Këngët kështjellare...

 Rasim  Bebo  

            Katedra e muzikologjisë së Bonit, (Gjermania Perëndimore) studentёve të Fakultetit të muzikologjisë para se të merrnin dipllomën duhej të zbulonin se cili popull i ka kënduar këngët kështjellare. Për këtë eksplorim duhet të shkonin në Europën Jugore dhe në Ballkan. Në maj të vitit 1955, vinë nga Greqia dhe trokasin në piken kufitare në Kakavie. Shteti i mirë priti dhe u vuri dy muzikantë për shoqërimin e tyre, Ramadan Sokolin dhe Pjetër Gaçin. Grupimi i rreth 40 studenteve me profesorë të muzikës, të gjuhës dhe inxhinjerë të aparaturave  të inçizimit. Mesuesi Çam Neim Dalipi, kur u informua për qëllimin e grupuit i shoqëroi për në vend banimet e çamëve, në Ujë të Ftohët në Vlorë, në Babicë , në Fier, Rogozhinë, Durrës dhe Tiranë. Kudo ku shkuan dëgjuan këngë solo dhe polifonike me mosha dhe gjini të ndryshme, maj – gusht 1955. Mbas një pune sistematike inçizuese dhe komunikuese me Bonin, vendosën se ky popull i ka kënduar këngët kështjellare.

            Mbas pesë vjetëve, në fillim të vitit 1960, në Bibliotekën Kombëtare ishin ekspozuar dy volume në gjuhën gjermane me titull: “Die Albanische kultur mit Chamische gesenge” “Kultura Shqiptare me këngët çame”.  Por këto dy librat ishin tej rezervimit dhe futur në bodrum dhe nuk i nxorrën jashtë. Në fillim te vitit 1990 më ranë në dorë të dy volumet. Botova një artikull te gazeta  “Vatra çame” dhe një artikul më vonë e botoi Ramadan Sokoli. Në mos gabohem prapë keto dy vepra kanë zënë bodrumin. Kjo është një temë tjetër, vetëm për një prezantim.

            Përhapja dhe fama që morrën këngët kwshtjellare nga Ballkani në Europë, mbi 400 kalorës luftëtarë çamë të udhwhequr nga çami Merkur Bua Shpata. Ata kanë qëndruar në kështjellat e Europës për më se 60 vjet (1496-1560), si kapedanë të tjerë me luftëtarë kalorës, në kohë të ndryshme. Si në kështjellat e Spanjës, Francës, Gjermanis, Venedikut dhe Vatikanit të Papës etj. Në këto Kështjella kanë kënduar, vajtuar dhe valltuar me këngë dhe valle Çame, kanë mbrojtur në luftëra me besnikëri dhe trimwri si luftëtarw këta kalorsa mercenarw.

            Në historinë Eurpiane Merkur Bua njihej si një nga luftëtarët më të famshëm, i cili morri  gradën  “gjeneral” të kavalerisë franceze të mbretit Ludovik XII. Madje në dokumentat Venedikase, ai cilësohej  “Magnifico conte Mercuri Bua”  apo “Dominus Mercurio Bua”. Nga të parët kronist të vjetër është italiani Marini Sanudo, i cili përshkruan prestigjin e këtij luftëtari. “Një këngëtar i asaj kohe i kushton një poemë, ku e quan “Pasardhës i Pirros” “Kapedan”  dhe e njëson me “Akil Ajaden dhe Aleksandrin e Madh”.  (A. Kola “Arvanitasit”, f.241).

            Bëmat dhe personaliteti i tij fillonë të çfaqen: si udhëheqës i madh i forcave kalorsiake dhe si një nga trimat mercenarë, që nuk i bënte përshtypje që kalonte nga një vend në tjetrin. Në vitin 1496, ai u ndesh me fiorentinasit, të cilët kishin sulmuar dhe marrë Pizen. Merkuri, sëbashku me luftëtarët shqiptarë  prej 400 kaloresish, në aleancë me venecianët, goditen fiorentinasit dhe del fitimtar mbi ta, në fushën e Akropolit. Një tjetër betejë, që shtoi edhe më tej intetresin ndaj këtij personaliteti ushtarak, ishte beteja që u zhvillua në vitin 1497 kundër mbretit Karli i VIII-të Francës në Lombardi. Edhe në këtë betejë, Merkur Bua, me trimat e tij Çamë, tregoi një aftësi të shkëlqyer strategjike.

            Në vitin 1498 në Francë vdes mbreti Karl i VIII-të dhe në fron ngjitet Ludoviku i XII. Ky përgatiti focat dhe risulmon dhe pushton Milanon. Merkur Bua, i ngarkuar për të goditur forcat pushtuese, ndeshet me të dhe i thyen francezët  dhe largohen nga qyteti. Me pas Merkur Bua çliron Pavian, Bicevanon, Navarën nga forcat franceze.

            Në vitin 1502 mbreti Ludovik i XII u bë sundimtari Lombardisë dhe lidhi aleancë me markezin e Mantovës. Forcat e bashkuara të kësaj aleance, këtë vit, u ndeshën me spanjollët, përkrah kësaj aleance u bashkua edhe Merkur Bua me 400 kalorësit e tij, i shtirë nga miqësia që kishte me markezin e Matovës, me gjithse pak kohë më parë ishte ndeshur me francezët.  Veprimet luftarake të Merkur Buas në fushën e luftimeve e befasuan dhe e mahnitwn mbretin e Francës. Entuziazmuar nga fitoria që i dhuroi ky aleat në betejë kundra spanjollëve, monarku francez i dha titullin e kontit dhe gradën e gjeneralit, gjithashtu ai u bë komandanti i kavalerisë franceze që përbëhej nga 6000 kalorës.

            Mbreti i Frances, mbas ndeshjeve dhe fitoreve të bujshme mbi spanjollët, e ftoi Merkur Buan në Paris. Për nder të tij, ai organizoi një pritje madhështore ku mbas fjalimeve të zjarrta kushtuar bëmave të këtij heroi, e mbushi atë me dhurata të shumta...

            Në vitin 1506, shkon për të ndihmuar Papën e Romës në luftë kundër Venedikut që i kishte pushtuar Bolonjën. Nw betejën që u zhvillua në afërsi të qyteti të Bolonjës, Merkur Bua doli fitimtar. Papa në shënjë mirënjohje për këtë nder kaq të madh që i bëri Bua, i dhuroi një brez të artë dhe 1000 flori dhe e bekoi me dorën e tij.

            Në territoret italiane të Gjenovës ngritën krye për të larguar trupat pushtuese franceze. Ludoviku i XII niset bashkë me njësitë e shqiptarëve të Merkur Buas. Sipas kronikave ushtarake të kohës thuhet që, luftëtarët e Merkurit asgjësuan në fush betejë rreth 2000 ushtarë, plagosen 1000 të tjerë dhe zuri rob 500, të cilët i dërgoi në kampin e francezëve, ku i priste vetë mbreti Ludovik. Kapedani shqiptar u prit me entuziazem të madh nga mbreti... Prapë luftë, prapë fitore në kështjellën e Gjenovës. Ludoviku i XII-të e emëroi komandant  të qytetit të Gjenovës Merkur Buan...

            Është e njohur historikisht  se në vitin 1509, një numur princash dhe mbretërish europianë e italianë lidhën një aleancë ushtarake kundër Republikës Veneciane. Nën këtë aleancë përfshiheshin:  forcat gjermane të perandorit Maksimilian, ato franceze të mbretit Ludovik XII-të, të Papa Julit të III-të e tj. Këta synonin dobësimin dhe nënshtrimin e kësaj fuqie të madhe detare.Goditjen e parë e dhanë forcat franceze me 500 kalorësit e Merkur Buas. Në ndeshjen me forcat e Merkurit në afërsi të lumit Ada, forcat veneciane u thyen keq dhe u tërhoqën në panik. Figura e Merkur Buas si strateg mori famë në tërë Europën. Perandori i gjermanisë Maksimilian, eftoi Merkur Buan me kalorësit e tij për të nënshtruar kundërshtarët e tij të rrezikshëm. Mbasi mësoi nga Perandori objeksionet ushtarake, Merkuri u nis për në Flandër, për t’u ndeshur me kalorësin Karlo Edmond, i cili kishte pushtuar dukatin e Geltherit. Merkur Bua mundi të thyej kundërshtarët dhe kthehet fitimtarë. Mbas kësaj zhvilloi betejën e dytë në Dukatin e Bavarisë kundër kontit Baladino si pushtues i kësaj ane, Bua triumfoi. Maksimiliani i befasuar dhe i entuziazmuar së tepërmi për këto dy fitore njëra pas tjetrës të Mark Buas, organizoi një pritje dhe ceremoni madhështore i dha tituj, dhurata, pare (1000 flori), i veshi me dorën e tij pelerinën e qindisur me ar, i fali feude, e shpalli gjeneral të parë. (Dodona, bot 2008, f.120).

            Merkur Bua në momente emocionale takohet me gjeneralin venecian Bartolemeo Albiano, rikujtojnë të kaluarën e tyre, Atdheun, gjakun e përbashkët dhe në përfundim, Merkur Bua bie dakord të kthehet në shërbim të venecianëve përsëri.

            Lajmi i rikthimit të Buas me njësitë e tij në shërbim të venecianëve ngjalli gëzim dhe entuziazëm të papërshkrueshëm. Senati me vendim të veçantë e ftoi atë zyrtarisht si hero dhe falenderoi njëkohësisht  gjeneralin  Albiano “që i riktheu Republikes një forcë të tyllë si Merkur Bua”.

            Merkur Bua zhvilloi shumë beteja dhe fitore, vdiq në vitin 1560 në qytetin Trevizos. Në epitafin perkujtimor janw tw gdhendur: “Mercurio Bua comiti e principibus Peleponnesi Equtium ducteri qui gallisin arragonezos dimicantibs saepius lisden e regnoneapoleos e jectis prostatis pisanis libertate donatis”.  Ndërsa memorialin e varrit të tij e punoi për dy vjet skulptori i njohur Antonio Lombardi.

            Kur luftëtarët e tij çam nuk ishin mbi kuaj kalorës, ata qëndronin në kështjella duke kënduar këngë vajtimi kështjellare dhe duke valltuar vallen çame.

            Në radhët e njerëzve të shpatës mund të renditen një numur i madh luftëtarësh dhe personalitetesh bashkëkohës të Merkur Buas, të më parshëm apo të më vonshëm.

            Po renditim ngjarje të besnikërise,të trimërisë të valles dhe të vajtimit, të flijimit burrëror pa nënshtrim ndaj armikut duke preferuar vdekjen pa mëdyshje se sa skllavërimin. Ketu është burimi i  këngëve kështjellare.

            Komandanti çam nga Konispoli Haxhi Mehmet Dalani me 800 kalorwsit e tij, luftoi për çlirimin e Kretës, në betejën me turqit, në maj të vitit 1828. Në përpjekje para kështjellës, vritet komandanti  legjendar Haxhi Dalani, luftëtarët e tij mohuan ftesën për dorëzim e falje. Luftuan duke këduar këngët kështjellare dhe hidhnin vallen e fundit konispolate të Osman Takes. Për këtë betejë shkrimtari grek Niko Kazanzaqi shkruan romanin historik “Ja vdekje ja liri”.

            Studjuesi angles Henri Holland i cili vizitoi vendin tonë në kohën e Ali Pashë Tepelenës shkruan: “Në një darkë në kështjellën e Artës qëndronin në dhomë, na tërhoqi vëmëndjen tingujt që vinin nga dhoma tjetër e kështjellës. Brenda në të gjetëm rreth 12-13 luftëtarë shqiptarë. Nje luftëtar na qerasi  me verë me kafe dhe me nargjile duhani.

            Mbas pak filloi përsëri muzika! Dy luftëtarë çamë filluan të këndonin këngë popullore në gjuhën e tyre të shoqëruar nga një violine, një fyell dhe një def. Këngët e tyre ishin të natyrës së luftës! Shpesh dy zëra të këngëtarëve zbuteshin dhe nga variante të veçante bashkoheshin në një linjë të vetme, harmonike dhe muzikore, me tone herë të shtruara dhe herë të egërsuara...duke i dhënë tone ashpërsie dhe frike, muzikës.

            Më pas luftëtarët u ngriten dhe filluan një valle shqiptare (çame) e cila ishte më shumë ekspresive. Ajo u ekzekutua nga një valltar i vetëm, ndërsa defi dhe fyelli shoqëronin lëvizjet e tij. Valltari hidhte pas flokët e tij të gjatë që turfullonin, mbyllte sytë dhe pa ndalur për dhjetë minuta rresht ai mori tërë pozicionet dinamike dhe të pa imagjinueshme që mund të shohë njeriu. Shpesh kthente fytyrën e tij në njërën anë në profil, pastaj binte në gjunjë për pak sekonda, rrutullohej fluturimthi, pastaj kryqëzonte duart me forcë rreth kokës se tij. (I. Koçollari, “Arvanitët”, f. 199).

            Dora D’Istria thotë: “Gratë marshuan mbi Zallongun, fshat i vendosur në një farë largësie nga rruga e Sulit për në Loru (në Çamëri), duke parë që mbrojtësit e tyre vonuan dhe rreziku u afrua, u mblodhën rreth 60 vetë mbi një shkëmb të rëpire, që zotëronte një humnerë në fund të së cilës një përua coptohej nën shkëmbinj të e thepisur. Shumica ishin nëna dhe vajza të reja. Vendimi nuk zgjati shumë!  Pasi i puthwn për të fundit herë fëmijtë e tyre, Ato u zunë për dore dhe, duke kënduar nje himn vajtues, u hodhen pa asnjë mëdyshje në humnerë, ku gjetën vdekjen... më e ëmbël se skllaveria. (“Rinia”,  f. 43).

