Jozefina Topalli ‘zbulon’ celulën anti-evropiane

Lidershipi i Partisë Socialiste është kthyer në një celulë anti-evropiane, thotë për Radion Evropa e Lirë kryetarja e Kuvendit të Shqipërisë, Jozefina Topalli.

RADIO EVROPA E LIRË
Zonja Topalli, aktualisht jemi në pritje të Raportit të Progresit të Komisionit Evropian për Shqipërinë. Çka mund të pritet nga ky raport, duke pasur parasysh, veçanërisht, kërkesën e Shqipërisë për status të vendit kandidat për pranim në Bashkimin Evropian?

JOZEFINA TOPALLI
Unë do ta ndaja në dy pjesë: e para – në tërësi, raporti besoj se është realist dhe do të jetë pozitiv, ashtu siç është klima në tërësi në Shqipëri. Këtu kam parasysh situatën ekonomike, pavarësisht nga fakti se Shqipëria është e rrethuar nga kriza në Greqi në jug, në Itali në perëndim dhe nga vendet, të cilat janë në vështirësi ekonomike.

Në këtë kuptim, modeli i Shqipërisë, si model ekonomik, ka funksionuar, meqë vendi ynë asnjëherë nuk ka qenë në recesion, ndryshe nga shumë vende, që jo vetëm na rrethojnë, por edhe përtej atyre, që i kemi afër.

Ndërsa, sa i takon aspektit të statusit të vendit kandidat, unë besoj se shqiptarët do ta paguajnë edhe një herë bojkotin dhe bllokadën që opozita i ka bërë Parlamentit, gjatë këtyre dy vjetëve.

Është një çmim, që shqiptarët e pafajshëm duhet ta paguajnë për një politikë ose për lidershipin e një partie, që, me sa duket, është edhe një lloj celule anti-evropiane.

Natyrisht, unë ndjehem keq kur e them një gjë të tillë, por ne duhet të jemi të ndershëm me njëri-tjetrin, duhet ta themi të vërtetën ashtu siç është.

Si kryetare e Kuvendit, unë është dashur të përballem me frymën e anti-parlamentarizmit dhe në tërësi të anti-shtetit.

Në këtë kuptim, shqiptarët duhet të paguajnë për diçka që nuk e meritojnë, për diçka që nuk e kanë bërë, por mendoj se është edhe momenti që secili prej shqiptarëve duhet ta pyesë veten nëse ia vlen më që t’i përgjigjesh një lidershipi të një partie, që është kthyer edhe në një celulë anti-evropiane.

RADIO EVROPA E LIRË
E përmendët bojkotin politik të opozitës. Por, edhe pas kthimit të saj, prapëseprapë, duket se gjërat nuk po lëvizin. Këtu kam parasysh veçanërisht kërkesën e opozitës për ndryshim të rregullores së punës së Kuvendit, përfshirë votimin e fshehtë…

JOZEFINA TOPALLI
Kjo është një justifikim ose përpjekje e dështuar për të gjetur një mburojë nga sytë e shqiptarëve dhe gjithë botës, pasi ata, në fakt, vazhdojnë ta bojkotojnë votimin e ligjeve me 3/5.

Kuvendi i Shqipërisë, gjatë dy vjetëve, ka votuar 400 ligje, që ishin ligjet e reformave të mëdha ekonomike dhe kanë bërë të mundur që Shqipëria të mos kalojë në recesion.

Në fund të fundit, detyra jonë është që të shohim se sa para shkojnë në xhepat e shqiptarëve. Ajo që ata përpiqen ta përdorin si mburojë, në fakt nuk mbulon, sepse është vetëm gjethja e fikut.

Pavarësisht nga kjo, ne jemi të hapur për të përmirësuar çdo gjë që mund të përmirësohet edhe në raport me rregulloren e Kuvendit, edhe në raport me ligjet e tjera.

Nëse ka ndonjë nen, që bie në kundërshtim me rregulloren e Parlamentit Evropian, padyshim që jemi të hapur për ta përmirësuar, megjithëqë kam bindjen e thellë dhe këtë e them me një ndërgjegje të plotë, se rregullorja e Kuvendit të Shqipërisë është ndër rregulloret më moderne dhe më demokratike që ekziston sot në Evropë.

RADIO EVROPA E LIRË
Po përse atëherë e kundërshtoni votimin e fshehtë në parlament, që personalisht e keni sugjeruar?

JOZEFINA TOPALLI
Jo. Ndoshta nuk jemi kuptuar mirë. Dekretet e presidentit nuk mund të votohen kurrë në mënyrë të fshehtë, sepse nuk votohen në mënyrë të fshehtë në asnjë vend. Sa u takon emrave të tjerë, që do të zgjidhen në institucione të ndryshme, le t’u qëndrojmë atyre modeleve, siç i përdor edhe Evropa.

Natyrisht mund ta adaptojmë – po të kemi kurajë për t’i mos fshehur vetvetes dhe ndërgjegjes sonë – ta përdorim edhe votën që përdor Kongresi dhe Senati Amerikan.

Unë personalisht mendoj se përpara shqiptarëve duhet të themi se nuk kemi përse të fshihemi pas asgjëje, as pas kutive të votimit, as pas perdeve, për të thënë që vullneti im politik është ky.

RADIO EVROPA E LIRË

Këto ditë, presidenti Bamir Topi ka sugjeruar se do të mund të formonte një parti të re. Nëse kjo ndodh, a keni shqetësime se do të dobësohej Partia Demokratike?

JOZEFINA TOPALLI
E para, nuk ka asnjë shqetësim. E dyta, kjo nuk është diçka e papritur, as e panjohur. Besoj se do të merrte nga e majta, sepse zoti Topi ka luajtur në fushën e majtë gjatë gjithë kësaj periudhe. Kjo nuk më intereson aq, sa më dhemb fakti që kjo është një fyerje ndaj karriges së presidentit.

RADIO EVROPA E LIRË
Pse mendoni se është fyerje?

JOZEFINA TOPALLI
Në bazë të Kushtetutës, ai duhet të jetë figura që bashkon popullin dhe jo që punon për një parti të caktuar. Ai ishte i sinqertë pasi që doli vota e tij në sytë e të gjithë shqiptarëve – ‘live’, me të parë dhe me të dëgjuar.

RADIO EVROPA E LIRË
Ka zëra që thonë se ju jeni ndër personalitetet më me ndikim në Partinë Demokratike, pas zotit Berisha. Në këtë perspektivë, a e shihni veten në ndonjë post edhe më të lartë në Shqipëri?

JOZEFINA TOPALLI
Nuk e kam lidhur kurrë punën time me postet e caktuara. Ajo që unë mendoj deri në 2013-ën është të drejtoj Kuvendin e Shqipërisë, duke menduar për reformat e tjera në fushat fiskale, në fushat e zhvillimit të bujqësisë, të teknologjisë, të ekonomisë në tërësi. Kjo është ambicia ime, ky është vullneti im dhe këtu jam e fokusuar.

RADIO EVROPA E LIRË
Pas vitit 2013, mendoni eventualisht për postin e presidentes?

JOZEFINA TOPALLI
Unë mendoj t’i fitojmë zgjedhjet e 2013-ës, sepse vendi ka nevojë për një lidership, i cili është dëshmuar ose është i suksesshëm për të lëvizur vendin nga një vend i pazhvilluar drejt një Shqipërie të zhvilluar në 2017-ën. Kjo është ambicia ime.

Bamir Topi: Kritikova Jozefina Topallin, jo qytetarinë shkodrane

Presidenti Bamir Topi ka reaguar lidhur me atë që ai e quan keqinterpretim mbi deklaratën, ku ai foli për një zyrtare të lartë të shtetit e pikërisht kryetaren e Kuvendit, Jozefina Topalli. Në këtë reagim sqarohet se deklarata e djeshme e Topit kishte të bënte me veprimet personale të Topallit dhe nuk kishte për qëllim të kritikonte traditën apo gjuhën e qytetit të Shkodrës.

“Në respekt të qytetarisë shkodrane, opinionit publik dhe përgjegjësisë institucionale Presidenti sqaron se në asnjë rast, në asnjë fjalë apo veprim të tij nuk ka bërë komente kritike ndaj qytetit të Shkodrës, qytetarisë së saj, traditës së pasur të gjuhës apo të kulturës së saj. Mesazhi kritik i Presidentit, siç mund të vërtetohet direkt përmes regjistrimeve televizive i është adresuar nominalisht një zyrtari të lartë të shtetit, e cila me qëndrime e sjellje joinstitucionale, keqpërdor detyrën kushtetuese, postin publik, etikën institucionale të komunikimit dhe vetë votën demokratike të Shkodrës”, thuhet në reagimin e presidencës.

Në këtë reagim nënvizohet se vlerësimi i Presidentit për Shkodrën, është dëshmuar me nderimin e personaliteteve më të shquara qytetare, kulturore e sportive si dhe të qëndrimit të tij permanent në mbrojtjen, promovimin dhe nderimin e traditës së pasur të qytetarisë shkodrane.

“Çdo interpretim tjetër është jorealist dhe i sponsorizuar nga zyrtarë të veçantë, të cilët duan ta mbajnë qytetin peng të axhendave të tyre personale politike. Për këdo sot është e qartë se ky ose këta individë nuk përfaqësojnë Shkodrën as traditat e saj të çmuara kulturore, por vetëm një grup individësh të lidhur me interesa specifike pushteti, të cilët me rotacion nominal e kanë pronësuar me pa të drejtë vendimmarrjen politike të këtij qyteti. Kjo sjellje abuzuese me mandatin përfaqësues dhe vullnetin e qytetarisë shkodrane, me siguri që nuk ka dhe nuk mund të ketë mbështetje qytetare, përveç grupeve të tilla të izoluara dhe të lidhura me interesa të ngushta ekonomike e politike”, thuhet në reagimin e Topit.

*    *    *

Drejtoria e Informacionit Publik në Institucionin e Presidentit ka reaguar mbi një lajm të publikuar nga një gazetë pranë qeverisë. Gazeta në fjalë në numrin e sotëm raportonte se Presidenti i Republikës Bamir Topi është larguar nga stadiumi “Loro Boriçi” para përfundimit të ndeshjes Vllaznia – Tirana. Shkak sipas gazetës janë bërë thirrjet e tifozëve kundër Topit.

Në reagimin e sotëm presidenca saktëson se lajmi është një “deformim mediatik i porositur në kushtet e një nervozizmi politik”.

“Këto janë deformime të qëllimshme, që synojnë t’i japin një imazh negativ pritjes jashtëzakonisht të ngrohtë e qytetare që iu rezervua Presidentit të Republikës si kudo, edhe në qytetin e Shkodrës. Presidenti i Republikës, ishte personaliteti i vetëm që nderoi ditën e djeshme në një ceremoni homazhi, kujtimin e aktorit të paharruar jo vetëm për Shkodrën, por për mbarë Shqipërinë, Ndrek Prela”, thuhet në reagimin e presidencës.

Në këtë reagim sqarohet se “largimi pak momente para mbarimit të ndeshjes, lidhej vetëm me detyrimin qytetar e institucional për të respektuar përfaqësuesit e familjeve të nderuara shkodrane, të mbledhura për ceremoninë e paralajmëruar të dekorimit të disa personaliteteve të sportit në qytetit e Shkodrës, që janë pikë referimi për çdo brez”.

