Mirko Shvanic / Zheljka Bashiq Saviq / Esat AhmetiRedaktoi: Lindita Arapi: ART KULTURË EDHE LIBRAT HESHTIN? PËRBALLJA ME TË SHKUARËN E AFËRT NË SERBI

Në libraritë e Beogradit rrallë gjenden autorë që trajtojnë temat nga e kaluara e afërt e Serbisë. Autorët në rajon ka kohë që kanë filluar të merren me tema që trajtojnë këtë çështje. Përse nuk është kështu në Serbi?
Një prej shkrimtarëve i cili është marrë me temat që trajtojnë krimet e luftës është Sreten Ugriçiqi, romancier dhe drejtor i Bibliotekës Popullore të Serbisë. "Nganjëherë më paraqesin edhe si astronom për shkak se kam shkruar librin "Hyrje në astronomi". Bëhet fjalë për qëndrimin tim ironik ndaj atyre që ende besojnë që serbët janë popull hyjnor. Natyrisht, kushdo që merret me këtë popull automatikisht bëhet astronom."
Sreten Ugriçiq bën pjesë tek autorët që me vite lufton kundër shoqërisë, e cila nuk pranon të përballet me krimet e luftës. Në romanin e tij të ri "Heroi i panjohur", një lolo i oborrit mbretëror thotë se serbëve gjithçka iu bie ndërmend vetëm për të mos ndryshuar qëndrimin e tyre ndaj të vërtetës
.Bildunterschrift: Pamje nga Beogradi
Ugriçiq: Serbia është humbëse edhe nga ana morale
Megjithatë është fakt se është në rritje numri i autorëve serbë që shkruajnë për të kaluarën e afërt. Këtu bën pjesë edhe Vladimir Bajac dhe Vladimir Pishtalo, të cilët me lexuesin komunikojnë përmes alegorisë dhe metaforës. "Është paradoks se krijohet përshtypja që trauma jonë është më e thellë se ajo e kroatëve, e boshnjakëve apo e shqiptarëve të Kosovës. Përse? Për shkak se ne kemi pësuar një humbje morale. Ne kemi mundur vetveten. Pasi që të tjerët nuk e kanë pasur këtë problem kanë mundur më herët të fillojnë të merren me të kaluarën e afërt edhe në fushën e letërsisë. Por ky nuk është justifikim. Përkundrazi. Pikërisht për shkak të faktit se kemi të bëjmë me një humbje kaq të thellë ne e kemi për detyrë që ballafaqimin me këtë temë ta vendosim në plan të parë", thotë Ugriçiq.
Me këtë temë zakonisht merren autorët e rinj dhe atë në rrafshin poetik, politik dhe provokues. Dragana Mladenoviq është poetesha e parë që ka botuar një përmbledhje poezish që trajton krimet e luftës. "Mendoj se është diçka e vjetëruar të shkruash për raportet ndërnjerëzore. Unë e kam përjetuar personalisht se si një kriminel lufte kishte gjetur strehim tek një familje që e njihja. Atëherë e kam kuptuar se njerëz të tillë ka kudo. Ky kriminel i luftës në poezitë e mia është përfaqësues i të gjithë atyre", thotë Dragana Mladenoviq. Libri me poezi "Të Afërmit" i Dragana Mladenoviqit me ballafaqimin e saj të guximshëm me të kaluarën e afërt shënon një risi në letërsinë serbe.

Poezi nga THANI NAQO :BALADA E NUSES SË ZEMËRUAR

Zogjtë u kthyen, ti s’u ktheve,
Ike, the: "Shpejt do të vij".
Drithëron bryma përmbi gjerdhe,
Më gënjeve, pse, s’e di!


Ikën zogjtë, unë prapë të prita,
Sypërlotur jam përherë.
Numëroj vitet nëpër gishta,
Dhjetë dimra zbardhin dhenë.


Unë e zeza, fatin lidha,
Me premtimin që më dhe.
Si dëborë qëmtojnë thinjat,
Mbeta mbyllur kallogre.


Ikën shoqkat, fatin gjetën,
Të gjithë shkojnë diku tej.
Marr guxim dhe gënjej veten,
Me not të nisem të të gjej.


Kush e di ç’bën atyre anëve,
Syri im ty nuk të sheh.
Me të tjera shuan zjarre,
Xhelozia po më gërryen.


M’erdhën fjalë se ke një tjetër,
M’e mirë se unë të jetë ajo?
Jam nuse e re, s’jam e vjetër,
Çapkënia unë, e mjera-o!


Do duroj gjer në pranverë,
Nëse ti do të mungosh,
Fole balti nën strehë,
S’kam dëshirë më të shoh.


Do duroj sa të vijë vjeshta,
Të takoj shtegtarin e fundit,
T’i shkul thinjat nëpër leshra,
T’ia dërgoj kujtim burrit.


Do duroj sa të dalë dimri,
Fustanshkurtën do të vesh,
Dikujt tjetër t’i shkel syrin,
Kur të kthehesh s’do t’më gjesh!...

Nga QERIM UJKANI : A PO VETËVRITET ARTI YNË

Nobelisti turk, Orhan Pamuk, thotë: "Denigrimi i shkrimtarit (pra i artistit, plotësimi ynë) është paralajmërim i ditëve të zeza dhe të paparashikueshme për një vend"

Vetëvrasja tashmë është një dukuri në shoqërinë sonë, të cilën ajo pothuaj nuk e ka njohur në të kaluarën. Atë nuk e ka njohur as në të kaluarën e afërt, kur mbi popullin tonë okupuesi fashizoid serbomadh ushtronte gjenocidin e dytë pas atij nazifashist në Evropë. Vetëvrasja ishte përjashtuar nga populli ynë, i cili po luftonte për jetë a vdekje për të mbijetuar, sepse po shihte dritën premtuese në fund të tunelit. Ajo ishte shpresa për të ardhmen. Ai ishte vetë shpresa dhe e ardhmja.

