Nga Rexhep T.Elezaj
PARATHËNIE E SHKURTË:
Të nderuar miq dhe mikesha,
Duke marrë parasysh situatën nëpër të cilën aktualisht po kalon Kosova, sidomos verbërinë politike dhe kombëtare të disa pushtetarëve tanë, të cilët me çdo kusht po tentojnë dhe insistojnë që sa më shpejt të arrihet një marrëveshje për normalizimin e raporteve me Serbinë, e mora mundimin që nga gjuha gjermane ta përkthej librin e autorit austriak me prejardhje jevreje, Leo Freundlich, me titull: GOLGOTA SHQIPTARE (shih më poshtë titullin në origjinal), më qëllim të vetëm që ta lexojnë këtë libër; Monument dhe Dokument i gjallë politik, mbi masakrat e tmerrshme serbe që i kanë bërë ndaj shqiptarëve vetëm brenda vitit 1912/1913. Autori si një mik i madh i shqiptarëve ka sjellë në një vend me qindra fakte mbi golgotën shqiptare dhe sipas shënimeve të tij vetëm brenda dy viteve janë vrarë dhe masakruar mbi gjysmë milioni shqiptarë..!?
Nga këtu dhe me këtë rast, dëshiroj që me këtë përkthim të çoj mesazhin tek të gjithë shqiptarët kudo në botë, sidomos tek politikanët miopë të Kosovës, sepse kur ta lexojnë këtë libër, ndoshta do ta kuptojnë, se edhe pas 100 marrëveshjeve "paqësore" që mund të arrihen me Serbinë fashiste, ajo/ata kurrë nuk kanë për ta ndryshuar politikën hegjemoniste ndaj Kosovës dhe kombit shqiptar, qoftë edhe për 1000 vitet e ardhshme!
Prandaj, çfarëdo marrëveshje që do të arrihet me Serbinë, pa e marrë dënimin e merituar për vrasjen dhe zhdukjen e mbi një milion shqiptarëve, vetëm gjatë shekullit 20-të, këta politikanë do ta marrin mbi vete përgjegjësinë tepër të rënd politike, morale dhe kombëtare!
Këtë përkthim po ua dhuroj falas, miq të nderuar, dhe secili që dëshiron ta shtyp apo boton si libër të veçantë, këtë mund ta bënë, por në asnjë mënyrë nuk është e lejuar që ta përvetësojnë autorësinë time të përkthyesit, e cila është e garantuar me ligj dhe kod përkatës të informimit dhe publicistikës.
Unë, do ta botoj këtë përkthim në muajt e ardhshëm, por kushdo që dëshiron mund ta kopjojë, po qese dëshiron ta ketë në bibliotekën personale!
Ju rekomandoj që përkthim ta lexoni dhe të njëjtin t'ua ofroni miqve dhe shokëve tuaj, që njëherë e mirë ta kuptojmë si shqiptarë, se armiku ynë shekullor, Serbia gjenocidiale, mund t'i ndryshojë eventualisht taktikat dhe hilet politike ndaj nesh, por kurrë jo edhe urrejtjen dhe luftën për ta ri-okupuar Kosovën dhe zhbërë kombin shqiptar nga faqja e dheut..!?
Miqësisht, i juaji,
Rexhep ELEZAJ
========================================
GOLGOTA SHQIPTARE - (G O L G A T H A S H K I P T A R E)
Golgota e Shqipërisë
Akte ankese
kundër asgjësuesve të popullit shqiptar.
Mblodhi dhe publikoi;
Leo Freundlich
VIENË, 1913
Verlag der Buch- und Kunsterei Josef Roher & Co.
III. Seidigasse 8
Në brigjet lindore të Adriatikut, pas një udhëtimi tri ditësh nga Vjena, me të arritur aty gjetëm se jeton një popull autokton, duke luftuar me shekuj kundër armiqve dhe shtypësve te të gjitha llojeve për lirinë e tij dhe pavarësi: ata janë shqiptarët. Nëpërmjet të gjitha përpjekjeve dhe të gjitha trazirave historike, ky popull ka ruajtur origjinalitetin e tij; shqiptarët ishin në gjendje për të parandaluar migrimin dhe në garën për mbijetesë, ruajtën gjuhën, natyrën e tyre dhe zakonet e pastra të papërzier me popuj tjerë, gjithnjë duke luftuar me serbët, turqit dhe pushtuesit tjerë shtypës.
Historia e këtij kombi është një zinxhir i pandërprerë i betejave të përgjakshme kundër shtypësve të dhunshëm. Por, edhe krimet më të përgjakshme nuk ishin në gjendje ta zhduknin në këtë garë të fuqishme.
Megjithëse shtypësit e tyre në Shqipëri ngulfatën çdo mundësi të zhvillimit kulturor, jeta shpirtërore e shqiptarëve është zhvilluar me forcë. Ky popull u dha turqve gjeneralët më të shquar dhe burrështetasit më të mëdhenj, gjykatësit më të mirë të Perandorisë Osmane janë shqiptarë, pasi veprat më të shquara të letërsisë turke u krijuan nga shqiptarët.
Pothuajse të gjithë tregtarët në Mal të Zi vijnë nga ky komb, ashtu sikur edhe tregtarët më të aftë në shumë prej qyteteve të mëdha të Rumanisë. Në Itali, shqiptarët luajnë një rol të rëndësishëm në të gjitha fushat; At-al Crispi ishte njëri prej tyre. Ushtarët më efikas të Greqisë janë nga fiset shqiptare.
Në përmbysjen e madhe të shkaktuar nga luftërat ballkanike, ëndrra e vjetër e lirisë dhe pavarësisë së këtyre njerëzve përfundimisht do të bëhet realitet: fuqitë kryesore evropiane kanë vendosur t’ia japin autonominë shtetit shqiptar.
Por kërkimi serb për pushtim ka nxitur në një mënyrë që këtë ëndërr të bukur shqiptarët, si njerëz të guximshëm dhe të dashuruar në lirinë e tyre, u trazuan pak para se ajo të realizohet.
Sepse, trupat serbe duke vrarë dhe duke vënë zjarr e pushtuan Shqipërinë.
“Nëse Shqipëria nuk mund të pushtohet, shqiptarët duhet të shfarosen” - ky është slogani.
Më 18 tetor 1912, mbreti Peter i Serbisë lëshoi manifestin e tij "Për popullin serb", në të cilin ai ndër të tjera. thotë:
"Qeveritë turke kanë treguar gjithashtu pakënaqësi ndaj qytetarëve të tyre dhe detyrat e pazbatuara, siç ishin edhe të shurdhër ndaj të gjitha ankesave dhe ideve që vinin nga ata. Kjo ka bërë që askush nuk ishte i kënaqur me situatën në Turqinë Evropiane. U bë e padurueshme për serbët, grekët dhe shqiptarët jeta nën këtë perandori"..!?
"Prandaj, në emër të Zotit, e kam përgatitur ushtrinë time të guximshme që të hyjë në luftën e shenjtë për lirinë e vëllezërve tanë dhe për një jetë më të mirë".
"Ushtria ime do të ndeshet në Serbinë e vjetër (Old Serbia) dhe së bashku me serbët e krishterë dhe myslimanë, të cilët janë po aq të dashur për ne, dhe me qëndrua pranë tyre, edhe të krishterë dhe myslimanë shqiptarë, me të cilin populli ynë për njëmijë e treqind vjet gjithmonë e ka nda gëzimin dhe hidhërimin. Ne ua sjellim atyre të gjithëve lirinë, vëllazërinë dhe barazinë. "
As një gjysmë viti nuk ka kaluar që nga ky manifest solemn, dhe ja si i zbatuan serbët fjalët e mbretit të tyre:
Mijëra e mijëra shqiptarë të torturuar, njerëz të vrarë, gra, të moshuar dhe fëmijë të djegur, fshatra të plaçkitura, gra dhe vajza të përdhunuara, fshatra të shkatërruara, të plaçkitura, lundruese në gjak dhe tokë të djegur, andaj kush mund të japë një përgjigje në këtë pyetje:
Jo si çlirimtarë, por si vrasës të shqiptarëve serbët kanë ardhur në Shqipëri për të përcaktuar kufijtë nacional dhe fetar të Shqipërisë, dhe për të caktuar statistika ishte ngarkuar një komision i veçantë në vendin e ngjarjeve.
Serbët kanë nxituar të përgatisin këto statistika me armë automatike, me armë dhe me bajoneta. Ata kanë bërë ndaj shqiptarëve mizori të papërshkrueshme. Zemërimi dhe horrori nga këto vepra të mbrapshta nuk mund të tejkalohen pa ndjenjë të thellë dhe rrënqethëse, që mizori të tilla dhe kaq të tmerrshme të ndodhin në Evropë, jo shumë larg nga qendrat e mëdha kulturore, dhe atë në shekullin e njëzetë. A janë gjitha këto të mundshme?!
