Alarmohet Greqia dhe Serbia:
Shqipëria e Madhe nis me shpërbërjen e Maqedonisë, SHBA faktor nxitës.-
Nga Flori Bruqi
Shqipëria Natyrale e ka frikësuar Beogradin dhe Athinën. Serbia dhe Greqia po përpiqen të ndalojnë rritjen e rolit të shqiptarëve në rajon, fenomen i cili po mbështetet nga SHBA. Nga paniku i Shqipërisë së Madhe, Serbia dhe Greqia po përpiqen të ndalin këtë fenomen, duke kërkuar shpërbërjen e Maqedonisë. Disa ekspertë të rajonit janë shprehur për gazetën serbe “Novosti” se, Shqipëria e Madhe nuk është një projekt i parealizueshëm, praktikisht funksionon që tani. Ata madje thonë se më vonë gjithçka do të bëhet “çështje e mbyllur” dhe kjo do të ndodhë pa asnjë konflikt madhor mes shteteve të rajonit. Ndërsa politologia kroate Jadranka Poloviç, thotë se, Hillari Klinton vizitoi rajonin dimrin e kaluar ku vetëm në Maqedoni nuk vajti. Kjo sipas saj ishte “dënim me vdekje” për këtë shtet dhe “Shqipëria e Madhe” do të nisë me shpërbërjen e Maqedonisë.
Analisti politik grek, Dimitris Panatojakis, thotë se shqiptarët presin që bashkimi i tyre në një shtet të ndodhë në vitin 2016. Sipas tij Uashingtoni dhe Brukseli kanë shpenzuar shumë për këtë qëllim. Ai thotë se ndoshta “Shqipëria e Madhe nuk do të jetë formale por legalisht dhe praktikisht ajo funksionon që tani sepse kufijtë mes Kosovës dhe Shqipërinë nuk ekzistojnë dhe mes Kosovës dhe Maqedonisë ato janë më shumë imagjinarë se sa real. Historiani dhe politologu serb, Dragan Petroviç thotë se ky projekt ka mbështetjen e SHBA-ve, Britanisë së Madhe dhe një pjesë të mirë të Gjermanisë. Por ai thotë se, nëse vendet e rajonit, si Serbia, Mali i Zi, Maqedonia dhe Greqia bashkëpunojnë atëherë faktori shqiptar nuk do të ketë shanse të realizojë këtë projekt. Vendet që sipas tij nuk e mbështesin këtë koncept janë Franca, Spanjë, Italia, Sllovakia dhe Rumania.
E përditshmja New York Times në një artikull, marrëveshja e nënshkruar mes Serbisë dhe Kosovës vleftëson agjendën e dhunshme nacionaliste të “Serbisë së Madhe” të promovuar nga Sllobodan Millosheviçi, i cili vdiq në burg në vitin 2006, ndërsa përballej me akuzat për krime lufte. Kjo gjithashtu, thuhet në artikull, inkurajon aspiratat për një “Shqipëri të Madhe” në mesin e shqiptarëve etnikë në Shqipëri, Kosovë, Maqedoni dhe Mal të Zi. Por, gazeta thekson se marrëveshja nuk do t’i pajtojë dy kombet ballkanike, e as nuk do t’i ndihmojë ato që të fitojnë anëtarësimin në Bashkimin Evropian. “Për t'i bërë gjërat edhe më keq, të dy shtetet thanë në këtë javë se nuk mund të pajtohen për një afat kohor për zbatimin e marrëveshjes”, shkruan David L. Phillips, drejtor i Programeve në Institutin për Studimin e të drejtave të Njeriut, në Universitetin Columbia, është edhe autor i “Çlirimi i Kosovës: Diplomacia Detyruese dhe Intervenimi i SHBA-së". “NYT” thekson se kjo pengesë nuk është asgjë krahasuar me shkallën e masakrave të Ballkanit në vitet e ’90-ta, por përfaqëson një dështim të vazhdueshëm për ta lënë pas të kaluarën e trazuar dhe për të vazhduar drejt integrimit me pjesën tjetër të Evropës.
Marrëveshja, e nënshkruar më 19 prill, pranon se Serbia, e cila nuk e njeh pavarësinë e Kosovës të shpallur në vitin 2000, ka një rol të vazhdueshëm në mbrojtjen e interesave të serbëve në veri të Kosovës. Në fakt, ajo ndan Kosovën në zonë qendrore me shqiptarët dhe me një shtojcë serbe. Shumica e 1.7 milionë banorëve të Kosovës janë shqiptarë të përkatësisë myslimane, por një pjesë e konsiderueshme e serbëve dhe të pakicave ortodokse në veri kanë mbrojtjen e NATO-s dhe janë autonomë nga qeveria kombëtare.
****
Ekspertët rusë kanë vlerësuar se në vitin 2035 do të formohet “Shqipëria Natyrale ”.
Sipas tyre, në Ballkan do të ketë ndryshime të mëdha kufijsh.Ekspertët besojnë se Shqipëria dhe Kosova do të bashkohen.
Ndryshimet sipas tyre do të fillojnë në Britani, kur Skocia do të shpallë pavarësinë dhe pastaj do të bashkohet me Irlandën.
Katalonjasit dhe baskët do të shpallin pavarësi për shkak të nivelit të lartë të papunësisë në Spanjë, kurse kjo do të ketë ndikimin e saj edhe në Francë, ku do të krijohet shtet islamik.
Gazeta ruse Ekspress, shkruan se në Ballkan Bosnja do të ndahet nga Kroacia dhe Serbia, ndërsa një pjesë e Maqedonisë do të jetë e bashkuar me Shqipërinë dhe me Kosovën.
*****
Perëndimi duhet të heqë dorë nga fantazia se paqja afatgjate në Ballkan mund të arrihet me izolimin e Serbisë, por edhe Beogradi duhet të bëjë kompromis e ta njohë Kosovën shtet, ka vlerësuar në The Observer eksperti amerikan për siguri dhe ish analisti i Agjencisë Kombëtare për Siguri (NSA) John Schindler, transmeton Koha.net. Sipas Schindlerit, “Shqipëria e madhe gjithsesi po vjen dhe është më mirë që ajo të vijë në kushte paqësore”.
Ai mendon se Kosova duhet t’i bashkohet Shqipërisë, ndërsa Serbisë duhet t’i takojë rajoni i Mitrovicës verore e Kosovës Lugina e Preshevës. Autori shton se objektet fetare serbe duhet të vihen nën mbrojtjeje të KBsë dhe të shpallen eksterritoriale.