Mirëpo, menjëherë pas luftës, duke nisur nga vetë krerët që i prinin asaj, lufta për liri u zëvendësua nga lufta për pushtet, pasurim të shpejtë të tyre dhe familjarëve të tyre, fiseve dhe vendeve të tyre prej nga vinin, krahinës, fshatit, lagjes e kështu me radhë. Kategori të tëra njerëzish që përbëjnë shumicën absolute të popullatës u injoruan, u izoluan dhe u paralizuan plotësisht. Papunësia dhe varfëria në rritje të vazhdueshme arriti askun e mospërballimit. Për shumë kë vetëvrasja mbeti një hije e kobshme mbi kokën e tij.

Kësaj së keqeje të madhe nuk i shpëtuan as artistët tanë. Vetëvrasja e aktorit të madh, me famë botërore, Bekim Fehmiut, u pasua nga Llazi Sërbo, po ashtu një aktor tjetër i talentuar. S`ka se si që këto dy vetëvrasje të mos merren si një paralajmërim kobzi për vazhdimin e tyre me të tjerë artistë, jo të paktë, të tmerruar me trajtimin e tyre dhe të artit tonë në përgjithësi. Ky trajtim u pa qartë në shfaqjen e tij të shëmtuar, aspak civilizuese dhe kombëtare, në rastin e Bekim Fehmiut, ambasadorit të madh të shqiptarësisë në botë, kur Parlamenti i Kosovës në seancën e vet menjëherë pas aktit tragjik nuk denjoi të mbante një minutë heshtje në nderim të tij! Athua çfarë do të bënte sikur të rastiste që në mandatin e tij të merrte lajmin për vdekjen e gjeniut shqiptar të skenës, Aleksandër Mojsiut? Nuk është e besueshme se do të vepronte ndryshe. Andaj, kuptohet vetiu se ndonjë arsyetim eventual se as njëri e as tjetri nuk kanë luajtur në skenën, përkatësisht në filmin shqiptar, do të ishte i paqëndrueshëm. Ata ishin ambasadorë kombëtarë, të cilët çuan me krenari përkatësinë e tyre kombëtare shqiptare gjithandej nëpër botë.

Sidoqoftë, artistëve shqiptarë të Kosovës rrallëkund në botë u zihet fryma njak nga denigrimi i tyre i vazhdueshëm nga shoqëria e organizuar. Kjo e shtyri shkrimtarin tonë të shquar, Rifat Kukajn, që ndonjë muaj para vdekjes së tij të natyrshme të klithte plot mllef në një tribunë televizive në Prishtinë se "më shumë kujdeset Evropa për qentë sesa Kosova për shkrimtarët e vet"! Fjala e shkrimtarit është argument i së vërtetës, kjo është provuar aq e aq herë në të kaluarën dhe sot, por shoqëria e organizuar tek ne rri pa lëvizur në primitivizmin e vet dhe tash dhjetë vjet nuk bën as hapin më të vogël drejt qytetërimit të mirëfilltë. Nuk do të dijë se kultura është letërnjoftim i një kombi.

Nobelisti turk, Orhan Pamuk, thotë: "Denigrimi i shkrimtarit (pra i artistit, plotësimi ynë) është paralajmërim i ditëve të zeza dhe të paparashikueshme për një vend". Mbetet të lutemi që të mos ndodhë kjo dhe të bëjmë gjithçka për tejkalimin e prapësisë që po e ngulfat trevën tonë e që nuk mund të arsyetohet, sikundër tentohet, me transicionin. Ai nuk zgjat njëqind vjet!

ARKIVAT BOTËRORE PËR PROBLEMIN SHQIPËTAR.

Për herë të parë përmendet ne 1808 nga Gjeografi gjerman A.Zeune (cojne),emri i gadishullit të Ballkanit.Vjen nga turqishtja "ballkan-mal inati."

Mendojeni se sa dashamirës janë për njëri tjetrin ballkanasit ?



- Në vitin 1875 në Botimin e nëntë të Enciklopedisë Britanike si dhe në "Times" të Londrës 1878 nuk përmendet kurr Gadishulli Ballkanik,por Gadishulli Ilir (!) Nuk përmendet as në Fjalorin e Përgjithshëm Enciklopedik të shkruar në Paris më vitin 1879 nga Vivien de Saint Martin por përsëri gadishulli ilir.



- Studiuesi për Bizantin BURY - anglez përherë e përmend Gadishulli Ilir Nga del pra KOSOVA që qënka e serbëve kur pasardhësit e ilirëve jemi nè dhe vetëm nè.



- Në Vjenë më 1913 një studiues kroat Millan Shuflaj shkruan tek vëllimi i parë "Acta et Diplomata res Albaniae mediae actatis illustrantia " që të gjitha informacionet për këtë

vend e për këtë komb na i japin vetëm armiqtë e Shqipërisë¨...(!)



- Ka nga shkrimet e normandëve të lashtë se kur erdhi në brigjet e Shqipërisë Robert Guiskardi , përdorej e shkruar gjuha shqipe ! Si neglizhentë të tillë shqipëtarët janë të vetmit popuj të lashtë të europës juglindore që nuk kanë as monumente kulture dhe as arkiva kombëtare.Një dorë tepër tinzare i ka plaçkitur ato ! Ndërsa të shkolluarit shqipëtarë kanë punuar përherë jashtë teritorit etnik të saj dhe kanë shkruar gjithmonë në gjuhë të huaj (!) Estienët - familja e shquar e filologëve francezë është me origjinë shqiptare siç është dhe Koçi Bej - "Monteskieja i osmanëve " nga Korça (!)