*    *    *

Duke luajtur me termin “spikere e parlamentit” për kryeparlamentaren Jozefina Topalli, presidenti Topi, i cili sot ndodhet në Shkodër u shpreh se “spikeri përgjithësisht i merr tekstet e recitimit nga të tjerët. Është çështja se sa në mënyrë cilësore e reciton tekstin. Por, minimalisht do t’u thoja të gjithë këtyre që së paku në komunikim me publikun të jenë qytetar dhe, e dyta, ta flasin gjuhën shqipe në mënyrë korrekte”. Një përgjigje e tillë e kreut të shtetit erdhi në momentin që u pyet për deklaratat e Topallit se Presidenti është pjesë e “një celule antievropiane” – sipas saj.

Ndërkohë që për këtë deklaratë të kreut të shtetit kishte një reagim të menjëhershëm të zyrës për shtyp të Kuvendit. “Topalli flet me krenari dhe me vetëdije shqipen më të bukur, atë me të cilën foli Gjergj Fishta, Kol Idromeno, Fadil Kraja, Migjeni, Luigj Gurakuqi. Atë gjuhë Haxhi Qamili nuk e kupton dot!” – thotë kjo deklaratë që duket se nënkupton edhe ndasi krahinore të palejueshme për një politikan të lart.

Kundërreplika erdhi edhe nga zyra e shtypit e Presidencës e cila u shpreh:

“Presidenti vlerësoi sonte të gjitha familjet e njohura e me tradita qytetarie, kulture e sportdashëse që i kanë dhënë emër Shkodrës, por edhe krenari gjithë Shqipërisë. Nisur nga deklarata e zyrës së shtypit të Kuvendit, zyra e shtypit e Presidentit shpreh bindjen se po të ishin gjallë Gjergj Fishta, Kol Idromeno, Migjeni e Luigj Gurakuqi do të ndiheshin të fyer nga kush i përfaqëson me mungesën e etikës, kulturës politike e institucionale dhe respektit për shqipen zyrtare në Republikën e Shqipërisë”.

Presidenti Topi iu përgjigj edhe deklaratave të Ministrisë së Mjedisit për ligjin e plehrave: “Koha ka provuar se vendimet e Presidentit kanë qenë gjithnjë korrekte dhe Gjykata Kushtetuese është prova më e qartë edhe me ligjin e pronave. Unë kam kontestuar kontradiktën mes neneve dhe habitem që ekspertë të mjedisit nuk shqetësohen për ambientin, por bëjnë komente politike”, përmbylli Presidenti i vendit.

Akademik prof.dr.Rexhep Qosja:Sali Berisha autokrat blegtoral, Rama i qullët, ambasadorët, qëndrime të paparimshme

Në këtë intervistë dhënë gazetarit Ëngjëll Musai në Telegraf, akademiku i njohur Rexhep Qosja pasi u përgjigjet pyetjeve për situatën në Kosovë jep analizën e tij për situatën politike në Shqipëri. Më poshtë, ribotojmë një pjesë të kësaj interviste:

..Duket se në themel të kësaj krize, apo ngërçi, siç thonë ndërkombëtarët, qëndrojnë problemet me dy zgjedhjet e fundit, ku Shqipëria nuk ka shënuar progres në lidhje me  standardet. Kë bëni përgjegjës për këtë krizë dhe pse?

Gjendjen e sotme në Shqipëri e konsideroj gjendje krize të vazhdueshme: gjendje të krizës politike, parlamentare, shoqërore, morale. Fjala “ngërç” në të vërtetë është eufemizëm që kanë futur në përdorim demagogët – kryesit e punëve të pista të kryeministrit dhe e kanë futur për ta bërë të shpërfillshme krizën që sundon Shqipërinë sot. Fjala “ngërç” është fjalë e anatomisë, plotësisht banale për të shënuar me të gjendjen politike. Shikojeni Fjalorin e Gjuhës së Sotme  Shqipe.. Shikojini fjalorët terminologjikë të politikës a sociologjisë: ngërçet nuk përdoren për të karakterizuar kundërshtitë politike, ekonomike, financiare, shoqërore, morale në një shtet e në një shoqëri. Ato janë nocione të mashtruesve dhe diletantëve politikë. Kundërshtitë politike dhe ekonomike në Shqipëri janë aq të ashpërsuara saqë gjendjen e saj mund ta quajmë jo vetëm krizë, po edhe krizë e rëndë. Në themelet e kësaj krize të rendë, të përgjithshme, nuk qëndrojnë vetëm dy zgjedhjet e fundit, në të cilat Shqipëria nuk ka përmbushur standardet demokratike. Në themelet e kësaj krize të rëndë, të vazhdueshme, qëndrojnë kundërshti të ashpra, pothuaj të papajtueshme sot, politike, ekonomike, shoqërore. Keqpërdorimi i vullnetit zgjedhor të popullit, parregullsitë në zgjedhje, përdorimi i policisë dhe i administratës nga ana e Sali Berishës për të siguruar fitore në zgjedhjet, – të gjitha këto janë vetëm mbulesa e dukshme e kundërthënieve të brendshme që karakterizojnë shoqërinë shqiptare sot. Edhe kontrolli i pamëshirshëm, i egër, i gjyqësorit nga ana e kryeministrit; edhe përpjekjet e kryeministrit për të vënë nën kontroll SHIK-un; edhe kontrolli i pandërprerë i kryeministrit ndaj hetimeve të tragjedisë së Gërdecit, në të cilën janë të përzier edhe i biri i tij, edhe trumbetuesi i tij medial, edhe ish-ministri i tij i Mbrojtjes; edhe fyerjet banale, primitive, që kryeministri ia drejton Kryeprokurores së Shqipërisë; edhe kthimi i televizioneve e i gazetave shërbyese të tij, duke u krijuar privilegje a duke i blerë me financat e tajkunëve besnikë dhe, ashtu, duke i privuar prej çdo morali të gazetarisë – të gjitha këto janë të zezat e “vogla” me të cilat vetëm sa mbulohen kundërshtitë e brendshme shoqërore! Edhe nxitja e mospajtimeve me gjuhën e njësuar letrare kombëtare, domethënë me gjuhën standarde, janë tjetër e keqe e “vogël” me të cilën mbulohen ato kundërshtitë e ashpra shoqërore.

Prej gjithë kësaj që thashë përgjegjës për këtë krizë është: qeveria e sotme e Shqipërisë me kryeministër Sali Berishën. Është e qartë se Kryeministri Sali Berisha me gënjeshtrat e tij ka arritur të mposhtë energjinë, të mos thuhet edhe vetëdijen e rinisë, të studentëve dhe të punëtorëve – të dy shtresave më të cenuara në Shqipëri.

Por mund të besohet se manipulimit të tij do t’i vijë fundi. Në qoftë se të varfrit, të indinjuarit, të cenuarit, të shpërfillurit e Spanjës, të Uoll Stritit, në përgjithësi të Amerikës, të Italisë janë çuar në këmbë kundër atyre dy a tre a katër për qind të pasanikëve që kontrollojnë gjithë pasurinë kombëtare, janë çuar në këmbë dhe kërkojnë ndarje të drejtë të kësaj pasurie, mund të shpresohet që edhe rinia, studentët dhe punëtorët shqiptarë do të çohen kundër klikës politike dhe tajkunëve, bashkërisht të pasuruar me korrupsion, me vjedhje e plaçkë në procesin e tranzicionit. Mund të shpresohet. Ndoshta populli shqiptar nuk ka mbetur pa rininë e vetëdijshme për interesat kombëtare që gjithmonë e gjithkund sjell ndryshimet që e ndryshojnë gjendjen e krizave, që e përparojnë dhe e nderojnë popullin.

- Opozita është kthyer në Parlament dhe është gati të bashkëpunojë me maxhorancën për të votuar ligjet që kërkojnë votën e saj për integrimin e vendit, pavarësisht kontestimeve që ka lidhur me problemet që u evidentuan në zgjedhjet e 8 Majit. Si ju duket kjo sjellje e saj?

- Më duket sjellje pak a shumë kundërshtimore; sjellje pak a shumë dyfytyrëshe; sjellje pak a shumë e qulltë – sjellje e një politike të pasigurt, që nuk e ndryshon  dhe nuk e çon përpara gjendjen.

- Sidoqoftë, raporti i OSBE / ODIHR- it për zgjedhjet e 8 Majit ishte shumë i rreptë, sidomos sa i përket parregullsive, ndërkohë që i bënte thirrje opozitës për bashkëpunim. A nuk ju duket se ka një qëndrim kontradiktor në këtë mes?  

Me qëndrimet e paparimshme, jo vetëm OSBE/ODIHR-i, po edhe institucione të BE-së, edhe ambasadori i tanishëm amerikan, Arvizu, janë bërë pjesë organike e krizës së përgjithshme politike, parlamentare etj në Shqipëri. Raporti i OSBE/ODIHR-it për zgjedhjet e 8 Majit ishte i rreptë, por, megjithatë, nuk e prekte thelbin e çështjes, e thelbi i çështjes ishte ky: në ato zgjedhje, më të turpshmet gjatë njëzet viteve pas komunizmit legal në Shqipëri, Partia Demokratike e kandidoi për Kryetar të Tiranës një vrasës të katër qytetarëve të pafajshëm që morën pjesë në demonstratën e 21 janarit 2011. Për mendjen time, për ndërgjegjen time, më shumë se hajnitë, dallaveret, poshtërsitë, numërimet e falsifikuara të votave, shakatë e kryetarit të KQZ-së me mendjen dhe dinjitetin e shqiptarëve, tragjik ishte kandidimi i Lulëzim Bashës, i cili ishte ministër i Rendit publik ditën e vrasjes së katër qytetarëve. Kandidimi i tij ishte cenim i egër i parimeve dhe i vlerave të demokracisë; provokim i hapët i familjarëve të të vrarëve; ky ishte provokim i ndërgjegjes së shqiptarëve, ky ishte cenim i rëndë i zakoneve etike të shqiptarëve. Pavarësisht pse Lulëzim Basha sot e ushtron detyrën e kryetarit të Tiranës, unë them: në qoftë se Shqipëria një ditë bëhet shtet i së drejtës; në qoftë se Shqipëria një ditë bëhet shtet në të cilën do të sundojnë Kushtetuta e ligji; në qoftë se Shqipëria një ditë do të ketë kryeprokuror të lirë e të pavarur; në qoftë se një ditë Shqipëria do të bëhet shtet demokratik; në qoftë se Shqipëria  shërohet prej sëmundjes me të cilën e ka sëmurë politika blegtorale e Sali Berishës, Lulëzim Basha do të nxirret në gjyq për vrasjen e atyre katër qytetarëve, të cilët, si çdo qytetar tjetër të Shqipërisë, i ka lindur nëna e me të si bashkëfajtor apo dëshmitar në Gjyq do të nxirret edhe Sali Berisha. Ky është borxhi për të cilin ata pashmangshëm do të japin llogari: sipas ligjeve të shtetit demokratik apo sipas ligjeve të Kanunit të Lekës!