Dhe, edhe më e vështirë se kjo ndjenjë është fakti se, edhe pse raportuesit nga të gjitha kombet me muaj raportojnë për këto akte të tmerrshme, megjithatë Picrre Loti e ka hedhur aktakuzën e tij të ashpër para bote, por asgjë nuk është bërë për t’iu dhënë një fund këtyre vrasjeve të tmerrshme..!?
Një popull i guximshëm, me plotë karakter po kryqëzohet para gjithë botës, dhe Evropa e krishterë, Evropa e civilizuar po heshtë..!?
Dhjetëra mijëra njerëz të pambrojtur masakrohen, gratë dhunohen, të huajt dhe fëmijët mbyten, qindra fshatra të djegura, priftërinj të therur....
DHE EVROPA..?!
Serbia dhe Mali i Zi kanë lëvizur për të pushtuar tokat e huaja. Por, në atë vend qëndron një popull i lirë dhe i dashur, qafa e të cilit, me gjithë skllavërinë ndër shekuj, ende nuk është mësuar të bartë mbi vete një zgjedhë të huaj. Pra, slogani është lëshuar në mënyrë të hapur: “Shqiptarët duhet të zhduken”..!?
Një ushtri e egër dhe e çnjerëzore e ka shndërruar atë slogan në një të vërtetë dhe atë në mënyrën më të tmerrshme!?
Fshatrat e panumërta bëhen të pabanuara, njerëz të panumërt theren me mizorinë e kafshëve. Ku, nga puna e rënd e gjeneratave u ka dhënë shqiptarëve të varfër nga një shtëpi të “mirë”, ku mbi krismat e rrënojave një komb i tërë po gjakoset në kryq - dhe Evropa heshtë..?!
Qëllimi e këtij dokumenti-libri është që të shkundët ndërgjegjja e opinionit evropian. Raportet e mbledhura këtu janë vetëm një pjesë e materialit ekzistues. Ato më shumë se fakte që përmbajnë, ato janë të njohura për qeveritë evropiane përmes raporteve zyrtare konsullore që marrin, si dhe nga raportet e publikuara në shtypin kryesor të Evropës.
DERI TANI QEVERITË KANË HESHTUR ..!?
Por tani çdo heshtje e mëtejshme është sinonim i pjesëmarrjes në ato krime. Fuqitë e mëdha duhet t'i quajnë me emër ato barbari dhe t’u thuhet kategorikisht; "Duar lartë". Treni i egër exorcist në Shqipëri duhet të sjellë një fund. Dhe, duhet të ngrihet një komision ndërkombëtar i hetimit për të hetuar akuzat e tmerrshme kundër qeverisë serbe.
Mbi të gjitha, forcat pushtuese serbo-malazeze duhet menjëherë të largohen nga territoret shqiptare si dhe bllokada greke për furnizim të lirë me ushqim duhet të shfuqizohet ndaj Shqipërisë.
Në emër të njerëzimit, në emër të qytetërimit, në emër të popullit të pafat shqiptar, unë i thërras qeveritë e fuqive të mëdha, i bëj thirrje gjithë publikut evropian, opinionit të Anglisë që të kthehet tek ai komb, i cili ka ditur ta ngris aq trimërisht zërin e tij kundër shtypjes mizore ndaj armenëve që bëhej kohë më para!
Apelin tim ia adresoj Francës, e cila ka dëshmuar në mënyrë të përsëritur, se ajo dinë se si ta ruajë humanizmin dhe të drejtat e njeriut.
Një popull i pafat, i cili po bartë mbi vete një mizori të tmerrshme, ai po kërkon ndihmë nga Golgotha e tij..!!
A do ta dëgjojë Evropa thirrjen e tij ?!
Vjenë, të dielën e Pashkëve 1913.
Leo Freundlich.
Leo Freundlich (1875-1953) – hebreu i Vjenës që botës ia bëri të njohur golgotën shqiptare të shkaktuar nga kriminelët serbë.
Korrespondenca Shqiptare: Raportet e Agjencisë nga Times of Crisis (Qershor 1913 - Gusht 1914)
Pas Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë në nëntor 1912, ish-deputeti socialist, Leo Freundlich, luajti një rol të rëndësishëm në "rizbulimin" e Shqipërisë dhe pozitës së saj në Evropën Qendrore, duke mbledhur lajme të përditshme nga Ballkani si dhe duke i shpërndarë ato përmes një grupi të zgjedhur të korrespondentëve në një kohë të tensioneve politike në Ballkan. Korrespondenca shqiptare kryesisht shërbeu si udhërrëfyes për politikën e jashtme austro-hungareze dhe u ofron lexuesve një pasuri informacionesh mbi ngjarjet kritike, në dhe rreth periudhës së shfarosjes së shqiptare në vitin e trazuar para fillimit të Luftës së Parë Botërore!
Përktheu nga gjuha gjermane:
Rexhep ELEZAJ
Pejë, 25. Janar 2019
SHQIPTARËT DUHET TË SHFAROSEN..!?
Në lidhje me lajmin se 300 shqiptarë në Lumë të Prizrenit u gjetën të paarmatosur dhe u qëlluan pa gjykim, "Frankfurter Zeitung" shkruan: Në rastin konkret, ushtria e rregullt serbe duket se kanë shkaktuar masakrën. Por edhe kur masat më të këqija u kishin mbetur trupave ndihmëse të parregullta, ato padyshim vepruan në pajtim të plotë sipas vullnetit të autoriteteve serbe.
Në fillim të luftës, autoritetet përgjegjëse serbe na thanë hapur: "Ne do t'i shfarosim shqiptarët". Pas të gjitha protestave nëpër Evropë kundër këtyre krimeve, kjo politikë serbe do të vazhdojë e pandryshuar dhe sistematike për shfarosjen e tyre, dhe kjo duket qartë se është detyrë dhe qëllim i pamëshirshëm i njerëzve në Beograd.
Zotërinjtë do ta mohojnë me indinjatë përkushtimin tonë, i cili si mirësjellje gazetareske na pengon të përmendim emra. Por, është e qartë se ne nuk do të bënim asnjë deklaratë të tillë, nëse nuk do të mund të qëndronim pas saj me fakte. Në fund të fundit, faktet flasin më shumë se të sinqertët, rrëfimet mund ta vërtetojnë këtë.
Që nga vjeshta e kaluar, trupat serbe kaluan kufirin dhe okupuan zona të banuara me shqiptarë, duke i rrahur dhe mbushur ato me gjak.
NJË LUFTË ÇFAROSËSE.!?
Profesor Schiemann shkruan në një artikull të botuar në "Cross-Zeitug", artikulli: Një imazh jashtë çdo norme, por që po depërton gradualisht në opinion, pavarësisht censurës së rreptë të shteteve aleate të Ballkanit si dhe nën presionin mbi korrespondentët e luftës. Këtu hynë letra private nga skena e luftës, në të cilën përshkruhet lufta e serbëve dhe grekëve. Serbët, sipas artikullit po bëjnë një luftë shfarosjeje kundër kombit shqiptar, të cilin ata do të donin të shkatërronin në thelb.
"Kronika e Përditshme" njoftoi më 12 nëntor 1912, se ishte një fakt që mijëra Arnaut (në vijim: shqiptarë, v.j.) po masakroheshin nga serbët. Në afërsi të Shkupit (Üsküb -në vijim: Shkup) 2000 shqiptarë dhe jo shumë larg nga Prizreni u masakruan 5000 Arnaut-shqiptarë-mohammedanë.
Shumë fshatra janë djegur nga serbët dhe banorët e therur. Shqiptarët, edhe nëse nuk kishin armë në shtëpitë e tyre, thjesht u vranë në kërkim të armëve.
Serbët thanë haptazi se shqiptarët muslimanë duhet të shfarosen, kjo ishte mënyra më efektive për pacifikimin e tyre në këtë vend.
Si rezultat i ribërjes së shtetit të shqiptarëve, fshatrat Ferizaj,
Negotin, Lipjan, Babush dhe të tjerat u shkatërruan plotësisht dhe banorët u masakruan gati të gjithë.
Një pastor katolik tha se ajo që kishte parë tri ditë të luftës në Ferizaj e kishte zemëruar shumë dhe pas pushtimit komandanti serb kishte ngelur duke u bërë thirrje të arratisurve që të kthehen të qetë dhe t’i dorëzojë armët.
Pas kësaj, tre ose katërqind njerëz u vranë. Në Ferizaj mbetën vetëm gjysma e familjeve shqiptare muslimane. Familjet e varfra serbe janë vendosur shpejt në shtëpitë e braktisura të shqiptarëve të pasur.