Ky informacion na vjen nga studiuesi i shquar gjerman Franz Babinger në vitin 1927 tek " Die Geschichtsschreiber der Osmanen ," botuar në Leipzig (fq.184).



- Fatkeqësisht në kapërcyell të viteve 1918 kur përfundoj Lufta e Parë Botërore , Sekretari i Shtetit Amerikan asokohe zotri Robert Llansing kishte përshtypjen se Shqipëria ndodhej diku në Amerikën e Jugut .(!)



- Wiliam Shakespeare skenën më të bukur të komedisë së anglezëve "Nata e dymbëdhjetë " e vendos në ILIRI .



- Në vitin 1913 kur në dhomën e lordëve u pyet delegacioni shqipëtar djallëzisht : - ja po u japim të drejtë të qeveriseni, po çfarë do eksportoni që të paguani shpenzimet e qeverisë suaj ? Dikush u përgjigj me ironi : - Gurë ! Ejani vizitoni Shqipërinë të shihni se sa vend i begatë është !?...( arrogancë kur dihen pasuritë tona). Mbajmë vendin e dytë në botë për rezervat e kromit(!).



- Në Londër më 1927 boton Paul Edmonds " To the land of the Eagle " ku Shqipëria atnike quhet "kopështi shkëmbor i Europës Juglindore " thotë : Zotërinj të nderuar në Fushën e Martinajve që etimologjia sërbe e quan Triepçe - të Kosovës prodhohet 24.37 % e arit europian .



- Po në vitin 1927 në Shtutgart Hartografi Gjerman Herbert Louis e krahason Shqipërinë me Kaliforninë e Jugut .Bregdetin e saj perlë .



- Në vitin 1813 Lordi Brauton - mik i Lord Bayron me emrin Jacobs Hobhouse, boton " A Jorney through Albania " ( vëll .I fq.137 ) tekstualisht që: Kultura e shqipëtarëve mund ti kishej zili dhe nga europianët më të qytetëruar .



- Ndërsa, ja se çfarë shkruan zonja Edith Durham në 1920 tek: "Tëenty Years of Balkan Tangle" apo në vitin 1905 tek

"The Burden of the Balkans" , ( fq.,124 dhe fq.217 respektivisht krahasohet ky vend e ky popull me Uellsin e Veriut (!)



- Kur dihet shovinizmi i Kishës Ortodokse Sllave - Jyrien de La Gravierë na sjell tek "La station du Levant" në vitin 1876 vëll II.fq.89 lluksin e mentalitetit shqipëtar duke shkruar " ...Kombësia i bashkon shqiptarët shumë më tepër se sa i ndan feja ."



- Ndërsa Hobhouse në f1q.147-148 të " A Jorney through Albania" na bën të ditur se nga viti 1878 deri më 1920 ( Lidhja e Prizrenit dhe Pushtimi Italian ) ,grekët e serbët pretendojnë se nuk ekziston kombi Shqipëtar (!) ... Fuqitë e Mëdha kanë qeshur me ta. Biles një diplomat europian i pyeti :- a ka dallim kisha greke nga kombësia greke, apo kisha sërbe nga kombësia sërbe ?..."



- Në vitin 1914 Weadham Peacock tek vepra e vet "Albania : The foundling State of Europe" ,(fq.177) na bën të ditur : " Vetëdija europiane e njeh kombësinë shqipëtare.Por ndërmjet sllavëve dhe tyre ka disa shekuj hakmarrjeje.Shqiptari e sheh sllavin si pushtues dhe grabitës. Ndërsa sllavi e sheh shqiptarin si njeri të padëshirueshëm. Duke patur një përparsi tepër të çmuar që sllavi është treguar më i shkathët në shkrimet e veta, ndonse ka ardhur në mes shekujve VII e XI-të,duke e gjetur shqiptarin autokton(!),e konsideron shqiptarin si bandit dhe grabitës të fshatrave sllave ( !) .Në fakt -vazhdon autori - tjetër kush e ka mizën nën kësulë ..."( në nderim ka marrë emrin PEACOCK kompjuteri portativ - lap top shenim i imi - A.Doçi)



- W.M.Leake në vitin 1804 boton në Londër "Travels in Northern Greece" ( vëll.I.fq.43 ) që " Ndrysh nga kombet e tjerë të gadishullit që dallojnë thellësisht besimin fetar,shqipëtarët nuk thonë as jemi turq,as jemi të krishterë , por thjeshtë e prerazi jemi shqipëtar ! Sa dinakëri treguan Akademia e Beogradit , çupriloviqët , e rankoviqët kur dëbuan 500 mijë shqipëtarë gjoja se ishin turq në vitin 1956 ¨.



- Kleriku i Lartë i Kishës Angleze Hirësi e Tij T.S.Hughes na shkruan në veprën e vet "Travels in Greece and Albania" (bot.2.vëll.II.fq.108 Londër 1830 ) se Burrat më të Mëdhenj të Turqisë janë me origjinë shqipëtare(!).



- Historiani i Kryengritjes Greke Xhorxh Finlej pasi analizon karateristikat dhe cilësitë e shqipëtarëve në krahasim me fqinjët e vet na tregon tek "Histori of Greece " (bot.Oksford 1877 vell.VI.fq.31 ) se Shqiparët e donin të vertetën dhe ishin të ndershëm .



- Në librin e vet "Turkey and ist People" Edëin Pears bot.2 fq.167 në Londër vlerson 5 cilësi të shqipëtarve që janë: PAVARËSIA,KALORSIA,MIRËSJELLJA,TOLERANCA dhe BESNIKËRIA Shqipëtarët nuk janë turma dhe as primitivë !