            At Fishta shkruan:“Oso Kuka me 40 djelm të zgjedhun , “veshë e mathë e m’ armë shterngue – thue se krushq po duen me shkue”, rreshtohen më nji lundër në grykë të Bunës dhe nisen për Vraninë...  Në darkë, ku marrin pjesë heronjt e Vraninës. Oso Kukës i lidhet buka. Han sa me thanë, lan dueret, del m’anesh e pështetet bri votrës. Duhani ia lehtson mendimet. Hieja e dekës, qi n’anderr i u gja se i dha zjarr barutit te xhebehanes, s’i  hiqet mendsh...

            “Ah kadale, Nikollë, t’ vraftë Zoti! / Pse ktu i thonë Oso baroti: / Se s’ ke pa shqiptar me sy, / Se djegë vehten edhe ty!” / Edhe zjarrë i dha barotit, / Aman, falë i kjofshim Zotit, / Kur ka dhanun zjarrë barotit, / Se ç’ a dridhë Vranina e shkretë! / Se ç’ a hjedhe kulla perpjetë! / Se edhe L’qeni ç’ ka gjimue / M’ kala t’ Shkoders tuj ushtue! / Qepra, tjeglla, gur e trena: / Hi e tym e flake shkndija, / ‘Shi mje m’ Viri i hodh duhija ... Kjani, kjani oj Zana, kjani / N’ato maje, ku ju hani, / N’ ato kroje, ku ju pini, / N’ ato hije, ku ju rrini, / N’ato valle, ku vallzoni, / Kjani e lott mos i pushoni, / Perse tash, ehu! n’ ata curra / Kan me mbete, ehu! njata burra, / Me aq kujdes qi i kini rritun,  / N’ armë e n’ luftë qi i patët vaditun: / Qi edhe vete i kini msue / Me msy anmikun pa u frigue...”, (“Lahuta...”, bot. 1997, f. 24, 67, 88.)

            Kështjella e Rongut, është nga e djathta e rrugës që kalon nga Preveza për në Janinë, ne kilometrin 32 lartësohet një kodër e bukur në këmbët e së cilës rrjedh lumi i Luri. Epishkopi kreshnik  T’imzot Josifi, më 10 prill 1826 në pushtimin e Mesollongjit prej turqëve, duke parë rrezikun prej tyre shumë familje vine në kështjellë për t’u siguruar, shumica ishin gra dhe fëmije. Mbas luftimeve të përgjakshme me mbrojtёsit e kështjellës, që u flijuan. Turqit u futën në kështjelle dhe filluan masakrën kundra familjarëve dhe përmbysjen e çdo gjwje. Atëhere Imzot Josifi vendosi më mirë i vdekur duke kënduar sesa të presish vdekjen nga hanxhari turkut dhe kështu i vuri zjarrin depos së municjonit dhe e hodhi në erë me gjithë pushtuesit turq. (Albert Kotini, “Çamwria denoncon”, f. 135).

            Vallja e Osman Takës, këcehej dhe këndohej në çdo kështjellë. Është një valle tradicionale çame, me të gjithë elementët çame. Kërcehet me shumë elegancë. Ajo ështw valle epike, por mbrenda këtij epizmi ka një lirizëm, ka një lirshmëri  i tërë trupi kërcen në organikë me shpirtin e atij që e kërcen vallen, por edhe me ata që i u bien veglave muzikore.

            Osmani arriti të bëhej një nga krerët e rëndësishëm në kryengritjen anti osmane. U kap dhe u burgos në burgun e Janinës, ku dhe dënohet me varje. Para se ta varnin ai shprehu dëshirën e tij të fundit: një orkestër, e cila të luante vallen çame. Osman Taka nisi të kërcejë para valiut të Janinës dhe bashkëshortes së tij. Vallen e kërceu shumë bukur. Falë bukurisë trupore, shkathësisë, dhe zhdërvjelltësisë,  bëri që vajza e valiut gati të rrëzohej nga dritarja. Dokumetat arkivore të Janinës bëjnë të ditur, me kërkesën e të shoqes së Valiut, Osmanit i falet jeta. Valltari i përkryer Taip Madani thotë: Në Festivalin Folklorik në Girokastër në vitit 1973, ai ka marre çmimin “Laureat i Festivalit”.      

            Zonja Nexhmije Zaimi, Gazetaria e parë shqiptare në “CNN” dhe “Zërin e Amerikës”  “Mbretëresha e pa kurorëzuar e shqiptarëve”:  “Kur përfunduam intrvistën, në Jordanimbreti,  mbreti Hussein më tha se do të më përcillte deri te hyrja e pallatit mbretëror, madje vuri në dukje se kishte rezervuar një suprizë për mua, ndërsa zbrisnim shkallët e pallati, në të dy anët e tyre na nderonin me qëndrim gatitu 60 roje të gjatë të veshur me uniformë ceremoniale. Diku më tha se mund të komunikoja me ta. “Anglisht” i thashë  “Jo shqip”, -më tha ai, duke ndalur para tyre. “Shqip?!”  “Po, po shqip”, -më tha ai. Këmbënguli mbreti Hussein. “Si ka mundësi”?  -e pyeta unë e habitur. “Këta të gjithë janë shqiptarë”, sqaroi ai surprizën që kishte vendosur të më bënte në ndarje e sipër. Kur i thashë se pse kishte zgjedhur pikërisht shqiptarët për t’i bërë roje, Mbreti Hussein shpjegoi se ata janë besnikë dhe trima.

            Kjo është fryma e përhapjes në pellgun e Mesdheut dhe në Europë te shpërdarë në për kështjella të djemëve Çamë si mercenarë, që kanë kënduar këngë vajtimi dhe nuk janë dorëzuar kundërshtarit, duke pritur vdekjen me këngë kështjellare. Kështu që grupi i muzikologjisë  gjermane i gjeti te pasardhësit e tyre çame në Shqipëri, që trashëgonin bres pas brezi këngët kështjellare. Ata i vunë vulën e një studimi shkencor, që këto këngë i ka kënduar populli çam i Vilajetit të Janinës shqiptare.                                       

Addison  Çikago, janar 2013. 

Flori Bruqi: DR. IBRAHIM RUGOVA KULTIVUES I MODERNITETIT

Shkrimet e para në letërsi Ibrahim Rugova i filloi me poezi, ashtu siç veprojnë të thuash të gjithë shkrimtarët, kur fillojnë të merren me letërsi. 

Ai botoi nja njëzetë poezi , të cilat ishin në nivelin e poezive që botoheshin në atë kohë. Por shumë shpejt e braktisi këtë gjini për t’iu kushtuar studimit të letërsisë, veçmas kritikës letrare. 

Madje qysh në përmbledhjen e tij te parë të shkrimeve në këtë lëmi, në atë “Prekje lirike’’ 1971, dëshmoi për një prirje drejt letërsisë se avancuar perëndimore duke e iu shmangur asaj të realizmit socialist, që kishte përfshi një pjesë të letërsisë së kampit të ashtuquajtur socialist, trevë kjo së cilës i takonte edhe Shqipëria por edhe Kosova si pjesë përbërëse e Jugosllavisë së atëhershme.

Të shtojmë se punimet e këtij libri se pari u botuan në të përkohshmen ‘’Fjala’’ me mbititull “Zenite letrare’’, ku shihej orientimi i tij që të merrej me kulmet e letërsisë, kryesisht asaj botërore. Në këtë kontekst duhet shikuar edhe përpjekjet e këtij krijuesi që të lirohet nga dogmat e realizmit socialist,që e kishin kapluar letërsinë që krijohej në atë kohë, veçmas atë që krijohej në Shqipëri e që në njëfarë mënyrë ndikonte edhe në krijimtarinë letrare që krijohej në trojet e ish Jugosllavisë, ku jetonin dhe vepronin shqiptarët. 

Është thënë dhe shkruar se Ibrahim Rugova ishte ndër të parët që e kundërshtoi këtë drejtim letrar me shkrimet e tij të botuara në shtypin e kohës. Në të vërtetë që në shkrimet e botuara në librin e tij paralajmëronte orientimin e tij që synonte nga kulmet e letërsisë botërore, të asaj pjesë më progresive të kësaj letërsie. Këtë orientim të tij ai do ta përsosë pas qëndrimit disa muajsh në Paris të Francës.

 Madje mund të thuhet lirisht se krijimtaria e tij lidhet me modernitetin në kulturën shqiptare, me modernitetin e kritikës letrare dhe shkencore, jo vetëm të asaj që krijohej në trojet e ish Jugosllavisë, ku jetonin shqiptarët, por në të gjitha rasone botërore, ku flitet e shkruhet shqipja. Në këtë mënyrë veprat e tij bëhen fanar që ndriçojnë aspekte të ndryshme të letërsisë, shikuar nga aspekte që deri më atëherë nuk ishin kultivuar në letrat shqipe.

Në ndërkohë Ibrahim Rugova botoi edhe veprat tjera ‘’Kah teoria’’ – 1971, ’’Strategjia e kuptimit’’- 1980, ’’Vepra e Bogdanit 1675-1685’’ – 1982, ’’Kahe dhe premisa të kritikës letrare shqiptare 1504-1983’’- 1983, ’’Refuzimi estetik’’ – 1987 dhe është koautor i dy veprave të tjera “Kritika letrare’’(bashkë me Sabri Hamitin) – 1979, si dhe “Bibliografia e kritikës letrare shqiptare, ‘44-‘74” (bashkë me Isak Shemën) – 1976.

 Shtëpia botuese ‘’Faik Konica’’ e Prishtinës e botoi kompletin e veprave të tij për të dëshmuar kështu vlerat e pakontestueshme me të cilat disponon kjo krijimtari e që nuk e kanë humbur aktualitetin as sot e kësaj dite. Në të gjitha këto vepra hetohet mprehtësia e tij për t’i kapë gjerat, për të shqyrtuar me mjeshtri dhe aftësi të rrallë çështje që i shtron në këto punime.

 Në të gjitha këto vepra duket qartë prirja e tij për të ndriçuar sa më mirë çështjet për të cilat shkruan, duke i qëndruar besnik orientimit të tij primar, që veprën ta analizojë nga aspekte e artit dhe të rolit të saj në zhvillimin e dijes. Ibrahim Rugova ka bërë zgjedhjen dhe përgatitjen për shtyp të vjershave të zgjedhura të poetëve bashkëkohorë, si Din Mehmeti, Ali Podrimja, Beqir Musliu etj, të cilat i shoqëronte me parathënie, që në realitet janë analiza të thukta të vlerave të këtyre veprave.

Dy janë veprat më të çmuara të këtij krijuesi, e që me duket se janë kryeveprat e Ibrahim Rugovës dhe ato “Vepra e Bogdanit 1675-1685’’ dhe “Kahe dhe premisa të kritikës letrare shqiptare 1504-1983’’. 

Derisa në të parën ai do merret me studimin e gjithanshëm të veprës së këtij humanisti dhe shkrimtari, në të dytën Rugova do të merret me rrugët e zhvillimit të kritikës letrare në letërsinë shqipe. Sipas tij mendimi kritik për veprat e artit të fjalës së shkruar në letrar shqipe është shumë i hershëm, madje ai zë fill me paraqitjen e shkrimeve të para të shkrimtarëve shqiptarë.

 Kështu, për shembull, ai ka shkruar edhe këta rreshta: ’’Po ashtu në vijën e humanizmit kemi edhe poetin dhe filozofin Mikel Maruli (1453-1500), i cili shkruante poezi në frymën e elegjive të Katulit dhe bënte interpretimin poetik të botës sipas Lukrecit.

 Më 1497 botonte dy vepra të njohura «Epigrame» dhe «Himnet e natyrës», si dhe la në dorëshkrim veprën «Mbi edukimin princëror». Duke vepruar kështu ai dëshmonte për përkushtimin e tij që të gjurmojë dhe të gjejë elemente të mendimit kritik për vepra letrare, edhe në vende të tjera e ndër popuj të tjerë, që ishin të botuara më herët.

Në vazhdim të këtij studimi Ibrahim Rugova do të përqëndrohet në vlerësimet që janë dhënë për letërsinë dhe për veprat letrare në kohë dhe në hapësira të ndryshme.

 Një vend të rëndësishëm në veprën e tij zë mendimi kritik i shkrimtarëve të Rilindjes kombëtare dhe kontributi i çmuar i shkrimtarëve të kësaj periode, të cilët kishin botuar vepra të shumta në poezi, prozë apo edhe gjini të tjera të krijimtarisë artistike, por që kishin dhëne edhe vlerësime për veprat e botuara, në mesin e të cilëve ai do të përmendë Jeronim De Radën, mandej Faik Konicën, të cilin e radhiste në mesin e kritikëve më të çmuar të mendimit estetik në letrat shqipe, i cili që në shkrimin e tij në “Kohëtoren e letrave shqipe’’ dëshmonte për një vetëdije të lartë për nevojën e kritikës letrare shqipe, si pjesë e letërsisë, të cilën edhe e ndihmon në zhvillimin e saj ...

Mund të themi lirisht se Faik Konica çmohet si njëri ndër kritikët më të mprehte dhe një ndër ata që i ndihmoi zhvillimit të mendimit kritik në letërsinë shqipe.

Në këtë vazhdë duhet përmendur edhe shumë bashkëkohanikë të Konicës, në mesin e të cilëve po përmendim Fan S. Nolin, i cili veprat e përkthyera nga gjuhët e ndryshme në shqip i shoqëroi me introduksione, andaj edhe kritikat e tij ai i quan kritika introduktore. Pa dyshim se këto interpretime të Nolit janë një thesar i çmuar në zhvillimi dhe rritjen mendimit kritik e estetik në letrat shqipe.

