Antena 5G do të jetë e pranishme në çdo makinë dhe shtyllë në qytetet inteligjente dhe sensorët duhet të instalohen edhe në shtëpi, pasi valët milimetrike nuk mund të depërtojnë nëpër mure dhe dritare, shpjegon Leszczynski. 




Por, pjesa më e madhe e rrezatimeve, nuk vijnë nga këtu. “Ashtu si tani, me rrjetet 3G dhe 4G, pjesa më e madhe e rrezatimeve do të vijë nga telefonat celularë”, thotë ai. Antenat do të përçojnë rrezatim më të ulët krahasuar me këtë”. “Rrezatimet nga shtyllat do të jenë të ulëta, përjashto rastin kur jeni pranë tyre”, shtoi prof. Leszczynski.

Leszczynski thotë se mënyra më e mirë për t’u mbrojtur nga rreziqet e panjohura që lidhen me rrjetin 5G është e njëjta këshillë me rrjetin 3G dhe 4G – të kufizoni ekspozimin. 



“Përdoreni telefonin sa të dëshironi, por mos e përdorni kur nuk është e nevojshme”, thotë ai. Është e këshillueshme të tregoheni të kujdesshëm.



 “Parandalimi ka kuptim derisa dyshimet të jenë zhdukur”, thotë Lerchl. “Është ndoshta më mirë të tregoheni të kujdesshëm”.

Përhapje e papërgjegjshme e dezinformatave në Facebook

Nga Flori Bruqi

Kur publikohet ndonjë informacion i pa verifikuar që i prek qytetarët si rrezik për shëndetin e tyre, në periudhë të gjendjes së jashtëzakonshme të shkaktuar nga  pandemia COVID 19 , duhet pasur shumë kujdes se çfarë efekti mund të ketë një postim i tillë. Ky rregull vlen jo vetëm për mediet, por edhe për postimet në rrjetet sociale, pasi edhe ato janë një lloj medie për transmetimin e informacionit dhe nuk mund të shfajësohen nga përgjegjësia. Ekziston një kufi deri në të cilin shpërndarja e postimeve në rrjetet sociale kontribuon për mirëqenien e publikut, ndërsa përtej tij shkakton dëme. Ky kufi janë informacionet e paverifikuara dhe ato nga burime jo të besueshme.

Përhapja e papërgjegjshme e dezinformatave, madje edhe nën pretekstin se kjo bëhet për të mirën e popullatës më të gjerë që duhet të informohet, është e dëmshme, ndërsa shteti, në kuadër të masave që ndërmerren për t’u përballuar me COVID 19 e në vend dhe të gjendjes në të cilën ndodhet Kosova , tduhet  të sanksionoheshin nga Prokuroria e Shtetit.

Fjala vjen në Maqedoi kohë më parë në Facebook është shpërndarë një postim i këtillë:

Ramstore Kapitol, Ramstore Qendër, Tinexi te Teatri i Dramës, Tinexi në rrugën 1 Maji. Kemi informacione se ka pasur të sëmurë me virusin korona. Shmanguni këtyre marketeve

Ky postim, i shpërndarë dhe i komentuar nga shumë individë dhe në grupe, nuk i referohet asnjë informacioni zyrtar nga ndonjëri prej marketeve të përmendura.

Pretendimet se në marketet e përmendura ka pasur punonjës që kanë qenë pozitivë ndaj virusit të rrezikshëm Kovid-19 mund të shkaktojë valë paniku në mesin e qytetarëve që blejnë për çdo ditë ose herë pas here në këto objekte, duke detyruar më shumë njerëz të kërkojnë të testohen nga shërbimet, gjë që mund ta rëndojë edhe më shumë sistemin shëndetësor tashmë të ngarkuar në vend. Të mos flasim për frikën te klientët e këtyre marketeve, që do të mbesin me dilemën, a janë të sëmurë dhe a e përhapin virusin tek të afërmit e tyre, si dhe ku dhe si të vazhdojnë të blejnë artikujt e nevojshëm ushqimorë. Për më tepër, paniku mund të shkaktojë turma dhe tollovi në ato dyqane që nuk përmenden në këtë postim dhe kështu të rrezikohet shëndeti i qytetarëve.