- 14 nëntor 1908 mblidhet në Manastir Kongresi Alfabetit (shif gazetën “Dritë e Selanikut” botues Mit’hat Bej Frashëri – sekretar general i Komandantit të Përgjithëshm të Rumelisë.) President i Kongresit Abat Prend Doçi, Kryetar i Kuvendit At Gjergj Fishta OFM, Kryetar i Komisisë Kombëtare për alfabetin (njiherit përfaqsues i arbëreshëve Luvigj Gurakuqi. Meqë Abat Doçi ishte në arrest pa leje dalje nga Shkodra, propozon që kryetar të zgjidhet “vllau jonë toskë, biri i Avdyl Bej Vithkuqarit (Frashëri) si kryetar. “Unë gabova rëndë – shkruan botuesi Avdyl Frashëri tek gazeta e tij “Dritë e Selanikut” në nëntor 1908;- sepse morra me vehte ambasadorin turk dhe atë të Carit të Rusisë. Mandej hodha mejtimin tem për të pëlqyer ja harfet turçe, ja ciriliket e orthodhoksië. Por burri i mënçur perëndimor Luvigj Gurakuqi ngulmoi të bëhet llatini. Ndërsa i shquari Dom Ndre Mjeda, si kryetar i shoqërisë “Agimi” i shkolluar në Zagreb, na propozoi jekratishten (allfabethin kroato – slloven me bishta nën shkronjën S apo mbi shkronjën C. Për të thënë SH apo Ç të fortë)



- Lexoni në revistën "ALBANIEN" botuar më 1927 në Shtugart ku Herbert Louis na citon: "Në Shqipëri nuk ka masa indiferente.Atje çdo individ është i gatshëm të marrë nismë të fuqishme. Shqiptari e ka ndjenjën e vetëbesimit më të fortë se çdo gjë !..." Sa bajate dhe e pakripë,sa e ndryshkur dhe e mykur tingëllon ajo që ligësia e diplomacisë shovene e arrogante i quan shqipëtarët si "të pa zot për tu vetëqeverisur " .



PSE LAKMOHET KOSOVA!?

Pasuria e saj është sipas shifrave të mëposhtëme të marra nga burimet e sigurta të Europës.

Pb dhe Zn rreth 75.2% të Europës (50 miljon ton)

Au, Argj, 100% të ishjugosllavisë

Galium, germanium. Talium, selen, telur (20% të arit në botë)

20 miljon ton Nikel.

7 miljon ton mangan, borr, zhivë, barit, azbest dhe mikë. Rreth 1.200 t/vit x 1200 usd/toni= 8.400.000.000. usd/vit kjo e barabartë me 12 fishin e borxhit kombëtare prej 600 miljon usd të Firmave piramidale.

450 mijë hektarë pyje!

24 vjeç mosha mesatare. Mbi 5 fëmijë për çdo familje!

Vrasjet e linçimet në Kosovë dy fishuan vdekshmërinë në 90 vetë për 1 mijë banorë kur ishjugosllavija e kishte 40 vetë/1 mijë banorë.

260.ooo vetë papunë!

1914 u vran¨60 mijë vetë. dhe u vendosën 60 mijë kolonë serbë.

Grabitën 200.000 hektarë tokë.

Më 1941 u përzunë 250.ooo Shqiptarë drejt Azisë e Turqisë!

Nuk duhen harruar!

Komitetit i Mbrojtjes Kombëtare të Kosovës 1918 -1924 me pjesmarrjen:

Djelmnia e Shalës me në krye Mehmet Shpendin 32.ooo luftëtarë.

Trupat e Is Boletinit 72.000 luftëtarë

Më 1920 u fitua beteja e Llapit!

1923 u çlirua Drenica e Zagorthi

Më 1933 mbas 10 vite lufte arriti Sërbia të vendosë thundrën e vet duke djegur e shkaktrruar.

Më 8 shtator 1943 u firmos dhe u vendos Pakti i çlirimit të Kosovës Shqiptaro - Gjerman, por pllakosën brigadat e kuqe, u masakruan 5.000 në Tivar dhe 3.000 në Gjilan.(Lexoni testamentin historik të Shaban Haxhi Pacit (Demaliaj) komandant i brigadës së 7 shqiptare, ku tregon tradhëtinë e komunistave shqiptarë duke e lënë Kosovën në duart e serbëve)

Shëm: Ju rekomandoj vepren gjigande te FAIK BEJ KONITZA, ku janë hedhur fakte dhe 50 vite radhazi nuk i ka botuar Instituti Marxist - Leninist i Nexhmije Xhuglinit.

Skënder Buçpapaj, poet jo vetëm i Atdheut , studim nga Cerciz Loloci

 

 

 

“Frika nga Atdheu”, një lartësim i poezisë shqipe

“Jo vetëm e thjesht nga ky vëllim, por duke parë tërë krijimtarinë e Skënder Buçpapajt, mund të pohohet pa drojë se ai është  një krijues i rëndësishëm  i letrave shqipe. I mërguar si poetë të tjerë të kahershëm dhe të rinj, kushdo vëren lehtë se motivi shqiptar është i gjithgjendshëm, veçse në këtë botim ka një shumllojshmëri të mjeteve shprehëse, ka më shumë elegancë fjale, çka e bën autorin njësoj të lexueshëm si nga bashkëkombasit e tij ashtu edhe nga europianët e më gjerë.Nuk ka dyshim se përmbledhja më e re e Skënder Buçpapajt është një lartësim i poezisë shqipe.”