Si do që të jetë konsolidimi i kritikës letrare shqiptare fillon më mjaft vonesë. Ai nis të zhvillohet dhe të kultivohet pas fillimit të botimit të shumë revistave letrare në gjuhën shqipe, qoftë në Shqipëri apo edhe në diasporë. Në këto gazeta e revista fillojnë të botojmë shkrimet e tyre shumë penda që më vonë do të bëhen të njohura , duke i ndihmuar kështu kultivimit të kritikës letrare si pjesë përbërëse e letërsisë. 

Kjo ndodh në vitet ’20 dhe të ’30 të shekullit të kaluar kur edhe fillojnë të botohen revistat “Djalëria’’, ’’Shqipëria e re’’, ’’Minerva’’, Illyria’’, ’’Hylli i Dritës’’ etj. Në faqet e tyre do të gjejmë shkrimet e Eqrem Çabejt, Justin Rrotës, Mitrush Kutelit, Krist Malokit, por edhe ato të Dhimitër Shuteriqit, Gjergje Fishtës e shumë e shumë emrave të njohur të letërsisë shqiptare.

 Një pjesë të mirë e studimeve të Ibrahim Rugovës i kushtohet kritikës bashkëkohore, veç asaj që u krijua në Shqipëri e veç asaj që u krijua në Kosovë, gjegjësisht në ish Jugosllavi. Autori i veprës në shqyrtim ka sjellë analiza të hollësishme për orientimet dhe vlerat e kritikëve bashkëkohor, qofshin ata që punimet e veta i botuan në shtypin e Shqipërisë apo edhe të Kosovës, bashkë me orientimet e tyre në këtë lëmi të krijimtarisë.

Vepra e veta Ibrahim Rugova i ka përcjellë me aparaturë shkencore, duke cituar fusnotat për burimet e shfrytëzuara, ashtu siç ka vepruar edhe me numërimin e literaturës së shfrytëzuar, treguesin historik të termave, treguesin e emrave e të ngjajshme me këto. Në dy veprat tjera, në njërën ai e ka botuar edhe listën e përmbledhjeve të poezive bashkë me vlerësimin e shkurtër për secilën veç e veç, kurse në tjetrën, në atë të fundit “Refuzimi estetik’’ i ka numëruar romanet e botuara nga viti 1949 deri në vitin 1986, pra vetëm një vit para botimit të veprës në fjalë. Të gjitha këto e bëjnë veprën e tij me vlera të larta jo vetëm estetike, por edhe shkencore.

Mesjeta shqiptare dhe mesjeta evropiane

Studimi i Ibrahim Rugovës, “Vepra e Bogdanit”, ku është studjuar në mënyrë integrale vepra e njërit ndër krijuesit më të mëdhenj të mesjetës shqiptare, Pjetër Bogdani, bën pjesë në ato arritje kulturore përgjithësisht, e shkencore veçanërisht, që pos të tjerash, ngjallin respekt edhe për objektin e studimit. Njeriut të kohës sonë, të kësaj ngutie e hutie sikur nuk i mbetet kohë të merret edhe me trashëgiminë kulturore, shkencore, filozofike dhe letrare të stërgjyshërve. Kjo mund të jetë edhe pasojë e mentalitetit tonë se gjoja çdo gjë fillon me ne ose së paku ka arritur zhvillimin e lakmushëm me ne. 

Andaj, vështruar nga ky kënd, studimi i Ibrahim Rugovës hap dritare të reja të dijes, duke shpaluar në këtë mënyrë errësirën shekullore, sidomos të Mesjetës, ku edhe si faktografi, ende nuk dihet për gjithë thesarin e trashëgimisë sonë shpirtërore. Më tutje, “Vepra e Bogdanit” heq, pos të tjerash, edhe napën e mosnjohjës së trashëgimisë, e që është burim dialektitk i njohjës së drejtë edhe të së tashmes, që bën të mundur të gjenden rrugë për perspektivat e ardhmërisë.Studimi i Ibrahim Rugovës insiston me ngulm në këtë çështje.

Çështjet që ka bërë përpjekje t’i ngrisë në nivel interesimi e interpretimi, t’i analizojë e t’i zgjidhë janë çështje të mëdha, që dalin para studiuesit, e në të njëjtën kohë janë edhe pjesë e trashëgimisë sonë shpirtërore, por edhe të mira shpirtërore, në fondin e arritjeve kulturore europiane.

 Duke u marrë me veprën e Pjetër Bogdanit, autori i studimit ka hetuar vlerat madhore të saj në fusha të ndryshme të dijes, në plane të ndryshme të dijes dhe në plane të ndryshme të arritjeve të mendjes njerëzore.Vepra e Bogdanit “Cuneus Prophetarum”, e botuar për herë të parë në vitin 1685, në Padovë, në shtypshkronjën e Kardinal Barbarigos, është dëshmia më e mirë e zhvillimit të artit, të shkencës e të filozofisë mesjetare shqiptare. Duke e vështruar këtë çështje, autori ka hetuar pararendësit shqiptarë dhe pararendësit europianë, për të krijuar hallkat e kontinuitetit të këtij zhvillimi. Në planin europian ky zhvillim është moshatar i mendjeve të ngritura të Dekartit, Mellbranshit, Spinozës, Paskalit. Në planin e zhvillimit nacional, është pjellë e arritjeve dhe e përpjekjeve të Barletit, Buzukut, Budit e Bardhit.

Në studimin “Vepra e Bogdanit” është ndjekur një metodologji e ngultë shkencore, që e ka kushtëzuar edhe objekti i studimit. Të dhënat e shumta historiografike, që i ofrohen lexuesit të sotëm, mund të duket se e rëndojnë studimin, por kjo është e domosdoshme për veprat e lartësisë, sepse vetëm në këtë mënyrë arrihet ai kontinuitet i mundshëm ndërmjet nivelit që i ofron objektit, i cili shqyrtohet në nivelin e arritjeve të mendimit shkencor në kohën e sotme.

Studimi “Vepra e Bogdanit”, hiq “shtojcat”, ndahet në dy pjesë. Në pjesën e parë autori është marrë me gjenezën e veprës, kurse në pjesën e dytë me analitikën e veprës së Pjetër Bogdanit. Këto ndarje kryesore i shqërojnë pastaj nëndarjet e shumta të mëpastajme, që theksojnë çështje të shumta të planeve të veprës. Në pjesën e parë janë trajtuar çështje që janë kushtëzuar nga rruga e mundimshme e deri te krijimi i veprës së parë origjinale kombëtare “Cuneus Prophetarum”. 

Autorit të studimi i është dashur të merret edhe me çështjet e përkufizimit të letërsisë së vjetër shqipe, do të thotë me probleme të sistematizimit të letërsisë. Më tutje, me klasifikimin e zhanreve dhe të formave që janë zhvilluar brenda letërsisë së vjetër, edhe me biografinë e autorit, vepra e të cilit është bërë objekt studimi. Për të hetuar kohën e tij, rrethanat shoqërore dhe kulturore të asaj kohe, është marrë edhe me anë të tjera jashtë natyrës së veprës, për të kompletuar kësisoji jo vetëm kërshërinë shkencore, por edhe kërkesën e opinionit kulturor të kohës sonë. Sepse, siç ka thënë Shekspiri, e që e ka cituar edhe autori, “t’i kthehemi të vjetrës (antikës) se do të jetë një progres”.

Më poshtë autori ka dhënë të gjashtë botimet që ka pasur vepra e Bogdanit duke filluar nga viti 1685 e deri më 1977. Deri sot dihet se me veprën e Bogdanit nuk janë marrë shumë njerëz, mendojmë në mënyrë studimore, edhe pse vepra nuk ka pushuar të jetë objekt i interesimeve të ndryshme që nga botimi, 1685, e deri në ditët tona. Vepër e veçantë që dihet deri sot mbi Bogdanin dhe veprën e tij është ajo e Matteto Sciambra me titull “Bogdanica” II, botuar në Bolonjë më 1965, ku janë dhënë shumë dokumente të reja për Bogdanin, kurse analizon aspektin gjuhësor dhe aspektin filozofik të veprës së Bogdanit. 

Mirëpo, si objekt i interesimeve të ndryshme, vepra e Bogdanit ishte përherë në qendër të vëmendjes. Sipas autorit të studimit “Vepra e Bogdanit”, ndër studjuesit e shumtë mund të veçohen disa prej tyre: Mark Harapi, i cili transkripton dhe e pajisë me shënime pjesën e parë të Cunesit, të cilën e boton në Shkodër më 1940-43. Duhet përmendur pastaj kontributi i Prof. Alberto Sratigonit, Anton Santorit, Zef Jubanit, Sami Frashërit, Faik Konicës, Gaetano Potrotta, Eqrem Çabejt, Justin Rrotës, Injac Zamputit, i studiuesit serb Radoniqit, ku janë me interes fotografia e pasur rreth Bogdanit dhe familjës së tij. Studimi i Jovan Radoniqit, më sa duket, është rezultat i polemikës që pati me Çedomir Mijatoviqin rreth origjinës së Bogdanit dhe familjës së tij, të cilën Mijatoviqi bëntë përpjekje ta nxirrte me origjinë serbe.

Në pjesën e e dytë janë trajtuar çështje të shumta që dalin nga struktura e veprës. Kjo strukturë, siç del nga studimi i Ibrahim Rugovës, nis që me organizimin e jashtëm e formal të veprës “Cuneus Prophetarum” (Çeta e Profetëve) e që i shëmbëllen organizimit të Bibiliotekës, duke shkuar deri te ndarja në shkallë e rrathë të veprës, për ta interpretuar, analizuar e vlerësuar pastaj veprën e Bogdanit.

Për të hetuar të gjitha këto aspekte të vlerave të veprës së Pjetër Bogdanit, autori ka përcaktuar drejt edhe shtrirjen brenda kontekstit kohor, kur është krijuar ajo. Ky kontekst ka dy kahe: Mesjetën europiane dhe traditën nacionale. Siç shihet, plani krahasues ka qenë i pashmangshëm, sepse ai ka bërë të mundshme që të kuptohet drejt, dhe jo vetëm çështja e krijimit të veprës, por edhe niveli shkencor, filozofik e artistik i saj. Këto dhe çështje të tjera, të analizuara e të interpretuara me njohuri nga Ibrahim Rugova, e bëjnë studimin e tij ndër ato vepra që vëjnë bazat e studimit të trashëgimisë sonë shpirtërore. Duke hulumtuar shtresimet e vlerave të veprës, autori ka trajtuar çështje të estetikës e të poetikës, të retorikës e të semiotikës, të semantikës e të poetikës, të retorikës e të semiotikës, të semantikës e të etikës. Të gjitha këto janë të shoqëruara me argumente të mbështetura, në radhë të parë në vlerat burimore që i ka ofruar Vepra e Bogdanit.

Në traditën e shkrimit dhe të botimit të Mesjetës, dihet se brenda botimeve të natyrave të ndryshme janë futur edhe shkrimet në poezi. Autori i studimit poezinë që është botuar në Cuneus e quan praktikë poetike. Në këtë rrafsh autori ka folur edhe për stilin, për figurat, kurse në tërësinë e veprës edhe për tipa të ligjeratës e që, sipas tij, janë dy: ligjërimi shkencor dhe ligjërimi artistik.

 Këto dhe plane të tjera të vështruara në veprën e Pjetër Bogdanit kanë bërë të mundshme shpalimin e këndeve të ndryshme të vlerave, që kanë kushtëzuar gjallërimin e saj nga Mesjeta deri në ditët tona. Autorit të studimit, duke mos iu mbushur mendja se ka prekur të gjitha rrafshet e Cuneus-it, në fund sjell një ese. Me këtë vepër, autori ka bërë përpjekje ta shqyrtojë praninë kreative të veprës së Bogdanit në krijimtarinë e mëvonshme të krijuesve tanë. Këtë interesim e nis me De Radën e Naimin dhe vazhdon me Nolin dhe Lasgushin, e vjen deri në ditët e vona, me Sabri Hamitin e ndonjë tjetër. Edhe pse këtë prani e quan si një punë që duhet të hulumtohet, del fakti se madhështia e Veprës së Botimit, me praninë e saj nuk ishte fiktive, por kreative.

(Botuar në librin e autorit Engjël Koliqi”Dr.Ibrahim Rugova Arkitekti i Dardanisë se re-Republika e Kosovës”,Botues “Rugova Art”,Prishtinë,maj 2011,fq.55 deri fq.60).

http://prishtinapress.info/dr-ibrahim-rugova-kultivues-i-modernitetit/

http://kosova.albemigrant.com/?p=17834

Hape dritaren, merr frymë thellë...më tha nëna...

Flora Brovina u lind më 30 shtator 1949 në Skenderaj. Studimet në Fakultetin e Mjekësisë i mbaroi po në Prishtinë. Ka botuar disa vëllime me poezi: ”Vërma emrin tim” (1973), “Bimë e zë” (1979), “Luleborë” (1988), “Mat e çmat” (1995) dhe “Thirrje e Kosovë” (1999, në kohën kur ajo ishte në burgun e Pozharevacit në Serbi). Në vitin 1999, në një kohë kur fati i Flora Brovinës pas arrestimit ishte i panjohur, ajo mori Çmimin Tucholsky për vitin 1999 ’in absentia’ nga PEN Klubi Suedez.

Sot pas shumë vitesh, organizimin që e bëri gjatë luftës Doktoresha Flora Brovina nuk e konsideron aktivitet politik, por situatë ku kërkohej nga secili ta kryejë punën e vet aty ku e kërkonte nevoja. Aktiviteti i Flora Brovinës ishte aq i rëndësishëm dhe me rezultate në atë kohë, saqë arriti ta themelonte spitalin më të madh emergjent në mes të Prishtinës

Të shkruash për Flora Brovinën e të mos i vësh në pah virtytet e saj të larta humane është e pamundur. E cilësuar nga shumëkush shembull i humanizmit dhe atdhetarizmit të pashembullt, Flora Brovina të bën për vete me ëmbëlsinë dhe urtësinë e saj.