- Ndërkaq, opozita ka hequr dorë nga protestat dhe Edi Rama shkruan editoriale me kushte dhe kërkesa për Berishën. A mund të quhet ky një aksion i ri opozitar për ta larguar Berishën nga pushteti?

-Shaka politike janë këto! Nuk largohet Sali Berisha prej pushtetit me editoriale. Editorialet nuk përbëjnë aksion politik. Ato, editorialet, janë zëvendësim i aksioneve demokratike, që përfaqësojnë protestat, demonstratat, grevat, me retorikë boshe; ato janë lutje si lutjet biblike a kuranore, por pa patosin e tyre etik.

Por Edi Rama i ka drejtuar ditët e fundit një ftesë për debat publik Sali Berishës. Pas një mërie dhe konflikti më se dyvjeçar, sa interesant dhe produktiv e shihni këtë ballafaqim midis këtyre dy liderëve të politikës shqiptare?

- Ky debat politik, që ju me të drejtë e quani ballafaqim, midis Edi Ramës dhe Sali Berishës, në asnjë pikëpamje nuk mund të jetë produktiv. Gjuha e tyre politike është plotësisht e harxhuar dhe e papërfillshme për opinionin, sepse ajo nuk ka për bazë bindshmëri morale politike. Debati midis tyre, midis një intelektuali dinakërisht të përmbajtur, siç është Edi Rama dhe një populisti të hallakatur, për të cilin gënjeshtrat janë Bibël e Kuran, siç është Sali Berisha, do të ishte vetëm një ndryshor i zbehtë, qesharak, në të vërtetë tragjikomik i dramave që shfaqen në teatrot amatore. Në vend se të humbja kohën duke e shikuar dhe dëgjuar atë debat, unë do të lexoja, në të vërtetë do të rilexoja, romanin e Balzakut, “Shkëlqimi dhe mjerimi i lavireve”.

- Profesor, ndërkohë në Shqipëri thuajse ka filluar gara për presidentin e ardhshëm të Shqipërisë. Midis emrave që lakohen për këtë post janë Sali Berisha, Jozefina Topalli, etj Ju, si mendoni, cila do të ishte figura më e përshtatshme për kryetar të Shtetit dhe cilës forcë politike do të duhej t’i përkiste ai?

-Pota përdorja si më lirisht togfjalëshin Tuaj “emra që lakohen”, do të thosha: Drejt! Të gjithë ata kanë një të kaluar shumë të lakuar. Sali Berisha? Shqipëria, açik vendeve të tjera ish komuniste në Ballkan, por ngjashëm Rusisë dhe Bjellorusisë, vazhdon të kryeministrohet jo prej një ish-komunisti, por prej një ish-anëtari të nomenklaturës komuniste! Llukashenkoja i ynë është ish-sekretar i Partisë së Punës në Fakultetin e Mjekësisë, në të vërtetë në Universitetin Shtetëror të Tiranës. Dhe, ky sekretar partie, që vendoste për fatin e studentëve dhe profesorëve të këtij Universiteti, ishte mik shtëpie i Enver Hoxhës, që bënte çmos të shfrytëzonte lidhjet me të bijtë e tij për të krijuar karrierë sa më të fortë staliniste. Ky njeri, ky ish sekretar partie, pas komunizmit ishte njëherë kryetar i Shqipërisë, që e çoi Shqipërinë në luftë qytetare në vitin 1997 dhe u përmbys pas një revolucioni demokratik. Si e duron Shqipëria autokracinë blegtorale të Sali Berishës? Si mund të lejojë ajo që të flitet që ky njeri të mbetet edhe më tej në pushtet? Madje të supozohet për së dyti kryetar i shtetit! Absurd! Përmbysje e ndërgjegjes, madje e logjikës, madje e etikës elementare qytetare! Jozefina Topalli? Do kujtuar gjuhën e saj në karrigen e kryetares së Kuvendit të Shqipërisë, sjelljet e saj, privatizimet e saj politike, uzurpimet e saj politike, fyerjet e saj ndaj opozitës, shprehjet e saj aq shpesh infantile, trashtinë e saj mendore për të mos i lejuar vetes të mendosh se edhe një personazh i tillë politik mund të propozohet për kryetare të Shqipërisë. Ndihmoji, Zot Shqipërisë. Ku ke katandisur Shqipëria ime e dashur!

Fatos Lubonja: “Instrumentalizimi që i bën Topalli debatit duke i vendosur katolikët si superiorë ndaj myslimanëve është i rrezikshëm.” Shtypi për Topi vs. Topalli.

Lexojmë tek gazeta Shekulli se: “Përplasja mes Presidentit të Republikës dhe Kryetares së Kuvendit dhe sidomos replikat e kësaj të fundit që i dhanë deklaratave sfond krahinor, duket se kanë hapur debat të fortë publik.”

“Instrumentalizimi që i bën Topalli debatit duke i vendosur katolikët si superior ndaj myslimanëve është i rrezikshëm, – deklaroi mbrëmë në emisionin Opinion në TV Klan publicisti Fatos Lubonja. Sipas përfaqësuesit të qeverisë Gent Strazimiri, Topalli nuk ka dashur t’i fyejë myslimanët shqiptarë. Strazimiri ka ndërprerë vazhdimisht Lubonjën shpesh pa etikë i mbështetur nga moderatori Fevziu. Lubonja i është drejtuar ndërkohë Fevziut me fjalët: “Ke kohë që bën debate që polarizojnë Shqipërinë. Ta dija që do kishe në panel, militantë si Strazimiri, nuk të vija në emision.. Nuk mund të na marrësh ne si gazetarë e të na vesh përballë militantëve.. je bërë palë me PD-në”.

Në po këtë gazetë lexojmë shkrimin e Ardian Vehbiut rreth këtij debati:

Meqë Kryetarja Topalli jo vetëm flet lokalisht në një mjedis institucional qendror, por edhe e bën këtë me bindje, atëherë nuk mund të mos krijohet përshtypja se ajo kërkon ta theksojë prejardhjen e saj gjeografike dhe kulturore, duke i kumtuar publikut të vet, sa herë që e përdor shkodranishten, se Parlamenti i Republikës Shqiptare ka për kryetare e cila i referohet, në identitetin e vet, jo Republikës, por Shkodrës dhe Gjergj Fishtës.

Dhe ky është akt politik i kulluar. Për arsye të njohura, shumë shqiptarë, sidomos nga veriu i Shqipërisë, po ndeshin në vështirësi me standardin; kryesisht ngaqë mësimi i shqipes në shkollë, këto njëzet vjetët e fundit, ka lënë shumë për të dëshiruar. Vështirësi të ngjashme, madje edhe më të mëdha, po ndeshin sot edhe shqiptarët në Kosovë. Shto këtu edhe zbritjen e një numri të madh shqiptarësh të veriut drejt qyteteve të Shqipërisë së Mesme, për të plotësuar tablonë e një mase të madhe njerëzish, të cilët nuk e përdorin dot standardin ashtu siç do të dëshironin, dhe e perceptojnë këtë mangësi si një barrierë midis tyre dhe institucioneve qendrore të shtetit, ose mass mediave me shtrirje kombëtare.