Nga Çerçiz Loloçi

Këtu e një vit më parë shtëpia botuese “Nacional” publikoi librin më të ri të poetit, publicistit dhe estetit Skënder Buçpapajaj “Frika nga atdheu” që duhet thënë se e plotëson më mirë individualitetin e këtij autori të njohur brenda dhe jashtë vendit, si  dhe sjell një ndihmesë të ndjeshme në letrat shqipe. I konceptuar në shtatë cikle: “Agon nata”, “Rima”, “Shkumbini”, “Ritme”, “Frika nga atdheu”, “Moj e mira” dhe “Cikël më vete” si dhe duke përdorur në vend të hyrjes një përgjëratë për të ndjerën nënë, Buçpapaj rivjen para lexuesit, më i plotë, me shumësi motivesh dhe më një formë artistike që rrallë gjendet në autorë të tjerë shqiptarë. Megjithëse nga një trevë e rëndësishme ku nuk mungojnë emra të tjerë të spikatur të prozës dhe të poezisë shqipe, Bupapaj bën kujdes të mos përsëris askënd dhe të depërtojë atje ku nuk shkojnë kolegët e tij të kësaj zone apo edhe të krejt viseve shqiptare. Pavarësisht se çdo cikël në këtë vëllim prej treqind faqesh, mund të rrijë edhe si libër më vete, autori duket sikur ka pasur një ngutje për të trajtuar tema të mëdha e të vogla, për të qenë më përfaqësues dhe në gjithsecilën prej tyre të japë një mesazh poetik.

Autori ka preferuar ta çelë këtë vëllim me një poezi për nënën, por kushdo që e lexon sa ç’mëson për humbjen e një njeriu të çmuar të vetë poetit, aq sjell nëpër mend dhe ikje pa kthim nënash të të tjerëve.

Në 27 maj 2007, ndërroi jetë në Tiranë, kryeqytetin e

Shqipërisë, Gjylë Buçpapaj, nënë, gjyshe, stërgjyshe…

Kështu nis përgjërata për nënën që ka ikur në muajin e luleve dhe ashtu si në lindje, edhe në vdekje shoqërohej nga Zoti e s’bëzanin as zogjtë, insektet, avionët, yjet… Poeti i jep një përmasë kozmike largimit të nënës së tij dhe midis rreshtave nuk ke se si të mos ndjesh edhe kujën. Jo vetëm kjo poezi, por edhe mjaft të tjera të krijojnë ndjesinë e pasaktë se motivet autobiografike zënë vend qëndror në këtë përmbledhje; përpos tyre dha falë titullimit të librit autori do të thotë se atdheu fillon nga secili prej nesh, nëna, babai, vëllezërit, të afërmit; akoma më tej fshati, krahina, zona ku secili më vete dhe bashkë ka përgjegjësinë ndaj tij.  

Po aq sa motivet autobiografike, autofamiljare, edhe motivet e mërgimit zënë një vend të gjerë në përmbledhjen e fundit poetike, por Buçpapaj bën kujdes që të jetë sa më origjinal dhe që këtë temë ta shkojë në funksion të atdheut.

Jo vetëm e thjesht nga ky vëllim, por duke parë tërë krijimtarinë e Skënder Buçpapajt, mund të pohohet pa drojë se ai është  një krijues i rëndësishëm  i letrave shqipe. I mërguar si poetë të tjerë të kahershëm dhe të rinj, kushdo vëren lehtë se motivi shqiptar është i gjithgjendshëm, veçse në këtë botim ka një shumllojshmëri të mjeteve shprehëse, ka më shumë elegancë fjale, çka e bën autorin njësoj të lexueshëm si nga bashkëkombasit e tij ashtu edhe nga europianët e më gjerë.  

 Nuk ka dyshim se përmbledhja më e re e Skënder Buçpapajt është një lartësim i poezisë shqipe. Autori boton rrallë krijimtari artistike, por, teksa troket me një vëllim të ri, menjëherë do të tërheqë vëmendjen e kritikës dhe të lexuesve me rrëfimet tronditëse që të mbeten gjatë në kujtesë.

http://www.gazeta-nacional.com/index.php/kryesore/3648.html

Jeta dhe vdekja

nga Anton Pashku

 

 

Nuk e pa ma diellin tue u luhatë në valëzat e lehta të lumit të gjanë; e kishin mëshefë  mbas shpinës së tyne kodrat, përmoi të cilat qielli ishte i shkarravitun pa kurrëfarë lidhje, si prej dorës së përlyeme të fëmisë, me ngjyrë të kuqe, të cilën ai mandej mundohet me e fshi ngutshëm, tinëz nanës. Ktheu kryet dhe zu të kundrojë lëvizjet e gjalla të peshqve të vegjël, të cilët bridhshin papra bregut  atypari, rreth kambëve të tij të zhytuna n’ujin e kthjellët që pranë bregut asht i vokët dhe gati i palëvizshëm.

Për çdo mbramje ia kishte anda me ardhë e me i llapërçitë kambët në lum, me soditë syprinën e tij që zhubravitet vetem prej ndonji peshku që këcen, përhidhet dreqnisht n’ajër e, tue i vetue luspat e barkut, përdridhet edhe nja dy a tri herë, rrëxohet dhe zhytet n’ujë ku, në fillim, sajohen shum valëza të vogla që shkojnë lehtas tue u përhapë ngadalë kah bregu. Kjo lojë i pëlqente. Lojë e valëzave të qeta. Dhe, sa herë që rrin ulë në vendin e tij të zakonshëm, këtu, aty pak ma poshtë burimit të cemtë, shikimi i tij ndalet gjithmonë tue shetitë nëpër to, prej valëzës në valëz, në krahnorët e të cilave dridhet, përkundet andshëm si me dashtë me ra me fjetë dielli që, ashtu si shef ky, i duket se asht tue u kotë. N’ato çaste i duket se pushon. Si foshnjë. Si fëmi. Dhe- ate përherë ia ka pasë anda me e pa. Ashtu të çkujdesun. Tue ndejtë lirisht. Të qetë. Por, kështu ndodh kur asht mot i mirë, si ky që asht tue zgjatë sa ditë, sa kohë. E kaherë ka që nuk i ka ndodhë mos me e pa. Vetëm njiherë i ndodhi. Atëherë kur lumi i ishte dukë si ndonji rrugaç që thyen e vjedh çdo gja që sheh përpara ...