Autori thotë se nga korrigjimi i hartës në Ballkan, humbëse e madhe do të jetë Maqedonia dhe se Shkupi, në këmbim për humbjen e pjesës veriperëndimore të vendit, që me shumicë popullohet nga shqiptarët, duhet që para të gjithë të tjerëve ta marrë ftesën për anëtarësim në BE e ndihma nga Perëndimi.
Sipas Schindlerit Putin po përpiqet të shkaktojë probleme në Ballkan, porse, thotë ai, nga Moska mund të pritet bashkëpunim në këmbim të territoreve nëse Kremlini trajtohet partner i barabartë.
Ai e përshkruan Be Hnë si “pseudoshtet që nuk është shëruar kurrë nga katastrofa e viteve 1992 – 1995” dhe ka shtuar “miliarda dollarë të ndihmës perëndimore janë humbur nga kriminaliteti e korrupsioni “.
“Le t’i bashkohet Republika Srpska Serbisë”, ka shkruar Schindler, duke thënë se askush nuk mund të shpjegojë në mënyrë racionale pse kufijtë e Serbisë nga koha e komunizmit mund të ndryshojnë e kufijtë e Bosnjës nuk munden.
Autori i tekstit thekson se “kroatëve etnikë nga Hercegovina perëndimore duhet lejuar t’i bashkohen Kroacisë dhe përkujton se shumica e kroatëve të atjeshëm tashmë kanë pasaporta kroate. Ai mendon se pjesës së mbetur të B e Hsë duhet mundësuar që të shkojë rrugës së vet dhe me procedurë të përshpejtuar të pranohet në NATO dhe në BE “Vetëm pasi Perëndimi të pranojë se popujt e Europës Juglindore mund të arrijnë paqen pasi të jetojnë në kombet –shtete koherente, sikur Gjermania, Polonia ose Danimarka, mund të presim që Ballkani të qetësohet dhe të fillojë së zgjidhuri problemet serioze të varfërisë, kriminalitetit e korrupsionit”, thotë Schindler .
Është koha që Perëndimi të pranojë dështimin e vet dhe që Europës Juglindore t’ia japë atë që vërtetë i duhet, shtetetkombe normale me kufij koherentë duke përmirësuar kështu hartën e Titos, ka thënë Schinlder.
****
Kryetari i Këshillit Kombëtar të Luginës, Jonuz Muslium thotë se edhe vetë kryeministri i Serbisë, Aleksandar Vuçiq e di se do të ndodh Shqipëria Natyrore.
Këto komente Musliu i bëri në emisionin ‘InfoBox’ të RTV Dukagjinit, duke thënë se bashkimi i tokave bëhet kur të bashkohen kokat.
“Jo që besoj, por kjo do të bëhet realitet. Nuk kanë besuar që Kosova do të jetë e pavarur, por kjo është bërë, është realitet. Me këtë mund, me këtë gjak, me këta dëshmorë, me këto lëvizje që kanë ndodh në hapësirat shqiptare, edhe kjo do të ndodh. Por, duhet të kenë vullnet shqiptarët për bashkim, pastaj faktorët e tjerë”, tha ai.
Por, Musliu shqetësohet për unitetin e shqiptarëve në përgjithësi, e veçanërisht në Luginë, duke thënë se po korruptohen lehtë.
“Neve na duhen zgjedhje kombëtare, nuk na duhen me lloj-lloj pisllëqesh të cilat po bëhen. Në politikën shqiptare investon edhe Serbia, në Luginë të Preshevës. Marrin para, i blejnë votat, ka plotë”, tha ai.
Megjithatë, ai kërkon një angazhim më të mëdha nga ana e Prishtinës dhe Tiranës zyrtare, për të ndihmuar shqiptarët e Luginës. Madje, Musliu tregon faktin që Serbia për serbët e Kosovës ndan 400 herë buxhet më shumë se Kosova e Shqipëria bashkë për shqiptarët e Luginës.
“Kosova nuk ka investuar sa duhet. Shqipëria nuk ka investuar edhe përkundër kërkesave që kemi bërë në këtë drejtim. Së paku të jetë fondi special për Luginën e Preshevës. Dhe këto mbledhje që bëhen, duhet të ndahet një fond. Kur Serbia ndanë diku rreth 40 milionë euro zyrtarisht për çdo vit për Serbët e Kosovës, ne kemi marrë njëqind mijë euro nga dy qeveritë”, tha ai.
Kryetari i këtij këshilli, propozon që të ketë një zyrë koordinuese për shqiptarët e kësaj pjese, duke përmendur pretendimet e Serbisë për të okupuar territore dhe trysni të tjera që u bënë shteti serb.
*****
Mediet serbe, edhe pas po thuaj tri javësh, vazhdojnë të shkruajnë me alarmim për takimin e Qeverisë së Kosovës me atë të Shqipërisë në Tiranë me ç’rast u nënshkruan disa marrëveshje bashkëpunimi.
Këtë takim, gazeta e Beogradit “Veçernje Novosti”, e sheh si një parahyrje në krijimin që ajo e quan Shqipëria e madhe.
Në një tekst të vetin në on line gazeta shkruan se Shqipëria , ose siç e quan ajo, ëndrra për bashkimin e gjithë shqiptarëve, është bërë ankth i Serbisë, Maqedonisë, Malit të Zi dhe Greqisë, territoret e të cilave do të duhej t’i përfshinte.
“Ka ëndërr që bëhet zhgjëndërr. E tillë është ajo për Shqipërinë e madhe, të cilës po i vjen realizimi, ka thënë për këtë gazetë historiani serb Lubodrag Dimiq. Që nga Lidhja e Prizrenit ku projekti po realizohet edhe ushtarakisht e politikisht, edhe me ekonomi e me kulturë ... E ëndrra do të realizohet në kuadër të hapësirës së përbashkët evropiane .
Projekti i Shqipërisë së madhe, sipas Dimiqit transmeton koha.net, përfshin katër vilajete: të Kosovës, të Manastirit, të Janinës dhe të Shkodrës dhe ky, thotë ai, rrezikon kufijtë e katër shteteve ballkanike.
Sipas historianit nga Mali i Zi, Budimir Aleksiq, hap i rëndësishëm në këtë drejtim është bërë kur u bombardua Serbia në vitin 1999 dhe kur, sipas tij, u rrëmbye Kosova.