THIRRJE KOSOVËS

Ç'do të bëj une pa ty
Pa ardhjet e shkuarjet e tua
Do të harroj të flas
Me vetveten

Ç'do të bëj une pa ty
Pa shikimin në bar
Si t'i ngroh gjymtyrët
Të ngrira akull

Do të më lësh të bëhem plakë
Me dhembje duarsh
Me dhembje eshtrash

Kam frikë kur shkon
Ç'do të bëj une pa ty
Po nuk erdhe
Do të bëhem gurpragu
Kallkan do të bëhem
Ç'do të bëj unë pa ty


SKËNDERAJ

Kujtim as ëndrra
Për erën e ftoit
Më tha nëna

Sa herë të zu në gojë
Dhëmbët mu mpinë

Hape dritaren
Merr frymë thellë
Sa herë he shtatzënë
E ndien më mirë
Erën e ftoit
Të vendlindjes
Më tha nëna


ORA E PARË

Jusufi
Jusuf Kanjushë e verdhë
Jusuf Gërvalla... mungon
Teuta Iliri Agroni Ylli
Fadi Fadil Talla... mungon
Ylfetja Ylfete Humolli... mungon
Shukrija Shukrije Obëtinca... mungon
Kimetja Arsimi Kujtimi
Halimi... Halimi... mungon
Shpresa Besa Kastrioti
Fatmiri Fatmir Kërleshi... mungon
Afrimi Afrim Zhita... mungon
Vazhdojmë
Valbona Shkurta Gjoni
Xhevati... Xhevati... mungon
Mungon Nesimi Bekimi
Afrimi... Afrim Prebreza... mungon
Mos më sillni
Certifika mjekësore
Prindore policore shtetërore
Thoni vetëm mungon
Me lule do t'ua mjekojmë plagët
Do t'i presim
Do t'i presim
Thoni vetë mungon
Do të çelin lule gjaku
ora vazhdon...


Merre vesen time

Kur jashtë bije shi
Me lejo si fëmijë
Të dëgjoj,
përrallen tende për shiun
(pikat, rrëkenë dhe lumin)
Kur jashtë bije shi
Me dorë ngadalë
Ma merr vesen prej syrit
Para se te marr rrugën e shiut


Fëmijëria dhe rinia

Lindi në Skenderaj, ku qëndroi vetëm tre muaj për t'u shpërngulur në Prishtinë. Fëmijërinë dhe rininë e ka kaluar ne Prishtinë, aty e kreu edhe shkollën fillore dhe të mesme. Vajza e një familje intelektuale gjakovare, e lindur në Skenderaj dhe e rritur në Prishtinë, ka një përgjigje shumë interesante për ata që interesohen se si u bë kështu? “Kjo ndarje dhe përkatësi regjionale më pengon, andaj nuk kam dëshirë as ta përmend; kur me pyesin nga jam, përgjigjem me të drejtë ‘nga Kosova’, sepse secilin vend të saj e dua dhe e ndjej timin”.

Kur përmendet fjala “fëmijëri”, jo të gjithë njerëzit mund të kujtojnë lumturinë dhe harmoninë familjare në gjirin e prindërve. Duke qenë bija e një atdhetari të madh të çështjes kombëtare, Flora Brovina, që në fëmijëri do ta marrë mbi supe një pjesë të vuajtjes shekullore të popullit shqiptar.

Ne klasën e parë babai i burgoset për bindjet e tij politike dhe dënohet me 10 vjet burg. Kjo ishte një goditje e madhe për familjen: në një shtëpi me qira kishin mbetur gjashtë femra: stërgjyshja, gjyshja, nëna shumë e re dhe tri motrat fare të vogla.

Tregimi i saj të prek thellë në zemër, ta krijon pasqyrën reale të vuajtjeve që ka përjetuar populli shqiptar. E vuajtur dhe krenare ajo shprehet: “Në këtë moshë do t’i njoh pritjet para burgut të Prishtinës, të Pejës e të Nishit, për t’u takuar me babanë, do ta njoh mallin për të. Do të njihem dhe do ta ndjej intimisht se çka do të thotë të jesh familje e lëçitur jo vetëm nga pushteti”.

Pasojat e këtyre përjetimeve ajo i ndjen edhe sot, por këto do ta inspirojnë në rrugën e saj e jetësore. Ajo nuk i harron edhe më të dashurat e veta: ”Jam shumë falënderuese ndaj gjyshes dhe nënës sime për dashurinë dhe edukimin që ma ofruan, më mësuan dashurinë ndaj atdheut dhe kombit i cili meriton çdo sakrificë dhe përkushtim”.

Pas kryerjes së shkollës së mesme, nxënësja e dalluar nga Prishtina kishte propozime të ndryshme se nga duhet t’ia trasonte rrugën vetes. Në shpirtin e saj mbizotëronte dashuria për njerëzit dhe ajo e zgjodhi mjekësinë, për të qenë kështu më afër njeriut. Krahas shkollimit të vazhdueshëm, Flora shkruante poezi dhe tregime. Ajo ishte shpirt artisti, energji e cila do t’i reflektohet gjatë gjithë jetës.

Shkollimi

Studimet i filloi në Beograd. Pas kryerjes së vitit të parë, u kthye në Prishtinë për të vazhduar studimet, sepse po atë vit ishte hapur këtu Fakulteti i Mjekësisë. Kthimi në Prishtinë për Florën do të thoshte kthim në “profesionin e zemrës”, në poezinë dhe librin shqip në përgjithësi. Krahas vazhdimit të studimeve ajo punoi si gazetare në të përditshmen “Rilindja”.

Aty punoi për nëntë vite me radhë. Kohën sa punonte në gazetari e cilëson si periudhë shumë të rëndësishme në jetën e saj: “Si gazetare do ta mësoj lirinë personale e lirinë ekonomike, që janë shumë të ndërlidhura. Do ta botoj librin tim të parë, do të dashurohem në krijuesin dhe studentin më të mirë të Fakultetit Ekonomik, tregimtarin, poetin dhe dramaturgun Ajri Begu, me të cilin do ta kalojmë jetën deri më tani, me dy drita në jetën tonë, bijtë tanë Uranikun dhe Yllin”.

Me 1973 pranohet në Shoqatën e Shkrimtarëve të Kosovës. Duke e pasur parasysh rolin e krijuesit në shoqëri në atë kohë, Flora ndjehej shumë e privilegjuar me respektin dhe nderimin që i bëhej, sado që ishte një ndër femrat e para dhe të pakta poete.

Pas diplomimit, ajo kishte një dilemë të madhe, sepse profesioni i gazetarisë e kishte përvetësuar aq shumë, saqë nuk bënte ballë ta linte. Ishin demonstratat e vitit 1981 ato që ndikuan te Flora për lënien e gazetarisë dhe përkushtimit në mjekësi. Puna me fëmijë e bëri Flora Brovinën për vete; ajo krijoi një lidhje speciale shpirtërore që i përgjigjej pikërisht ndjenjave humane që i zotëronte ajo. Lidhja e fortë shpirtërore me fëmijët ishte shtysë e fortë për Florën të shkonte për të specializuar në Zagreb, pikërisht në pediatrinë e fëmijëve. Njëkohësisht i kreu edhe studimet postdiplomike në drejtimin e pediatrisë.

Kthesa e madhe

Ndërkohë situata në Kosovë po bëhej gjithnjë e me e rëndë. Si intelektuale dhe atdhetare e devotshme, Flora Brovina do të gjendej përkrah vëllezërve dhe motrave që punonin e luftonin për lirinë e këtij vendi. Ajo ishte një ndër nënshkrueset e grupit të intelektualëve në një letër të njohur si “Letra 205". Ne gazetën studentore “Bota e Re” ajo do ta botojë një letër të hapur drejtuar Sllobodan Millosheviqit (1990). Kjo ishte mjaft e guximshme për atë kohë. Ndërkaq ky veprim nuk kaloi pa u vërejtur nga pushtuesi.

Situata vinte e rëndohej çdo ditë, ndërsa populli i Kosovës kishte nevojë për prijës të rinj. Momenti kërkonte një qasje tjetër, andaj Flora Brovina bashkë me disa bashkëveprimtarë si: Hajri Begu, Jusuf Buxhovi, Milazim Krasniqi, Bujar Bukoshi e shumë të tjerë, duke pasur për bazë statutin e partisë “CDU” në Gjermani, e krijuan idenë për themelimin e një partie gjithëpopullore e cila do t’u printe proceseve. Kështu lindi ideja për formimin e Lidhjes Demokratike te Kosovës. Mbledhja themeluese u mbajt ne lokalet e Shoqatës së Shkrimtarëve të Kosovës dhe faktikisht ky ishte fillimi i hyrjes në politikë për Flora Brovinën.

Duke e konceptuar si një formë rezistence kundër dhunës dhe pushtimit serb, ajo e udhëhoqi “Forumin e Gruas Demokratike të Kosovës”. Por, meqë nuk mund të pajtohej me humbjen e kohës kur situata vinte e rëndohej çdo ditë, pas kuvendit të parë të këtij forumi, ajo u largua nga LDK-ja. Disa muaj më vonë, me insistimin e grave aktiviste, ajo do ta themelojnë “Lidhjen e Gruas Shqiptare”. Aktiviteti i këtij forumi ishte shumë i rëndësishëm. Përveç kontaktit dhe ndihmës së vazhdueshme për gratë e Kosovës, ky forum vuri kontakte me gratë e regjionit dhe të botës për ta treguar të vërtetën për situatën në Kosovë.

Lufta kundër “popullit tim”, siç e quan Flora, do të fillojë mu aty ku asaj i dhemb më së shumti, pikërisht kundër fëmijëve. Ne pranverë të vitit 1990 në Kosovë do të bëhej “segregacioni” në shkolla, në punë, në çerdhe e ku jo. Disa muaj ose javë më vonë ndodhi helmimi masiv i fëmijëve shqiptar, kur u helmuan më shumë se 7.000 fëmijë. Të gjendur përballë kësaj situate, Flora dhe bashkudhëtarët e saj për liri nuk mund të rrinin duarkryq; ajo nuk dorëzohej pa e gjetur diagnozën e saktë të këtyre helmimeve. Por, pushtuesit nuk u ndalën. Andaj ajo do ta kishte fatin e keq që të ishte e përjashtuara e parë nga puna së bashku me dhjetëra mjekë të fëmijëve.

Largimin nga puna e përjetoi shumë rëndë, aq më shumë kur e mendonte nevojën e madhe që kishin njerëzit për të dhe për kolegët e saj. Pas këtyre ngjarjeve Flora Brovina u detyrua që profesionin e vet ta ushtrojë në mënyrë ilegale, vetëm që t’i dilte në ndihmë “popullit të saj”. Këtë aktivitet Flora nuk e kreu vetëm. Me të ishin edhe Xhemile Ruhani, inxh. Aziz Pacolli, psikologia Elizabeta Dernaku (polake, e cila u helmua sepse dyshohej se shoqërohej me Flora Brovinën).

Sot pas shumë vitesh, organizimin që e bëri gjatë luftës Flora Brovina nuk e konsideron aktivitet politik, por situatë ku kërkohej nga secili ta kryejë punën e vet aty ku e kërkonte nevoja. Aktiviteti i Flora Brovinës ishte aq i rëndësishëm dhe me rezultate në atë kohë, saqë arriti ta themelonte spitalin më të madh emergjent në mes të Prishtinës, i cili ishte në Bregun e Diellit, e që pakkush e di këtë (sot është çerdhe e fëmijëve). Themelimi i këtij spitali ishte shumë i rëndësishëm, sepse aty u përgatitën një numër shumë i madh i njerëzve të aftë për dhënien e ndihmës mjekësore për nënën, fëmijën dhe secilin që kishte nevojë, një plan i cili i përfshinte edhe pjesëtarët e UÇK-së. "Ndoshta kjo është arsyeja pse unë u arrestova nga policia dhe u quajta ministre e Shëndetësisë”, kujton atë kohë protagonistja e këtij rrëfimi.

Pranverën e vitit 1999 Flora e kujton si një “episod të dhimbshëm” për Kosovën. Puna që e kreu Flora Brovina dhe detyrat që ishte gati për t’i marrë, bënë që ajo të arrestohej dhe të burgosej. E kujton edhe dënimin e saj me 12 vite dhe shprehet: “Me shpallën terroriste ata që masakruan e vranë burra e gra, fëmijë të pafajshëm, ata që zhdukën mijëra e mijëra njerëz, ata që dhunuan gra, nuse e vajza të reja, ata që duart i kishin me gjak dhe sytë e pangopur të bishës”. Edhe pse e dënuar me 12 vite, presioni (i kthyer në ndërgjegje) i madh kombëtar e ndërkombëtar bëri që ajo të lirohej pas një viti e gjysmë. Edhe pse u mundua dhe vuajti shumë për këtë vend, ajo thotë se e konsideron si një sakrificë të shpërblyer nga populli me pritjen madhështore që ia bënë.

Ajo u shpërblye me çmime të shumta kombëtare e ndërkombëtare. Çmimet ishin nga fusha të ndryshme: për paqe, humanizëm, art dhe poezi.