EDLIRA GJONI

Cilin variant? “Përmbi za që lshon bylbyli”, apo “gjuha jonë sa e mirë”? Nga mënyra se si tingëllon në gojën time toskë-shqiptimi i vargjeve të Mjedës, gjuha e tij shqipe m’shugullon e bash pa da zemnën ma ngushllon tek e përsëris. Por, në përmendje e sipër, hezitoj, duke ditur se gazeta në të cilën botohet shkrimi përdor ligjërisht shqipen e njëjtësuar zyrtare,  përfshirë edhe citimet në ligjëratë të drejtë të dialekt-folësve shqiptarë. Dhe nuk mund të pretendohet ndryshe përderisa përdorimi i njësuar i gjuhës është vendosur në një marrëveshje akademikësh, gjuhëtarësh e shqipdashësish më të mëdhenj se këta të sotmit, që në vitin 1972. Që të kthejmë sërish ëmbëlsinë e shqipes së Mjedës në përdorim nuk do të ishte aspak keq. As mprehtësinë e leksikut të Fishtës, që e gjen shqipen gjuhë shpirti, jo foltoreje: “Porsi kanga e zogut t’verës, q’i vallzon n’blerim të prillit, porsi i ambli fllad i erës, q’i lmon gjit e drandofillit; Porsi vala e bregut t’detit, porsi gjama e rrfes zhgjetare, porsi ushtima e nji tërmetit, njashtu a’ gjuha jonë shqyptare”.
Po nuk e di nëse Mjeda e Fishta do të dilnin në publik sot e të flisnin me gegërishten e tyre të mrekullueshme, duke ditur se në përdorimin e gjerë të shqipes është përcaktuar të jetë një variant i njësuar i saj, për të cilin kanë rënë dakord ca burra e gra të mençme rresh 40 vjet më parë. Është mirë apo keq që është vendosur toskërishtja e përpunuar si gjuhë zyrtare, kjo është çështje tjetër për diskutim dhe, për fat të mirë, ky vlerësim i kapërcen kapacitetet e jo-gjuhëtarëve. Por, që të shash apo të mburrësh përdorimin e gjuhës së Fishtës, të Mjedës apo edhe të Haxhi Qamilit, është njëlloj sikur drejtimin e lëvizjes së mullinjve të erës ta shohësh njëherë me sytë e Sanço Panços, e njëherë me ato të Don Kishotit.
Debati i fundit mediatik mes Presidentit e kryetares së Parlamentit, më shumë se i panevojshëm, është edhe krejt pa vend. Që të ligjërohet e të mbështetet përdorimi gjoja fishtian i shqipes në njërin krah, apo varianti modern i saj, pa pikë, presje, nyja, parashtesa, prapashtesa e huazime, nga krahu tjetër, duhet bërë një kongres tjetër, që ta hartojë, ta miratojë e t’u shpjegojë shqiptarëve llojin e ri të shqipes që duhet të dëgjojnë, lexojnë, shkruajnë e të presin për përdorim të gjerë në vazhdim. Pra, zgjedhja e shqipes nuk është çështje shijesh personale, as mitizim apo keqpërdorim i pakontrolluar i saj.
Në një nga shkrimet e tij të fundit, tek lëngonte në ditët pa shpresë, i dhëni i tëri pas shqipes, Robert Shvarci u orvat edhe njëherë të tërhiqte vëmendjen e medias e të politikës për përdorimin e gjuhës shqipe, që për të ngeli e shenjtë. (“Pasurimi” i gjuhës shqipe në media, R. Shvarc).
Thirrja e tij ngeli fatkeqësisht kambanë në shkretëtirë, siç kishte frikë edhe vetë, sepse sot, në emër të shqipes, herë të përdorur gabim në emër të fishtëzimit, e herë të barbarizuar në emër të modernizimit, roli i gjuhës është tjetërsuar; nëse Shvarci, ashtu si Fishta, Mjeda, Luarasi, Frashëri, Kristoforidhi, Xhuvani, Çabej, Kostallari, Shuteriqi, Cipo, Dodbiba, Domi apo Riza, mendonte se gjuha duhet përdorur për bashkimin e shqiptarëve, në kohët moderne ajo po përdoret për t’i ndarë ata. Po, kështu duket, se në skenë nuk kemi më turq që na sulmojnë kalatë, por kemi politikanë ngjyra-ngjyra që pretendojnë se me gjuhën krijojnë identitet. Në fakt, është e kundërta. Se është përgjegjësi e madhe të pretendosh se ecën në gjurmë të atyre që kanë vënë gurë themeli në gjuhën shqipe. E po ta ndiqte Fishta debatin e sotëm mbi dialektizmat, s’do të ishte çudi të huazonte Azem Shkrelin me retorikën e tij përcëlluese: “Sikur të takoheshim me vetveten në sy, do të putheshim apo kishim për t’u pështy?”.
Ç’do të bënin Fishta, Mjeda, Migjeni, apo edhe Naimi e Luarasi, nga kahu tjetër, nëse pasardhësit e tyre deklarojnë se janë vetvetja e të mësipërmve? Dilemë e madhe, po këtyre pikave të referimit që përdoren sot nuk u kishte hyrë në gjak lufta brenda llojit. Ndaj duket sikur Fishta i ka shkruar për sot vargjet për shqipen: “Qoftë mallkue kush qet ngatërrime, ndër kto vllazën shoq me shoq, kush e dan me flak’ e shkrime, çka natyra vet’ përpoq”.
E s’kishte si ta dinte Fishta se lufta shoq më shoq s’do të bëhej tamam për gjuhen, por ajo do të përdorej për qëllime shumë më të mbrapshta se aq. Në një kohë tjetër, Petro Nini i drejtohej pikërisht kësaj frike të brendshme: “Epo ju gjuhën tonë, doni ta humbisni fare, dhe me mallkim e me nëmë, shprehni ta shpini në varre”. Po frika e tij vinte nga priftërinjtë që bënin mesha në gjuhën greke, e nuk kish si ta mendonte as ai, as të tjerë shqipdashës në kohën e tij, se shkatërruesit e vërtetë të shqipes, keqpërdoruesit e ndarësit me vise në emër të saj do të ishin vetë shqiptarët. E kur Kadareja thoshte se ishin turqit që “me parashtesa e pjesëza, e lidhëza së prapthi, të bukurën gjuhë tonë, e bënin lesh arapi”, as ai nuk e mendonte, njëlloj si edhe Shvarci, se gjuhën dhe rolin e saj e sollën në këtë gjendje shqiptarët vetë, politikanët dhe njerëzit e saj me status gjoja publik, që e përdorin gjuhën si t’u interesojë atyre, e jo si t’i vijë për shtat shqipes.
Këtu nuk ka vend për rishikim apo vlerësim të aftësive apo të vendit që zënë rilindësit në historinë tonë, por porosia e Naimit duket më me vend sesa debati qesharak që ka plasur për llojet e shqipes: “Pa shihni sa ësht’e mirë, s’u vjen mall’ e dëshirë? Gra, burra, djem e vasha! E ju plaka zë-trasha! Mos rrini pa e mësuar, Kjo do të na nderojë”. Jo se nderi është ndonjë virtyt me vlerë ndër ata që fshihen pas shqipes, po të paktën si këshillë edhe mund të hahet.
E, në fund, një mendim i fundit i Shvarcit, që për ironi të fatit u drejtohet institucioneve që sot janë në qendër të gjoja debateve për gjuhën: “Në qoftë nevoja, mund t’i drejtohet një peticion edhe Presidentit të Republikës, Kuvendit apo Kryeministrit për ndërmarrjen e sanksioneve – sepse, fatkeqësisht, në këtë vend të bekuar, ku demokracinë ende e ngatërrojnë me anarshinë totale, vetëm gjobat i sjellin në vete disa kokëbetonë, që më kujtojnë tri vargjet e paharruara të Bertolt Brehtit: ‘Nga tigrat munda të shpëtoj,/ Me gjakun tim ushqeva çimkat,/ Por kokën ma hëngrën mediokrët!’”.
E, Fishta, më shumë ngjan me Brehtin, sesa me këdo që pretendon se e pason. Ndaj debati për gjuhën është mirë t’u lihet gjuhëtarëve.

Lëvizja e Presidentit, Jozefina, gegnishtja dhe zhargoni 

JETMIR SHPUZA

Kur Presidenti Topi, të shtunën e kaluar gjatë një vizite në Shkodër, sulmoi Kryetaren e Parlamentit, zonjën Topalli, pa e përmendur me emër para mediave të qytetit të Shkodrës duke e etiketuar si spikere që lexon atë që ia shkruajnë të tjerët dhe që nuk e flet mirë shqipen. Me siguri zoti Topi po bënte një deklaratë fort mirë të menduar, si në mënyrën e etiketimit me qëllim denigrimi dhe injorimi politik, ashtu edhe ndaj korrjes së fryteve politike që do të vinin më pas.

Personalisht ndjeva një keqardhje ndaj kësaj shprehjeje që injoron një politikane të qytetit tim. Ndonëse opozitar i saj, kam qenë entuziast ndaj daljes së zonjës Topalli në politikë, e kam mbështetur edhe publikisht në vitet e para, pavarësisht mendimit që mund të kem sot duke e analizuar në aspekte të ndryshme të funksionimit përfaqësimin e saj, si spikere e Parlamentit. Presidenti Topi i bëri një sfidë të fortë, duke e sulmuar zonjën Topalli në Shkodër, pra në “strofullën e saj”. Dhe natyrisht përgjigjja erdhi duke i kaluar përmasat personale si debat mes dy politikanëve, dhe duke e kthyer në debat për gegnishten, në mbrojtje të gegnishtes, pra duke marrë zonja në fjalë aureolën si mbrojtëse e një lobi, atij shkodran, apo më tepër gege. Por si qytetar shkodran, ndihem i fyer për cilësinë e këtij debati. Deklaratën e Topit unë nuk e kuptova si sulm ndaj gegnishtes, pasi një gjë e tillë do të ishte pa sens, e realizuar pikërisht në Shkodër. Qysh në fillim, deklarata e Kryesisë së Kuvendit, ku kryetarja mbrohej duke thënë se përdor gjuhën e Fishtës apo Migjenit, në vend që t’i jepte pikë zonjës Topalli, e uli nivelin e saj përballë Presidentit. Në radhë të parë nuk mund të pretendohet se po përdor gjuhën e Fishtës apo Migjenit, sepse gjuha e tyre ka art brenda, art që e nderuara Topalli të paktën publikisht nuk ka arritur ta manifestojë deri tani. Në radhë të dytë, nuk mund të pretendohet se po përdoret gjuha e kohës se këtyre dy artistëve të fjalës, sepse çdo njeri me një nivel mesatar kulture, e kupton se gjuha ka ligjësitë e saj të zhvillimit. Po të mos ndryshonte gjuha që flitet, atëherë ajo do të bëhej amorfe. Çdo njeri që njeh sadopak gjuhësinë, nuk mund ta bëjë një gafë të tillë. Larg qoftë na del ndonjë krutan e thotë se jam duke folur gjuhën që ka përdorur Skënderbeu. Por si shkodran, u ndjeva keq nga ajo që ndodhi më pas, prononcimet në televizionet publike të disa figurave që përfaqësojnë institucione shkencore në qytetin tonë, duke sulmuar Presidentin për diçka që ai nuk e kishte thënë, pra që na paskësh sulmuar gegnishten dhe rrjedhimisht zonjën Jozefinë, si përfaqësuese të saj. Më e çuditshme është se edhe rektori i universitetit, ish-pedagogu im, që ka marre gradat dhe titujt më të lartë që ekzistojnë në fushën e gjuhësisë, na del si mbrojtës i “gegnishtës topalliste”, në një kohë që ai si gjuhëtar duhet të kishte bërë minimumin këta 20 vjet demokraci për futjen në trajtën e njësuar të disa elementeve të gegnishtes si paskajorja gegë etj. Ndodh edhe tjetra, që drejtori i teatrit “Migjeni”, i cili nuk ka të bëjë me gegnishten, se flet toskërisht, të thërrasë (me siguri me porosi nga lart) aktorët e këtij teatri për një kolazh recitimesh, ku me sa duket, duhet të jetë futur edhe ndonjë poezi “gegnisht” kundër Presidentit Topi…

Jam i sigurt se Presidenti Topi nuk ka pasur qëllim të ironizojë gegnishten. Por është fyerje që i bëhet gegnishtes, kur dikush, qoftë edhe kryeparlamentarja, nga padija apo kushedi se çfarë, kërkon të shesë zhargonin e rrugicës si gegnishte. Shprehje si “xjerre për zhelesh” apo “ulu nejun” nuk kanë të bëjnë me gegnishten, aq më pak me gjuhën e Fishtës apo Migjenit. Me sa duket, Presidenti ka ironizuar me raste të tilla. Edhe në raste të tjera kryeparlamentarja është ironizuar për varfëri fjalori dhe shprehjeje, dhe do të ishte pozitive sikur ajo të studiojë Migjenin e Fishtën, por edhe shkrimtarë të tjerë, për ta kaluar këtë handikap të saj. Po më tepër se një, debat gjuhësor, deklarata e Presidentit m’u duk një lëvizje e rafinuar politike, shumë e hollë. Presidenti Topi tashmë ka vendosur të luajë hapur politikisht, duke formësuar elektoratin e tij të ardhshëm, bazën e të cilit kërkon ta marrë nga elektorati i Partisë Demokratike. Në vizitën në Shkodër, ai jo vetëm është shoqëruar nga disa miq, që janë figura të njohura të Partisë Demokratike në këtë qytet, por me sa duket ka arritur të grumbullojë shumë pakënaqësi që ka në degën e kësaj partie në Shkodër, për politikën e kuadrit që udhëhiqet nga zonja Topalli, dhe kërkon që këtë pakënaqësi ta kanalizojë në të ardhmen e tij politike. Nga ana tjetër, zoti Topi mendon politikisht për gjithë Shqipërinë. Duke pritur që zonja Topalli do të binte në kurthin e ngritur prej tij, siç ajo ra në të vërtetë, Presidenti arriti ta kundërvërë mentalitetin e zonjës Topalli kundër gjithë pjesës tjetër të Shqipërisë, duke synuar të fitojë pikë në elektoratin e Partisë Demokratike në pjesët e tjera të Shqipërisë. Sa më shumë zhurmë të bëhet për këtë debat, aq më tepër zoti Topi fiton pikë te demokratët e Tiranës, Elbasanit, Korçës, Vlorës, Beratit…. Partia Demokratike nuk ka vota vetëm në Shkodër.

Këtij kurthi i shpëtoi me zgjuarsi Kryeministri Berisha. Ai u rrëshqiti pyetjeve të gazetarëve për këtë problem, duke mos u bërë palë në këtë debat, duke e paraqitur si një problem mes Presidentit Topi dhe kryeparlamentares Topalli, jo si problem të Partisë Demokratike.