“Në radhë tani është Maqedonia. Kërkesat për federalizim të Maqedonisë janë vazhdimi më serioz i procesit që përcaktohet si projekt shqiptaro- madh në jug të Ballkanit. Pastaj në radhë është Mali i Zi ku shqiptarët të vetat i konsiderojnë katër komuna: Ulqinin, Plavën, Rozhajën dhe Podgoricën, thekson Aleksiq..
Bashkëbiseduesit e kësaj gazete theksojnë se projekti Shqipëri e madhe “gjithmonë ka pasur sponsorët e vet në botë – gjatë Lidhjes së Prizrenit ishin anglezët, në Luftën e Dytë Botërore gjermanët e tani janë ShBA dhe BE.
NATO, në krye me Amerikën, shkallë- shkallë po e krijon Shqipërinë e madhe, pohona Aleksiq.
Ndryshe mendon Dushan Prorokoviq, drejtor i Qendrës për alternativave strategjik në Beograd. Ai konsideron se krijimi Shqipërisë së madhe është pak i mundshëm.
“Problemi se edhe vetë përpjekja e krijimit destabilizon gjithë Ballkanin, edhe pse disa fuqi perëndimore do të kenë interes që deri diku ta destabilizojnë këtë hapësirë në të ardhme”, ka thënë Prorokoviq.
Krijimi i Shqipërisë së madhe i përgjigjet vetëm shqiptarëve thotë Prorokoviq,dhe shton se fuqitë e mëdha nuk i kanë shikuar mirë projektet shtetmëdha të popujve të vegjël ballkanikë.
*****
“Projekt i I Shqipërisë së madhe mund të realizohet vetëm me luftë madhe ballkanike, kjo është e qartë për të gjithë, këtë duhet ta ketë të qartë Brukseli”, ka thënë Aleksandar Vulin duke reaguar ndaj deklaratave të Edi Ramës e Hashim Thaçiq se “nëse ngec anëtarësimi në BE, atëherë në opsion është bashkimi i Shqipërisë dhe Kosovës.
“Prishtina e Tirana kanë thënë qartë ç’qëllim kanë e ai është “Shqipëria e madhe dhe bashkimi i të gjithë shqiptarëve në një hapësirë etnike. Kjo mund të bëhet vetëm me luftë të madhe ballkanike dhe e gjitha kjo duhet t’i jetë e qartë për Brukselin, i cili nëse nuk është në gjendje ta gjykojë, duhet ’ua bëjë me dije se kjo sjellje do të dënohet, se në rast të tillë gjithë përgjegjësinë për ngjarjet e ardhshme do të bien mbi të”, citon tanjug të ketë thënë Aleksandar Vulin, ministër serb për çështje sociale e të luftës.
Ai ka thënës se “reagimet e tilla të buta nga Brukseli, në të cilat, sipas tij, pothuaj shprehet mirëkuptim për hidhërimin e Edi Ramës dhe kërcënimin me luftë ballkanike, atëherë ka qenë e pritur që të paraqitet edhe Thaçi.
“Përgjegjësia nuk është më as në Shqipëri e as në Kosovë, sepse ne e dimë se ato gjithmonë kanë ëndërruar Shqipërinë e madhe, se do ta ëndërrojnë gjithmonë, se do të bëjnë çmos që ta realizojnë, nëse nuk ndalen, nëse nuk dënohen para se t’ia fillojnë.
Edhe Prishtina e edha Tirana e thanë qartë ç’qëllim kanë. Qëllim e kanë Shqipërinë e madhe dhe bashkimin e të gjithë shqiptarëve kudo që janë në një hapësish etnike. Përgjegjësia tani është te Brukseli”, ka thënë ai.
******
Vajza e ish liderit famëkeq të Jugosllavisë, Sllobodan Millosheviç, thotë se babai i saj nuk është përgjegjës për luftën dhe akuzon për këtë Tuxhmanin dhe Izetbegoviçin. “Ai nuk kishte asgjë të përbashkët me ata”, thotë Marija duke shtuar se “babai im është vrarë nga Rendi i Ri Botëror” dhe se kjo ishte parashikuar që në vitin 2000.
Marija në një intervistë për gazetën serbe “Novi Standard”, Marija thotë për babain e saj se ai çdo punë që bënte, si student, si banakier, si president, si baba, i kryente me përsosmëri. Ajo cilëson “fatkeqësi” personalitetin e tij superior pasi kjo provokoi zili dhe urrejtje tek të tjerët.
Marija lidhur me luftën me ish-republikat e Jugosllavisë, thotë se ajo u nxit nga vetë ato dhe jo Serbia. “Kryetar i Presidiumit ishte Stjepan Mesiç, i cili si president i parlamentit kroat tha ne 5 dhjetor 1991: “Unë mendoj se e kam kryer detyrën, Jugosllavia nuk është më.”.
Në të njëjtin vit, me 23 dhjetor, Gjermania njohu pavarësinë e Kroacisë dhe filloi një luftë civile. Disa muaj më vonë, Tuxhman në Zagreb ka thënë: “Lufta do të ketë nëse nuk e duan Kroacinë. Ndërkohë që po zhvilloheshin negociata, formuan njësitë e e armatosura. “Dhjetor 1991.
Alija Izetbegoviç, tha: “Bosnja dhe Hercegovina e pavarur, unë jam i gatshëm të sakrifikojë për paqe”. Në Bosnje erdhën luftëtarëve të shenjtë nga shumë vende islamike për të krijuar shtetin e parë islamik në Evropë”, shprehet vajza e Millosheviçit.
Marija nënvizon se lufta për shpërbërjen e Jugosllavisë nuk ka përfunduar ende, duke thënë se janë Sanxhaku (Kosova) dhe Vojvodina. “Pas marrëveshjes së Dejtonit, ka pasur një takim të vendeve të Evropës Juglindore në Kretë në vitin 1997. Kryeministri shqiptar, Fatos Nano, tha publikisht se Kosova është një problem i brendshëm e Jugosllavisë. Pastaj babai nënshkroi një marrëveshje me Rugovën”, thotë ajo për “Novi Standard”.
Ajo thotë se “SHBA-të po përpiqeshin të gjenin gjuhën e përbashkët në favor të interesave të tyre ndërsa Millosheviçi u përpoq për të gjetur gjuhën e përbashkët me ta në favor të interesave serbe”.