"Humanitée" parisian, publikon një raport zyrtar, i cili ishte përgatitë në një konsullatë në Selanik. Raporti i konsullatës i përshkruan aktivitetet e serbëve në Shqipëri: plaçkitjet, shkatërrimet, masakrat. Numri i qyteteve shqiptare të cilat janë shkatërruar tërësisht ose pjesërisht nga serbët në mënyrë sistematike, është tridhjetë e një; Kristo e Kumanovës, Spiro, Dilovë dhe Shkup, Alexandrovë dhe Shtip, ndërsa bandat tjera të komanduara plaçkitën tërë fshatrat në rrethet e Kratovës (Kumanovë) dhe Koçanë (Kërçovë) ua vunë zjarrin dhe masakruan të gjithë popullsinë muhamedane (shqiptare). Në Shujovë dhe Meçel të gjithë muhamedanët shqiptarë u masakruan, ndërsa dyqind tjerë (shqiptarë) në Vetreni (Veleshtë).
Në Bogdanicë, gjashtëdhjetë turq u burgosën në një xhami, më pas ata u lanë jashtë dhe njëri pas tjetrit u ekzekutuan. Në rrethinën e Kavadarit, nga gjithsej nëntëdhjetë e tetë fshatra, tridhjetë e katër u shkatërruan. Turqit, të cilët vetë e paguan një bandë për të shpëtuar jetën e tyre, pas pak u masakruan nga një bandë tjetër. Në Drenovë, të gjithë banorët u vranë.
Midis këtyre fshatrave dhe Palikurës janë gjetur një numër i varrezave mbi të cilat kokat e të varrosurve për së gjalli kishin mbetur jashtë duke lëvizur majtas-djathtas. Ata janë ndër dëshmorët që janë varrosur të gjallë!
GJAHU NDAJ NJERËZVE !
Korrespondenti i luftës për gazetën daneze "Riget" Fritz Magnussen, përndryshe mik i serbëve e përshkruan si vijon në një telegram, pranë censurës së rreptë, që e ka dërguar për një korrier të veçantë nga Shkupi në Semlin për t’i përcjellë veprimet e serbëve ndaj popullit arnaut (shqiptarëve): "lufta serbe në Maqedoni ka marrë karakterin e një masakre të tmerrshme ndaj popullsisë Arnaute (shqiptare), ushtria serbe kryen një luftë të tmerrshme të shfarosjes.
Sipas oficerëve dhe ushtarëve, midis Kumanovës dhe Shkupit janë vrarë 300 dhe në Prishtinë 5000 Arnautë (shqiptarë). Fshatrat shqiptare janë të rrethuara dhe të mbuluara nga zjarri, ku banorët janë nxjerr nga shtëpitë dhe janë përzënë sikur minjtë.
Për këtë gjah ndaj njerëzve ushtria serbe tregon mjaft mburrje!?
Raportet në Shkup janë mjaft të tmerrshme. Arnautet (shqiptarët) kontrollohen me një inspektim të egër, dhe nëse gjejnë tek ata diçka që i ngjan armëve, ata menjëherë vriten. Nëpër rrugë pasiguria është e lartë, pasi që nga shtëpitë dhe drejt shtëpive vazhdimisht gjuhet me armë!
Dje, 36 Arnaut (shqiptarë) u dënuan me vdekje nga një gjykatë ushtarake dhe u qëlluan për vdekje në vend. Asnjë ditë nuk shkon pa vrasje mizore të Arnautëve-shqiptarëve..!?
Lumi pak më larg është i mbushur me kufoma. Çdo ditë ekspeditat e gjuetisë-gjahut ndaj shqiptarëve organizohen dhe defilojnë nëpër fshatrat përreth. Dje një oficer serb më ftoi të merrja pjesë në një gjueti (aksion vrasjeje) të tillë, duke u mburrur në të njëjtën kohë që ai kishte vrarë nëntë shqiptarë një ditë më parë”.
Nga një person emri dhe pozita e shkëlqyeshme, çdo ditë e bën gazetën të besueshme si një armë dhe garant të origjinalitetit të mesazheve që duhet të publikohen, “Reischpost” sjellë një dosje në lidhje me mizoritë e tmerrshme që janë kryer nga bandat serbe dhe trupave të rregullta në Shqipëri!
Qyteti i Shkupit dhe rrethinat e tij janë dëshmitarë të ç’njerëzive që u kryen kundër shqiptarëve. Për ditë të tëra pashë që gjuetia u organizua nga bandat e armatosura serbe dhe gjithashtu trupat e rregullta ndaj shqiptarëve; për tri ditë, gjatë natës, pashë flakët e fshatrave të djegura që mbulojnë qiellin; pesë fshatra në afërsi të Shkupit ishin nga këto sulme terrori nën rrënoja, popullsia e saj u vra pothuajse pa dallim, edhe pse në rrethinat e Shkupit shqiptarët nuk rezistuan kundër serbëve pushtues të armatosur.
Pas kështjellës së Shkupit ka një grykë shkëmbore, e cila sot është e mbushur me kufoma prej më shumë se njëqind viktimash të këtij persekutimi. Në mënyrë të ngjashme, në grykën e Vistala-Voda pranë qytetit të Shkupit 80 shqiptarë u masakruan.
Pak pas mbërritjes, një informator i besueshëm me të cilin kam folur, vizitoi spitalin e Shkupit dhe gjeti 132 shqiptarë të lënduar gjatë vizitës së tij të parë; Të nesërmen ai u takua me vetëm 80 dhe disa ditë më vonë vetëm me 30.
Trajtimi që ishte bërë ndaj shqiptarëve të plagosur ishte për t’u përqeshur nga gjithë njerëzit, u kishin mohuar ushqim dhe pije, kështu që disa nga të plagosurit sipas deklaratave të dëshmitarëve kanë vdekur në spital për shkak të ushqimit të pamjaftueshëm. Shumë kufoma, siç tregon popullata u hodhën në lumin Vardar bashkë me trupat e të plagosurve nga të cilët kishte ende të gjallë!?
Çdo ditë nga 20-30 kufoma të shqiptarëve hudhën në periferitë e qytetit. Në hotelin tim në Shkup shumë komita serbe bashkërisht plaçkitin qytetin dhe me mendjemadhësi pijnë vënë në shtëpitë e shqiptarëve, sidomos kur vëra ua trashke gojën nuk zgjidhin gjuhën duke sharë dhe bërtit.
Një mbrëmje ata gjuajtën dy shqiptarë në rrugë të hapur në Shkup, të cilët ishin të paarmatosur dhe shkonin pa rrugëdalje në rrugën e tyre. Të dy vrasësit që paraqiten shkurtimisht pas këtij akti kriminal kur erdhën në hotel u dehën.
Në qytet nuk pati trazira kundër autoriteteve ushtarake, edhe pse të gjithë në qytet e dinin se ato ishin kryerësit e këtyre vrasjeve. Një skenë e përgjakshme ndodhi në urën e Vardarit në këtë qytet.
Këtu tre shqiptarë të cilët dëshironin të shkonin në qytet për të blerë diçka, u sulmuan nga ushtarët serbë dhe u vranë lehtë pa gjyq dhe pa u marrë në pyetje.
Hapja e varreve të reja duket se kjo i shqetësonte ushtarët serbë, sepse toka ishte e ngrirë, por prapë shumë shqiptarë u vranë në pusi. Informatori i saj numëronte 38 kamionë në zonën e Shkupit të grumbulluar me trupa të shqiptarëve të vrarë..!?
Shqiptarët janë lojë e dreqit, këta nuk i mbron asnjë ligj apo juridiksion.
Mjaft eksese (vrasje), megjithatë janë kryer në gjendje të dehur nga ushtarët serbë dhe bandat që kishin shkuar t’i rrethojnë dhe hy në shtëpitë e tyre që ishin aksione mjaft të frikshme!
Meqë e dominoi plotësisht serbishten, kështu që oficerët dhe ushtarët serbë shpeshherë më trajtuan si një pro-nacionalist të tyre. Kështu më tha një ushtar serb me ton dhe krekosje, se si ata e sulmuan një fshat shqiptar afër Kumanovës: "Shumë nga banorët që ishin në gjendje për të shpëtuar, ishin fshehur nën çatitë e shtëpive të tyre.
Ne i kallem ato dhe ua dogjëm kasollet, ata bërtitnin duke ikur dhe duke qarë të pa shpresë sikur minjtë nga kasollet e tyre. “Ne i qëlluam ata në dyert e tyre; vetëm fëmijët i kemi shpëtuar duke i kursyer plumbat tonë duke i therë me bajoneta.
Ne e kemi çrrënjosur këtë fshat, ani se një shtëpi e kishte ngritur flamurin e bardhë "-. Autoritetet ushtarake nuk i kanë dënuar këto veprime, sepse shumë oficerë ishin të përfshirë në këto krime, dhe nuk kishte serb i cili nuk ishte i bindur se do duhej të ishte meritorë për këto të “arritura” ç’njerëzore, por të dëshiruara nga eprorët e tij..”!?