Krerët e institucioneve e kanë për detyrë ta respektojnë shqipen standarde

MUSTAFA NANO

Presidentin e qortojnë pa ndonjë arsye të fortë lidhur me debatin mes tij e Kryetares së Kuvendit. Kushdo mund ta marrë e ta fusë në lupë reagimin e tij, por nuk ka për të gjetur asgjë tjetër veç një shpërthimi, që në fakt nuk është fare shpërthim po t’mos e përfytyrojmë që del nga goja e Bamir Topit rëndom të shtruar, të urtë, të qetë e babaxhan. Ata që e kanë ndjekur në TV përgjigjen që Topi i dha Topallit mund të kenë pasur ndonjë dyshim tek fraza e fundit, tek e cila mund të jetë pikasur ndonjë aluzion kundër së folmes së shkodranëve, por kur e kanë dëgjuar për herë të dytë, apo kur e kanë lexuar, nuk duhet t’u ketë mbetur asnjë grimcë dyshimi. “Minimalisht do u thoja të gjithë këtyre që, së paku në komunikim me publikun, të jenë qytetarë dhe, e dyta, ta flasin gjuhën shqipe në mënyrë korrekte…”, tha Topi në momentin e vetëm delikat të përgjigjes së vet. Topalli sigurisht që flet shqip të gjitha herët që flet shkodranisht, por Topi e ka pasur fjalën për “shqipen korrekte”, d.m.th për standardin. Dhe të gjithë e dimë se Topalli nuk e parapëlqen këtë të fundit. “Flas me vetëdijë gjuhën që flas”, tha ajo në thelb në diatribën me Topin, dhe me këtë la të kuptohet se mund ta flasë “shqipen korrekte”, por nuk do.

Këtu hapet një diskutim që është hapur dhe më parë në mënyrë disi të ndrojtur, ndoshta prej merakut për “t’mos ngacmuar gjarpërin që fle”. Dhe gjarpëri që fle është argumenti i gjuhës shqipe, i qëndrimit ndaj standardit, i qëndrimit ndaj dialekteve. Me sa është vënë re, të shumtët janë me idenë se për ca probleme është më mirë të mos flasësh, dhe këtu kanë parasysh probleme të fesë, të identitetit nacional, të diferencave që vihen re në botën shqiptare, etj., etj. Gjuha, standardi, dialektet, janë një prej këtyre argumenteve. Është e drejtë të mos flasësh? Apo është e dobishme dhe çfarë është e dobishme duhet me qenë dhe e drejtë? Personalisht mendoj se nuk është as e drejtë (si mund t’i vësh fre e kufij fjalës së lirë?), as e dobishme (vjen një moment, që plaga që ia fshehim vetes, malcohet e mbledh qelb, deri sa shpërthen, duke provokuar një dëm shumë më të madh se sa ai që donim të shmangnim).

Por standardi është një argument i madh më vete, tek i cili nuk kam ndërmend të ndalem. Debati Topi-Topalli “na fton” në një debat tjetër, në atë mbi ligjërimin publik të personazheve institucionalë. Në dijeninë time, fakti që Jozefina Topalli ka folur në shkodranishte nga karrigia e Kryetares së Kuvendit, nuk është bërë objekt qortimesh në shtypin apo debatin e përditshëm, dhe nuk e kuptoj pse. Në botën online bëhet një diskutim i madh dhe me tone të forta sektare lidhur me këtë gjë (një pjesë shfaqen të bezdisur prej Topallit, e një pjesë i japin të drejtë Topallit), por ky debat online që bëhet në agorën më demokratike të botës së sotme nuk përcillet off-line. Duhet thënë pra se shumë njerëz nuk e pranojnë këtë qasje, pasi u ngjan tepër tribale dhe jo serioze për një komb. Një nga këta jam dhe unë.

Edmond Tupja i bëri bisht ngasjes për të folur për këtë dukuri, duke thënë se “më me qejf dëgjon fjalën katërdhetë se sa fjalën suport”. Edhe unë, si Tupja, më me qejf dëgjoj dikë që flet në shkodranisht, kosovarçe e korçarçe se sa dikë që e bën pis gjuhën shqipe vend e pa vend me terma të huaj. Por ky është një diskutim tjetër, ndërsa diskutimi që del nga debati Topi-Topalli ngrihet mbi pyetjen: A është e udhës që një dinjitar i lartë shtetëror, i cili përfaqëson shtetin unitar dhe kombin si të tërë, të refuzojë të flasë gjuhën zyrtare shqipe?

Sipas meje, jo. Nuk është e udhës. Me sa di, nuk ka ndonjë ligj që e ndalon ndokënd në krye të institucioneve të flasë shqipen që do, apo që e detyron të flasë në respekt të plotë standardit, dhe në këtë kuptim problemi dhe diskutimi i tij, nuk janë të natyrës ligjore. Janë të një natyre tjetër.

Ne të gjithë kemi një identitet tonin tribal, e secili është ndoshta po aq krenar sa Topalli për këtë identitet, e për rrjedhojë secili mund ta theksojë e demonstrojë si e sa të dojë këtë identitet. Asnjë e keqe nuk na vjen prej kësaj; përkundrazi. E keqja na vjen prej sublimimit të këtij identiteti në kurriz të një identiteti më të madh, atij nacional, të cilin kemi rënë dakord ta mbrojmë e ta zhvillojmë, pasi e shohim si një mënyrë për t’u bërë më të mbrothët e më të mbrojtur në botën ku jetojmë. Dhe përsëris e saktësoj, që e keqja nuk është theksimi e manifestimi i identitetit lokal; e keqja është sublimimi i tij në një kontekst nacional, dhe një nga mënyrat për ta sublimuar është dhe qëndrimi përçmues që mbahet ndaj gjuhës zyrtare, standardit pra, në majë të institucioneve nacionale.

Si i bëhet me ata që, edhe pse janë zgjedhur në krye të institucioneve nacionale, nuk e flasin dot standardin? Në këtë rast nuk ke se çfarë të bësh. Duket pak e pamundur, në fakt, që dikush që ka një marrëdhënie gati zero me standardin të ngjitet deri lart në maja institucionesh, pasi standardi, duam s’duam, përbën një stekë që duhet kaluar prej të gjithë atyre që duan të marrin grada në hierarkinë shtetërore e nacionale. Por nëse ndodh, nuk ke se çfarë të bësh; për më tepër, nuk është këtu çështja. Secili prej nesh ka mbeturina të të folmeve tribale, të cilat i demonstrojmë gjatë ditës në të gjitha rrethanat e mundshme. Gramoz Ruçi e Dash Shehi kanë, gjithashtu, paranteza dialektore në ligjërimin e tyre publik. Por te të dy këta, ashtu si tek gjithë të tjerët, vihet re një kokëçarje minimale për të respektuar një simbolikë shtetërore, dhe nacionale në daçi, siç është gjuha standarde zyrtare. Kur nuk ia dalin ta bëjnë këtë gjë, nuk kemi ndonjë hatá. Në fund të fundit, dhe Topalli nuk ka tronditur ndokënd me t’folmen e vet nga tribuna e Kuvendit (duke përjashtuar ndonjë të sëmurë nga trutë), por ajo të shock-on në momentin që deklaron se “e bëj qëllimisht e me vetëdijë të plotë këtë gjë”. Kjo don të thotë se ajo mbi të gjitha vë identitetin e vet tribal, e prandaj nuk e meriton atë post nacional që mban.

Po sikur Topalli t’mos e durojë dot gjuhën standarde? Po sikur ajo ta shohë si një gjë që s’i përket, si një vepër të komunistëve të jugut në dëm të antikomunistëve të veriut? Hm, kështu do të komplikohej disi puna. Por ajo këtë gjë nuk e ka thënë. E për sa kohë që s’e ka thënë, duhet ta respektojë ashtu siç respekton simbole të tjera shtetërore e nacionale, siç është dhe posti që mban, të cilit ajo ia ka parë hairin.

Ardian Vehbiu gjuhëtar dhe përkthyes

I diplomuar për gjuhë-letërsi shqipe në Universitetin e Tiranës në 1983, Ardian Vehbiu ka punuar si gjuhëtar, pedagog i gjuhës shqipe dhe përkthyes nga Tirana në Napoli të Italisë dhe, që prej vitit 1996, në New York. Prej vitesh i pranishëm me analizat dhe esetë e veta në shtypin shqiptar, ka botuar 7 libra me ese. Libri i fundit 'Folklori i elitave' sapo është botuar në Tiranë. Me z. Vehbiu bisedoi Aleksandër Furxhi Intervista Adrian Vehbiu

Ardian Vehbiu dhe paranojat e tij te "Vllahofobise" se pretenduar

Artan Gjyzel Hasani

Para pak kohesh u leshua ne virtualitet (ne blogun e tij dhe gjetke) bajga e rradhes e grafomanit pa atdhe Ardian Vehbiu nen pseudonimin XhaXhai. Meqe eshte nje teme shume pikante per te cilen eshte harxhuar shume fryme dhe zell si nga ky "akademik i rruges" , ashtu edhe nga vllehe, pothuajsevllehe dhe hibride te dyshimte te races shqiptare, mes tyre sigurisht plot bastarde, pas publikimit te paradokohshem te shkrimit tim “Baballare e Xhaxhallare”(ne blogun tim dhe gjetke) , e pashe te udhes te bej ca saktesime ne kete shkrim te ri te Vehbiut qe si zakonisht gelon nga te paverteta. Sic duket Vehbiu akoma nuk e kupton se erudicioni i shkon per lesh (te palare) kur e perdor per qellime te mbrapshta, i nxitur sigurisht edhe nga motive aspak studimore..
Qe ne fillim bie ne sy nje veprim a/imoral i autorit ne ato cfare shkruan: Qellimshem perpiqet te krijoje idene e nje kryqezate antivllehe te ndermarre nga disa kombetariste fashistoide te cmendur shqiptare. Ne kete pranvere te 2009-es kjo ndermarrje e ketij sharlatani e ka emrin as me shume e as me pak maskarallek. Te vesh shenjen e barazimit mes tere komunitetit vlleh qe jeton ne Shqiperi nga njera ane dhe te nje grupi te vogel ne numer palovllehesh dhe ca sherbyesve shqiptare te tyre te permendur si “elita” sorroiste e shoqerise civile “shqiptare” sigurisht qe perben nje skutheri dhe imoralitet. Nuk jane Mishat, Lubonjat, Velot dhe Plasaret komuniteti vlleh shqiptar, por PO..ata jane vllehe dhe PO jane kupola e perzgjedhur sorroiste e shoqerise civile “shqiptare”. Jane vllehe dhe jane sherbyes te paguar shume rendshem per ckombetarizmin e shqiptareve nen emrin “shoqeri e hapur”, “mendje te hapur”, e pse jo nese do perifrazoja Mark Markun ne replike ne studioArdian Klosit edhe “bythe e hapur”. Pa permendur pastaj edhe nje tufe sherbyesish anemike e thatanike, pa peshen e duhur intelektuale, te cilet me zell dylekesh kerkojne gjithsesi te ofrojne sherbimet e tyre modeste per “bythehapjen” e lartpermendur. Kerkon te luash akoma me emocionet e vlleheve kudo qe jane, zoti studiues duke vene titullin qesharak te mesiperm “Vllahofobia”? Ok…Zgjedhja jote.Luaj sa te duash! Mua personalisht nuk me interesojne aspak emocionet e vlleheve ne teresi per sa kohe qe ata vetidentifikohen me ate grupin voskopojar te lartpermendur te misionareve te Sorosit.