Në fund ajo flet edhe për Shqipërinë e Madhe, gjë e cila thotë ajo po bëhet e arritshme. “Një hartë e Shqipërisë së Madhe po bëhet më e arritshme për të gjithë sllavët e jugut të Ballkanit. Të gjithë duhet ta kuptojnë se rregullat nuk janë për një Serbi të Madhe por po bëhet Shqipëria e Madhe”.
******
Ndërsa kryeministri shqiptar Edi Rama ,kohë më parë ka thënë : " Shqipëria e madhe apo Shqipëria e natyrale nuk janë nocione që janë prodhuar nga ne. Shqipëria natyrale është një nocion që është prodhuar nga të tjerë, të cilët janë trembur apo e kanë krijuar atë për shkak të axhendave të ndryshme, por kjo është si të thuash t’u vësh fajin grekëve sot për Megala Idea që ishte një ide e një kohe të caktuar që nuk ka të bëjë me vendet tona.
Shqipëria natyrore është Shqipëria europiane. Ne kemi një histori shumë interesante duke qenë se jemi një komb me dy shtete. Ka shqiptarë në Maqedoni, Mal të Zi.... si dhe :"Ka qenë një zonë që quhet Çamëri ku shqiptarët jetonin dhe për fat të keq nuk është ajo çka ju them fëmijëve.
Njerëzit as nuk mund të shkojnë atje ku kanë qenë shtëpitë e tyre dhe fëmijët e tyre, për shkak të çfarë?
Nuk kemi asnjë lloj pretendimi që të marrim territore për të marrë pjesë të Greqisë apo Serbisë, por ka ardhur koha t’i kalojmë këto pengesa dhe ti themi a është e mundur që ata 80-vjeçar gra dhe burra që janë detyruar të largohen me forcë nga shtëpitë e tyre dhe mos ti lënë të shkonin.
A është e mundur që personat të kalojnë kufijtë e Greqisë. Çfarë ka këtu? Meqë ra fjala do doja të thosha se duke u mbajtur peng i këtyre temave dhe duke i mbajtur peng të së shkuarës ne e ushqejmë nacionalizimin dhe u japim linjë për të ekzistuar.
Pse mos ta shohim me sy ketë se po këta njerëz janë çrrënjosur nga shtëpitë e tyre dhe shtëpitë e tyre kanë të drejtën të kthehen nëse dua dhe të pretendojnë nëse i duan pronat.....
E ardhmja jonë duhet të përcaktohet nga një vullnet i përbashkët. Çfarë do bëjmë luftë? Do ndryshojmë kufijtë? Ne nuk duam ta bëjmë Shqipërinë më të madhe gjeografikisht, por më të madhe sa i takon demokracisë së saj dhe begatisë.",tha Edi Rama.
*****
Ish-sekretari politik në ambasadën e Mbretërisë së Bashkuar në Shkup, Timothy Less nuk heq dorë nga ndarja e shteteve. Ai, edhe një herë tërhoqi vëmendjen e opinionit, prej kur e publikoi analizën e tij në “Foregin Policy”, në të cilën kërkoi formimin e Serbisë, Kroacisë dhe Shqipërisë së Madhe.
Media maqedonase e citojnë atë të ketë mbrojtur sërish idenë se si zgjidhje për Ballkanin do ishte Shqipëria e Madhe, Serbia e Madhe dhe Kroacia e Madhe me ndarjen e Maqedonisë.
Ato i janë referuar një shkrim tjetër të tij të fundit, ku ai për Maqedoninë rekomandon recetën e pakicës shqiptare që të marrë një formë të pavarësisë apo federalizim dhe pastaj shqiptarët të bashkohen me atdheun e Shqipërisë.
Sipas tij, mbi vendosjen e kufijve ka pasur tre skenarë, ku më të mirën për Ballkanin do të mund ta zgjidhnin Britania e Madhe, Gjermania, Franca, Rusia dhe Turqia me ndihmë të SHBA-ve.
Ai më tej thotë se perëndimi nuk është në gjendje të ndalojë pakicat kombëtare të bashkohen me shtetet e tyre amë. Për këtë ai e përmend referendumin e boshnjakëve të Serbisë me ndihmë të Rusisë, ndërsa perëndimi sipas tij, nuk reagoi fare.
*******
Edhe pse krerët në Prishtinë dhe Tiranë mohojnë ambiciet pan-shqiptare, deklaratat e tyre të fundit kanë shkaktuar alarm në BE.
Nacionalistët nga shumë kombe të Ballkanit kanë akuzuar prej kohësh krerët shqiptarë për një përbetim djallëzor për krijimin e ‘Shqipërisë së Madhe’ duke shkëputur territore nga fqinjët. Në anën tjetër, shumica e politikanëve shqiptarë vazhdimisht kanë hedhur poshtë këtë ide si frikësuese.
Sidoqoftë, me zbehjen e ndikimit të BE-së në Ballkan dhe konfliktet e moçme që pluskojnë në sipërfaqe, krerët gjithandej rajonit po i mëshojnë miteve nacionaliste për të zhvatur vota. Në një intervistë dhënë për Politico më pak se dy javë më parë, kryeministri i moderuar shqiptar Edi Rama ka thënë se ai nuk mund të përjashtojë një ‘bashkim të vogël’ mes Shqipërisë dhe Kosovës nëse BE e heq nga tavolina anëtarësimin.
Ditën tjetër, presidenti i Kosovës Hashim Thaçi ka deklaruar se ‘të gjithë shqiptarët në rajon do të jetojnë në një shtet të vetëm’ nëse BE i mbyll dyert e saj. Kjo ishte mënyra për të vazhduar ‘integrimin në familjen evropiane’, ka sqaruar Thaçi.
Sidoqoftë, krerët e Kosovës mohuan se ai po shtynte Shqipërinë e Madhe kur u pyetën nga Deutsche Welle për të qartësuar deklaratat e tij. Duke folur në një konferencë shtypi në Prishtinë, ai e cilësoi konceptin si ‘një sajesë të Beogradit, me qëllim të përligjjes së ambicieve për Serbinë e Madhe’.
Thaçi akuzoi BE-në se është ‘naive dhe po mashtrohet nga propaganda serbe’.
Drejtuesi i Këshillit Nacional Shqiptar në Serbi, Jonuz Musliu, ka rritur kërkesat duke thënë se edhe qytetet me shumicë shqiptare në Serbi – Bujanoci, Presheva dhe Medvegja – duhet t’i bashkohen Kosovës dhe Shqipërisë.