Edhe pse me një jetë “histori” të gjatë angazhimesh, ajo edhe sot e kësaj dite preokupohet nga çështjet madhore që kanë të bëjnë me kombin në përgjithësi. Ajo shprehet se është koha e fundit që ne si popull ta zëmë hapin e humbur qindravjeçar, që të bashkohemi kundër armikut tonë të dëshmuar dhe të deklaruar në vazhdimësi, t’ia kthejmë dinjitetin vendit, t’i lëmë ndasitë dhe interesat personale, gjithmonë duke kujtuar me krenari sakrificën e madhe të popullit tonë.(Naim Berisha)

Burgosja

Me sy të përgjakur si ujqër vrapuan,
Përpara shtëpisë me pranga të lidhën,
Policë e ushtarë gjith vendin mbuluan,
Dritaret dhe muret u vrenjtën, u dridhën.

Si stuhia e natës, që nxin më shumë natën,
Me mjete, makina e zhurmë bubullime,
Të morën me vete. Dhe lanë mandatën
e burgut serb plot ahe e mallkime.

Qelia e zezë, me ngricë drithëtire,
Torturat pa shpirt nga bish'e nxirosur,
Me grushte e shqelme, kamzhik egërsire,
Uria dhe etja të kanë rrëgjuar.

Po, nëna Kosovë, në gji të ka pranë,
Si bijën e saj të mbron të shikon.
Se ti, kur liria të çelë anembanë,
Si një brerore, për jetë atë do ndriçosh.

Se trime mbi trima, si burrë, s'tunde kurrë,
Se nënë Tereza të dha shenjtërinë,
Se Teuta ilire të dha krenarinë,
Dhe Shotja luftëtare të dha trimërinë.

Vuajtjet

Në burgun e shqaut shëronjësen ngujuan
Me pranga, zinxhir dhe hekura dënuan,
Me mure e roje, xhelatë e rrethojnë,
Që shpirtin t'ia fikin, trupin t'i dërmojnë.

Uria, errësira, ngrica përpijnë
Mundimet pa fund, torturat pa kufij.
Çdo dritë është shuar, si hije njerëzit nxijnë,
Kushdo po rrëgjohet, tretet si qiri.

Katili serb gëzon si fitimtar,
Kapitjen, sëmundjen, vdekjen që mbjell vetë,
Dhe qesh, harbon, dëfren ky gjakatar.
Me tmerret mizore, kufomat pa jetë.

Ndriçon në qeli një dritë si flakë,
Se sytë e Terezës i ka trashëguar,
Se shpirti i saj e ka frymëzuar,
Se fjala e saj e ka fjalësuar.

Ndriçon në qeli një dritë si flakë,
Se Shoten në këmbë e ngjalle ti prapë,
Se hiri i saj të ka hijesuar,
Se lufta e saj të ka burrësuar.

Kështu si unë gjithë Kosova mendon,
Për Florën shëronjëse ahton dhe nëmton,
Veç ajo si shqipe e ëngjëll dallon,
Si flamuri i luftës, shkëlqen dhe valon.

Ëndrra

Natë e akullt. Nxin si sterrë
Kjo qelia zi - skëterrë,
Ku një trup është plandosur
Posi shpendi i plagosur.

Sytë e Florës mes frengjisë
Shohin jashtë errësirë:
Asnjë xixë, yll e hënë,
Si një foshnje e pa nënë.

Mal e shkëmb muret rëndojnë,
Shtatn'e shkretë e shajtojnë.
Gjithë plagët therin, dhembin,
Gjithë gjymtyrët po e shembin.

Shpirti i Florës krahëlehtë
Fluturon porsi shigjetë,
Jashtë burgut, lart te retë,
Ku ndizen flakë rrufetë.

Nuk është shpendi i plagosur,
Nuk është foshnja e panënë,
Eshtë një shpirt i armatosur,
Që çan qiellin pa hënë.

Bredh në shtigje dhe në male,
Përmbi fusha dhe livadhe,
Suka, kodra dhe përrenj,
Nëpër pyje dhe lumenj.

Në Drenicë rri më shumë,
Sheh Ademin përmbi kullë,
Si flamur që flakëron,
Që Jasharët Komandon.

Sheh betejën, ku Jasharët
Trimërojnë si luanët,
Me fëmijë, gra e plak
Vdesin bashkë te një prak.

Ku kris pushka, sheh lavdinë,
Luftojnë trimat barbarinë,
Qëllojnë serbin gjakatar,
Që edhe foshnjen vret në bark.

Sa luftime, sa therorë,
Kuqin tokën me dëshmorë!
Serbi - bishë e tërbuar
Zmbrapset, tkurret turpëruar.

Gjithë Kosova është flamur,
Me djemtë e vajzat si nur,
Me trimat që më nuk janë,
Tundin botën anembanë.

Ja flamuri kuq e zi,
Hijeshuar prej një zjarri,
Mbi çdo gur, mbi çdo shtëpi,
Mbi çdo ballë luftëtari.

Tani Flora kthehet prapë,
N'atë strofull natëgjatë,
Me zemër të qetësuar,
Me shpirtin të frymëzuar.

Sepse ëndrra e saj gjallon,
Te fjalët që vjershëron,
Si një dritë zbradh qelinë,
Kosovën dhe Shqipërinë.

Lirimi

Gjëmon e ushton porsi luftë shtërngata,
Dhe deti ndaj qiellit dallgët vërshon,
Një hije skëterre, burgu nxin si nata,
Greminë e pafund, që shpresat humbon.

Nga kjo natë, shtërngatë, dallgë e greminë
Një xixë e zbehtë del jashtë qelisë,
Zbret shkallët e burgut një zog gjeraqinë,
Një ëngjëll plot dritë, vrapon drejt lirisë.

Shpejton makina si plumb e shigjetë,
Pengesa e fundit, një tjetër mundim.
Çdo mal, çdo kodër, çdo lumë, çdo përpjetë
Afrojnë Kosovën, si udhë pambarim...

Tani ja kufiri! Çasti kombëtar shkëlqen:
Flora puth truallin, përtokë gjunjëzuar,
Fjalëzjarrta kosovare këdo po mallëngjen,
Gjunjëzohemi dhe ne te ky vend i bekuar.

Perlat Xhiku

*****

Me 2-4 Mars 2012 u mbajt Konferenca e Gruas Shqiptare Mbarëkombëtare në Londër.

Një fundjavë me... mjekën Flora Brovina...


E njohur për të gjithë, jo vetëm si një prej mjekeve më të shquara të vendit dhe deputetja aktuale e PDK-së, por edhe si femra, e cila kaloi sfida dhe vështirësi nga më të ndryshmet. Flora Brovina, gruaja, që barti mbi supe presionin dhe kërcënimin e ish regjimit tiranik, vjen sot para lexuesit të gazetës sonë, në një rrëfim krejt ndryshe, gjithnjë e karakterizuar nga sharmi dhe delikatesa. Bashkëshorte, nënë dhe gjyshe, znj. Flora shpalos momentet më të bukura, që kalon në shoqërinë e më të dashurve të saj.

Si nis fundjava për ju?

Znj. Brovina: Për deputetet ndonjëherë fundjava nuk është fundjavë, zakonisht duhet të asistojmë në ndonjë konferencë apo të marrim pjesë vazhdimisht në takimet e tilla, të cilat zakonisht realizohen gjatë fundjavave. Për shembull këto dy fundjavat e fundit kam qenë e zënë me obligime profesionale me takime regjionale të deputeteve ku kemi diskutuar rreth temës “Gruaja paqja dhe siguria”. Ndërsa kur nuk kam obligime të tilla zakonisht e kaloj pranë familjes time, sidomos t’i dal përball obligimit të gjyshes sepse e kam një nip dhe dëshiroj, që sa më shumë të jem pranë tij.

 Ju ndodh që ta planifikoni fundjavën dhe mos ta realizoni?

Dr. Brovina: Po ndodh shumë shpesh. Zakonisht bëjë plane të ndryshme, të cilat mundohem t’i realizoj megjithatë shumica prej tyre mbetet ashtu vetëm e planifikuar.

Udhëtoni jashtë diku për fundjavë?

Dr. Brovina: Kam dëshirë që ta kaloj në një drekë të përbashkët me fëmijën time bashkëshortin dhe fëmijët mi, e dua shumë shtëpinë dhe kam shumë dëshirë që këto dy ditë t’i kaloj në gjirin familjar.

A është fundjava për ju e shenjtë në kuptimin se këto dy ditë s’ka punë apo politikë?

Dr. Brovina: Një politikan i mirëfilltë çdoherë është politikan edhe të shtunave dhe të dielave, kështu pasditeve jam më e relaksuar dhe këto dy ditë kam mundësi t’i shfrytëzoj që të përkushtohem më shumë ndaj vetes dhe gjërave tjera personale.

Fundjava ideale për ju cila do të ishte?

Dr. Brovina: Do ta quaj ideale çastin kur ndodhem pranë familjes time, bashkëshortit djemve, nuses dhe nipit.

 Shkrimtari juaj i preferuar dhe nëse keni ndonjë libër në veçanti?

Dr. Brovina: Përveç gazetave dhe shtypit ditor në përgjithësi, që është pjesë e pandashme e imja, mundohem të gjej kohë edhe për vepra dhe autorët e mi të preferuar. Një ndër ta është autori Orhan Pamuk, që është edhe më aktual dhe natyrisht autorin shqiptar Ismail Kadarenë. Por për çudi kohët e fundit gjithnjë nga zëri i fuqishëm i femrës vjen Flutura Açka sidomos me romanin e saj të fundit që më ka befasuar për seriozitetin dhe përzgjedhjen e temave.


Një nga ngjyrat apo aksesorët pa të cilat, veshja juaj nuk do të kishte kuptim?

Dr. Brovina: Profesioni im më impono ngjyrat, por do të kisha veçuar ngjyrën e kuqe, pastaj edhe ngjyrat tjera të mbyllëta ndër to edhe e zeza. Më pëlqen dhe ngjyra e bardhë, por përgjithësisht mendoj që më shkojnë të gjitha ngjyrat.

 Momenti më i bukur i jetës tuaj?

Dr. Brovina: Jeta ime karakterizohet nga shumë momente të bukura, që kanë të bëjnë me shumë aspekte të jetës. Do të kisha veçuar momentin kur është liruar Kosova, të cilin fatkeqësisht nuk e ka përjetuar siç e kanë përjetuar të tjerët por e kam ndjerë duke pasuar me shpalljen e pavarësisë. Një ndër momentet më të bukura është dhe lindja e fëmijëve të mi, po r edhe kur jam bërë gjyshe. Së fundi një ndër momentet më të bukura që kam kaluar është takimi me motrat dhe vëllain tim, të cilët nuk jetojnë këtu në Kosovë dhe ishte një kënaqësi shumë e madhe të mblidheshim të gjithë së bashku. Në këtë takim festua dhe diplomimin vëllait tim student, i cili iku shumë i ri në SHBA. Ishte vërtetë një lumturi shumë madhe për të gjithë familjen.

 Ku do t’i kaloni pushimet verore?

Dr. Brovina: I dua pushimet e qeta dhe vetëm me bashkëshortin tim. Do të kisha theksuar se një nga çastet më të bukura gjatë pushimeve është edhe shoqëria me njerëz të rinj me të cilët çdo herë kalojmë shumë bukur. Bregdeti shqiptar është vendi më i bukur ku edhe marr një kondicion fizik pasi që eci shumë, krahas pushimit. Prishtina nuk ofron hapësirë për të aplikuar edhe aktivitetet fizike të cilat janë shumë të nevojshme.

 Përkufizimi i juaj për dashurinë?

Dr. Brovina: Dashuria është çdo gjë, dhe në ditët e sotme është më pak e shprehur. Dashuria ka kuptim shumë të madh dhe është e vështirë ta përkufizosh me pak fjalë, është diçka që ta prish gjumin që të inspiron, që të jep motiv për të ec përpara në jetë nuk e mendoj jetën pa dashuri. Dashuria ka shumë kuptime, njerëzit kanë filluar të jenë sa më egoistë duan vetëm të marrin dhe të mos japin.


Lexoni:

Po e prekni Kosovën
- Keni punë me mua!.... 

http://floripress.blogspot.com/2011/06/po-e-prekni-kosoven-keni-pune-me-mua.html

Përgatitit Flori Bruqi

Tim Mcdafenështë takuar me Millosheviqin më së shpeshti

Shefi i njësisë së paraburgimit në Gjyqin ndërkombëtarë të Hagës Tim Mcdafen i ka informuar zyrtarët e ambasadës Amerikane në Hagë për gjendjen shëndetsore, regjimin ditor, punët financiare dhe të drejtësisë si dhe kontaktet e tij jashtë Tribunalit të Hagës për Sllobodan Millosheviqin.

Siç shkruhet në depeshën e 12 nëntorit 2003, të cilën e ka publikuar Wikileaks në sajt, Mcdafen është takuar me Millosheviqin më së shpeshti dhe me të ka biseduar më së shumti. Ai e ka karakterizuar ish presidentin serb si një person i cili nuk i ndan mendimet e veta me të tjerët.

Sipas tij, Millosheviq ka pasë probleme serioze me zemër të cilët nuk janë sheruar me kohë dhe njëkohisht siç ka pohuar Mcdafen, Millosheviqi nuk ka qenë i sëmurë nga Diabetesi po as nga depresioni. Sipas tij, Millosheviqi ka pasë probleme me zemër qysh moti kohë, para se të vijë në gyqin e Hagës.

Siç ka njohtuar shefi i burgut, Millosheviqi në pamundësi të takohet me gruan e tij, djalin, vajzën dhe nipin e kanë bë atë shumë të palumtur, mirëpo sipas Mcdafen, Millosheviqi ka qenë i preokupuar me punën e cila e ka mbajtë larg depresionit.

Mcdafen e ka përshkruar ish presidentin serb si një njeri që ka vetbesim shumë i cili me ndihmën e gruas të tij Mirjana Markoviq ka arritur të organizojë një rrjetë të madhe të kontakteve politike dhe këshilltarëve gjyqi në Beograd si dhe të udhëheqë partinë e tij Socialiste të Serbisë.