Citim nga Vehbiu:

“Ka një rrymë të diskursit kombëtarist – ende të nëndheshme si urithi – që flet për të ashtuquajturin problem “vllah” në shqiptarinë e sotme.”

Replike:

Perkundrazi. Diskursi kombetar (dhe jo kombetarist, zoti Vehbiu!) rrymat e veta per fat te mire akoma nuk i ka te nendheshme si urithi, sepse nuk ka asnje aresye te trembet apo te fshihet nga urithet e vertete- grupi i vlleheve sorroiste te shumepermendur (dhe jo komuniteti vlleh ne teresi) ne rastin konkret per analogji te thenieve te tua.

Citim nga Vehbiu:

“Sipas kësaj rryme, një pjesë e mirë e kozmopolitizmit, anti-shqiptarizmit dhe anti-kosovarizmit në kulturën e sotme mainstream në Shqipëri, dhe veçanërisht në Tiranë, vjen ngaqë elitat kulturore të kryeqytetit dhe institucionet e shoqërisë civile janë uzurpuar nga elementi vllah – një pakicë që përpiqet, me mënyra të ndryshme, të sundojë mbi shumicën shqiptare.”
Replike:
Pasaktesi e qellimshme e Vehbiut: nuk i kane uzurpuar sic thua ti (sepse vllehet HISTORIKISHT nuk kane pasur e nuk kane as bythe e as koke per uzurpime apo dhune antishqiptare) dhe as nuk i kane marre me ndonje merite te vecante ato poste e pozicione “elitare”, por jane emeruar ne ato poste nga masoneria e re me emrin Soros. Pra jane emeruar, jane perzgjedhur si race e zgjedhur “shqiptare” qe jane. Jane perzgjedhur pikerisht se jane popull pa atdhe! Pra, Vehbi, jo se jane me te zotet e me me shume vlera nga te cilat pastaj rrjedh edhe e drejta uzurpuese sipas teje. Por thjesht i kane perzgjedhur te jene pjetaret me te zellshem te shoqerise civile sorroiste. Pra vllehet jane perzgjedhur te jene legjioni i huaj (kali vlleh i Trojes shqiptare) ne luften per hapjen e mendjeve te “mbyllura” te shqipove…

Citim nga Vehbiu:

“Mendimi im është që jo vetëm problemi vllah për shqiptarinë e sotme nuk ekziston, por edhe që vetë fjala vllah është një fjalëkod (codeword) për të shenjuar, diferencuar, izoluar dhe stigmatizuar shqiptarin e fesë së krishterë ortodokse.”

Replike:

Vazhdon fshehja pas gishti me alibi teper amatoreske nga nje person qe pretendon erudicion edhe ne fushen e vllehollogjise. Jo Vehbiu, jo! Shqiptari di te stigmatizoje mire vllehun dhe grekun edhe kur keta perpiqen te fshihen nen petkun fetar te ortodoksise. Psh askush nuk e ka quajtur Bollanon vlleh. Por e kane quajtur sic eshte dhe sic ndjehet ai vete: grek! Dhe po keshtu askush nuk i ka quajtur greke ata vllehe per te cilet kam shkruajtur ne shkrime te tjera…pra ate grup te vogel vllehesh qe jane caktuar nga soroismi te hapin mendjet e “mbyllura” te shqipove “mendjengushte”….Pra ata nuk i kane quajtur kurre greke, por u kane thene vllehe e cobener sipas rastit dhe tradites orale te shqipes se folur e te shkruar.
Qellimshem Vehbiu kerkon te fuse percarjen mes ortodoksove dhe myslimaneve.Pra nje pandershmeri e rradhes e ketij studiuesi e cila sot nuk me habit aspak

Citim nga Vehbiu:

“Ku e mbështet këtë mendim?
Së pari, në vështirësinë objektive të identifikimit të dikujt si vllah. Dihet historikisht që në Shqipëri të Jugut dhe të Mesme ka shumë vllehë; por askush nuk është në gjendje të ofrojë prova të sigurta për t’i dalluar këta vllehë prej shqiptarëve ortodoksë, përveç gojëdhënave, historive të pleqve, dhe dëshmive të etnografëve të djeshëm e të sotëm që ndonjëherë kanë punuar me program.”

Replike:

Shume amatoreske alibia, Vehbi! Po shoqaten kulturore vllehe e harrove zoti studiues? E harrove faktin qe vete ata jane prononcuar si vllehe sa here qe ka qene rasti? Valle Misha nuk eshte vlleh? Velo nuk eshte vllleh? Lubonja nuk eshte vlleh? Plasari nuk eshte vlleh? Plus pothuajsevllehet sic i kam quajtur une ata qe indirekt kane lidhje gjaku apo fisnore me vllehet apo qe interesat e tyre i cojne ne te njejtat kullota.

Citim nga Vehbiu:

“Disa vllehë e kanë ruajtur gjuhën e tyre (arumanishten), por të tjerë e kanë humbur; disa vllehë madje edhe nuk e dinë më që janë të tillë. E vetmja gjë që kanë të përbashkët vllehët mes tyre është përkatësia në fenë e krishterë ortodokse; por kjo nuk i dallon aspak prej shqiptarëve etnikë që i përkasin kësaj feje, as prej grekëve, bullgarëve, maqedonësve dhe pakicave të tjera në Shqipëri.”


Replike:

Po flasim per ndergjegje vllehe, zoti studiues. Elementi me i forte etnik eshte ndergjegja kombetare, etnike, pastaj eshte gjuha dhe zakonet e tradicioni. Dhe ne vetedije ata jane vllehe, pak rendesi ka nese dine vllahisht apo jo. Edhe arbereshet, arvanitasit ne shumicen dermuese nuk dine shqip ose dine shume shume pak fjale, por kjo sipas teje do te thote qe ata nuk jane shqiptare ne origjinen e tyre etnike??? Pra perseri shmangie e qellimshme e studiuesit tone nga thelbi i argumentit.

Citim nga Vehbiu:

“Atëherë ç’është gjithë kjo zhurmë për vllehët? Ku bazohet ajo?
Baza objektive, nëse mund ta quaj kështu, ka të bëjë me praninë shpërpjesëtimisht të madhe të qytetarëve shqiptarë me prejardhje nga komunitete të fesë së krishterë ortodokse në institucionet kulturore të Shqipërisë: universitetet, institutet shkencore, në art dhe veçanërisht në mediat; por edhe në ndërfaqen e Shqipërisë me botën e huaj, e cila ekziston kryesisht në OJQ-të dhe fondacionet e ndryshme në Tiranë, të cilat jo rrallë financohen prej të huajve.”

Replike:

Vazhdon pandershmeria e studiuesit duke zhvendosur apriori emertesen vlleh dhe coban per cdo shqiptar ortodoks. Vehbiu meqe ka shume vjet qe rron nde dhe te huaj nuk e ditka qe shqipot e ruajne traditen e emertimit te tjetrit me emrin e vertete: grekut i thone grek e vllahut vllah, pavaresisht perkatesise fetare ortodokse. Pandershmerisht Vehbiu vazhdon te perpiqet me tymnaja e lojera fjalesh te ngaterroje konceptin fe me konceptin etni. Ortodoks eshte besim fetar, sic eshte besim fetar edhe ai katolik dhe mysliman, Vehbiu, kurse grek dhe vlleh jane perkatesi etnike, sic eshte perkatesi etnike shqiptar.

Citim nga Vehbiu:

“Baza subjektive e zhurmës vllahofobe ka të bëjë, përkundrazi, me nevojën për homogjenizim që ndiejnë qarqet kombëtariste etnocentrike shqiptare që tashmë identifikohen në doktrinën kombëtariste si fé surrogato; dhe që nuk pajtohen dot me heterogjenitetin e shqiptarisë si bashkekzistencë shqiptarësh të feve dhe fillesave kulturore të ndryshme.”

Replike:

Bashkeekzistence shqiptaresh te feve dhe filesave kulturore te ndryshme? Vllehet po na i ben shqipo me zor, zoti Vehbiu? Po zgjidhe kete ceshtje me shoqaten dhe komunitetin vlleh dhe pastaj eja ne teme me nje gjykim me te sakte dhe me te argumentuar meqe je ketu me cilesine e studiuesit e jo te plazhistit. Kjo eshte shume qesharake: Vete vllhet e Shqiperise thone ne jemi vllehe dhe kemi nje culture gjuhe, tradite dhe etni te ndryshme nga e sgqipove, kur hop kercen studiesi Vehbiu dhe thote qe vllehet jane shqipetare!U thote vlleheve: “hej nuk jeni vllehe, por jeni shqipo edhe ju!” Nenteksti i qarte: pretendohet nje legjitimim i klikes vllehe e cila eshte emeruar nga sorroistet ne krye te shoqerise civile “shqiptare”. Pra kur ndon je ze i vetmuar te drejtoje gishtin nga vllhet qe mbushin cdo nate studiot televizive opinionformuese apo kryesite e bordeve te OJF-ve vehbinjte do kercejne perpjete duke thene: “Hej, po edhe ata shqipetare jane si edhe ju qe gerthisni per vllahizmin e tyre…”
Por vllahun nuk e ben dot shqipo ti dhe shqipon nuk e bej dot vllah une, zoti Vehbiu! Ata jane sic jane: shqipot shqipo dhe vllehet vllehe.

Citim nga Vehbiu:

“Normalisht, elementi me prejardhje nga komunitetet e fesë së krishterë ortodokse do të ishte stigmatizuar si “grek”; në pajtim edhe me traditën. Që stigma e vjetër e grekut është zëvendësuar tani me këtë të renë e vllahut, kjo ka të bëjë me pamundësinë taktike, të elementit etnocentrik shqiptar, për të quajtur “grekë” të gjithë këta kinse uzurpatorë të diskursit elitar shqiptar, sepse ashtu do t’u jepej një armë e vyer në dorë shovinistëve grekë të cilët njëlloj tradicionalisht kanë quajtur “grek” çdo shqiptar të fesë ortodokse, madje duke mos lënë jashtë kësaj etikete as vllehët.

Replike:

Perpjekje e mjere per te mbuluar “mootin me shoorre” do te thoshte nje shqiptaroamerikan i vonuar ne drejtshkrimin e gjuhes ametare.


Citim nga Vehbiu:

“Pikërisht ky është avantazhi i fjalëkodit “vllah”: jep mundësi për t’u ofruar turmave fashistoide një kokë turku, ose një etiketë minoritare që mbetet çështje e brendshme e shqiptarëve, sa kohë që vllehët vetë nuk kanë as atdhe, as padron ndërkombëtar; dhe e jep këtë mundësi në mënyrë të tillë, që është praktikisht e pamundur për një qytetar shqiptar nga komunitetet e fesë së krishterë ortodokse, që ta mohojë se është vllah.