‘Serbia duhet të jetë mirënjohëse’ që shqiptarët nuk po kërkojnë më shumë territore, ka thënë ai.
Ish komandanti Ramush Haradinaj, pas kthimit të tij nga Franca pasi ishte kërkuar të arrestohej nga Serbia, foli për t’i treguar Serbisë ‘vendin e saj’.
Beogradi u përgjigj me shqetësim. Kryeministri serb Aleksandër Vuçiç bëri thirrje për qetësi, por komentoi se ai do të ‘varej në shtizë në Bruksel’ nëse do të bënte deklarata të tilla për bashkimin e të gjithë serbëve. Shumë serbë jetojnë ende në republikat e dikurshme të Jugosllavisë dhe kontrollojnë entitetin e tyre në Bosnjë dhe Hercegovinë.
Ministri serb i Jashtëm Daçiç ka thënë se BE, Shtetet e Bashkuara dhe Britania ‘do të jenë drejtpërdrejtë përgjegjëse’ nëse shqiptarët vazhdojnë të shtyjnë përpara ambiciet e tyre territoriale.
“Për fat e gjithë kjo është thjesht ëndërr. Por, përvoja na ka mësuar se rruga që çon prej ëndrrës në makth është e shkurtër”, ka thënë Daçiç.
Përgjigjja nga Perëndimi në fillim nuk ishte tumirëse. Javën e kaluar, komisioneri për Zgjerim i BE-së Johannes Hahn ka folur kundër thirrjeve të krerëve shqiptarë.
“Do të doja të shpreh zhgënjimin tim dhe mund të them edhe hidhërimin për deklaratat nxitëse të krerëve të caktuar në rajon”, ka thënë ai pas takimit me Daçiçin në Bruksel. Deklaratat që nënkuptojnë ‘ndryshime kufijsh janë të papranueshme dhe të panevojshme e kundërproduktive’.
Vëzhguesit e huaj nuk besojnë se shqiptarët do të përpiqen t’i bashkojnë tokat e tyre as përmes dhunës dhe as përmes diplomacisë. Deklaratat provokative me gjasmë ishin premtime politike për zgjedhjen e këtij viti në Kosovë dhe Shqipëri.
Çështja për bashkim është një ‘ëndërr në diell’, thotë Frederik Wesslau, analist politik në Këshillin Evropian për Marrëdhënie me Jashtë. Sidoqoftë, kjo është mjaft e dobishme si për politikanët shqiptarë dhe ata jo-shqiptarë që kërkojnë vota.
‘Gogoli i Shqipërisë së Madhe është diçka që shfaqet herëpashere -përdoret nga krerët shqiptarë, por edhe politikanët e tjerë në Ballkanin Perëndimor’, thotë Wesslau, që ka kaluar disa vite si punëtor i OSBE-së dhe Kombeve të Bashkuara në Kosovë.
Deklaratat e fiundit të Ramës dhe Thaçit ‘nuk duhet të merren seriozisht’, pajtohet Erdoan Shipoli, ligjërues në Shkollën për Marrëdhënie Publike dhe Ndërkombëtare në Universitetin Ndërkombëtar të Virgjinas.
“Ajo çka duan të arrijnë politikanët shqiptarë me këto deklarata janë votat nga grupet më nacionaliste’, ka thënë ai për DW. ‘Shumë politikanë shqiptarë akuzohen se janë blerë nga SHBA, BE, nga ky vend apo ai grup, kështu që në këtë mënyrë ata duan të thonë se janë patriotë’.
‘Shumica e shqiptarëve, me aq sa mundem të shoh, mendojnë se mënyra më e mirë për bashkim është nën çadrën e BE-së’, ka thënë ai.
‘Shqiptarët e dinë se do të ishte tejet e vështirë, për të mos thënë e pamundur, për të zgjedhur kryetarin e Shqipërisë së Madhe, e lërë më për ta bërë funksionale. Mbështetja për një nismë të tillë është minimale’, ka shtuar ai.
Edhe kështu, diskutimi për Shqipërinë e Madhe mund të jetë i rrezikshëm, sipas ekspertëve. Njerëzit gjithandej rajonit janë të drobitur nga korrupsioni dhe papunësia, shqiptarët pro-perëndimorë ndjejnë se BE ka dështuar të mbrojë interesat e tyre në Maqedoni dhe Serbi, dhe qytetarët e Kosovës janë të zemëruar në BE-në që nuk po i lejon të lëvizin pa viza. Në rrethana të tilla, është e natyrshme që sentimenti nacionalist të rritet’, ka thënë Shipoli.
‘Hëpërhë nuk ka mbështetje por nëse BE vazhdon t’i dështojë shqiptarët në përgjithësi dhe Kosovën në veçanti, ky mendim do të fitojë më shumë momentum dhe do të ketë më shumë pranueshmëri’, ka thënë Shipoli .
******
Profesori i lëndës për punë të jashtme në Universitetin e Bardit, në një koment për “Wall Street Journal” ka shkruar për gjendjen në Ballkan. Ai ka thënë se situata në vendet e Ballkanit mund të kthehet në një problem serioz për Bashkimin Evropian.
Në një takim të mbyllur kohëve të fundit, një zyrtar i mirë-informuar gjerman u pyet se çfarë është problemi më i madh në Evropë.
Përgjigja e tij erdhi pa hezitim: Ballkani Perëndimor, ku po krijohet një krizë e re, kurse Turqia dhe Rusia po “ndezin tenxheren”.
Në skenarin e tij më të keq, Rusia dhe Turqia do të inkurajojnë problemet në Ballkan, Serbi dhe Shqipëri, për t’i ndihmua ata që të riorganizojnë kufijtë e rajonit.
Qeveria serbe mori mbështetjen e Rusisë, që të mund të aneksonte pjesët më të mëdha të Bosnjes të populluara me serbë etnikë.
****
Shqipëria e katër vilajeteve apo Shqipëria e Madhe, Shqipëria Etnike, apo Natyrale, sot është Shqipëri e ndarë në pesë shtete të Ballkanit.
Po kështu nuk do të mbetet përgjithmonë përderisa shqiptarët janë i vetmi popull në Ballkan që po e rritë natalitetin, ndërsa fqinjët po i rrezikon Murtaja e Bardhë, e cila dashur pa dashur në të ardhmen do të vendos një tjetër element përfaqësues e dominues në hapësirat e Ballkanit.