Ai ka deklaruar se Millosheviq ka pasë kontroll të madhe dhe ka mundur të manipuloj lehtë me popullin, por edhe jo me gruan e tij, e cila ka pasë ndikim të madh tek ai.

Sipas Mcdaf, Millosheviqi për çdo mëngjes ka biseduar me telefon me gruan e tij, e cila ka qenë burim i informacioneve, shpresës, motivimit dhe strategjisë së Milloshit, i cili është mbështetur shumë tek ajo.

Kur një herë Sllobodan Millosheviq ka pasë problem me tensionin e gjakur, në shtator të vitit 2003, zyrtarët e Sheveningenit kishin shikuar mundësin se si të largojnë stresin e tij dhe ta bëjnë të lumtur, tha Mcdafen, i cili kishte sygjeruar që të gjindet një zgjidhje që të sillet Mira Markoviq nga Rusia me një imunitet të posaçëm që të mos burgoset, mirëpo Tribunali kishte vlersuar se kjo gjë nuk ka mundësi.

Nga ana tjetër, Mcdafen i kishte thënë zyrtarëve amerikan se janë spekulime ato për vlerën financiare të tij, pasi në radhët e partisë së tij kishte filluar iniciativa për mbledhjen e të hollave për të paguar bashkëpuntorët e tij për udhëtim dhe avokatëve të tij.

Sipas Mcdafen, pas vrasjes së ish kryeministrit serb Zoran Gjingjiq në pranverë të vitit 2003, situata financiare e Millosheviqit kishte filuar të keqsohej, pesë muaj nuk kishte paguar personat në rezidencën e tij në Beograd dhe nuk ka pasë kush të paguaj biletat e aeroplanit për këshilltarët e tij.

Sipas Mcdafen, Millosheviqi për këshilltarët e tij ka besuar se është i "rrethuar prej budallenjëve" në gjyq, dhe jasht saj.

Mcdafen e ka përshkruar Millosheviqin si një person që ka një memorie fotografie, duke vlersuar si një person që mba shumë mend dhe deri atherë nuk kishte takuar një njeri me një memorie të tillë.

Millosheviq gjithmonë në gjyq ka qenë kooperativ dhe ka pranuar vendimet e Mcdaf duke iu përgjegjur me "së paku kam tentuar ta bëj".

Sa i përket ditores, ajo ka variuar se atë ditë a ka pasë gjykim apo jo, e cila ka qenë e paraparë tri herë në javë.

Në kohën e lirë, sipas shefit të paraburgimit, Millosheviqi ka lexuar, dhe ka lexuar trilera të lehtë si ato të John Grish dhe ka dëgjuar vetëm Frank Sinatran.

Në paraburgim, të gjithë janë kujdesur për të dhe e kanë rrespektuar nga të burgosurit tjerë. Shumica janë përkujdesë edhe për shëndetin e tij duke e këshilluar shumë për ushqimin, kishte deklaruar Mcdafen.

Gjashtë vjet pas vdekjes së liderit famëkeq të ish-Jugosllavisë, Sllobodan Millosheviq, vajza e tij rrëfen të fshehtat e të atit dhe versionin e saj, se ai është vrarë nga “Rendi i ri botëror” në kohën kur ai iu kundërvu atyre.

Në intervistën e dhënë për gazetën serbe “Standard”, që e transmeton “Gazeta Shqiptare”, Marija Millosheviq tregon se i gjithë Ballkani jugor duhet të shqetësohet, pasi Serbia e Madhe nuk ekziston, por ama sipas saj, është duke u bërë realitet Shqipëria e Madhe. Gjithashtu Marija Millosheviq përmend dhe ish-kryeministrin shqiptar Fatos Nano.

“Pas marrëveshjes së Dejtonit, e cila u dha mundësinë për krijimin e shtetit të tri popujve, u mbajt Samiti i Kretës me vendet e Ballkanit Perëndimor. Aty Kryeministri shqiptar Fatos Nano, deklaroi publikisht se Kosova është një çështje e brendshme e Jugosllavisë”, rrëfen vajza e Sllobodan Millosheviqit.

Duke folur rreth shpërbërjes së Jugosllavisë, vajza e Millosheviqit theksoi se ende nuk ka përfunduar.

“Në rresht është edhe Vojvodina me Sanxhakun. Kjo do zgjasë. Luftën e shkaktuan ata që i besonin idesë së globalizimit. Sa herë që në horizont shfaqej paqja, këta nuk e lejonin të ndodhte. Pas Marrëveshjes së Dejtonit, e cila pranoi krijimin e shtetit të tri shteteve, u mbajt samitit i Kretës më 1997-ën. Aty Kryeministri shqiptar Fatos Nano deklaroi se Kosova është një çështje e brendshme e Jugosllavisë. Atëherë babai firmosi dhe një marrëveshje me Rugovën. Donte që ta qetësonte situatën, por nuk ndodhi ashtu. Shpërbërja e Jugosllavisë ishte thjesht një zemërim dhe në vendin tonë mbërritën terroristë të rinj. Ndaj babai tha se Samiti i Kretës shërbeu thjesht për shkak...”, theksoi ajo.

Duke folur për “Standard”, Millosheviq theksoi se kur flitet për vizione, karta e Shqipërisë së Madhe duhet të shqetësojë të gjithë popujt e Ballkanit të jugut, pasi të gjithë duhet të dinë se në realitet nuk ekziston Serbi e Madhe, ama po bëhet realitet Shqipëria e Madhe”.

Hashim Thaqi::Kosova dhe unë, gardian të të drejtave të shqiptarëve

Pasdite, nis seanca solemne e Kongresit të VI të PDK-së, në të cilën pritet të marrin pjesë Lulzim Basha, Edi Rama, Ali Ahmeti, krerët e shumë partive në vend si dhe Presidentja e vendit, Atifete Jahjaga.

"Është bërë një skenarë ku do të ketë fjalime të mysafirëve të ftuar këtu pastaj edhe pjesa tjetër e një raporti përmbledhës e një lloj historiku i së kaluarës i PDK-së që nga themelimi e sidomos me theks të veçantë pjesa e viteve të qeverisjes. Ndërsa në ditën e dytë do të jetë pjesa e punës, ajo zgjedhore ku do të zgjedhet kryetari por edhe Këshilli nga ku do të dal edhe Kryesia”, ka thënë për Kosovapress zëdhënës i PDK-së, Blerand Stavileci.

Stavileci ka bërë të ditur se se janë ftuar edhe krerët e partive të tjera të Kosovës por edhe të atyre jashtë saj, e siç thotë, pothuajse të gjitha e kanë konfirmuar pjesëmarrjen.

Seanca solemne e Kongresit të PDK-së fillon në orën 17 e 30, kurse të dielën do të mbahet pjesa e dytë e Kongresit duke filluar prej orës 9 e 30, në të cilën pritet të zgjedhet Kryesia e punës, Këshilli Drejtues i partisë, komisionet e ndryshme, por pritet të zgjedhet edhe kryetari i partisë.

Ndërkaq Sekretari i Përgjithshëm i PDK-së, Jakup Krasniqi nuk do të marrë pjesë në këtë Kongres. Shkak për kët, sipas tij, ështe se nuk po respektohen parimet mbi të cilat mbështetet programi i Partisë Demokratike.

Në fjalën përshëndetëse të kryetarit socialist, Edi Rama, ai tha se është e pamundur që në këso ngjarjesh të mos kujtohet UÇK-ja, mos të kujtohet ata që sot më nuk janë fizikisht, por që patën guximin e jashtëzakonshëm për ta quar përpara ëndrrën që ne sot e gëzojmë.

“Hashim Thaçit nuk u mjaftuar vetëm me dëshira, por mori një rrugëtim që atëherë dukej i pamundur”, tha nder tjera Edi Rama.

Ai shtoi se shqiptarët do të jenë ta bashkuar në Evropën e bashkuar.

Petroviq: Kosovës i duhet një PDK e fortë

Kongresin e ka përshëndetur edhe kryetari i Partisë Liberale Serbe, Sllobodan Petroviq, i cili njëherit është edhe zv/kryeministër i Kosovës.

Ai iu është drejtuar të pranishmeve me mirëmbrëma në gjuhën shqipe, për të vazhduar më pas në gjuhën serbe.

Ai tha ndihet i kënaqur që sonte merr pjesë në këtë Kongres, ndërsa ka shtuar se ka respekt për kryetarin Hashim Thaçi dhe anëtarët tjerë të PDK-së.

“Kjo parti në kohë shumë të vështira mori përgjegjësi për ta quar vendin parë. Të gjithë qytetarëve iu duhet një PDK e fortë që ka vizion për të ardhmen dhe vizion për integrimet evropiane”, tha Petroviq.

Kryetari i Partisë Demokaratike Shqiptare të Luginës së Preshevës, Ragmi Mustafa ndezi atmosferën në sallë, pasi që në fjalimin e tij uroj që Hashim Thaçi të vazhdoj të jetë kryeministër i Kosovës dhe kryetar i PDK-së.

Në emër të LDK-së, Kongresin e PDK-së e përshëndeti nënkryetarja Teuta Sahatqiu, kurse në emër të PD-së foli Gerti Bogdani i cili përcolli urimet e kryeministri Sali Berisha për këtë kongres.

Më pas foli kryetari i BDI, Ali Ahmeti, ai i LSI-së, Ilir Meta. Fjalime përshëndetëse mbajtën edhe liderët tjerë politikë nga Kosova Lindore dhe nga partitë shqiptare të Maqedonisë dhe Malit të Zi. Nga koalicioni qeverisës, fjalim të shkurtër nga AKR mbajti Ibrahim Makolli dhe kryetari i PD-së, Ferid Agani. Fjalim përshendetës mbajti edhe Sllobodan Petroviq dhe Mahir Yagcilar nga Partia Turke e Kosovës. I fundit me fjalime nga mysafirët e mbylli Edi Rama nga Parta Socialiste e Shqipërisë duke shprehur fjalë miradije për PDK-ën dhe Hashim Thaçin.

Kryetari i PDK-së dhe kryeministri i Kosovës përshëndeti të gjithë të pranishmit, të cilët po marrin pjesë në këtë Konventë, që ai e quajti madhështore. Thaçi u shfaq në foltore pas një filmi të shkurtë të prezantuar në këtë Konventë, ku në përgjithësi pasqyroheshin të arriturat e Kosovës gjatë qeverisjes së PDK-së, e në të cilin film shfaqej kryesisht kryetari i PDK-së, Hashim Thaçi.


Në fjalimin e tij, Thaçi tha se ”vite më parë qytetarët, shumë prej nesh të pranishëm këtu dhe shumë prej atyre të cilët nuk janë në mesin tonë, kishim një ëndërr, të jemi kështu të bashkuar”.

Mes tjerash, ai shtoi se shteti i Kosovës dhe ai do të jenë gjithmonë gardian të të drejtave të shqiptarëve, kudo që janë.

Me përfundimin e fjalimit të kryetarit të PDK-së, Hashim Thaçi, u përmbyll edhe dita e parë e Konventës së VI të PDK-së. Konventa vazhdon nesër me zgjedhjen e kryetarit të partisë dhe strukturave tjera të saj.

Partia Demokratike e Kosovës Kongresin

Partia Demokratike e Kosovës filloi Kongresin e VI. Të hapur këtë Kongres e shpalli Hajredin Kuçi. Deri tash Kongresin e kanë përshëndetur, përfaqësues nga Lidhja Demokratike e Kosovës, Shqipëria, Lugina e Preshevës dhe të shqiptarëve të Malit të Zi. Kongresi është duke vazhduar dhe po përcjellet drejtpërdrejt nga Radio Televizioni i Kosovës.

Ndryshe, Partia Demokratike e Kosovës nuk ka mbajtur zgjedhje të rregullta që nga viti 2005, përderisa nga ai vit, herë pas here ka legjitimuar strukturat udhëheqëse përmes kuvendeve të jashtëzakonshme, sa për të plotësuar anën formale të ligjit.

Në këtë Kongres, PDK-ja mblidhet pa nënkryetarin e parë, Fatmir Limaj, i cili ndodhet në paraburgim dhe pa sekretarin e përgjithshëm Jakup Krasniqi, i cili ditë më parë i kërkoi kreut të partisë shtyrjen e Kongresit për shkak të mungesës së Limajt, ndërsa të premten përmes një komunikate e bëri të ditur se nuk do të jetë pjesë e Kongresit.

Ramiz Kelmendi-UMBERTO EKO DHE SHQIPTARËT(Përkime)

Kur Mesjeta e largët në romanin “Emri i trëndafilit” të Umberto Ekos përputhet aq çuditërisht me realitetin tonë të djeshëm e të përtashëm
Në ato shpjegimet e veta që bën në mbyllje të romanit “Emri i trëndafilit”, Umberto Eko pyetje më të kotë - nga të gjitha pyetjet e kota që i janë bërë e i bëhen rreth librit - konsideron pyetjen e atyre që sugjerojnë se të rrëfesh për të kaluarën është një mënyrë për t’i ikur së tashmes. Këtë pyetje e mban të tillë ngase është e kotë të thuhet se të gjitha problemet e Europës së sotme marrin formë, kështu siç e ndiejmë ne sot, në Mesjetë. Edhe më shumë se kaq, për Umberto Ekon Mesjeta është fëmijëria jonë ku duhet të kthehemi gjithnjë që të bëjmë anamnezën, historinë e sëmundjes.