Në Kalkandele, 85 shqiptarë janë kapur pa një rezistencë të armatosur, u vranë në shtëpitë e tyre dhe qyteti u plaçkit.
Mizoritë e kryera kundër grave dhe vajzave, madje edhe fëmijëve dymbëdhjetëvjeçar nuk mund të përshkruhen; shumë më i lehtë ishte niveli i mizorisë kur ushtarët i detyruan me revolverë në dorë baballarët e tyre të jenë dëshmitarë të masakrimit dhe vrasjes të familjarëve të tyre, për të dëshmuar për dritë të Zotit se deri ku shkon rrënimi i shtëpive të tyre dhe aktet e dhunës ndaj grave dhe vajzave të tyre!?
Në Gostivar, qytetin që e shpëtoi vetvetja duke ia dhënë 200 funta turke komandantit serb. Këtu u qëlluan vetëm 6 shqiptarë.
Në Ferizaj pati dallimi nga vendet e përmendura më parë, sepse këtu kishte një rezistencë të organizuar dhe të armatosur të shqiptarëve. Këtu u zhvilluan për 24 orë luftime; ndodhi që një grua shqiptare që burrin ia vranë, ajo mori pushkën e tij dhe pesë serbë i vrau përpara se të vetëvritej.
Nga vrasjet në Ferizaj ranë viktimë më shumë se 1,200 shqiptarë. Qyteti sot është pothuajse pa popullatë. Ka vetëm tre shqiptarë mohammedan mbi 15 vjeç që jetojnë në këtë qytet.
Edhe në Gjilan, ku shqiptarët nuk e mbronin veten, pothuajse e gjithë popullsia kaloi nëpër zjarri dhe bajoneta. Vetëm disa refugjatë mbetën si të mbijetuar, dhe vetëm rrënojat tregojnë për tmerret e rënies së Gjilanit..!?
Në Prishtinë pushtimi serb filloi të mbretëronte edhe më i përgjakshëm. Shqiptarët vlerësojnë numrin e të vdekurve këtu në 5.000. Duhet të thuhet për nderë të normave të drejtësisë, se këtu ka pasur një keqpërdorim të rëndë të flamurit parlamentar; Këtu, pasi që flamuri i bardhë ishte ngritur tashmë, oficerët turq hapën zjarr ndaj trupave serbe, me sa duket me qëllim të përshpejtimit të negociatave për armëpushim midis serbëve dhe shqiptarëve.
Ky akt ka bërë që të humbin qindra familje shqiptare me shfarosjen e tyre deri tek fëmijët në djep..!?
Në fshatin Leskoc, gjaku këtu fluturoi deri në çati, duke u bërë Prizreni qyteti më i kërkuar në Shqipëri pas Prishtinës.
Njerëzit vendas e quajnë këtë qytet, pra Prishtinën "Mbretëria e vdekjes". Këtu bandat serbe prishnin çdo gjë në mënyrën më të keqe. Ata pushtuan shtëpitë, rrahën çdo gjë që iu doli në rrugën e tyre, pa marrë parasysh moshën ose gjininë e tyre. Për disa ditë, të vdekurit mbesin mbi asfalt në rrugë, pasi fitimtarët serbë ishin të okupuar dhe popullata shqiptare e mbijetuar nuk lejohej të dilte nga shtëpitë e tyre.
Çdo natë, plaçkitjet përsëriteshin në qytet dhe në zonën përreth. 400 shqiptarë u vranë në ditët e para pas pushtimit të tij nga serbët. Megjithatë, komandanti e detyroi gjeneralin Jankoviç, që të famshmin udhëheqësin fisnorë të Prizrenit me revolver në dorë që ta nënshkruajë një falënderim për Mbretin Petër për "çlirimin nga ushtria serbe".
Kur trupat serbe përparuan në perëndim dhe nuk mundën të siguronin kuajt për të kryer ngarkesat e tyre, ata zunë 200 shqiptarë dhe ua ngarkuan mbi shpinë ngarkesat prej 50 deri 60 kilogram, pastaj shtatë orë natën i detyruan me ecë nëpër rrugë të prishura deri në zonën e Lumës.
Ndërsa grupi i pafat plotësisht i rraskapitur dhe në një gjendje të tmerrshme fizike dhe shpirtërore, si rezultat lodhjes mbinjerëzore dhe dhunës së komandantit lokal serb, nga ky lloj diskriminimi dhe mohimi, ky dënim i shkatërroi në tërësi..!?
Një grua nga Fandi, Dila, erdhi në Prizren me djalin e saj dhe me një të afërm tjetër si dhe dy burra nga fshati Gjugja për të bërë disa pazare për pajisjet e vajzës së saj.
Para se të nisej nga Prizreni, ajo aplikoi për një kalim për vete dhe shoqërimin e saj në zyrën e komandantit të Genanl Jankoviç, për të kaluar pa u dëmtuar postblloqet e ushtrisë serbe.
Ajo mori pasaportën. Kur pesë njerëz arritën në Suni, rreth katër orë larg nga Prizreni, njerëzve iu grabitën pronat e tyre dhe të katër burrat u lidhën dhe u hodhën në një gropë. Ushtarët pastaj qëlluan edhe një burrë buzë gropës. Ishte nëna e dëshpëruar dëshmitare e kësaj skene të llahtarshme, e thërriste djalin e saj dhe, duke parë se ai nuk ishte më gjallë por i vrarë, ajo ra në gjunjë para këmbëve të ushtarëve serb, duke i lutur që ta vrasin edhe atë. Atë e lidhën për një dru peme, dhe kur erdhën oficerët pas zhurmës së armëve, ushtarët u treguan atyre një bukë të hapur brenda të cilës kishte fishekët dhe dy karikator të pushkës, të cilën donin ta tregonin si dëshmi se gjoja shqiptarët e vrarë në bukë u përpoqën të kontrabandonin municionin.
Pastaj oficerët e lanë atë të vuaj dhe gruaja e pafat mbeti e lidhur për peme nga e hëna pasdite deri të mërkurën me fytyrë kah gropa, ku djali i saj ishte poshtë i vrarë. Të mërkurën, ata e kthyen atë në Prizren, pothuajse tërësisht të lodhur nga uria dhe të ftohtët e netëve të vjeshtës së vonë, ku arritën të mërkurën mbrëma. Atje ata e mbyllën këtë grua përsëri dhe e çuan çdo ditë në zyrën e komandantit.
Megjithatë, gjenerali Jankoviç e dinte se para tyre qëndronte një grua e pafajshme. Gruaja fatkeqe nuk u lirua, por si e burgosur e çuan në shtëpinë e peshkopit serb deri të nesërmen. Vetëm atëherë ia dorëzuan katolikëve dhe e çuan në kishë, aty ku kishte shumë njerëz fatlig.
Në Prizren jetonte bukëpjekësi Goni i Prek Palit, i cili duhej të gatuante bukë për trupat serbe. Një ditë, një oficer ushtarak erdhi ta takonte dhe, sapo ishte gati të kthehej e detyrojë ta varte armën e tij. Disa ushtarë tjerë që hynë aksidentalisht në furrën e tij e panë pushkën dhe e kapën bukëpjekësin për armën e tij të “ndaluar”. Ai u mor menjëherë në gjyq dhe u qëllua..!?
Kur vëllai i bukëpjekësit, Gjini, dëgjoi për arrestimin, ai menjëherë shkoi tek rreshteri ushtarak i cili e dërgoi tek policia ushtarake, ku dëshmoi me dhunë se pushka ishte e tij, të cilën ai e kishte larguar përkohësisht nga furra; Ai gjithashtu e dha numrin korrekt që e mbante pushka, duke pranuar se ishte e tij.
Gjini dhe dëshmitari serb u ndoqën me goditje. Gjini nuk dinte asgjë për vëllain e tij të arrestuar. Pas dhjetë ditësh, nëna fatkeqe e gjeti djalin e saj të vrarë në periferi të qytetit, të cilin e kishte kërkuar ditën dhe natën, për të cilin ende besonte se ishte i gjallë diku. Ajo kërkoi që kufoma t'i dorëzohej asaj për një varrim të krishterë.
Kjo iu mohua. Pastaj u shfaq pastori katolik i cili kërkoi nga komandanti në emër të lirisë për ta varrosur në varrezat katolike. Ai ia mohoi dhe e lejoi ta varroste trupin aty ku po qëndronte.