Këtë lajm të rremë së shpejti e demantuan kompanitë, dyqanet e të cilave u gjendën në listë – “Tinex” dhe “Ramstore”. Shpjegi  erdhi edhe nga  vetë “Tinex”-i:

Dëshirojmë t’ju informojmë se këto informata NUK JANË TË VËRTETA dhe se kështu dëmtohet reputacioni i kompanisë sonë.
Punonjësit në të gjitha marketet tona dhe në filialet e tjera janë në gjendje të mirë shëndetësore dhe deri më tani asnjëri prej tyre nuk ka përjetuar ndonjë nga simptomat e virusit.

Shëndeti i klientëve dhe i punonjësve tanë është PRIORITETI YNË MË I MADH gjatë kësaj periudhe dhe nuk do të lejonim që kjo të vihej në dyshim për asnjë arsye!

Ata qytetarëve ua theksojnë informatën në vijim:

Ju lutemi që t’i konsideroni si të sakta dhe relevante informatat që publikohen vetëm nga burime dhe media të verifikuara siç janë Qeveria dhe Ministria e Shëndetësisë.

Përveç kësaj, “Tinex”-i dhe “Ramstore”-i në profilet e tyre në Facebook postojnë rregullisht këshilla dhe informacione të dobishme se si ta mirëmbani higjienën dhe si duhet të sillen blerësit dhe punonjësit në markete gjatë epidemisë.

Në ndërkohë, nga asnjë organ kompetent shtetëror nuk ka ardhur ndonjë informacion se në ndonjërin nga marketet është regjistruar ndonjë rast i punonjësve të sëmurë, e as se ndonjë nga objektet është mbyllur, që do të thotë se nuk ka asnjë informacion të tillë nga një burim relevant.

Për lajmin e rremë për marketet u fol edhe në “Twitter”. Një nga përdoruesit kështu i komentoi këto pohime:

Ky mesazh po qarkullon në “chat”-et në FB, tani arriti edhe tek unë. Kushdo që e filloi këtë përhapje të lajmeve të rreme, dua t’i them: T’I ***** GJITHË ROBTË E SHPISË NË ********. Ju faleminderit për vëmendjen.

Për rrezikun e përhapjes së lajmeve të rreme dhe dezinformatave që mund të kontribuojnë në përhapjen e frikës dhe panikut në kushte të gjendjes në Kosovë  të shkaktuar nga epidemia e koronavirusit në fillim të këtij muaji paralajmëroi edhe Qeveria e Kosovës .

Do ishte e udhës që  përdoruesit e rrjeteve sociale të mos shpërndajnë dhe të mos përhapin lajme të paverifikuara ose “të rreme” për virusin Covid 19, me të cilat krijoet shqetësim dhe panik në mesin e qytetarëve. Lajmet e rreme që krijojnë panik të pabazuar kanë pasoja afatgjata si në gjendjen shoqërore ashtu edhe në shëndetin kolektiv të qytetarëve. Keqpërdorimet e këtilla do të sanksionohen me ligj pasi, kjo në këtë mënyrë shqetësohen qytetarët dhe krijohet panik i panevojshëm. Nuk do të ketë kompromis në sanksionimin e atyre që me vetëdije përhapin lajme të rreme në Kosovë . U bëjmë thirrje mediave dhe përdoruesve të rrjeteve sociale që t’i referohen vetëm të dhënave të lëshuara zyrtarisht nga institucionet kompetente të Ministrisë së Shëndetësisë dhe IKSHK .

 Për të gjitha informatat e nevojshme, kontaktoni Ministrinë e Shëndetësisë së Kosovës , sektorin për marrëdhëniet me publikun të qeverisë ose institucionet e tjera relevante, të cilat vazhdimisht e informojnë publikun me të dhëna të azhurnuara disa herë në ditë.