Romani “Emri i trëndafilit” i shkrimtarit italian, Umberto Eko, një bestseller nga më të mëdhenjtë, evroseler dhe mondseler, që arriti të botohet në mbi 40 milionë kopje, ndonëse me vonesë shumë të madhe prej gati 16 vjetësh, u përkthye s’ka si bën më bukur e më mirë edhe në shqip nga Donika Omari në botimet “Elena Gjika” (Tiranë, 1996). Që nga botimi i tij i parë, më 1980, ky roman u përkthye dhe u botua në të pesë kontinentet, nga vendet e Amerikës Latine deri në Japoni, Kinë e Vietnam, në të gjithë Europën, nga Skandinavia e deri në Ballkan. Së fundi e ka në shqip edhe lexuesi shqiptar prej shumë vjetësh.
Do thënë, po ashtu, atë që tashmë është e njohur, se Umberto Eko është një nga figurat më të spikatura të kulturës botërore, se është historian i shquar, filozof dhe estet, pa mëdyshje specialisti më i njohur në botë i semiotikës, se nuk janë pak ata që Umberto Ekon e mbajnë si dijetarin më të njohur të planetit. Dy romanet e tij të tjera – “Lavjerrësi i Fukoit” dhe “Ishulli i ditës së parë” – nuk e përsëritën famën e arrirë të romanit të parë.

*
Ka një koincidencë të habitshme midis romanit “Emri i trëndafilit” të Umberto Ekos me pothuajse gjithçka që na ndodhi dje dhe po vijon të na “shquajë” ne shqiptarëve edhe aktualisht. Pas rileximit, sot dhe shqip, më se njëherë ke jo vetëm asociacione, përkime e fërkime, por deri dhe një përputhje thuaj të pazakontë, të pabesueshme, të mahnitshme, për çudë, ngjarjesh e njerëzish, fatesh e zezonash të kohës së Mesjetës me dramën e gati-gati tragjedinë që përjetoi tërë kombi ynë dje.
Do të ulet një shkrimtar italian dhe do të shkruajë – se pati qejf ta shkruajë – një roman dhe të rrëfejë për Mesjetën, për intrigat dhe vrasjet në një abaci priftërinjsh pale sesa shekuj më parë, si të shkruante një roman–krimi a një roman të verdhë, rozë, për shqiptarët dje dhe, mjerisht, edhe sot.
Galeria e zezonave mesjetare – e keqja, tragjikja, smira, poshtërsia, ligësia, tradhtia dhe gjithë të pamirat e njerëzve për njeriun e njerëzit – pas kaq shembujsh të tjerë në letrat e përbotshme, doli dhe sa vete e më shumë po provohet, prapë e sërish, se rrënjët i ka të thella, të largëta, në shekuj.
Dhe ja, tash: Umberto Eko, romani “Emri i trëndafilit” dhe – shqiptarët!
E po ç’lidhje mund të ketë midis tyre dhe ç’kanë të përbashkët një shkrimtar i madh italian, një roman për Mesjetën e largët dhe – shqiptarët, po të kihet parasysh se Ekoja as na ka pasur ndërmend fare, me përjashtim të faktit se në dy-tri vende, sidoqoftë, e zë ngoje Pjetër Sant Albanin, apo Pjetrin prej shën Albani?

APOSTUJT E RREMË

Thuaj faqe për faqe ndeshim në romanin e tij jo fytyra po turinj, dalë nga Mesjeta, që të kujtojnë saora një sojsorollop njerëzish të djeshëm e të përtashëm, me të cilët piqemi e fërkohemi përditë dhe pandehim të jenë pjellë e specifikë vetëm e jona, si: njerëz të shthurur, përbuzës, të pangopur, të etur për qejfe, lakmitarë fitimesh, që kënaqen me dërdëllisje të kota, mburravecë, hundëpërpjetë, llupës, harbutë, lapërdharë, që vdesin për një çikë lavd, armiq të Ungjillit (lexo: kombit), gati ta mohojnë e përbuzin fjalën e vërtetë, që kanë mëri çdo shteg të mëshirës e nuk pendohen për mëkatet e tyre, që shkelin të drejtën e tjetrit etj.
Dhe, për rrjedhojë, tek Ekoja në Mesjetë e këtu dje dhe hëpërhë, pikërisht “falë” fytyrave e turinjve si më sipër, prandaj, zë vend, lëshon rrënjë dhe përhapet në Kosovë (e asgjëmangut edhe në Shqipëri, madje ca më tepër) mosbesimi, egërsia, zilia, urrejtja e vëllait për vëllain, indiferentizmi, hajdutëria, dehja, tepria në çdo gjë, nepsi, qejfet e mishit, kurvërimi dhe gjithë veset e tjera.
Flet Ekoja për kohën e shkuar e të “harruar” prej shekujsh më parë, të kujton se do të vijë i biri i prishjes, kundërshtari që i thur lavdi vetes e fryhet e përfryhet, duke u shtirë si shumë i virtytshëm, që të gënjejë e mashtrojë botën mbarë e të vërë të drejtën përfund, e ti e sheh në pasqyrën e mendjes shëmbëllyesin e gjallë të këtij biri të prishjes e plëngprishësi, e sheh edhe ekzemplar, edhe të fortë, edhe DJE, edhe SOT, edhe KËTU, edhe NDËR NE.

ANTIKRISHTI

Për ta “përkufizuar” Antikrishtin, atë të dalë nga romani i Ekos dhe këtë të djeshmin e të kësikohshmin, siç do ta quante Selman Riza, më ndihmoi “Fjalori biblik” i Imzot Nikë Prelës tek e shpjegoi, fjalë për fjalë, shkurt: “Kundërshtari i Krishtit”. Ja që për Ekon dhe për gjithë ata që e shohin dhe e njohin mes nesh, shumë më shumë se kaq, Antikrishti – fuqi ka blasfeminë, dorë mashtrimin, e djathta rrënimin, e majta përhapjen e territ.
Tek merr pushtetin Antikrishti, s’ka se si të mos sundojë kudo arbitrariteti. Edhe bijtë të ngrenë dorën kundër prindërve. Edhe gruaja t’i bëjë kurthe burrit. Edhe burri të hedhë në gjyq gruan. Edhe zotërit të sillen si shtazë me shërbëtorët dhe shërbëtorët të mos u binden zotërve. Edhe të mos ketë më nderim për të moshuarit. Edhe çunakët të duan të urdhërojnë. Edhe puna t’u duket të gjithëve mund i kotë. Edhe gjithandej t’u thuren këngë lavdi lapërdhive, veseve, lirisë së zakoneve të shthurura.
Po pastaj? Ç’do të ndodhë pastaj? Ç’“rendimente” do të ketë pas të “lëruarave” dhe të “mbjellave” të Antikrishtit?
Se mos do mend, e tha edhe Ekoja për Mesjetën si ta kish përshkruar e pasqyruar të djeshmen dhe aktualitetin tonë: do të vijnë përdhunimet, shkeljet e kurorës, shpërbetimet, mëkatet kundër natyrës e plot të këqija të tjera. Kjo më e vogla. E pas saj: në mes të njerëzve të mirë do të mbijnë profetë të rremë, do të ketë të korruptuar, mashtrues, shtriganë, përdhunues, lapangjozë, koprracë, shpërbetarë e falsifikatorë.
Dhe, si me shkop magjik, saora, barinjtë do të bëhen ujq, priftërinjtë do të gënjejnë, murgjit do të lakmojnë gjërat e qyteteve, të varfanjakët s’do t’u shkojnë në ndihmë krerëve, të fuqishmit s’do të kenë pikë mëshire, të drejtët do të bëhen dëshmitarë padrejtësie...

SHTHURJA DHE DEGRADIMI MORAL

Shkruan Umberto Eko në libër, e ne “lexuam” dhe vijojmë të “lexojmë” përditë në jetë: është kjo një periudhë shthurjeje e degradimi moral, që pati dhe mund të ketë edhe më rrjedhoja tronditëse në turma.
Pse?
Sepse, ashtu, u ngjallën herezi e sekte (lexo: parti) të panumërta, që kërkojnë rikthimin te mësimet e Ungjillit (lexo: atdhedashurisë), nga të cilat janë larguar aq shumë krerët. Çeta heretikësh (lexo: banda) përshkuan anë e mbanë tokat (lexo: shqiptare) dhe i shërbyen e vijojnë t’i shërbejnë lojës së pamëshirshme të armiqve (lexo: të shqiptarëve). Ndaj dhe sherri që plasi. Sherri që arriti kulmin. Kështu që, tash:
Rinisë s’i ka qejfi më të mësojë,
Shkenca po bie,
Bota mbarë po ecën me këmbë përpjetë,
Të verbrit po udhëheqin ca të verbër të tjerë dhe i shpien buzë humnerave të gremisen,
Zogjtë po lëshohen në hapësirë pa hapur mirë krahët,
Gomari po i bie lirës,
Buajt po hedhin valle,
Gjithçka i është shmangur rrugës së vet.
Ishin dhe janë kohë të errëta këto, thuhet, kur njeriu i mençur ishte i detyruar të ketë mendime që vijnë në kundërshtim me njëri-tjetrin.

PËSIMET - MËSIME

A thua, vallë, në Mesjetë i paskan rrënjët edhe ca nga pësime - mësimet didaktike naimiane si ajo se, kur ndodh diçka, siç ka ndodhur e po ndodh (e ç’të ndodhur e shkuar të ndodhur) ndër ne, atëherë “ilaç” i vetëm është vëmendja dhe këshilla e një njeriu të mprehtë e të matur (lexo: e trurit të kombit)?
Po kur qëllon që djajtë e djeshëm të bëhen e të hiqen si engjëj e shenjtërorë sot (lexo: “patriotë”), mbase edhe është e domosdoshme ndonjëherë të provosh mëkatet e fajin e atyre që tash “shkëlqejnë” me “shenjtërinë” e tyre. Sepse, jo më kot, bariu i gabuar e i mëkatosur veçohet nga barinjtë e tjerë. Ndryshe, merreni me mend ç’bëhet me delet në zënçin të dyshojnë te barinjtë. Edhe pse mund të vësh në dyshim mendimin e filozofit, i cili tha se vetëm njeriu, kali e mushka janë qenie që s’marrin inat dhe që rrojnë shumë.
Punë derrash!!
Ndaj: sa qytete tona, që më parë ishin qendra të shkëlqyera madhështie e atdhedashurie, mburrjeje e krenarie (kë qytet shqiptar të zëmë ngoje më parë?), tash janë strehë punëkotësh, të prirur për tregti e luftëra tarafësh, ku nuk mund të gjejë strehë fryma e patriotizmit.
Edhe në shkollat po bën fole gjarpri i zilisë e i marrëzisë (Kujto aferat e fundit me para e emërime drejtorësh!). E luftojnë me kaq tërbim sëmundjen e herezisë (lexo: “antipatriotizmin”), sa nga urrejtja që ngjallin i shtyjnë shumë vetë të bëhen heretikë. Tamam një rreth i shpikur nga djalli, që Zot na ruaj.
U takojnë asaj race njerëzish që janë gjithnjë dalzotësit më të mirë të kundërshtarit të tyre. Kurrë nuk vrasin mendjen se ndërmjet dashurisë për të mirën dhe dashurisë për të ligën ekziston vetëm një hap i vogël.
Kështu foli... Zaratustra?
Jo, kështu foli Umberto Eko.
Për lulen e trëndafilit, apo për ne?