Replike:

Padronin nderkombetar e kane vllehet sic e kane pasur gjithnje historikisht. Vllehet ne diskursin e historise se tyre jane bere gjithnje ne anen e te fortit, dhe e kane braktisur ate sapo kane kuptuar qe nje tjeter faktor me i forte eshte shfaqur ne mejdan. Edhe ne Shqiperi vllhet kane namin e atij qe sheh vec interesin e vet dhe te i cili nuk mund te kesh aspak bese…Pra permenda perceptimin tradicional qe shqiptaret kane per vlllehet. Sot grupi i vlleheve dhe pothuasjevlleheve shqiptare kane padron Sorosin, fondacionin dhe milionat e dollareve qe burojne nga ai fondacion.Mos u qaj hallin soristeve vllehe,Vehbi! Ti e di fort mire qe ata gezojne shendet dhe prosperitet te plote ne Shqiperine e sotme. Pra askush nuk i ka perdorur si “koke turku”. Si koke vllehu po! Dhe jo sic shkruan ti “sa kohe qe ata nuk kane atdhe”, por sa kohe qe ata kerkojne qe edhe ne shqiptaret te mos kemi atdhe, sa kohe qe edhe ne shqiptaret te behemi cobener pa atdhe si ata! Pra beje diferencen zoti studiues nese kerkon besueshmeri ne ato qe shkruan dhe kurseje fjalen “fashistoide”.

Citim nga Vehbiu:

“Absurditeti i vllahofobisë lidhet edhe me atë që, ndërsa ka në Shqipëri disa shoqata kulturore vllehësh që kanë marrë përsipër të mbrojnë kulturën e statusin e asaj pakice brenda shtetit shqiptar, unë nuk kam dëgjuar kurrë që ndonjë prej këtyre vllehëve “kozmopolitë” të cilët përgojohen lart e poshtë si anti-shqiptarë të ketë treguar ndonjë interes për fatet e komunitetit të tyre, ose të jetë deklaruar publikisht për përkatësinë e vet etnike; ndryshe nga ç’bëjnë, bie fjala, qytetarët shqiptarë të pakicës greke, të cilët janë krenarë për etnicitetin e tyre dhe nuk ngurojnë ta shpallin atë haptazi.

Replike:

Vehbiu, pakicat minoritare greke sigurisht kane nje aresye dhe motiv krenarie per perkatesine e tyre etnike, sepse fundja ekziston trualli i pretenduar meme i tyre: Greqia. Kurse vllehet nuk e kane nje atdhe te tyre, ndaj edhe nuk kane perse te jene krenare per etnicitetin e tyre. Sigurisht nuk kane perse te ndjehen te turperuar per kete mungese atdheu qe ua diktoi historia. Por ata jane perzgjedhur pikerisht se jane pa atdhe per te kryer misionin e shkombtarizimit te nje popullate te huaj (shqipot konkretisht). Dhe misioni i atij grupi vllehesh te perzgjedhur nga Sorros ne kryqezaten antikombetare eshte ckombetarizmi i shqipove bash ne zemer te Shqiperise! Nje mision i peshtire qe e bejne vetem ata qe nuk kane asgje etnike per te humbur: vllehet ne rastin konkret.

Citim nga Vehbiu:

“Pse e quaj këtë absurde? Sepse sipas kësaj logjike, asnjë qytetar shqiptar i fesë ortodokse nuk mund të tregojë me argumente se nuk i përket etnisë vllahe; me fjalë të tjera, sepse për etnocentrikun shqiptar mjafton që ta quajë dikë vllah, që ky të jetë ashtu.”Siç e thashë, problemi vllah në Shqipëri dhe në shqiptari është një problem i paqenë, i shpikur nga etnocentrikët të cilët nuk mund të mbijetojnë dot, pa krijuar përçarje dhe probleme të tilla. “

Replike:

Problem i paqene? Je studiues apo cfare je, zoti Vehbiu? Nese je studiues do beje mire te mesoje aresyet pse Mendje te Ndritura Shqiposh si Frasheri, Konica, Kadare kane stigmatizuar vllehet si minoritet qe ia ka me hile Shqiperise. Si studiues qe je domosdo perdor edhe statistiken ne studimet e tua, dhe statistikat vertetojne qe ne diktature vllehet (dhe jo minoritaret greke) ishin perzgjedhur nga diktatori ne kryerjen e misioneve me te pashpirta antishqiptare…Edhe ne 19 vjet postkomunizem elementi VLLEH (dhe jo ortodoks sic te pelqen ty zoteri studiues te thuash qellimshem) perbente pjesen dermuese te kupoles qeverisese te Shqiperise.

Citim nga Vehbiu:

“Vllehët dhe shqiptarët kanë bashkëjetuar historikisht pa probleme; madje vllehë ishin një pjesë e madhe e veprimtarëve të Rilindjes, të cilët kontribuan për rimëkëmbjen e identitetit shqiptar modern me penë, me kulturë, me sakrifica vetjake dhe me pará.”

Replike:

Nuk kontribuan se iu hap barku per Shqiperine dhe as se ishin filantrope, por sepse Shqiperia ishte i vetmi vend i perandorise osmane ku ata nuk ndjeheshin te kercenuar nga vendasit. Pra e kane bere thjesht per interesa personale etnike, perndryshe fara e cobeneve do ishte zhdukur me kohe te pakten nga Shqiperia.
Citim nga Vehbiu:
“Nëse ka pasur vllehë grekomanë, njëlloj ka pasur edhe shqiptarë grekomanë…”

Replike:

Kjo eshte shume e vertete. Sic ka pasur shqipo vllehomane per interesa te dyshimta e aspak te ndershme nga pikepamja etnike.e po ashtu edhe vllehe “shqipomane” per sa kohe qe u digjej toka nen kembe.Eshte e kuptueshme qe ne ate rast vllehu ishte nevojtari.Por sot jetojme ne nje situate krejt tjeter ku kombeve asgjersimi u vjen nga brenda dhe jo nga ndonje pushtim i dhunshem…(lexo: kali vlleh i trojes shqiptare )


Citim nga Vehbiu:

“Për nga prejardhja, vllehët janë një popullsi nomade e cila rrjedh prej ilirëve dhe ndoshta trakëve të romanizuar të Ballkanit; gjuha e tyre, aromanishtja, është një formë e latinishtes ballkanike, e afërt por jo e njëjtë me rumanishten. Nuk ka ndonjë të dhënë historike që vllehët janë “të ardhur” në Shqipëri; përkundrazi, ka shumë të ngjarë që vllehët dhe shqiptarët e sotëm të jenë dy degë të të njëjtit popull të lashtësisë, prej të cilave njëra (vllehët) u romanizuan gjatë shekujve të sundimit romak të Ballkanit, ndërsa tjetra (shqiptarët) i rezistoi romanizimit.”

Replike:

Nje shembull model i fallsifikimit te pacipe te historise nga studiesi Vehbiu kur na servir zbulimin e pa argumentuar se vllehet dhe shqipot qenkan e njejta race(!) dhe jane qe te dy ne territorin e tyre legjitim(!)…nenteksti: certifikimi i vlleheve si shqipo. Po jo i cdo vllehu sigurisht, por i “elites” sorroiste vllehe qe i kane ngarkuar misionin per ckombetarizimin e shqiptareve.

Citim nga Vehbiu:

“Nga vllehët e sotëm në Shqipëri, një pjesë mjaft e madhe e kanë humbur gjuhën; dhe ruajnë vetëm një kujtim të zbehtë të origjinës së tyre, sidomos kur jetojnë në mjedise urbane historikisht islame, si Tirana, Kavaja, Durrësi dhe në përgjithësi Shqipëria e Mesme. Të tjerë vllehë njihen si të tillë vetëm e vetëm ngaqë kanë pasë jetuar si nomadë dhe relativisht vonë janë ngulitur dhe kanë krijuar fshatrat e tyre, ose lagjet e tyre në fshatra ose qytete përndryshe shqiptarësh.”

Replike:

Vazhdon loja e fjaleve ne terma gjoja profesionale si psh “latinishtja ballkanike” sajesa te deshperuara per te pararednur edhe term ate tille si “shqipja vllehe” apo “vllahishtja shqiptare” e mos e dhente Zoti edhe ndonje term si Shqiperia Vllehe apo Vllahia shqiptare”. Hane Vllahia, hane Shqiperia! Pajisu me ndonje harte here pas here zoti studiues se rrezik do na e nxjerresh Vllahine ne Shqiperine e Mesme keshtu sic e ke nisur…

Citim nga Vehbiu:

“Nga ana tjetër, prania e shpërpjesëtuar e shqiptarëve nga komunitete të fesë së krishterë ortodokse në elitat e sotme kulturore (dhe në elitat e djeshme, të kohës së komunizmit) shpjegohet pa qenë nevoja t’u drejtohemi teorive të komplotit. Së pari, vetë statusi i dorës së dytë i nënshtetasve të fesë greke-ortodokse të Portës së Lartë, i bëri këta që, për të mbijetuar, të merren me zeje ose të marrin rrugën e kurbetit ose t’i shpien fëmijët në shkolla e t’i ekspozohen kulturës iluministe perëndimore më shpejt e më mirë se shumica myslimane e shqiptarëve ose katolikët e maleve;

Replike:

Vllehet zeje? Na habite, zoti studies. Vazhdojne shpikjet e Vehbiut kur deklaron se vllehet ishin te prirur me pershkollim perendimor perkundrejt popullates katolike apo myslimane…Por sa figura te shkolluara e te ndritura myslmane dhe katolike ka vetem qyteti i Shkodres nuk kane vllehet e marre sebashku ne tere koherat. Nese nuk beson referoju statistikave te cilat me sa shoh i ke zet. Vllehet tradicionalisht ne ato epoka qe flet ti njiheshin kryesisht si cobener dhe per asgje tjeter. Vllehet i cuan femijet ne shkolla perendimore? Me duket se vllehet u shkolluan ne Bukuresht dhe ne ndonje qytet grek e vetem ne pak raste ne Europen perendimore.

Citim nga Vehbiu:

“së dyti, pakicat për nga vetë natyra e tyre fluide janë më të përgatitura se shumica për t’u mbijetuar përmbysjeve të mëdha sociale, prandaj edhe s’ka asfare gjë për t’u habitur që pakicat tregojnë interes për politika të majta, të reformës dhe të shndërrimeve sociale;”

Replike:

Dhe ku hyn ky argument ne diskutimin per “vllahofobine” e pretenduar prej teje?

Citim nga Vehbiu:

"së treti, komunitetet islamike shqiptare i humbën elitat e tyre pas vitit 1912 dhe sidomos pas vitit 1945; dhe këtë katastrofë nuk e shkaktuan, besoj unë, komunitetet e krishtera - as katolikët, as ortodoksët."

Replike:

Ja edhe zbulimi i rradhes i Vehbiut ne vazhden e nje sere zbulimeve te kesaj natyre. “Vakuumi i elitave islamike.” Me amatoreske nuk mund te behet. Vazhdon konfuzioni I Vehbiut ne lidhje me ndryshimin e koncepteve vllah dhe ortodoks. Kerkon me cdo kusht te fuse elementin fetar ne procerdimim me “ te vertetat” qe na server, dhe I shmanget si djalli temjanit e;emtit etnik” vlleh pa atdhe”. Kerkon te kundervere ortodokse perballe myslimaneve , nderkohe qe ne temen konkrete behet fjale per Vllehe vs. Shqipo. Pse kaq konfuz, Vehbi? Aq me teper qe dhe ne titull kete “studimin” tend e ke quajtur “vllahofobia” dhe jo “ortodoksofobia”.