Edhe shumë oficerë kanë marrë pjesë në krimet që ndodhën në Prizren, dhe një ushtar serb i cili pa sukses kërkoi këpucë apo opinga tek shqiptarët, nga oficeri i tij u urdhërua që nëse gjen tek shqiptarët opinga të reja, me ua marrë dhe me i kontrolluar a kanë pushkë në shtëpi. Dhe oficeri i tregon Opingat e tij të cilat ai ua mori gjithashtu.
Tre fshatra shqiptare janë shkatërruar plotësisht në zonën rreth Prizrenit dhe tridhjetë përfaqësues të komunitetit (shqiptarë) janë vrarë. Ata u akuzuan vetëm pse ishin "pro-austriakë".
Në këto komunitete ndodhi që ushtarët i përzunë gratë shqiptare nga shtëpitë, së bashku të lidhura dhe të detyruara për të kërcyer në rreshta. Pastaj ata hapën zjarr me pushkë ndaj të burgosurve dhe i rrëzuan për toke. Ata ishin njerëz të pambrojtur. Viktimat i mbuloi gjaku si lum.
Siç kishte lajmëruar gjeneral Jankoviçi banorët e Lumes gjatë marshit të ushtrisë serbe kundër Adriatikut ishin malltretuar dhe penguar të shkojnë në shtëpitë e tyre, sepse ai kishte urdhëruar të veprohet me ashpërsi të pamëshirshme ndaj tyre. Në zonën e Lumës, 27 fshatra u shkatërruan plotësisht dhe popullsia u vra bashkë me shumë fëmijë.
Këtu ndodhën mizoritë më të tmerrshme nga ushtria serbe në asgjësimin shqiptarëve që është njohur ndonjëherë. Është fjalë për fjalë një ndodhi e gjallë, kur gratë dhe fëmijët janë lidhur rreth sanave dhe kashtës dhe ashtu për së gjalli janë djegur dhe copëtuar në mënyrë të tmerrshme, duke ua shpërthyer fetusin me bajoneta. Raportuesi im, një njeri i respektuar dhe shumë i besueshëm, shtoi në raportin e tij: "Është e pamundur por shumë e vërtetë! "400 burra të Lumës, të cilët u morën si vullnetarë dhe u dërguan në Prizren çdo ditë në grupe prej 40 deri në 60 veta, ku pastaj u vranë. Pranë këtyre ekzekutimeve ndodhnin ende likuidime tjera të përditshme në mënyrë të ngjashme. Edhe sot gjendjen ende qindra trupa në periferi të Prizrenit të pavarrosur. Po ashtu Gjakova është shkatërruar pothuajse tërësisht dhe popullata e saj është zhdukur..!?
Në Tërstenik 60 shqiptarë u vranë, në Smirë 32, në Ferban 20, në Lubishtë 19, në Kamenogllavë nga 50 familje janë vrarë të gjithë burrat pa përjashtim. Në fshatrat tjera ata i detyruan burrat me u bë grumbull dhe me i përshëndetë ushtarët serb ushtarakisht, pastaj ata u lidhën me pranga dhe të gjithë u pushkatuan pa gjyq ushtarak. Gjithashtu në Preshevë ekzistojnë vetëm disa të mbijetuar.
Në Vilajetin e Kosovës vlerësohet pa e tepruar, se numri i shqiptarëve të vrarë është 25.000. !?
Ndërsa gazeta "Korrespondenca Shqiptare" raportoi më 20 mars 1913: Nga një burim i besueshëm shqiptar që kemi pranuar raportin si në vijim: Në rrethinë të Shkupit trupat e komitës serbe po kryejnë mizori të tmerrshme kundër popullsisë në territoret e pushtuara nga ata.
Në qarqet evropiane lokale, në veçanti këto ngjarje kanë ngjallur tmerr: në fund të shkurtit, ushtria serbe arriti në fshatin Sharre dhe pasi që të gjithë burrat dhe djemtë e vendit ishin larguar, ushtarët dhunuan gratë dhe vajzat e fshatit.
E njëjta praktikë e çoroditur u praktikua nga ushtarët serbë edhe në fshatin Letnicë. Duhet theksuar veçanërisht faktin se në Sharre dhe Letnicë ka një popullsi thjesht sllave dhe katolike. Shfarosja pa emër e tyre nga trupat serbe nuk ka të ndalur edhe për fiset kristiane. Shashare është një vendbanim mbi njëqind familje.
Edhe më të tmerrshme janë trupat e egra serbe në zonat tjera.
Në njëzet e nëntë fshatra të Karadakut, 280 shtëpi u dogjën deri në tokë, prona të shqiptarëve myslimanë dhe të gjithë banorët meshkuj që nuk ishin arratisur me kohë ranë nën plumbat dhe bajonetat e ushtarëve serb. Ashtu si hunët, serbët tërbohen nga fshati në fshat. Fshatrat Terstenik, Senicë, Vrban, Lubishtë dhe Gjylekar ishin shndërruar në skena të një masakre të tmerrshme.
Këtu u therën 238 burra pa mëshirë. Në Sefer, një grua e vjetër u dogj e gjallë bashkë me shërbëtorin e saj katolik. Mjerimi i popullsisë është i pamatshëm. Në fshatin Lubishtë, mjerimi është rritur deri në atë pikë, sa gratë shqiptare muslimane iu shitën myslimanëve të mbijetuar nga 400 Piaster (?) si skllevër. Në këtë fshat serbët dogjën një burrë, një grua të vjetër dhe dy fëmijë të gjallë.
Në Gjylekar, barku i një gruaje shtatzënë u ther me bajonetë dhe fryti i saj i dashur u shqye. Në Prestë, një grua myslimane u vra, burri i të cilës gjoja i paska vra pesë ushtarë serbë. Serbët pastaj i vunë zjarrin të gjithë fshatit - 90 shtëpitë dhe fermat e bagëtive u lanë në flakë.
Serbët shkatërrojnë të gjitha zonat dhe masakrojnë banorët. Zemërimi i tyre drejtohet në të njëjtën mënyrë kundër muslimanëve dhe katolikëve shqiptarë. Popullsia e mbijetuar është në mjerim dhe dëshpërim të pafund.
Në një raport të gazetës "Deutschen Volksblatt” e 19 shkurtit 1913, thotë: «vetëm fshatrat dhe qytetet e pakta (në zonat e okupuara) duhet të konsiderohen krejtësisht të rrënuara nga serbët dhe vetëm shumë pak shqiptarë kanë mbetur gjallë, ndaj të cilëve vrasja e grave dhe fëmijëve ishte një hakmarrje e egër.
Kur urdhrat u lëshuan në qytete për t’i dorëzuar armët pa vonesë, shumë, shumë pak, iu bindën këtij urdhri; Shumica i fshehën armët në shtëpi ose ikën bashkë me to, sepse shqiptarët më lehtë i ndanë nga pasuria e tyre se sa nga armët.
Për të zbatuar urdhrin e dorëzimit të armëve, patrullat u dërguan në shtëpitë e tyre për t’i kontrolluar, dhe mjerë për ata që iu gjetën armë. Vetëm pak orë më vonë, gjykata ushtarake kishte vendosur për ta. Në Tiranë ndërkohë po luhej një rast eklatant. Ushtarët serbë shkuan tek një tregtar atje dhe i morën të gjitha llojet e gjërave.
Nuk kishte para kur erdhi për të paguar, prandaj ushtari serb e la pushkën e tij si peng për tregtarin. Më vonë ai nga frika e tij shkoi te komandanti përkatës dhe i tha se tregtari ia kishte marrë armën atij. Menjëherë pas kësaj një patrullë serbe erdhi te shqiptari në dyqan, aty e gjeten pushkën, e morën me vete dhe e hudhën para gjykatës ushtarake, dhe, edhe pse iu tha se pushkën ia kishte lënë me ia ruajt ushtari serb, ai u qëllua.
Një shqiptar në fshatin Zala në veri të Krujës ishte një serb i cili kishte hyrë në kasollen e tij dhe kishte kryer mëkate të gruaja e tij, ai e vrau serbin dhe iku.
Më vonë, kur serbët erdhën në vendin e ngjarjes dhe atë nuk gjetën më aty. Ajo çka ndodhi aty ishte – ishte trishtim i tmerrshëm! Të gjithë banorët mbi 100 vetë, duke përfshirë gratë dhe fëmijët, u vranë dhe fshati ishte vënë i tëri në zjarr”.
DËSHIRA SERBE PËR GJAK !?
Korrespondenti Special i “Daily Telegraph” raporton: "Të gjitha përndjekjet e tmerrshme në historinë botërore janë tejkaluar nga veprimet mizore të trupave të gjeneralit Jankoviç.
Gjatë marshimit të tyre nëpër Shqipëri, serbët jo vetëm që vrisnin dhe ekzekutonin barbarisht shqiptarët e vetmuar dhe të pa armatosur; ata me egërsinë e tyre të tmerrshme vranë njerëz të pambrojtur, pleq, gra, fëmijë dhe madje foshnja në gjinjtë e nënave të tyre.