ÇERDHE NEPËRKASH – PA KOMENT

Turp e faqja e zezë!
Në këtë vend ka vite që ndodhin gjëra shumë të turpshme. Luftëra për pushtet, akuza për herezi për t’i zhvatur ndonjërit ndonjë prebendë. Gomari i bie lirës, bufi lëron me mburojë, buajt mprihen vetë në parmendë, lumenjtë ngjiten përpjetë rrjedhës, deti përflaket, ujku bëhet oshënar!
Gjuhet lepuri me buall, u mësohet gramatika kukuvajkave, qentë pickojnë pleshtat, të verbrit shohin memecët dhe memecët dalin e lypin bukë, milingona pjell viçin, pulat e pjekura fluturojnë, kuleçtë i gjen mbi çati, papagajtë japin mësime retorike, pulat ndërzejnë gjelat, qerrja vëhet para buajve, qeni vëhet të flerë në shtrat dhe gjithë qeniet nga janë e nga s’janë ecin kokëposhtë.
Kështu na qenkësh dashur të katandiset edhe kjo abaci, një çerdhe nepërkash. Po marrin nëpër këmbë Qytetin e Zotit, po joshin me gënjeshtra, hipokrizi e dhunë.
Shkasin si ngjalë dhe është shumë vështirë t’i kapësh në gabim.
Po ama i njohim, s’është se s’i njohim këto marifete dhelpërake!
Kapin e marrin shpesh bashkë.
Me fodullëkun e tyre dërdëllisin betime të rreme.
Betohen për Zotin, atin e plotfuqishëm, të përshenjtën Virgjëreshë e për të gjithë shenjtorët se kështu është e kështu ka qenë.
Lëre se ç’gjëra të ndyra kanë bërë dje. O, Zot në ç’duar ka rënë kisha jote! E shndërruar në prostitutë, e flashkur nga luksi, është zhytur e kënaqur në zvetënim si ai gjarpri në të ngrohtë! Njerëz pa besë e pa fe, vrasës njerëzish, batakçinj, lakmues ari, të zot për dhelpërira, të egër, armiq të besnikëve të fesë dhe përndjekës të tyre!
Qen të ndyrë, kërma të qelbura, korba të zinj, qojle të kurvës! Qenër! Qenër të tërbuar! Mësalla me dy faqe, të hunit e të litarit, të vdekur e të pakallur, të krimbur në vese! Llupës!
Ata e bëjnë një gjë dhe e dinë pse e bëjnë, por nuk e dinë pse e dinë që e dinë atë që bëjnë. Tamam të humbasë njeriu besimin në rolin njerëzor.
Zoti: Unë ju dhashë formë, e ju shkoni e bëheni ithtarë të një tjetri! Ju dhashë veshë që të dëgjoni Shkrimet, e ju mbani vesh fjalët e paganëve! Ju bëra gojën që të lavdëroni Perëndinë, e ju e përdorët për shtirjet e poetëve e për enigmat e bufonëve! Ju dhashë sytë që të shihni dritën e mësimeve të mia, e ju i vutë në punë për të zhbiruar terrin!
Larg meje, o të mallkuar, tutje në zjarrin e amshuar, që ju ka bërë gati djalli e veglat e tij! Vetë e keni kërkuar, kënaquni tani! Mos i çoni dëm shtatë ditët e fundit. Kridhemi mes mundimeve të përjetshme. Në emër të Atit e të Birit e të Shpirtit Shenjtë. Ditët e Antikrishtit janë fare pranë, Uiliam, dhe unë kam frikë!
Sa më shumë bëhet e pangjashme ngjashmëria, aq më shumë na zbulohet e vërteta nën tisin e figurave tmerruese e të përçudshme dhe aq më pak qartësohet imagjinata nëpërmjet kënaqësive të mishit.
Nuk është kurrë gjë e kotë t’i njohësh më mirë armiqtë e tu.
Rrugët e Antikrishtit janë të ngadalta e dredha-dredha. Ai vjen kur ne s’e pandehim.
Mund të mëkatosh duke e tepruar së foluri ose duke e tepruar së heshturi. O Zot i madh, gjuana me rrufe këtë gjuhë që s’po flitet për së mbari!
Këtu dikujt s’ia ka qejfi që të vendosim vetë.
Derrarë e loparë që, sa hap e mbyll sytë, bëhen gjoja apostuj që duan të rrojnë pa derdhur djersë e në qejf të vet.
T’i kthesh mendimet e drejta në të padrejta e t’i shpiesh në rrjedhoja të kundërta me ligjin e Zotit e të njerëzve - kjo është tamam herezi, ose është marrëzi.
Ruaju nga lavirja e Babilonisë edhe kur merr formën e krijesës më tërheqëse që mund të bëhet. (Ruaju danajasve...)
Siç ka një shkallëzim në virtyt, ashtu ka edhe në çoroditje.
Ja se ç’thoshte teksti grek: përdor njerëzit e përvuajtur, të ulët e të shëmtuar, trupa rrondokopë, fytyra të shtrembëra.
Të gënjesh e të kapësh në befasi duke gënjyer, të thuash të kundërtën e asaj që beson, të thuash një gjë e të nënkuptosh një gjë tjetër.
Si përçapjet e ndonjë të marri. Qengja të butë e të përkorë. Një allishverish i ndyrë. Kijua frikën profetëve, o Adson, e atyre që janë gati të vdesin për të vërtetën, që zakonisht marrin me vete edhe shumë të tjerë, e shpesh para atyre vetë, e nganjëherë në vend të tyre! (...)

Octavio Lozano Paz(1914-1998)

Octavio Lozano Paz ishte poet, eseist dhe diplomat meksikan. Lindi më 31 mars 1914 në Meksiko Siti, kur vendi gjendej në mes të luftës revolucionare. Kalon pjesë të fëmijërisë së tij në ShBA dhe rininë në Francë, kurse në Indi shërbeu si diplomat i shtetit meksikan.
Jeta e tij familjare polarizohet ndërmjet dy figurave: gjyshit të tij Irineo Paz, shkrimtar, intelektual dhe i afërt i qeverisë së Porfirio Díaz dhe, babait të tij Octavio Irineo Paz, simpatizant i Revolucionit Meksikan dhe i afërt i Emiliano Zapatës.
Në vitet e para, librat e Octavio Paz u pëlqyen në formë gati unanime. Ende sot, i thirrur “primer Paz” (i pari Paz) është konsideruar nga disa kritikë si më i miri. Kritika, në përgjithësi, është përqëndruar në disa nga librat e tij si eseist “El laberinto de la soledad” (Labirinti i vetmisë), “El arco y lira” (Harku dhe lira) dhe në librat poetik “Libertad bajo palabra” (Liri nën fjalë), “Ladera Este” (Shpati lindor).
Në vitin 1990 iu nda Çmimi Nobel për Letërsi. Vdiq në vitin 1998.



I MUNGUARI
I
Zot i pangopur që ushqehesh me timen pagjumësi;
Zot i etur që në lotët e mi etjen tënde të përjetshme freskon,
Zot bosh që godet gjoksin tim me një grusht guri,
me një grusht tymi,
Zot që më shkreton,
Zot shkretëtirë, shkëmb që lutja ime lan,
Zot që heshtjes së njeriut i përgjigjesh me një
më të madhe heshtje prapë,
Zot i zgavërt, Zot i asgjësë, Zoti im:
gjak, gjaku yt, gjaku, më udhëheq.
Gjaku i tokës,
ai i kafshëve dhe ai i përgjumjes vegjetale,
gjaku i gurëzuar i mineraleve
dhe i zjarrit që dremit në tokë,
gjaku yt,
ai i verës së ethshme që këndon në pranverë,
Zot i zhdërvjellët dhe diellor,
Zot i ngjalljes,
Yll që vret,
flaut i pagjumë që ngre thirrjen e tij
të ëmbël mes hijeve që rrëzohen,
oh Zot që në festa thërret gratë e dalldisura
dhe bën që barqet e tyre planetarë
dhe vithet e tyre të egra të rrotullohen,
gjokset e ngurtë dhe elektrik,
duke kaluar të çmendurin dhe të zhveshurin univers
dhe etjen e gjatë të natës që zbret.

Gjak, gjak që me shkëlqim barbar akoma të njollos,
gjak i derdhur në natën e sakrificës,
ai i të pafajshmëve dhe i të pabesëve,
ai i të drejtëve dhe i të tuve armiq,
gjaku yt, ai i tëndes sakfrificë.

II
Për ty ngjitem, zbres, nëpërmjet racës sime,
deri tek pusi i pluhurit
ku fara ime zhbëhet në të tjerë,
më të vjetër, pa emër,
për rrafshinat e hirit lumenj të verbër.
Të kam kërkuar, të kërkoj,
në mbrëmjen e thatë, të arsyes rrotulluese shëmtirë:
në ëndrrat e mbushura me shenja të gabuara
dhe në përrenjtë e zinj që shpërthejnë në delir:
mendimi është një shpatë që shkëlqen dhe shkatërron
dhe më pas vetëtimës s’ka asgjë
përveç një rendjeje për në pafund
dhe të takohesh me vetveten përballë në mur.
Të kam kërkuar, të kërkoj,
në inatin e pastër të të dëshpëruarve,
atje ku njerëzit për të vdekur pa ty shkojnë,
mes një mallkimi dhe një luleje me kokë të prerë.
Jo, nuk ishe në atë fytyrë të copëtuar në mijëra fytyra njësoj.
Të kam kërkuar, të kërkoj,
mes copave të natës në rrënoja,
në gërmadhat e dritës që braktis,
fëmija lypës që ëndërron në asfaltin me rërë dhe dallgë,
bashkë më qentë e natës,
fytyra të mjegullës dhe të prera
dhe hapa të shkretë të sandaleve somnabule.
Tek vetja të kërkoj: je fytyra ime në momentin që fshihet,
emri im që, kur e them, humbet, je zhdukja ime?
III
Rroftë fjala e errët
fjala e fillimit,
fillim pa fjalë,
gurë dhe gurë, thatësirë,
gjelbërim i shpejtë,
zjarr që nuk fiket,
ujë që shkëlqen në shpellë:
nuk ekziston, por jeton,
në ankthet tona të zakonshme,
në fundin bosh të çastit
— oh mërzitje —,
në punë dhe djersa, fruti i saj
në ëndrrën që dështon dhe muri që ndal.
Zot bosh, Zot i shurdhër, Zoti im
loti ynë, blasfemia,
fjala dhe heshtja e njeriut,
shenja e qarjes, shifra e gjakut,
forma e tmerrshme e asgjësë,
merimangë e frikës,
anë e pasme e kohës,
hir i botës, sekret i papërshkrueshëm,
tregoje tënden fytyrë që asgjëson,
se do të kthehem në pluhur,
në zjarr të ndyrë.

FATI I POETIT

Fjalë? Po, prej ajri,
dhe në ajër të humbura.
Më ler të humbas mes fjalëve,
më ler të jem ajri në një palë buzë,
një erë vagabonde pa rrethina
të cilën ajri e vret.
Po ashtu drita në vetvete humbet.

EPITAF PËR NJË POET

Deshi të këndonte, të këndonte
që të harronte
jetën e tij të vërtetë me gënjeshtra
dhe të kujtonte
jetën e tij gënjeshtare me të vërteta.

POEZIA

Vjen, e heshtur, sekrete,
dhe zgjon tërbimet, gëzimet.
dhe këtë ankth
që ndez çdo gjë që prek
dhe dështon në çdo gjë
një makutëri të zymtë.
Bota lëshohet dhe bie
si metali në zjarr.
Mes rrënojave të mia ngrihem përsëri,
vetëm, lakuriq, i zhveshur,
mbi gurin e paanë të heshtjes,
si një vetmitar luftarak
kundër të padukshmeve ushtri.
E vërtetë përvëlonjëse,
për ku po më shtyn?
Nuk e dua të vërtetën tënde,
pyetjen tënde të marrë.
Për çfarë është kjo luftë sterile?
Nuk është njeriu krijesa që mund të të mbajë,
lakmi që vetëm në etje ngopet,
thirrje që gjithë buzët i konsumon,
shpirt që nuk jeton në asnjë formë
të gjitha format më shumë i përvëlon.
Ngjitesh që nga shumë thellë brenda meje,
që nga qendra e turpshme e qenies sime,
ushtri, një mori.
Rritesh, etja jote më mbyt,
duke më dëbuar, tiranike,
ajo që nuk lëshohet
nga shpata jote frenetike.
Dhe vetëm ti në mua banon,
ti, pa emër, substancë e furishme,
lakmi e nëndheshme, deliron.
Godasin gjoksin tim fantazmat e tua,
me prekjen time zgjohesh ti,
ngrin ballin tim,
hap sytë e mi.
Vë re botën dhe të prek,
lëndë e paprekshme,
bashkim i shpirtit dhe trupit tim,
dhe i bëj ballë betejës që luftoj
dhe dasmave të mia të tokës.
Sytë e mi imazhet e kundërta i errësojnë,
dhe të njëjtat imazhe
të tjera, më të thella, e mohojnë,
belbëzim i përflakur,
ujëra që përmbyten në një ujë më të fshehtë dhe të dendur.
Në terrin e lagësht vdekje dhe jetë,
qetësi dhe lëvizje, janë e njëjta gjë.
Insiston, ngadhënjimtare,
sepse unë ekzistoj vetëm sepse ti ekziston,
dhe goja dhe gjuha ime u formuan
vetëm për të thënë ekzistencën tënde
dhe rrokjet e tua sekrete, fjalë
e pandjeshme në prekje dhe tiranike,
lëndë e shpirtit tim.
Je vetëm një ëndërr,
por tek ty bota ëndërron
dhe heshtja jote flet me fjalët e tua.
Prek kur takoj gjoksin tënd
kufirin elektrik të jetës,
terrin e gjakut
ku merren vesh goja e egër dhe e dashuruar,
lakmon akoma të shkatërrosh atë që do
dhe të rijetosh atë që shkatërron,
me botën, e patundur
dhe gjithmonë identike e vetvetes,
sepse nuk ndalesh në asnjë formë
as nuk vonohesh mbi atë që dështon.
Më merr, vetmitare,
më merr mes ëndrrash,
më merr nëna ime,
më zgjo nga gjithçka,
më bëj të ëndërroj ëndrrën tënde,
lyej sytë e mi me vaj,
që kur të të njoh të më njohësh.

DY TRUPA

Dy trupa ballë për ballë
janë nganjëherë dy dallgë
dhe netëve oqean.
Dy trupa ballë për ballë
janë nga një herë dy gurë
dhe netëve shkretëtirë.
Dy trupa ballë për ballë
janë disa herë rrënjë
dhe netëve gërshetim.
Dy trupa ballë për ballë
janë nganjëherë thika
dhe netëve rrufe.

SYTË E TU

Sytë e tu janë atdheu prej vetëtime dhe lotësh,
heshtje që flet,
stuhi pa erë, det pa dallgë,
zogj të burgosur, bisha të praruara të fjetura,
topaz të pafe si e vërteta,
vjeshtë në një hapësirë pylli ku drita në të këndon,
sup i një peme dhe të gjitha gjethet e saj zogj janë,
plazh që mëngjesi takon mbushur me sy,
shportë me fruta zjarri,
gënjështër që ushqen,
pasqyra të kësaj bote, dyer të atje përtej,
valëzim i qetë i detit në mesditë,
absolut që përpëlitet,
një vesë shi.

LËVIZJE

Nëse ti je pela prej qelibari
unë rruga prej gjaku jam
Nëse ti je bora e parë
unë jam ai që ndez të mëngjesit mangall
Nëse ti je kulla e natës
unë jam gozhda që të digjet në ballë
Nëse ti je batica e mëngjesit
unë jam klithma e zogut të parë
Nëse ti je shporta me portokalle
unë jam thika e diellit
Nëse ti je altari prej guri
unë jam dora që bën sakrilegj
Nëse ti je toka që bie të fle
unë jam kallami jeshil
Nëse ti je kërcimi i erës
unë jam zjarri i varrosur
Nëse ti je goja e ujit
unë jam goja e myshkut
Nëse ti je pylli i reve
unë jam sëpata që e ndan
Nëse ti je qyteti i përdhosur
unë jam shiu i shugurimit
Nëse ti je mali i verdhë
unë jam krahët e kuq të likenit
Nëse ti je dielli që lind
unë jam rruga e gjakut.