Nën maskën e ndjeshmërisë dhe shqetësimit të pretenduar për mirëqenien e bashkëqytetarëve të tyre, disa njerëz tregojnë një nivel befasues të papërgjegjësisë në shpërndarjen e informatave të pa verifikuara. 

Vetë-arsyetime e llojit: “Unë ta përcjellë, dikush tjetër le të mendojë”, me të cilat shpërndahen përmbajtje të pa verifikuara dhe alarmante, mund të shkaktojnë dëme të mëdha.

Është e udhës të parandalohën edhe reklamat e disa firmave në
Facebook, Instagram,Twitter etj.që kryen shërbime DDD me preparate jo adekuate(Domestos,Varakin etj)për parandalimin e COVID 19.

Firma të tilla janë edhe pa Licenca adekuate nga MBPZHRK.

Flori Bruqi

Pandemia e virusit SARS-CoV-2 , terren i përshtatshëm për teoritë e konspiracionit

Verën e vitit 2005, presidenti i atëhershëm amerikan, George W. Bush, ishte me pushime në Crawford, Teksas, kur po e lexonte një libër për pandeminë e gripit në vitin 1918. Nuk mundi të mos e përmendte.


Me t’u kthyer në Washington, ai e thirri këshilltaren e tij kryesore të sigurisë kombëtare në Zyrën Ovale dhe i dha asaj librin e historianit John M. Barry, “The Great Influenza”, i cili tregon tregimin rrëqethës të murtajës misterioze që “do të vriste më shumë njerëz se çdo përhapje e çdo sëmundjeje tjetër në historinë e njerëzimit”.

“Duhet ta lexosh këtë”, kujton Fran Townsend t’i ketë thënë presidenti. “Më tha: ‘Shikon, kjo ndodh çdo 100 vjet. Na duhet një strategji kombëtare’”.

Aty lindi edhe plani më gjithëpërfshirës pandemik i vendit – një strategji që përfshinte diagrame për një sistem global paralajmërimi të hershëm, fonde për të zhvilluar teknologji të re, të shpejtë të vaksinave dhe një stok të fortë kombëtar të furnizimeve kritike, siç janë maskat për fytyrë dhe ventilatorët, tha Townsend.

Për tri vitet pasuese, përpjekjet ishim shumë të forta, përfshirë stërvitje ku zyrtarët ushtronin reagimet e tyre, por nuk u mbështet. Pjesë të mëdha të planit ambicioz ose nuk u realizuan në tërësi ose u vendosën krejtësisht nëpër rafte sepse në rend erdhën prioritete dhe kriza të reja.

Por elemente të kësaj përpjekjeje kanë formuar bazën e reagimit kombëtar ndaj pandemisë së koronavirusit që po ndodh tani.

“Përkundër politikës, përkundër ndryshimeve, kur godet një krizë, nxirrni gjithçka keni nga raftet dhe nisi punën nga aty”, tha Townsend.

Kur Bushi për herë të parë u tha ndihmësve të tij se dëshironte të përqendrohej në potencialin e një pandemie globale, shumica prej tyre shfaqën dyshime.

“Reagimi im ishte – e hëngra. Unë po merrem me kundërterrorizëm. Sezon stuhish. Zjarre. Dhe i thash, ‘Çka, çka?’”, tha Townsend. “Më tha, ‘Mund të mos na ndodh në mandatin tonë, por vendi ka nevojë për një plan”.

Gjaët muajve pasues, zyrtarë të kabinetit e kuptuan idenë. Shumica prej tyre kishin qeverisur gjatë sulmeve terroriste të 11 shtatorit, dhe ngjarjet që konsideroheshin vështirë të ndodhnin por me ndikim shumë të madhe, kishin një rezonancë të caktuar.