Atëherë kishte qenë mëngjez. Të gjithë grepat i kishte pasë lëshue me zanë peshq. Kudo përreth kishte ra në pre një heshtje e randë, të cilën mezi mundnin me e përtypë gjelat me kikirimën e tyne. Kishte pasë zgjedhë barkën e tij për me lundrue në lumin që i dukej se rridhte qetësisht, ndërsa atje larg, si këlbaza të mëdha, shiheshin vransinat që ishin turrë me kaplue qiellin. N’at çast i kishte ra ndërmend se, në mbramje, ia kishte pasë qëllue shum bukur se moti do të vërshonte  e të mirrte tanë  fushën- edhe pse gati të gjithë tjerët kishin pasë profetizue mot të mirë. Prap e kishte lidhë barkën në vendin e saj dhe ishte ulë pranë grepave e, tue shikue syprinën e lumit që kishte marrë nji ngjyrë të mbyllët, mbështuell cigaren. Grepat nuk lëviznin vendi që kishte qenë gjithmonë i pasun me ta, kishte ndie se si në dorë e kishte pasë lagë nji pikë e madhe shiu. Ajo ishte përhapë nëpër lëkurën e dorës së tij, dhe ky ishte pasë mbetë tue shikue me nji buazëqeshje disi të pakuptimtë. Mandej kishte pa nji pe të hollë zjarri tue gjarpnue nëpër qiell. Mbas saj ishte ndëgjue nji murmurimë e gjatë, së pari e fortë, shum e fortë, që kishte ardhë  tue u zvoglue, fashitë. Dhe, prap-heshtje e zapllueshme, të cilën kaherë  nuk e kishte pasë ndie aq të randë. I dukej se ajri ishte rrallue. E përreth, ishte terrinë. Ndëgjonte ma thekshëm zhumhurin e valëve kah rrahshin barkën e tij, që puthte bregun orë e çast. Edhe grepat luejshin me ujin, ose ma mirë me thanë, uji me ta. Dhe kishte vështrue: vendi i dukej si i shkretë dhe nuk mundej me pa tjetër, përveç nji kalorsi që e diktoi tue ardhë Xhadës së Madhe. Ishte i krrusun dhe, këtij, n’çast, ia kishte pasë marrë mendja se ai ishte i plaguem.i kishte dalë përpara me e pyetë se prej nga vinte ashtu, por ai i kishte thanë se duhej të shkonte nalt, atje te Lugu i Karcejve. Atje lumi me siguri kishte dalë prej shtratit të vet. Kishte gufue. Dhe ndjeu disi, në shpirt, njifarë parandjenje të zymtë, e cila e kishte përshkue nëpër tanë trupin e tij. Tash i dhimbeshin njerzit që ndodheshin atje, te Lugu i Karcejve, tue u mundue me e ndalë, me e vu për shtrat të vet lumin që vinte gjithnji e ma tepër, shum e ma shum, tue u trazue, tue ardhë ma i trubullt.