Shqipëria ka qenë dhe po mbetet Shqipëri, të paktën e tillë është për të gjithë shqiptarët me përcaktim liridashës kombëtar. Pavarësisht se si pretendohet të quhet, Shqipëri quhen trevat ku jetojnë edhe sot shqiptarët, edhe pse të ndarë në pesë apo gjashtë shtete.
Në të kaluarën, vendi u quajt Arbëri, Albania, ndërsa shqiptarët arbër dhe epirotas.
Stërgjyshërit së bashku me grekët përbenin popullatën dominuese në Ballkan deri në shekujt VII dhe VIII kur sllavët e popujt e tjerë të Lindjes vërshuan drejt tokave të Ballkanit, duke shkatërruar kulturën arbërore e greke dhe duke iu dhënë zjarrin qyteteve, meqë si fise nomade jetonin në një nivel të ulët të qytetërimit.
Në kohën e sundimit të Perandorisë Osmane, tokat shqiptare, sikur ato të krejt popujve të Ballkanit ranë nën sundimin shumë shekullor, por për dallim nga popujt e tjerë, shqiptarët me pranimin e islamit u joshën nga Stambolli dhe fituan disa të drejta që realisht nuk i kishin popujt e tjerë që konsideroheshin raja, robër me detyrime e obligime të caktuara.
Duke qenë edhe pjesë e bashkëqeverisjes dhe duke u shtrirë deri në nivelet më të larta të administratës, ushtrisë dhe tërë komponentës shtetërore, shqiptarët me të drejtë u quajtën edhe Skithët e Perandorisë dhe për disa shekuj rresht ishin bërë shtylla të fuqishme të shteti më të fuqishëm të botës.
Ka qenë dashur apo nuk ka qenë dashur të veprohet ashtu kjo është çështje për diskutimin komentim, por realiteti ishte i tillë dhe me gjuhën e fakteve e argumenteve vështirë se mund të kontestohet.
Shqiptarët në shekullin XIX jetonin në katër Vilajetet e Rumelisë, që përbënin rreth 110.000 km.2. Vetëm Vilajeti i Kosovës shtrihej në afër 60.000 Km.2, që ishte aq sa tri vilajetet e tjera, të Shkodrës, Manastirit dhe Janinës.
Sot shqiptarët në trevat e tyre autoktone, në shtetet e Ballkanit janë rrudhur në 50 për qind të territorit etnik, ndërsa një e treta e popullsisë jeton në vende të ndryshme të botës si në Turqi, Gjermani, Zvicër, Francë, Amerikë e vende të tjera.
Shqiptarët në Shqipëri dhe në Kosovë përbëjnë më shumë se 6 milionë banorë rezidentë. Në Maqedoni, në tri komunat e Kosovës Lindore dhe në Mal të Zi përbëjnë rreth 700.000 frymë. E dhëna se në Ballkan jetojnë rreth 7 milionë shqiptarë është plotësisht e vërtetë.
Shqipëria e Madhe, pjesë e së cilës do të jetë edhe Kosova, nuk është vetëm fantazi. Epoka e shqiptarëve në Ballkan ka filluar, ndërsa për popullin serb 25 vitet e ardhshme do të jenë të errëta, thotë në një intervistë për mediet serbe, Anja Filemonit, anëtare e Akademisë së Shkencave Ruse.
“Projekti i Shqipërisë së Madhe ka marrë një impuls të ri. Duket se Perëndimi e ka përmbyllur fazën e parë, dhe ajo ka përfunduar në vitin 2008 me shpalljen e pavarësisë së Kosovës. Tani fillon faza tjetër, e cila shkon në nivele tjera, e që ka të bëjë me komunat me shumicë shqiptare në Serbi, siç janë Presheva, Bujanoci dhe Medvegja”.
Anja Filemon thotë se Serbia duhet të shqetësohet për këtë realitet, pasi sistemi arsimor i Shqipërisë dhe Kosovës po unifikohet, e ai po përfshinë edhe komunat jugore të Serbisë.
Por përveç kësaj thotë se Shqipëria dhe Kosova kanë filluar edhe projekte të përbashkëta ekonomike, siç është autostrada, tanimë e kryer.
“Kufijtë midis Shqipërisë dhe Kosovës nuk ekzistojnë. Është vetëm çështje kohe para se territorit të Shqipërisë t’i bashkohet edhe Republikë e Kosovës”.
Në 25 vitet e ardhshme, sipas saj, Serbinë e pret një perspektivë e zymtë, jo vetëm shkaku i politikave të Perëndimit, por edhe për fajin e politikave të brendshme që po i aplikon shteti serb, veçanërisht me miratimin e ligjit për pakicat kombëtare, që sipas saj do të jetë vdekjeprurës.
Anja Filemon: “Pravda”: Shqipëria po pretendon të jetë gati “gjysma” e Evropës
Ky artikull është shfaqur shtatë vjet më parë, në revistën e njohur ruse, “Pravda”. Sipas autores, Anja Filemon, ajo “zbulon” një plan, sipas të cilit lobi shqiptar në Amerikë i përfaqësuar nga emra si ish-drejtori i CIA-s George Tenet, aktori James Belushi, ish-kongresmeni Joseph Diogardi dhe shqiptarët e tjerë brenda dhe jashtë trojeve të veta po punojnë për një Shqipëri të madhe.
Data 17 shkurt 2010, shënon dy vjetorin e shpalljes së pavarësisë nga qeveria shqiptare e Kosovës. Që atëherë, Kosovën e kanë njohur vetëm 65 prej 192 vendeve anëtare të OKB-së, ( prej asaj kohe e deri tani Kosovën e kanë njohur 113 shtete të botës). Por shumë shqiptarë, megjithatë, besojnë se pavarësia e rajonit është një përfundim i pashmangshëm, si dhe hapi i parë drejt krijimit të Shqipërisë së Madhe, e cila, me përjashtim të Shqipërisë dhe Kosovës duhet të hyjë në disa zona të Maqedonisë, Malit të Zi, Serbi dhe Greqi.
Ndarja e Rajonit
Përgatitja për ndarjen e rajonit ishte e gjatë. Në vitin 2006, i dërguari special i OKB-së për Kosovën, Marti Ahtisari paraqiti një plan ku morën vendimin “për të arritur pavarësinë, shqiptarët do të kufizojnë fuqinë e përfaqësuesve të misioneve të BE-së, OSBE-së dhe OKB-së. Një vit më vonë, u bënë zgjedhjet, të cilat nuk njihen nga Beogradi dhe nuk u pranuan nga serbët lokalë.