Citim nga Vehbiu:

“Vllahofobia është shprehja më elokuente e një diskursi kombëtarist etnocentrik, që i shtrembëron problemet, i egërson njerëzit dhe krijon koka turku të cilat pastaj të ndëshkohen sa herë që shoqëria shqiptare dështon në përpjekjet e veta për t’u emancipuar. Pavarësisht nga profili individual i atyre që flasin për problemin ose rrezikun vllah për shqiptarinë moderne (ose më mirë post-moderne), ky diskurs i tyre është përçarës dhe nuk i sjell asnjë të mirë çështjes shqiptare, në Shqipëri dhe në përgjithësi në Ballkan.”

Replike:

Vertet qe ka nje problem te cilin shqiptaret e coroditur te tranzicionit nuk e shohin,dhe ai nuk quhet vllahofobia, por SHQIPTAROFOBIA. Shqiptaret te lodhur nga tranzicioni dhe si zakonisht pre e shkujdesjes dhe e vetesigurise fodulle te tipit “jemi zoter ne vendin tone” nuk e kuptojne qe pa kuptuar po behen, po shndrrohen ne tufa delesh me cobene vllehe ne kullotat shqiptare.Sa me shpejt ta kuptojne shqipot kete gje aq me harmonike do te jete bashkejetesa ne gjirin e shoqerise shqiptare e shqipove me lementin vlleh i cili nuk eshte cudi qe nje dite te paguaje vertete padrejtesisht haracet e zullumeve te ketij grupi palovllehesh sorroiste, i cili edhe pse eshte i pakte ne numer eshte shume i fuqishem nese do llogarisim padronin e tyre Soros, milionat e dollareve te tij dhe nga ana tjeter indiferentizmin e natyrshem te shqipove kunderjet cdo dukurie antikombetare. Eshte fakt i njohur historik qe shqipot veprojne me nje kohe vonese ne krahasim me kombet e tjera, kur u cenohen gjerat e lidhura ngushte me Atdheun.

Topi-Topalli dhe lokalizmi në foltoret publike

Ardian Vehbiu

Dje lexova në shtyp për një shkëmbim, të pazakontë, mes Presidentit Topi dhe Kryetares së Kuvendit Topalli, në lidhje me shqipen e ligjëruar në publik.

Vërejtjes së Presidentit Topi se Topalli “duhet të flasë korrekt gjuhën shqipe, duhet të mësojë artin e komunikimit”, Kryetarja Topalli iu përgjigj se ajo “flet me krenari dhe vetëdije shqipen më të bukur, atë shqipe që foli Gjergj Fishta, Kol Idromeno, Fadil Kraja, Migjeni dhe Luigj Gurakuqi.”

Kësaj replike, zyra e shtypit e Presidentit iu përgjigj pastaj se  “po të ishin gjallë Gjergj Fishta, Kol Idromeno, Migjeni e Luigj Gurakuqi do të ndiheshin të fyer nga kush i përfaqëson me mungesën e etikës, kulturës politike e institucionale dhe respektit për shqipen zyrtare në Republikën e Shqipërisë”.

Deri këtu shkëmbimi, i cili i ka rrënjët gjetiu; dhe pikërisht në kundërvënien politike mes këtyre dy figurave institucionale.

Në ndërhyrjen e vet nistore, Presidenti Topi me siguri do t’u jetë referuar notave të forta të shkodranishtes në ligjërimin publik të Kryetares së Parlamentit; por jo vetëm. Shkodranishtja në gojën e Kryetares Topalli ka të bëjë, gjithnjë sipas Presidentit Topi, me mënyrën e komunikimit të saj, e cila është aq informale, ose “lokale” sa edhe veshja gjuhësore.

Më duhet të pranoj se nuk e ndjek nga afër veprimtarinë publike të Kryetares Topalli, por në ato pak raste që e kam parë të flasë, p.sh. në intervista, kam vënë re se ajo e zotëron pak a shumë standardin dhe mund ta përdorë, nëse dëshiron.

Prandaj, zgjedhja e saj për të devijuar prej këtij standardi është e vetëdijshme, dhe jo pasojë e një edukimi të mangët; ose, më keq akoma, e paaftësisë fizike dhe mendore të saj për të folur në një ligjërim të ndryshëm nga ai i qytetit ku ka lindur.

Nëse Kryetarja Topalli zgjedh të flasë shkodranishten në një institucion publik qendror, si Parlamenti, atëherë ajo është duke kryer, me dashje, një akt subversiv ndaj integritetit të institucionit.

Në Shqipëri ka shumë qytetarë të pakënaqur me standardin gjuhësor; madje ka edhe nga ata që besojnë se ai standard duhet ndryshuar. Ndoshta Topalli bën pjesë në këtë grupin e dytë, edhe pse unë nuk kam dëgjuar gjëkundi që ajo të shprehet publikisht për këtë çështje – edhe pse lajmet për standardin dhe shqipen publike i ndjek shumë në nga afër sesa ato për veprimtarinë rutinë të Parlamentit.

Megjithatë, standardi është ai që është, dhe nëse disa qytetarë të republikës kanë vështirësi me të, shumë qytetarë të tjerë e konsiderojnë përdorimin e atij standardi si kusht të komunikimit publik në një mjedis të ndryshëm nga ai lokal, katundar, pastoral dhe provincial – ose në mjedisin ku jemi të gjithë qytetarë të Republikës.

Të besosh se standardi duhet ndërruar është një gjë; të flasësh me vetëdije në të folmen tënde lokale, atje ku prej teje kërkohet të flitet qytetarisht, jo lokalisht, kjo është diçka tjetër.

Kryetarja Topalli e mbrojti shqipen e vet lokale duke përmendur një numër autorësh të shquar në të kaluarën, të cilët kanë përdorur shkodranishten letrare në veprat e tyre.

Natyrisht, edhe Fishta, edhe Migjeni edhe Gurakuqi kanë shkruar në një shqipe të mbështetur në të folmen e qytetit të Shkodrës – edhe pse të përpunuar dhe të ngritur në nivelin e një varianti letrar.

Përkundrazi, shkodranishtja që përdorin në publik Kryetarja Topalli dhe të tjerë shkodranë të paepur është thjesht e folmja bisedore e një qyteti të madh të provincës shqiptare.

Kushe zotëron shqipen, pavarësisht nga krahina, katundi a qyteza prej nga e ka prejardhjen, është në gjendje të lëvizë lirisht midis regjistrave: shqipes standarde, të folmes bisedore, të folmes së ngushtë lokale. Madje kjo aftësi për t’u zhvendosur, pa mundim, nga një regjistër në tjetrin, është shenjë e njeriut të kulturuar, që nuk e lë veten në duart e gjuhës së vet amtare, por që e shalon këtë gjuhë si të ishte kalë, për të kalëruar me të në viset e komunikimit.

Meqë Kryetarja Topalli jo vetëm flet lokalisht në një mjedis institucional qendror, por edhe e bën këtë me bindje, atëherë nuk mund të mos krijohet përshtypja se ajo kërkon ta theksojë prejardhjen e saj gjeografike dhe kulturore, duke i kumtuar publikut të vet, sa herë që e përdor shkodranishten, se Parlamenti i Republikës Shqiptare ka për kryetare e cila i referohet, në identitetin e vet, jo Republikës, por Shkodrës dhe Gjergj Fishtës.

Dhe ky është akt politik i kulluar. Për arsye të njohura, shumë shqiptarë, sidomos nga veriu i Shqipërisë, po ndeshin në vështirësi me standardin; kryesisht ngaqë mësimi i shqipes në shkollë, këto njëzet vjetët e fundit, ka lënë shumë për të dëshiruar. Vështirësi të ngjashme, madje edhe më të mëdha, po ndeshin sot edhe shqiptarët në Kosovë. Shto këtu edhe zbritjen e një numri të madh shqiptarësh të veriut drejt qyteteve të Shqipërisë së Mesme, për të plotësuar tablonë e një mase të madhe njerëzish, të cilët nuk e përdorin dot standardin ashtu siç do të dëshironin, dhe e perceptojnë këtë mangësi si një barrierë midis tyre dhe institucioneve qendrore të shtetit, ose mass mediave me shtrirje kombëtare.

Handicap-i gjuhësor vërtet mund t’i shndërrojë këto subjekte në qytetarë të dorës së dytë; por ky handicap nuk mund të shërohet duke e degraduar standardin dhe duke e akuzuar dhe damkosur si armë të “toskëve” për të mbajtur zap “gegët”; por, përkundrazi, duke përmirësuar në mënyrë drastike dhe kapilare arsimin shqip në zonat veriore të vendit dhe në Kosovë.

Kryetarja Topalli pa dyshim nuk bën pjesë në këtë kategori njerëzish; ajo është e mirëshkolluar, intelektualisht e rafinuar dhe e zotëron mirë shqipen, në të gjithë regjistrat, duke përfshirë edhe shqipen standard. Subversioni i saj institucional ndaj shqipes standard dhe rregullave të ligjërimit publik objektivisht synon, përkundrazi, ta shndërrojë atë, dhe forcën politike që ajo përfaqëson, në përfaqësuese dhe flamurtare masës së shqiptarëve gjuhësisht të lënduar.

Presidenti Topi ka të drejtë t’i kujtojë Kryetares Topalli se ajo, në cilësinë e saj zyrtare, është e detyruar të shfaqet dhe të sillet si qytetare e Republikës Shqiptare, jo si e dërguar e një realiteti folklorik dhe lokal. Gjergj Fishta dhe Luigj Gurakuqi, të dy burra të shquar pa të cilët Shqipëria moderne nuk do të ishte krijuar dot, e përdornin shkodranishten e tyre në rrethana sociale dhe politike krejt të tjera; përndryshe, edhe njëri edhe tjetri kanë luftuar për njësimin e shqipes dhe që të dy kanë marrë pjesë në Komisinë Letrare të Shkodrës, të vitit 1916, e cila vendosi, ndër të tjera, krijimin e shqipes standarde mbi bazën e dialektit të Elbasanit – çka vërteton, nëse do të ishte nevoja, që edhe Fishta, edhe Gurakuqi, ishin gati të përqafonin, në emër të unitetit kombëtar, një shqipe zyrtare të mbështetur mbi dialektin e një qyteti shqiptar të ndryshëm nga Shkodra.

Presidenti Topi, ai vetë me prejardhje nga një qytet gegë si Tirana, ka shumë të drejtë t’i kujtojë, Kryetares Topalli, se posti i saj në krye të një institucioni kombëtar si Parlamenti vjen me disa detyrime kulturore elementare, mes të cilave edhe ai për të përdorur shqipen standard gjatë punimeve të Parlamentit dhe në kontekste të tjera publike, sa herë që Kryetarja Topalli shfaqet në cilësinë e saj si person zyrtar. Vëmendja e tij ndaj institucioneve të Republikës, aq e domosdoshme në këtë periudhë të turbullt për shtetin dhe demokracinë në Shqipëri, është provë e gjallë e një qytetarie për të cilën të gjithë kemi nevojë.