Grepat i muerën valët dhe ky, për nji çast, mbeti tue shikue kah tretshin teposhtë. Barka ishte plot me ujë, kurse përskaj shavarit të madh syni i zu në diçka të pajetë, që notonte nëpër lum. I ra përreth, zdathi opingat, përvoli pantollonat deri në gjujë, hyni n’ujin e shqetësuem dhe – dora i ndeshi në trupin e nji ushtari të vdekun. E tërhoq në breg. Ky nuk kishte pa kurr aso petkash ushtarake. Ushtarët që kishte pa në qytet kishin rrobe e kapele tjera. Në gjoks kishte pasë nji pllakë me disa shkronja dhe fjalë të nji gjuhe të huej, kurse në brez të ngjeshun  këllëfin e thatë të revoles. Kishte pasë edhe çizme të mira. Njiherë i kishte shkue mendja ma ia marrë, por menjiherë i ishin kujtue fjalët e babës që i kishte thanë se – asht keq me marrë gja prej të vdekunit. Padashas, fare padashas për ku me dijtë se çka i shpëtoi dora dhe shtyni ushtarin e huej, i cili në setër kishte nji medalje që në të vërtetë ishte njifarë kryqi si i thyem. Valët e kapën, e rrëmbyen ushtarin e huej dhe shkonin  tue e shty përpara. Ky e shikonte at trup që gjithnji e ma tepër zvogëlohej në sy, pa dijtë mirë se pse u tregue aq i ftohtë ndaj tij dhe ma në fund  nuk e nxuer në breg. Shum pak ia trazoi ndiesit ai trup i atij ushtari të huej. Dhe, në heshtje, ia kishte kthye shpinën. Ishte ulë pranë barkës, përskaj të cilës notonte nji tra. Prej blozës, me të cilën ishte e përlyeme, ia muer mendja se ishte i kulmit të ndonji shtëpije. Mandej mbi valë pa edhe nji derë. Dikur edhe nji shtrat. U shtang. Për bri barkës u përplas nji trup fëmije. Këte nuk e kishte pa deri më tash. I ishte dukë se kishte pasë gufue prej mbrendësisë së valëve. Hyni n’ujë deri në shokë, e muer fëminë, e lëshoi në breg dhe – u ndal tue e shikue. S’e njihte. Në sytë e tij shikoi diçka si të fikun me zor. Kjo gja e pikëlloi. Dhe muer kupinin, rrëmihu me te dheun dhe e vorrosi aty, në breg. Kur e lëshoi plisin e mbramë mbi vorr, i iku shikimi plot troha pikllimi andej kah lumi, ku pa nji herë nji, mandej dy, dikur tre e, në fund, shum trupna njerëzish  ... Nxue njenin, mnadej tjetrin, nxuer shumë ... dhe nisi me i vorrosë. Vorrosi nji, dy, tre ... U lodh. Tanë trupi i dhimbte. Por vorroste edhe ma, derisa iu thye kupini. Tash  trupi edhe me dashtë, s’kishte me çka me rrëmihë dheun. Prandej u shtri. Shiu binte papra. Ndëgjonte hukamën e egër të lumit, kah i cili nuk ndiente ma kurrfarë vullneti me shikue. E dinte se nëpër valët e tij notonin njerëz, njerëz të vdekun. Edhe shum e shum ushtarë të huej. Edhe pjesë t’orendive të shtëpijave, dyer, duer të thyeme dhe çkamos. Por, lumi i sillej papra para sysh. Ate nuk e kishte pa kurr t’atillë. E, pra, përherë ishte frigue se nji ditë do ta shihte ashtu. Të çmendun. Me të vërtetë, kishte pasë mendue, pse katundi nuk kishte ndreqë nji pendë  të fortë? Mendët i kishte te Lugu i Karcejve. Ku me dijtë se çfarë mundimesh heqin njerzit atje, ku me dijtë! Ky, i shtrimë në ranë, i lagun qull vetëm e mirrte me mend se çka ndodhte atje. Mendonte: sikur ta dijnë njerëzit, qysh tash do t’ia nisnin me ndërtue nji pendë të fortë edhe pse asht stuhi. I dukej se, mu atëherë, ishte çasti për nji punë të këtillë, sepse njerëzit me sy, me veshë  e me shpirt shihnin dhe provonin shkumën e idhët të valëve të lumit të tërbuem. Dhe n’atë egërsi të tij, ky mendonte se duhej të ndërtohej penda. Mendonte, mandej, se me këtë mendim ndoshta bante nji perjashtim të rrallë. Por, e dinte se mashtrohej. Nuk ishte vetëm. Për këtë ishte i sigurt. Por, ia kishte anda me mendue kështu për veti: se ishte i pari. E, sikur të ndodhej atëherë atje dikund në Lugun e Karcejve, menjiherë kishte me u thanë njerëzve  me e ndreqë pendën. Ndoshta kishin me e shpallë të marrë? Në këtë dyshoi. Sepse ky do t’u thoshte: burra, tash sa jemi tue u përpjekë me dëbue ujin prej arave e fushës sonë, tash, pra, ta ndreqim pendën! Me nji rrugë dy punë! Të bajmë kështu, që të mos kthehet kurr ma ujë me shkretnue gjallnin tonë!... Mandej do të buzëqeshte kur do ta pyetshin- se me çka me e ndërtue at pendë të fuqishme? O, këtu tash i ishte dukë se ishte lehtë me i bindë se penda e bukur dhe shum e fortë do të bahej sikur në themelin e saj të përdoreshin gurët, shkambijt e shkëputun prej maleve. Buzëqeshi: sikur të bajmë kështu! Por, ndoshta, edhe bajnë, more bablok-kishte pasë mendue atëhere i shtrimë në ranë, i lodhun prej vorrimit të trupava të njerëzve. Por, lodhjen dhe të gjitha mendimet tjera në atë çast ia kishte zëvendësue dëshira me dijtë se sa vorreza kishte ba, sepse as vetë nuk e dinte se sa ishin ato që i kishte çelë me kupin ... Atëherë i ra ndërmend trupi i fëmisë. U trishtue. Iu kujtue, mandej, edhe trupi i ushtarit me petka të çuditshme, me këllef të zbrazët në brez e me medaljen e kryqit në setër, të cilën e shtypin duert e valëve. Tash fëmija ishte në vorr, pranë tij, kurse ushtari ku me dijtë se ku-ishte zhdukë moti prej syprinës së lumit. Buzëqeshja e fëmisë nuk e linte me u kotë, kurse hija e shkueme e ushtarit të huej e qetsonte . ajo e solli atë buzëqeshje  të fëmisë. E ate lumi i çmendun, zhumhuri i të cilit e kishte pasë lodhë. Të tanë: në mbarë trupin, në veshë, në sy. Dhe, atbotë, këlkatset i ishin lëshue ...

I kujtohej se e kishin pasë zgjue prej kllapisë së randë disa zane, disa jehona çekajsh të mëdhyenj, njifarë zhurme. E kur kishte pasë çue kryet, të cilin e kishte ndie të randë, kishte pa  njerëzit tue punue diçka: zbardhonte nji themel i gjatë dhe i trashë, zbardhonin dy themele nga të dyja anët e lumit. Pranë tyne: gurë, shkambij. Asi gurësh e shkambijsh për të cilët kishte mendue se ishin shum të mirë  për ndërtimin e pendës. Por, për këtë gja nuk donte me u çuditë. I dukej punë e natyrshme. Ishte çue. Kishte pa se barka e tij ishte e lidhun ende në vendin e saj të zakonshëm, por me brij të thyem prej valëve t’ujit. Kurrgja, kishte mendue, kurrgja s’asht kjo, kam duert dhe mundem me e ndreqë! Mandej ishte ulë në vendin e vet, aty pak ma poshtë burimit të cemtë, uji i të cilit ishte ma i kthjellët  se përpara. Aty kishte mbetë tue shikue ato muret e gjata, që shkojshin gjithkah, kah gjarpnonte lumi. Ai lum tash, mendonte, nuk do të mundet me dalë ma prej shtratit të vet – do të jemi të qetë prej tij! Në heshtje shikonte syprinën e lumit, të cilën  prap kishin pasë fillue me e xiglue peshqit e vegjël, të cilët sikur sonte, bredhshin pranë kambëve të tij të zhytun n’ujë.

"Letër nga një grua e marrë"... dhe të tjera...