Zyrtarët serbë, në marrëzitë e tyre të dehur, kanë nxjerrë sloganin se mënyra më efektive e paqësimit të Shqipërisë është shfarosja e plotë e shqiptarëve. Midis Kumanovës dhe Shkupit, ata therën rreth 3000 njerëz; vetëm në afërsi të Prishtinës, vranë 5000 shqiptarë dhe shumë ranë nën pranga të serbëve. Ata nuk vriteshin në një luftë të ndershme, por në një seri vrasjesh të tmerrshme, dhe ushtarët serbë shpikën metoda të reja për të shuar gjakun e tyre. Në disa fshatra, shtëpitë u dogjën dhe banorët e pafat u shtypën si minjtë kur donin të iknin nga flakët. Burrat u vranë në sytë e bashkëshorteve dhe fëmijëve të tyre, dhe më pas, nënat e pafat u detyruan të merrnin pjesë në spektaklin e masakrës së fëmijëve të tyre, të cilët u copëtuan pjesë-pjesë.
Ekzekutimet ishin argëtim i përditshëm i ushtarëve serbë. Të gjithë banorët, në shtëpitë e të cilëve u gjetën armë, u ekzekutuan. Ata u qëlluan apo u varën.
Kishte deri në 36 ekzekutime në një ditë. Vlen të përmendet se nacionalistët serbë që jetonin në Hungari ishin të indinjuar nga masakrat që bëheshin në Shqipëri.
Një ish-sekretar i kryeministrit serb, Pashiç, ztr. Tomiç, thotë se gjatë udhëtimit të tij nga Prizreni në Pejë ai pa vetëm fshatra të djegura në të dy anët e rrugës, të cilat ishin bërë rrafsh me tokë. Shtigjet e rrugëve ishin plotë me hunj trekëmbësh në të cilat vareshin trupat e shqiptarëve.
Rruga nga Gjakova kishte pamjen e një "bulevardi të varjeve".
Të gjitha gazetat që dilnin në Beograd shkruanin pa turp për mizoritë e tmerrshme të serbëve.
Kur regjimenti i kolonelit Osbiç pushtoi Prizrenin, ai urdhëroi njerëzit e tij: "Vrisni!". Gazetat e Beogradit shkruanin se kur u dha ky urdhër, "ushtarët serbë hynë në çdo shtëpi dhe vranë çdo gjallesë që ra në duart e tyre".
"Daily Telegraph" pastaj raportonte për një përshkrim nga një emër i shquar shqiptar: “Kushdo nga shqiptarët që denoncon serbët është i sigurt se ai do të ekzekutohet. Kishte njerëz që u kishin borxh shqiptarëve muslimanë. Disa shqiptarë shkuan dhe i denoncuan kreditorët e tyre serbë si tradhtarë. Ata menjëherë i detyruan shqiptarët që t’iu blejnë shtëpitë dhe tokat e borxhlinjve me një çmim qesharak.
Në Shkup shqiptarët e paarmatosur u vranë thjesht nga oficerët serbë. Nëse gjenin vetëm një thikë gjahu në shtëpitë e tyre, pronari i saj vritej.
Në Ferizaj, komandanti serb i kishte ftuar banorët që të ktheheshin dhe t’i dorëzonin armët. Por kur ata u bënë më shumë se katërqind, ata u vranë. Kishte vetëm një duzinë familjesh myslimane të mbetura gjallë në Ferizaj. Korrespondenti i luftës i "Messaggero" konfirmoi këtë përshkrim. Në Pana, serbët vrisnin të burgosurit e tyre, në Varosh dhe në Prishtinë, popullsia u shkatërrua plotësisht. Oficerët serbë kanë thënë vetë se ata janë në "gjueti" ndaj shqiptarëve dhe një oficer serb mburrej se si kishte vrarë në një ditë me dorën e tij nëntë shqiptarë.
Një mjek nga "Kryqi i Kuq" i tha të njëjtit burim: Gjatë gjithë Shqipërisë, serbët vranë pa mëshirë. As gratë as fëmijët dhe njerëzit e moshuar nuk u kursyen.
Unë kam pa çdo ditë fshatra të djegura në Serbinë e Vjetër (Kosovë, v.j.). Në afërsi të Kratonit, gjenerali Stefanoviç qindra të burgosur i kishte grumbulluar dhe detyruar t’iu bien në dy gjunjë dhe ku pastaj i ekzekutoi me mitraloz. Gjenerali Zhivkoviç kishte vrarë 850 shqiptarë të njohur pranë Sjenicës, vetëm pse ata kishin bërë rezistencë.
E, "korrespondenca Shqiptare" raportoi më 12 mars nga Triesta: Në Kongresin shqiptar u lexua një letër nga Kruja në Durrës, me datën 27 Shkurt (Fror) në të cilën thuhet: Të gjitha ndërtesat dhe Villa e Masar - Beut dhe Fuad - Beut (Shënim: që të dytë merrnin pjesë në kongres) janë djegur. Vëllai i Ali Lam Osmanit nga Vignola afër Krujës ishte futur për së gjalli deri te krahët në tokë nga serbët dhe më pas ishte vra. Letra mbyllet me fjalët: Ne nuk do ta shohim më njëri-tjetrin. Mirë u pafshim përsëri në botën tjetër!
SERBËT PLAÇKITIN !
Ahmed Xhevati, sekretari i Komitetit të Botimit D.A.C., raporton sipas disa dëshmitarëve okularë: "Në Strumicë, serbët vranë dhe plaçkitën pa u dëgjuar. Major Ivan Gribiç, komandant i Batalionit të katërt i Regjimentit 14 të Serbisë, ai vetë ngarkoi 80 karroca me mobile dhe qilima dhe i dërgoi në Serbi. Të gjitha vajzat e reja dhe gratë e Strumicës u përdhosën dhe u dhunuan me forcë. Pjesa tjetër e popullatës së besimit mysliman po vdes nga uria, nga mjerimi dhe nga sëmundja. "
"Korrespondenca Shqiptare" raportoi më 21 mars 1913 nga Triesta: Gjendja emergjente në Shqipëri ka arritur një nivel të hatashëm.
Trupat serbe, të cilat së pari e okupuan Durrësin, të pa pajisur me furnizime nga drejtorët e tyre e lanë vendin pa u furnizuar me ushqime. Prandaj, ata vareshin tërësisht nga kërkesat që nuk ua përmbushën për të mbijetuar me vështirësi ekstreme.
Nga të gjitha furnizimet në dispozicion, ata morën nëntë të dhjetat e tyre; ndërsa ata refuzuan tërheqjen e konfirmimeve në lidhje me furnizimet e kërkuara.
Por, jo edhe për nevojat e trupave të rekrutuara serbe. Çka do që u bie në dorë nga gjërat ushqimore ata, ose e marrin me vete, ose e shkatërrojnë. Pemët e ullirit të vjetër që ishin mbjellë në kohën e sundimit venecian që ushqyen pronarët e tyre, u prenë nga serbët, vranë bagëtinë e mbarësuar.
Asnjë dele, asnjë pulë, asnjë misër oka, të cilat serbët mund t’i mbërrinin, nuk mbetën të paprekura. Ata gjithashtu shfrytëzuan grabitjet dhe plaçkitjet në masë të madhe. Serbët kanë dërguar sasi të mëdha të mallrave të grabitura dhe të vjedhura nga Durrësi në Selanik, nga ku ato i transportuan në Beograd. Edhe stola të lashta nga ndërtesa e qeverisë në Durrës janë përshtatur dhe ngarkuar në anijet e tyre plaçkitëse.
Fazil Toptan Pasha, të cilit ia kemi dorëzuar këtë raport për shqyrtim, thotë: Është e gjitha e vërtetë se çfarë përmban ky raport. Por këto fakte janë vetëm një pjesë e vogël e të gjitha mizorive të tmerrshme që këta barbarë kanë bërë në tokat dhe Atdheun tonë. Ata u përfshinë në vrasje, grabitje dhe zjarre në Shqipëri, si dhe bënë kërdi tmerri të cilin askush nuk mund ta imagjinojë.
Dervish Hima shpjegon: Tregoni publikut se një pjesë e madhe e popullit shqiptar kërcënohet nga uria. Koha e kultivimit të mbjelljeve pranverore është atje; por farën e grurit e kanë vjedhë serbët. Edhe nëse shqiptarët do kishin farë për të mbjellë, ata nuk do të mbillnin asgjë. Sepse njerëzit thonë: Nëse diçka do të rritet, do ta shkatërrojnë serbët. Me një frikë të tillë nga serbët, njerëzit jetojnë!?
VRASJE MASIVE !