“Nuk ishte më fantastike të ndërtosh skenarë për aeroplanë që bien nga qielli, apo për antraks që vije me postë”, tha Tom Bossert, i cili punoi në Shtëpinë e Bardhë të Bushit dhe vazhdoi të shërbente si këshilltar i sigurisë kombëtare në administratën Trump. “Nuk ishte diçka e re. Ishte bota në të cilën po jetonim”.

Sipas Bossertit,  ish presidenti amerikan George W.Bushi jo vetëm që insistoi për përgatitjen e një pandemie, por ishte i obsesionuar me të.

Në fjalimin e tij nëntorin e vitit 2005 në Institutin Kombëtar të Shëndetësisë, George W. Bushi paraqiti propozimet e tij për parandalimin e një pandemie – duke sqaruar me shumë precizitet se si pandemia do të përhapej në SHBA. 

Në mesin e atyre në audiencë ishte edhe Dr. Anthony Fauci, lider i reagimit të krizës aktuale, i cili edhe atëherë e edhe tani ishte drejtor i Institutit Kombëtar të Alergjive dhe Sëmundjeve Infektive.

“Pandemia nuk është si një zjarr në pyje”, kishte thënë George W.Bushi në atë kohë. “Nëse kapet herët, mund të fiket me dëme të vogla. Nëse lejohet të përhapet, pa u vënë re, mund të rritet në një ferr që mund të përhapet me shpejtësi përtej kapaciteteve tona për ta kontrolluar atë”.

Presidenti George W. Bush e pranoi se virusi është një fatkeqësi tjetër në krahasim me ato që qeveria federale është ndërtuar për t’i adresuar.

“Të reagosh ndaj një pandemie, na duhet personel mjekësor dhe pajisje adekuate”, kishte thënë George W.Bushi. “Gjatë pandemisë, çdo gjë, nga shiringat deri te shtretërit e spitaleve, respiratorët, maskat dhe pajisjet mbrojtëse, do të jenë në mungesë”.

Bushi u tha shkencëtarëve të mbledhur se do t’u duhet ta zhvillojnë një vaksinë në kohë rekord.

“Nëse godet pandemia, vendi ynë duhet t’i ketë kapacitetet e zhvilluara që do të na mundësojnë të ofrojmë një vaksinë me shpejtësi dhe të prodhojmë sasi të mjaftueshme për të imunizuar çdo amerikan kundër virusit”, ishte shprehur George W. Bushi.

Presidenti amerikan George W.Bushi kishte vendosur të ndante 7 miliardë dollarë për planin e tij. 

Sekretarët e kabinetit të tij urdhëruan stafin e tyre t’i marrin përgatitjet seriozisht. Qeveria hapi edhe ueb-faqen, www.pandemicflu.gov, që edhe sot është e hapur. Por me kalimin e kohës, u bë shumë e vështirë të arsyetoheshin financat, stafi dhe vëmendje, tha Bossert.

“Duhet të keni zotime vjetore buxhetore. Duhet të keni institucione që mund t’u mbijetojnë çdo administrate. Dhe duhet të kenë përvojë në lidership”, tha Bossert said. “Të tria këto mund të ndikohen nga forma jonë e mrekullueshme dhe unike e qeverisjes në të cilën çdo katër vjet e transferoni pushtetin”.

Përmes një zëdhënësi,George W. Bushi refuzoi të komentonte për krizën në zhvillim e sipër apo të diskutojë për reagimin e tanishëm. Por vërejtjet e tij të para 15 vjetëve ende rezonojnë.

“Nëse presim që të na shfaqet një pandemi, do të jetë shumë vonë për t’u përgatitur. Dhe një ditë, shumë jetë mund të humbin pa nevojë sepse dështuam të veprojmë sot”, kishte paralajmëruar George W.Bushi më 2005.

****

Koronavirusi u ka fryrë flakëve të zjarrit të teorive të konspiracionit, propagandës dezinformuese dhe gërryerjes së besimit publik dhe nënvlerësimit të zyrtarëve të shëndetësisë në mënyrë larg më të organizuar se para kohës së shpërthimit të pandemisë.