 

"Letër nga një grua e marrë"... dhe të tjera... , poezi nga Nizar Qabbani

        Nga Nizar Qabbani

Nizar Qabbani (1923-1998), poet sirian, nje nder me te vleresuarit e poezise arabe te

shekullit XX. Me stilin e tij te thjeshte e elegant ai ikendon dashurise e erotizmit, femres e feminizmit, besimit e nacionalizmit arab. Ne perendim, por dhe ne vendet arabe, Qabban konsiderohet nje revolucionar i dashurise dhe i barazise mes burrit e gruas, nje revolucionar i thjeshtesise dhe thellesise se fjales e shprehjes poetike.

         

(Letër për një burrë)

        

        1.

        Mjeshtri im i dashur,

        kjo eshte nje leter e nje gruaje te marre,

        e nje gruaje te marre perpara meje, shkruar per ty!

        Emri im? Me lejo t’i leme menjane emrat

        Rania, o Zaynab

        a te mevonshmet si Hayfa

        Gjeja me e pamend qe mbajme mbi vete, Mjeshtri im, emrat jane…

        

        2.

        Mjeshtri im,

        kam frike te te them mendimin tim

        Kam frike-pse e kam bere-

        qe qiejve u djegsha.

        Per Lindjen tende, Mjeshtri im i dashur,

        te konfiskosh letra blu,

        te konfiskosh endrra nga arka e thesarit te grave.

        Ushtrim shtypjeje mbi emozione e grave,

        perdor thika ..e sakica

        per te folur me grate

        e ben kerdine mbi pranveren e ndjenjave e

        gershetat e zinj.

        Eshte Lindja jote, i dashur Mjeshter,

        Prodhon kuroren delikate te Lindjes

        me kafkat e grave

        

        3.

        Mos me kritiko, Mjeshter,

        nese shkrimi im eshte i varie

        sepse shkruesi dhe shpata jane jashte portes sime,

        jashte, pertej kesaj dhome eshte tingulli i eres dhe lehja e qenve

        mjeshtri im.

        “Antar al Abys” pas portes sime pergjon

        Ai me vret

        nese letren time do te shihte,

        ai koken do ma priste atje jashte

        nese do flisja per torturen time,

        ai koken do ma priste atje jashte

        nese do shihte Sheerness-in ne veshtjet e mia.

        Per Lindjen tende, mjeshtri im i dashur,

        rreth e rrotull grave me ushta.

        Eshte Lindja jote, mjeshtri im i dashur,

        qe zgjedh burrat per t’u bere profete

        e varros grate neper pluhur.

        

        4.

        Mos m’u besdis,

        mjeshtri im i dashur, nga keto rreshta,

        mos m’u besdis!

        Nese thyeni denoncimet e bllokuara ne shekuj,

        nese une s’do kisha ruajtur vetedijen,

        nese s’do kisha ikur

        nga kupolat e haremit ne keshtjella…

        sepse u rebeluan kunder vdekjes sime

        kunder varrit tim, kunder rrenjeve te mia…

        Mos m’u besdis, mjeshter i dashur,

        Sepse kam shfaqur ndenjat e mia

        Per burrin oriental.

        Nuk eshte çeshtje poezie o ndjenje,

        Burri oriental, me falni per shprehjen, nuk e kupton gruan,

        perveçse mbi çarçafe…

        

        5.

        Me vjen keq, mjeshtri im,

        -nese pafytyresisht kam sulmuar mbreterine e Burrave

        per letersine e madhe te rruges-

        eshte letersia e burrave.

        Edhe dashuria gjithnje ka qene

        Percaktim i burrave,

        edhe seksi gjithnje ka qene

        nje helm i shitur prej burrave

        Nje perralle e ngjashme,- liria e grave ne vendet tona,

        qe nuk eshte liri!

        Eshte ndryshe liria e burrave…

        Mjeshtri im!

        Thuaj gjithçka deshiron per mua. S’ka rendesi

        Shalloë .. Stupida .. Crazy ..E marre…thjeshte mentalitet.

        qe s’me perket …

        

        Ajo qe shkruan shqetesimet e saj…

        ne llogjiken e burrave quhet

        nje grua e marre.

        Nuk te kam thene ne fillim

        Qe jam nje grua e marre??

        ***

        Gjeja me e bukur e dashurise sone eshte se ajo

        nuk ka arsye e as logjike

        Gjeja me e bukur e dashurise sone eshte se ajo

        ecen mbi uje dhe nuk fundoset

        ***

        Vendi im i trishte

        Si nje vetetime

        Me ke kembyer nga nje poet qe shkruante poezi dashurie

        Ne nje poet qe shkruan me majen e thikes

        

        ***

        Mos mallko qiellin

        Nese te braktis

        Mos mallko rrethanat

        Zoti ia jep fitoren atij qe ai do

        Zoti nuk eshte kovaç qe mpreh shpatat

        

 Pa titull I

        

Ajo qe ndjej eshte mjaft pertej fjaleve

Duhet te turperohemi per poezite tona.

        

 Pa titull II

Drita eshte me e rendesishme se llampa,

poezia - me e rendesishme se fletorja,

puthja -me e rendesishme se buzet

Letrat e mia per ty

Jane me te fuqishme e me te rendesishme se ne te dy:

jane te vetmet dokumenta

ne te cilat njerezit do te zbulojne

bukurine tende

dhe marrezine time…

       

        

 Pa titull V

Shvishu,

prej kaq kohesh

mbi toke nuk ndodhnin mrekulli…

Zhvishu, zhvishu…

une behem memec,

por trupi yt njeh te gjitha gjuhet.

        

Pa titull VI

Dikur

gjinjte e tu deshironin qetesine

porsi pellumbat.

Pse valle gjinjte e tu jane bere

si ne diten e revoluzionit?