Kryeministri, Hashim Thaçi ishte një njeri i akuzuar nga ish-prokurorja e Gjykatës së Hagës, Karla Del Ponte… Në 17 shkurt 2008 parlamenti në mungesë të deputetëve serbë miratoi një deklaratë të pavarësisë.
Disa ditë më vonë, deklarata u pranua nga Shtetet e Bashkuara dhe shumica e shteteve të BE-së. Rusia, Kina, India, Brazili, si edhe Greqia, Spanja, Rumania dhe Sllovakia kanë refuzuar ta bëjnë këtë, duke deklaruar veprimin e shqiptarëve të Kosovës si shkelje flagrante të së drejtës ndërkombëtare.
Sipas rregullave të OKB-së, të drejtën për vetëvendosje të popujve pa shtetësi e kanë vetë shtetasit. Ish kryeministri Vojislav Koshtunica është shprehur se : “Shqiptarët e Kosovës kanë shtetin e tyre kombëtar. Quhet Shqipëri.”
Rishikimi i kufijve
Po, kjo është kështu. Shqipëria u krijua në 1912, por kjo nuk solli bashkë të gjithë shqiptarët. Dhe qysh atëherë autoritetet e këtij vendi kanë bërë thirrje për rishikimin e kufijve në Ballkan. Për shembull, Enver Hoxha ish-udhëheqës komunist i shkroi Stalinit në 1949: “Ne besojmë se Kosova dhe Metohija janë pjesë e kufirit me Shqipërinë, Maqedoninë, popullata shqiptare … i duhet bashkuar Shqipërinë.” Autoritetet e Kosovës kanë mohuar se planet e tyre kanë të bëjnë me bashkimin e Shqipërisë. Por këtë duhet ta mohojnë edhe liderët në Tiranë.
Por në vitin 2008, në kryeqytetin e Kosovës, në Prishtinë, u botua harta e një Shqipërie të Madhe hipotetike, e cila përfshin zona të gjera ngjitur me gjendjen aktuale të vendeve.
Por përkthimi i kësaj ideje në praktikë duhet të jetë i qëndrueshëm në numrin e minoritetit shqiptar. Në Maqedoni, në mbi gjysmë e një milion shqiptarë (rreth 25 për qind të popullsisë), Mali i Zi – 45 mijë (shtatë deri në tetë për qind). Në tre komuniteteve në tri komunat e Serbisë jugore – 60 mijë. Në Greqi, në Epir – gati 500 mijë (pesë për qind të popullsisë).
Së fundi, në Kosovë, pas 10 viteve të fundit kanë lënë rajonin më shumë se 250 mijë serbë dhe tani jetojnë më pak se dy milionë shqiptarëve, që përbëjnë jo më pak se 90 për qind të Kosovës. Qindra mijëra shqiptarët jetojnë në Itali, Gjermani, Zvicër, Turqi, Shtetet e Bashkuara dhe vende të tjera. Shumë prej tyre kanë shumë ndikim.
Plani shqiptar
Për shembull, ish-drejtori i CIA-s George Tenet, ylli i kinematografisë hollivudiane James Belushi, dhe ish-kongresmeni nga Nju Jorku Joseph Diogardi, anëtarë të pasur të diasporës shqiptare po japin shuma të mëdha parash për të mbështetur një plan global të bashkëatdhetarëve të tyre në Ballkan për një Shqipëri të madhe.
Kjo është kërkesa e shqiptarëve në Kosovë bazuar në faktin se paraardhësit e tyre – ilirët – kanë jetuar në ato vende mijëra vjet. Por shkenca është një marrëdhënie që provohet. Por dihet se në Pejë një qytet i Kosovës për shekuj (deri 1767) ishte selia e metropolitanisë serbe.
Në provincë deri kohët e fundit, ishin vendosur më shumë se 1800 tempujt përfshi dhe manastiret e kishës ortodokse serbe. Kaq shumë tempuj në një fashë të vogël, ka vetëm në Jeruzalem dhe në malin Athos. Objekti i kërkesës së shqiptarëve është vendosur edhe në jug të Serbisë në Luginën e Preshevës.
Nacionalistët shqiptarë
Nacionalistët shqiptarë në Maqedoninë fqinje pretendojnë gjysmën e territorit, duke përfshirë edhe kryeqytetin Shkup, si edhe si një pikë kyçe e shenjtë në të njëjtën kohë e Bullgarisë dhe Serbisë – Manastiri i Ohrit. Në vitin 2001, shqiptarë të Ushtrisë Çlirimtare Kombëtare (UÇK) filluan operacionet ushtarake kundër forcave maqedonase.
Me ndihmën e Perëndimit konflikti u zgjidh, gjuha shqipe ka status zyrtar në pjesën më të madhe të vendit – në zonat ku folësit e saj janë jo më pak se 20 për qind të popullsisë. Disa shqiptarë kanë qenë dhe ende janë pjesë e Qeverisë së Maqedonisë.
Në vitin 2005, në një numër vendesh u lejua ngritja e flamurit shqiptar. Në vitin 2008, nën presionin e autoriteteve lokale shqiptare, Maqedonia njohu pavarësinë e Kosovës. Megjithatë, ata vazhdojnë të kërkojnë koncesione gjithnjë e më shumë, dhe disa prej organizatave të tyre bënë hapur thirrje për ndarjen e zonave perëndimore.
Qetësia vazhdon ende në Mal të Zi. Këtu, shqiptarët përbëjnë rreth tetë për qind të popullsisë. Por, duke pasur parasysh shkallën e lartë të lindjeve, pjesa e tyre, e shqiptarëve, është në rritje.
Pra, ndoshta nuk është e largët ora kur shqiptarët lokalë të marrin guximin të sulmojnë zonat e populluara jugore të vendit.
Sa për Greqinë, në vitin 1982, Ministri i jashtëm i Shqipërisë ngriti çështjen e identitetit në “zonat e lashta etnike shqiptare në veri-perëndim,” dhe kërkoi diskutimin e problemit “të të drejtave të popullsisë shqiptare dhe qartësimin e kufijve të përbashkët.