Pretendimet se virusi është armë e huaj biologjike, një sajesë e qëllimshme për të ndryshuar gjendjen e popullsisë në botë janë gjëra të njohura, të përhapura nga njerëz shpirtzinj. Dhe secili pretendim duket se vetëm sa e përkeqëson edhe më shumë gjendjen në kohë tragjedie botërore, pavarësisht se në çfarë situate është njerëzimi, raporton NYT.

Parakushtet “ideale” për të besuar

Thashethemet rreth ilaçeve sekrete – që shkojnë deri aty sa thonë se mjafton të fikni pajisjet tuaja elektronike ose të hani banane – premtojnë shpresë për mbrojtje nga një kërcënim, të cilin nuk do të mund ta shmangnin edhe liderët botërorë.

Kjo është një bindje e abuzuar pa u bazuar në njohuri, duke luajtur me ndjenjat e njerëzve në kohë paqartësie të madhe shkaku i krizës që ka përmbysur përnjëherë botën. Dhe ndarja e kësaj “njohurie” mund të ofrojë diçka që vështirë se mund ta sjellin mbylljet e disajavshme dhe vdekja: Njëfarë ndjenje agjencie, ndjenjë ndërmjetësimi

“Janë të gjitha parakushtet që njerëzit të besojnë në teori konspiracioni”, ka deklaruar Karen M. Douglas, psikologe sociale, e cila studion besimin në konspiracione në Universitetin e Kentit në Britani të Madhe.

Thashethemet dhe pretendimet e pabesueshme janë përhapur prej të gjitha sojeve të njerëzve, të cilët thjesht kanë humbur betejën për të besuar në deklarimet e arsyeshme dhe shkencore, thonë psikologët, për shkak të hutimit dhe ndjenjës se s’ka kush që mund t’iu ndihmojë.

Naxhije Doçi - Cikë poetik

Naxhije Doçi  -  Prishtinë

PRANVERË E SPROVUAR - 2020

Është stinë pranvere 2020

në Kosovën me kurorëzim lirie

që prej njëzet vjetësh.

Përbetimi i dhënë mbi gjakun e derdhur rrëke,

mbi vuajtjet nëpër dekada robërie

e mbi rrënoja të shkrumbuara etnie

nuk flakërinë siç kemi ëndërruar.

Nuk rrëzëllon me gufim zemre

as bulëzimi i krenarisë së trashëguar

nga të parët tonë lashtorë

spektrit të dëlirë hyjnor

që të kemi dashuri vëllazërore

deri në pakufi

e mirëkuptimin me njëri-tjetrin

shenjtëri.

Në këto ditë të etura për dritësisrë

pranverë e sprovuar në Kosovë

në një anë sëmundja-murtajë

që nga 11 marsi 2020

si Corona Virus i emëruar

e edhe si COVID-19

gadi edhe në krejt globin

trishtim i shtrirë.

Plagë tjetër mbi dhembjen sa një muran

në Kosovë shqiptarët krahëve të ndarë

mbetur udhëve të trembura

rrjedhave në shterrime

me etje të pashuara për gurgullime.

Populli thërret pa pushuar

Kosovë të jemi tok të bashkuar

krejt si mish e thua

si mantelbardhët në vijën e parë

Heronj të paparë.

qofshin përherë të bekuar e krenarë,

Edhe policia jonë

bashkë edhe me ushtrinë krahëshqiponjë

frontin heroikisht e mbajnë,

ashtu si edhe krejt përgjegjësit e përkushtuar

edhe vullnetarët madhështorë e zemërbardhë,

masa e disciplinuar në respektim këshillash

për çmim dhe vlerësim jete.

Populli i Kosovës thërret pa pushuar

Ju të zgjedhurit nga përkushtimi ynë,

nga vota jonë e sinqertë

të jemi thellësisht të bashkuar

që të dalim fitimtar

në luftimin biologjik dhe strategjik

të armikut të padukshëm

të Corona Virusit ziliqarë e vrastar

me emrin edhe Covid-19

që frekueton pa ndalur edhe në Kosovë

për të shuar jetë.

jetë njerëzizh për të shuar

krejt planetin tokë për ta shkretuar.