Në Bukuresht "Adeverul" me 6 janar 1913, mjek rumun Dr. Leonte, raporton se çfarë ai pa, duke qenë pjesë e ushtrisë serbe, kishte pa dhe përjetuar nga mizoritë e ushtrisë serbe ndaj shqiptarëve muslimanë, tmerre të cilat i kanë tejkaluar të gjitha pritjet e tij si dhe normat njerëzore.
Se si qindra myslimanë shqiptarë të burgosur e që ishin njëqind kilometra larg, të kishin shpëtuar nga këto mizerje, do të kishte qenë fat për këta njerëz të pafat.
Në vend se ata të mëshirohen për shkak të lodhjes dhe urisë që kishin, ata u theren me bajoneta nga ushtarët serb që erdhën aty dhe trupat e tyre të vdekur u lanë zvarrë. Edhe fushat dhe arat ishin mbuluar me kufomat e pleqve, të rinjve, grave dhe fëmijëve të vrarë dhe të masakruar. Pasi që forcat serbe u zhvendosën në Manastir, të gjithë turqit (fjala është për shqiptarë) e plagosur ishin vendosur në spitale, ndërsa ushtarët serb vodhën çdo gjë në qytet që ra në duart e tyre. Edhe bankat e huaja i grabitën.
Një profesor bullgar i cili i kishte sjellë në dollinë e mbretit Ferdinand një tortë, oficerët serbë që ishin në atë mbrëmje festive e zhdukën atë pa gjurmë. Dr. Leonte gjithashtu sjellë pamje të mizorive të njëjta që i kishin bërë në Kumanovë, Prizren, etj. Korrespondenti i mirënjohur i luftës Hermenegild Wagner raporton nga Semlin më 20 nëntor 1912:
Gjatë qëndrimit tim tre-ditor në Nish, unë kam qenë në gjendje të shoh detaje tronditëse për çnjerëzimin e kryer nga trupat serbe. Vërej që për të gjitha detajet kam dëshmitarë të respektueshëm.
Një shqiptare pesëdhjetëvjeçare ishte sjellë në kështjellën Nishit me dyshimin se ajo kishte alarmuar opinionin për bombardimin e Ferizajit nga serbët, dhe ajo u pushkatua menjëherë, në vend që ta vendosnin të dyshuarën përpara një gjykate ushtarake, ani pse gruaja e pafat iu kishte dorëzuar ushtarëve serbë, ata fjalë për fjalë ia thyen kafkën e kokës me një prapanicë.
Një mulazim (intelektual) turk me emrin Abdul Kadri Bei, i cili ishte kapur dhe rrahur për vdekje në kështjellën Nishit, trupi e tij tregonte se ia kishin këput-thyer kockat e hundës dhe ato të mëlçisë. Viktimën e kishin shkelur me këmbë dhe e kishin bërë për vdekje.
Një shqiptar që u përpoq të arratisej nga burgu, ai u vra nga therjet me bajonetë dhe kur trupi i tij u dërgua në dhomën e vdekjes, ai u dëmtua rëndë nga ushtarët.
Në spitalin e Nishit një numër serbësh hynë në një dhomë që kishte turq (shqiptarë) të plagosur. Një serb bërtiti me shaka, duke iu drejtuar një turku të plagosur rëndë: "Ky është Ai që më ka plagosur!" Pastaj grupi i serbëve shkelen mbi të plagosurin e pambrojtur dhe e keqtrajtuan me goditje, në mënyrë që të vdiste mizorisht nën këmbët e tyre.
Një mjek i "Reuten Kreuz" (Kryqit të Kuq) më tha duke u dridh, se të burgosurit dhe të plagosurit të cilët i kishte parë në Nish dhe në Beograd, ishin vetëm si një Paradë e të burgosurve. "Serbët, tha ai, "nuk kanë mëshirë”.
Të gjithë shqiptarët, pa dallim, me ose pa armë, kudo që janë kapur, janë ekzekutuar pa mëshirë. Gratë, fëmijët, pleqtë ... ka pasur gjëra të tmerrshme atje (në Serbinë e Vjetër). Nuk e di se sa fshatra janë djegur nga trupat serbe. Unë pashë atë të djegur çdo ditë dhe ...
Në Kratovë gjenerali Stefanoviq kishte burgosur qindra shqiptarë dhe dy nga dy i kishte vrarë me mitraloz. Por për këtë gjenerali shpjegoi: "Kjo racë duhet të çrrënjoset me qëllim që Austria të mos i gjen të preferuarat e saj tek shqiptarët".
Gjeneral Zhivkoviçi kishte lënë në Sjenicë 950 shqiptarë dhe turq të masakruar dhe dhjetë mijë shqiptarë po ballafaqoheshin me vështirësi të mëdha nga forcat serbe.
Nga masakra në betejën e Kumanovës vetëm pak shqiptarë të plagosur shpëtuan nga serbët. Shpjegimin për këtë e dha vetë Mbreti Peter, kur vizitoi spitalin ushtarak në Nish. Se si një serb i plagosur ishte ankuar tek ai, se si gjoja shqiptarët e qëlluan me armë të cilat i kishin kapur nga serbët, dhe me të njëjta e kishin plagosur atë, kështu tha Mbreti Peter fjalë për fjalë:
"Derrat do të vuajnë shumë"!
Dëshmitarët okularë serbë që morën pjesë në betejë, më thanë duke qeshur me gojë të hapur, se si i hodhën pas betejës të vdekurit dhe të plagosurit, turqit dhe shqiptarët, pa dallim, në varre të mëdha masive. Pasi që më pas ra një shi i rreptë, pamjet e fushës së betejës nuk ishin aq të këndshme.
Varrezat masive të turqve (lexo: shqiptarëve) ishin të mbytura në ujë. Duart, këmbët dhe krerët e kufomave që kishin ngelë të shtrembëruara mbi sipërfaqen e tokës, jepnin një pamje tepër të tmerrshme ...!?
FSHATRA TË SHKATËRRUARA !
Në Shkup, një oficer serb i kthyer foli drejt dhe me plotë seriozitet për djegien e 80 fshatrave në rajonin Lumës:
"Deutsche Volksblatt" botoi një raport nga Hungaria jugore më 14 shkurt, ku thuhet:
"Qeveria e Serbisë duhet gjithashtu të kuptojë përfundimisht se demanti i akteve të tilla e ndihmon për ta bërë vërtetësinë e Serbisë edhe më pak të besueshme. Shembullin e lansimit të lajmeve të tilla jo të vërteta e paraqet lajmi (i rrejshëm) për vrasjen e mbretit serb me një kosto të lartë. Sepse vetë qeveria serbe në formë të lartë zyrtare gënjeu, kur tha se Mbreti Aleksandër dhe mbretëresha Draga janë vrarë nga oficerët e ulët, ngase ata ishin grindur dhe vrarë reciprokisht ...
Përndryshe masakrat mbi shqiptarët ishin një e vërtetë e trishtuar, sepse lajmërimet publike të cilat janë përhapur si kërcënuese deri më tash, nëse vetëm një nuk respektohet plotësisht (nga shqiptarët, v.j.) ose që bëjnë vetëm një gabim, ato bëhen realitet i pashtershëm. Shumë serbë e konfirmuan këtë kërcënim shpeshherë me krenari të madhe. Unë dua ta sjellë vetëm dëshminë e një pjesëmarrësi në aksionet e para të luftës, i cili ushtron aktualisht në jug të Hungarisë tregtinë e tij, sepse ai preferon, edhe pse është serb, për të jetuar në mbretërinë austriake, qoftë edhe nën "shtypjen" e saj, më mirë se sa nën "butësinë kulturore dhe fetare" të atdheut të tij, sa më shumë të jetë e mundur për t’iu shmangur asaj jete.
Me kënaqësi të dukshme dhe dëshmi klasike thotë ai, që ushtarët serbë kanë vrarë bujq dhe fshatarë shqiptarë, duke i qëlluar pa mëshirë, të cilëve si "krim" u merrej nëse vetëm një armë u gjendej në shtëpitë e tyre. Edhe unë dukesha si i habitur, rojtari im më tha me qetësi: "Ajo që ne duhet të bëjmë me kohën tonë, është se ne këta njerëz duhet t’i transferojmë në një garnizon të largët. Pra, kjo do të ishte shumë më e lehtë për ne, dhe mund të shkojmë të qetë të pijmë "! Kjo pamje praktike duket të jetë një kënaqësi e përbashkët e ushtrisë serbe për të qenë ushtarë të saj, të cilën gjë e shpjegonte një i plagosur në spitalin e Beogradit, i cili i tha një vizitori ndër të tjera:
"Ne i lamë turqit të qetë, por ne i vramë qentë shqiptarë” (!) kudo që kjo ishte e mundur". Një dokument tjetër është edhe letra e një oficeri serb, e botuar nga "Magyarorszag", korrespondenti i së cilës është një dezertor austriak dhe ish drejtori i shtypit të mbretit serb, Ivan Ivanoviç.