Gjykata Kushtetuese e Shqipërisë refuzoi të miratojë marrëveshjen midis dy vendeve mbi kufirin detar. Në një takim në Kosovë shkruhej parulla: “Nuk ka Kosovë dhe Shqipëri pa Çamëri !”. Çamëria – është pjesë e rajonit të Epirit, ku shqiptarët sot përbëjnë shumicën e popullsisë. (Posted 25th February 2010 by Botimet Shqiptare)
Pavarësisht se autorja e këtij shkrimi, pretendonte të frikësonte Serbinë dhe rajonin lidhur me sikur ajo thotë, ekspansionin e shqiptarëve, zonja Filemon nuk ishte shërbyer me asnjë të dhënë relevante historike lidhur me faktin se cila kishte qenë Shqipëria e para vitit 1912, edhe pse e administruar nga Perandoria Osmane.
Me atë, që ajo dhe sllavet e quajnë të “drejtë historike” mbi trojet shqiptare, të cilat dikur në Mesjetën e hershme ishin pushtuar nga sllavët, pretendohet se ky vend i përket Serbisë, pa shkruar më tutje, pa shpjeguar se kush jetonte në këtë troje kur u dyndën hordat sllave.
Ajo merr për bazë pushtimin e trojeve shqiptare në vitin 1912, si fakt të qëndrueshëm historik të “rikthimit të pushtimit”, me forcën e armëve dhe përkrahjen e Rusisë dhe të gjitha shteteve sllave. Nisur nga kjo logjikë, shqiptarët me forcën e armëve dhe me përkrahjen e NATO-s në vitin 1999 realizuan të drejtën e tyre, jo mbi territoret shumicë serbe, por mbi territoret e pastra etnike shqiptare, qysh prej kohës së Ilirisë e në vazhdim.
Po të kthehen shqiptarët në trojet e tyre të kohës së Perandorisë Osmane, ata kanë jetuar në tërë territorin e sotëm të Serbisë, madje pashallarët shqiptarë kanë qeverisur edhe në Beograd. Të gjitha faktet historike flasin për këtë të vërtetë.
Serbët nuk e fshehin faktin se pas humbjes së Perandorisë Osmane, në Plevle në vitet 1877-1978, në kohën kur turqit po tërhiqeshin nga rajoni i Bullgarisë dhe rajonet sllave, Serbia e asaj kohe kishte ushtruar gjenocid dhe etnocid, duke vrarë masakruar e dëbuar shqiptarët, qerkezët, hebrenjtë dhe të gjithë popujt jo sllavë.
Asokohe ishte thyer edhe kompaktësia etnike shqiptare e viseve pre Prokupjes deri në Nish dhe kishte filluar dyndja e madhe shqiptare drejt Vilajetit të Kosovës, i cili asokohe kishte 60.000 km2.
Qindra mijëra shqiptarë të Kosovës e më gjerë që quhen “muhaxhirë” i përkasin asaj periudhe të dyndjes së madhe e cila zgjati deri te pushtimi i viseve shqiptare të Kosovës, Malit të Zi e Maqedonisë, me ç’ rast serbët e rusët kishin përzënë për në Turqi qindra mijëra shqiptarë, çerkezë myslimanë të Bosnjës e Sanxhakut.
Këto fakte historike nuk kanë nevojë për ilustrime me të dhëna relevante sepse gjenden në të gjitha tekstet e historive të popujt të Ballkanit, në të gjitha enciklopeditë e Ballkanit, Evropës e botës. Kemi të bëjmë me një realitet faktik të cilin nuk e fshehin nacionalistët e shovinistët sllavë.
Shqipëria është dhe do të bëhet një dhe e tërë
Shqipëria dhe Kosova janë dy shtete shqiptare të pranuara ndërkombëtarisht, edhe pse Kosova ende nuk është pranuar në OKB dhe në disa organizata ndërkombëtare. Shqiptarët në Maqedoni po faktorizohen dhe tani po shihet qartë e kthjellët se pa ata nuk mund të formohet Qeveri, as mund të ekzistojë ai shtet artificial i kohës së AVNJOJ-it jugosllav i pas Luftës së Dytë Botërore.
Shqiptarët në Mal të Zi jo vetëm njëherë me votat e tyre kanë vendosur se kush do të jetë në krye të Qeverisë së këtij vendi.
Shqiptarët në Kosovën Lindore do të kërkojnë për veten e tyre, po ato të drejta që i kanë serbët në Kosovë. Ky homogjenizim etnik i shqiptarëve në Ballkan doemos se në të ardhmen do të rezultojnë me një hap tjetër integrues, si rrjedhë e natyrshme dhe e njëjtë me kombet e tjera të Ballkanit, që në shumicën dërrmuese jetojnë në shtetet e tyre etnike.
Për më tepër shqiptarët në Kosovë, Maqedoni, Serbi dhe në Mal të Zi janë i vetmi popull në Ballkan që ka shtimin më të madh demografik.
Mbështetja turke, mund të ndihmojë Shqipërinë të marrë një manovër të ngjashme, dhe jo vetëm në Kosovë, por edhe në Maqedoni ku shqiptarët banojnë, dhe dëshirojnë të ribashkohen në një atdhe”, shkruan Russel Mead.
Sipas tij, shkëmbimi i territoreve ndërmjet shqiptarëve dhe serbëve duket i pamundur. “Ky kurs i ngjarjeve megjithatë nuk ka gjasë të ndodhë.
Meqenëse disa nga territoret e pretenduara për Shqipërinë e Madhe janë në Serbi, dhe do të ishte e vështirë që dy vendet të bien dakord për një hartë të re.
Ekziston një realitet i rëndë i cili bazohet në shqetësimet e Gjermanisë. Ballkani po zhbllokohet, edhe Perëndimi tani duhet të shqetësohet më shumë për ndërhyrje ruse.
Turqia po bëhet gjithnjë e më shumë pushtet në NATO dhe pavarësisht raporteve Turqi-Rusi, Erdogan po bashkëpunon ngushtë me presidentin rus, Vladimir Putin”, thuhet në komentin e profesorit të punëve të jashtme.
“Turqia dhe Rusia janë bashkuar nga kundërshtimi i tyre ndaj Gjermanisë dhe Bashkimit Evropian. Rusët jo vetë që e urrejnë NATO-n, por e shohin BE-në si pengesë ndaj rolit historik të fuqisë së Rusisë në Evropë.
(Autori është drejtor për mardhënie me puplikun pranë Akademisë së Shkencave dhe Arteve Shqiptaro-Amerikane New York,Tiranë ,Prishtinë,Shkup).
Prishtinë,03.1`2.2017.