Prishtinë – 21. 03. 2020

RRI NË SHTËPI - SHPËTO JETË

Është dhjetëditësh i parë i muajit prill 2020

në dukje vërtetë pranverë e dëshmuar

natyra si përherë edhe këtë herë

vrullit të përtërirë me lule e fletë,

me cicërima zogjësh degë më degë

që në nismë agmie të ditës së re

melodi e jehut krahështrirë

në tela lyre komponuar.

Në thellësinë e shpirtit të tronditur

kjo pranverë 2020

në Kosovën me vite e dekada

etur për lirinë e mohuar

e për dashurinë e vërtetë

edhe stinë me buzëqeshje të zbehur

në krahët e erërave të panjohura.

Megjithatë, shpresat e pafajësisë së dëlirë

në krejt dheun tim krahështrirë

lashtor e sublim

përherë të pashuara në jetë

në mbijetim të pakohësisë.

Mendjendriturit e bekuar

shkenctarët mjekësor të përkushtuar

të botës mbarë anë për anë

natë e ditë hovit të pandalur në zbulime

në mundje të sëmundjes tinzare

që merr jetë njerëzish të pafajshëm

CorenaVirusit të panjohur vrastar

llojit të paparë

me emrin edhe COVID-19.

Që stina e radhës,

vera e nxehtë me hovin e saj të shpejt

të flakërojë me buzëqeshje agu

dhe me jehun krahëletë

në fusha e male

dhe në rrjedha të cemta e në det

vargu im me ndjenjësi shpirti

përgjerohet për të vërtetën,

pikturon ikona dashurie për jetën

se jeta është e bukur si shenjtëri

e vetmja bukuri që nuk përsëritet.

Andaj t’i respektojmë mesazhet e hyjnizuara

të dhëna nga zemërbardhët shëndetësorë

të përkushtuarit hirëplotë

në Kosovë e në Botë:

-Rri në Shtëpi - Shpëto jetë-

nga armiku i padukshëm e agresiv

nga Corona Virusi-COVID-19.

Ta vlerësojmë jetën tonë me mençuri,

me dashuri e mirëkuptim ta mbulojmë

edhe mjek të vetvetës të bëhemi,

në frekuentime trishti dhe në përditëshmëri

bashkimin me njëri-tjetrin ta kultivojmë,

urrejtjen e frikën ta largojmë.

Vetëm me guxim e vullnet mund të triumfojmë

mbi armikun e planetit tokë

vrastar e kobëzi.

Prishtinë – 10 prill 2020  

  

NJË JETË NË KËRKIM TË DRITËS

      (Korifeut Destan Bajraktari)

Stinëve me hapekrahje të dehur lirie

në Kosovën flamur shkabë anë e mbanë

flas me emrin tëndë në pllakë mermeri

ngritur në Therandën rrënjëthellë lashtësie

djep në rrjedha zgjimi me dehje frymëzimi

ku u linde ti puls i ndezur orfeik

nga hirësi e etur në ekstazë shprese.

Përbri krahëhapur në përqafim të diellit

gumëzhin hareshëm tempulli i diturisë

me emrin tënd pagëzuar

“Destan Bajraktari”

ta mbanë ison e moteve të derdhura

me dëshmi krenarie kurorëzuar.

Feniks i dëlirë nga hiri yt ripërtrirë

të flakërinë edhe “EMBLEMA E ARTË

për veprimtari jetësore në çështjen kombëtare”,

Mirënjohjet në numër për krijimtari,

të thanë edhe simbol me përkushtim thesari.

Në Prishtinë, ku gjatë bëre jetë sfidimi

një rrugë e emërtuar

ujëvarë zgjimi emri yt,

galeri urtësie.

Penarti pishtar me syrin zjarr

vargëzimesh të derdhura me motive agu

mençuritë popullore në panumërim

një jetë në kërkim të dritës

ritualin e buzëqeshur shqip

me shkronja mrekullie qëndisur

në tërë trinën e trashëguar

në ribashkimin

me gjoks e zemër kërkuar.

Ti pajtimtar i sprovave të mëdha

vëllain me vëlla të përqafuar e doje

shtrëngimin e duarve me thellësi ndjenjësie.

Vetëm kështu shuhen përmallimet thoje,

dhembjet fashiten e plagët shërohen,

pa pikë gjurmësh mbesin ndasitë,

shlirshëm jehojnë shtigjet skaj më skaj

nga melodi e krisur.

Përjetove burgje të tmerrshme

labirinteve të errëta, Fortesë Ifi

përplotë me lagështirë trishti

e minigjallesa gjakpirëse mveshur shtatit

në Rahavec e në Prizrenin lashtor

me vargonj robërie pllakosur,

të shumtat nëpër Serbi

me krime krekosur.

Mesnatave të damkosura deri në shëmtim

torturimet fizike me petk mesjete

nuk kishin kurrë të ndalur mbi ty

deri edhe për vdekje,

UDB-istët kriminelë serbë

dhe argatët mjerana të paguar

edhe mendësinë tënde në fokusim.

Hark ylberi me shkrepje pranvere

në mijëvjeçarin e tretë rrëzëllues

dhjetëvjetësh i dytë në hapërim

kurorëzuar edhe me Mëvehtësi të shumëpritur

Kosova me dekret madhështie të vlerësojë

“MEDALJA PRESIDENCIALE E MERITAVE

të dekorojë.

  

TRE YJE DRITE

(Tre djemëve të mi)

Në skalitje vargjesh purpuri

fjalët më vijnë krejtësisht të krisura

nga gurrë e shpirtit burojnë

praruar me rreze të arta dielli

për tre yje drite në hark ylberi flakëruar

hirësi e pamposhtur në zemër nëne,
për tre djemtë e mi shënjtëri e trashëgimisë

në kështjellën e fatit,

pagëzim i dëlirë në madhështim stinësh

ILIR- krenari e lashtë e rrënjës,

BURIM- thellësi e mrekullisë,

DRILON rrjedhë e dehur cemi

ndër ahishte e lugje të fushëblerta.

Të tretë rrënjëprush mbi qerpikun e dashurisë

me shtatin lis në shteg mali

për fis e plis bardhësie,

dhuratë që më erdhi nga Hyji

si një mrekulli e krisur purpuri,

falënderimi me jeh të derdhur thellësie.

U lindët në kohë etjesh të dehura për liri

furtunash në vazhdim

tre petritat e mi

në shkëlqim drite hirësuar,

që kur ishit fëmijë dhe në vazhdimësi

ecurinë na bënit përherë të lumtur

gjallërinë me porta triumfale,

uratat për ju vullkan i pashuar.

Ju jeni kuptimësia e rrjedhës në gufim

përplotë me buzëqeshje agu

që jetën e zbukuron

edhe përtej së mundshmes.

Edhe në rininë e mugulluar

çdo ditë të re

me ngazëllim krenarie e mbushnit

ëndërrat gurrë e kristaltë në gurgullimë

shtigjeve krahështrira pranverën në bulim.

Në shkollimin bazë dhe në universitet

diturinë mal me borë në rrëzëllimë

për trasim ardhmërie

drejt qëllimit të dëlirë në reflektim.

Edhe trashëgiminë simfoni të komponuar,

nektar vargëzimi në përqafim kohësh

me urtësi e dashuri zemre bekuar. 

Tre yje drite si engjuj bardhësie

ju rritëm me përkushtimin e pathyer

që fisnikëron zgjimin e etur

me përgëzimin sublim që të bëheni vetvetja

kokë e zemër për gjuhë e atdhe

melodi orfeike me jeh kumbimi shtigjeve,

krenari e paskaj për ne.

Prishtinë – prill - 2020