Ndër të tjera, letra thotë se ai, oficeri, pa me sytë e tij se si ushtarët e tij, pas marrjes së Manastirit i lidhën së bashku dhjetë burra, gra dhe fëmijë turq (shqiptarë) dhe i dogjën ata për së gjalli. Faktet e tilla dhe të ngjashme mund të dëgjohen këtu nga çdo serb i cili u kthye nga tereni i luftës. Sidoqoftë, këta njerëz nuk i kanë lexuar mohimet-demantet zyrtare serbe në shtypin e huaj ...".
Një shqiptar nga rrethi i Shkupit raporton: "Ne i pamë ushtarët serbë që po i afroheshin fshatit tonë.
Të gjithë ne u futëm në shtëpi. Unë nuk kisha frikë, doja t’i shihja këta të “huaj” dhe dola para shtëpisë. Ata veç ishin aty. I dhashë një ushtari një monedhë të vogël, por nga ai unë mora një goditje në kokë dhe rashë për toke. Ushtarët më lanë dhe hynë me forcë në shtëpinë tonë. Atje ata vranë nënën dhe babanë. Pastaj i vunë zjarrin shtëpive tona dhe e vranë tërë popullin. Kur më në fund u ngrita, gjithçka ishte në Flakë".
Në Sefer, në zonën e Gjilanit, serbët i vunë zjarrin një kasolle dhe i hodhën dy banorët e vjetër të gjallë në zjarr - ata nuk kishin mundur të shpëtonin! Një burri ata ia lidhën duart, i thanë shko dhe pastaj e qëlluan për vdekje.
Sipas burimeve të ndryshme, në këtë muaj u dogjën fshatrat e mëposhtme: Limbishtë, Kolsh, Tërpezë dhe Gjilekar. Në tre fshatrat e fundit, çdo gjë u dogj, duke përfshirë gratë dhe fëmijët.
Në rrethinën e Gjakovës, në fshatin Bobaj, katër ushtarë serbë u përpoqën t’i dhunonin gratë dhe i dërrmuan së rrahuri. Kjo ishte e mjaftueshme.
Një ekspeditë ndëshkuese u dërgua në Bobaj, ajo u zgjua në flakë. Gjithçka u shkatërrua. Pas përfundimit të aksionit, Soldateska takoi 70 shqiptarë katolikë nga Nikaj, të cilët dëshironin të bënin pak pazar në fshat. Ushtarët serb gjithashtu shkaktuan një gjakderdhje në mesin e këtyre njerëzve.
Në Pejë, ushtarët serbë kidnapuan tre gra, malazezët përsëri morën me dhunë tre vajza.
Në zonën e Lumës, 32 dyqane u dogjën. Kushdo që mund të kapej, është vrarë.
Në Dibër, ushtarët serbë bënë gjithashtu trazirat më të këqija, të cilët plaçkitën krejt çka mund të merrnin me vete. Pastaj erdhën trupat e reja që ia vunë zjarrin 24 fshatrave dhe vranë të gjithë banorët ...
Në Prizren, megjithatë, prifti katolik ishte ndaluar t'i çonte të vdekurit rrugën e fundit. Çdo kush që vjen në kontakt me pastorin do sillet përpara gjykatës ushtarake.
Nga Durrrësi, më 8 mars u raportua: Trupat serbe i dogjën fshatrat e mëposhtme: Seth, Larushk, Nikel, Skej dhe Gromni. Në Seth njëzet gra dhe vajza dhe disa fëmijë u mbyllën në shtëpi dhe u dogjën. Fshatarët për rreth Krujës-Sukobin kanë ikur në male dhe kanë lënë gjërat e tyre për ta shpëtuar jetën.
"Korrespondenca Shqiptare" raportoi më 12 mars nga Trieste:
Letrat nga Tirana raportojnë se trupat serbe në zonën e Tiranës kanë kryer kohët e fundit mizori të shumta. Banorët e Kazasë- Tiranë kishin pritur një pjesë të vullnetarëve shqiptarë dhe iu siguruan atyre vendstrehim.
Kur dëgjoi për këtë fakt komandanti ushtarak serb, ai dërgoi në fshat togun e trupave ushtarak dhe e dogjën tërë fshatin. Pastaj të gjitha shtëpitë e fshatit dhe pasuria e Fuad Toptan Beit u bë hi e shkrumb. 17 burra vdiqën në flakë, dhjetë burra dhe dy gra u ekzekutuan.
NJË PRIFT I THERUR !
Raporti i "Neue Freie Presse" më 20 mars shkruan:
Më 7 mars, në dhe rreth Gjakovës, Soldateska serbe u bashkua me klerikë fanatikë ortodoksë për ta detyruar popullatën që të kthehej nga besimi katolik në ortodoks.
Rreth 300 vetë, burra, gra dhe fëmijë, përfshirë edhe Atin Angelus Paliç, u prangosën dhe u kërcënuan me vdekje.
Një prift ortodoks vendosi ushtarët serb që të rrinin pranë tij me pushkët e tyre, dhe tha: "Ose nënshkruani që ju jeni konvertuar në besimin tonë të vetëm dhe të vërtetë, ose këta ushtarakë, luftëtarë të Zotit, do t’iu dërgojnë shpirtrat tuaj në ferr".
Si rezultat, të burgosurit nënshkruan harkun, i cili përcaktonte deklaratën e konvertimit në fenë ortodokse.
Më në fund, erdhi radha e At Ani Angelus. Dhe ai ishte i vetmi që kishte forcën për të qetësuar dhe me mirësjellje të refuzonte braktisjen e besimit të tij.
Kur Ati Angelus tri herë me të shpejtë vazhdoi me refuzimin e tij, pavarësisht nga lutjet e forcës hyjnore katolike, një skenë e tmerrshme ndodhi që kurrë nuk kishte ndodhur ndonjëherë në shekullin e njëzetë në Evropë, dhe as që ishte e mundur të ketë ndodhur më parë!?
Në momentin kur priftërinjtë ortodoks dhanë shenjën me dorë, ushtarët serb u hodhën mbi françeskanin, ia grisën-shkynë mantelin e tij shpirtëror nga trupi dhe filluan të sjellin mbi të me kondakët e pushkëve.
Ati Angelus u rrëzua me kocka dhe brinjë thyer në tokë, ndërsa kleri ortodoks i urdhëroi ushtarët të ndalën dhe e pyetën të plagosurin rëndë, në qoftë se ai tani do të kalonte në fenë e tyre!?
Dhe, përsëri ai tundi kokën dhe tha në heshtje: "Jo, nuk do ta lë besimin tim dhe nuk do ta prish zotimin tim"!
Prifti Angelus tani mori goditje të panumërta dhe rrahje përsëri, derisa më në fund një ushtar ia shpoi mushkëritë me bajonetë dhe kështu i dha fund jetës së të tij, duke qëndruar i thyer në fenë e tij katolike.
NJË URDHËR I PËRGJAKSHËM SERB !
Një dekret u është dhënë këshillave lokale të Qarkut të Krujës në Shqipërinë perëndimore, ku thotë:
"Nëse në të ardhmen ndodh ndonjë konfiskim ose vrasje e një ushtari serb në një qytet, në një fshat apo në afërsi të tij (!), ai vend-lokalitet do të digjet dhe shkatërrohet dhe të gjithë burrat mbi 15 vjeç do vriten me bajonetë ".
Ky urdhër është nënshkruar: Krujë, 5 janar 1913.
Komandanti: A. Petroviq, Kapiten i klasit – I-rë.
Kruja është vendlindja e heroit kombëtar Skënderbeu, kalaja e të cilit ende qëndron sot në këtë qytet, një vend i shenjtë për shqiptarët!
PËLQIMI SERB !
„Deutsche Volksblatt“ e 8 shkurtit, shkruan:
"Ministri serb i kulturës dhe arsimit Ljuba Jovanoviq ka botuar në një gazetë sllave një deklaratë në të cilën thotë, ndër të tjera: “Muhamedanët (lexo: shqiptarët, v.j.) do të jenë të barabartë para ligjit me gjithë qytetarët tjerë në të drejtat e tyre. Sa për punët e tyre religjioze, Vakëf-it (xhamitë) do të mbeten nën menaxhimin e tyre, do të vazhdojnë me shfrytëzimin e aseteve dhe pasurive të tyre, pra do të jenë të respektuar si krishterët.
Muslimanët (shqiptarët dhe turqit) janë të përjashtuar nga trupat e rregullta të ushtrisë, sepse ata e kundërshtojnë pushtimin serb, dhe për rrjedhojë trupat serbe nuk ndjejnë ndonjë keqardhje ndaj tyre.
Por shqiptarët kanë rezistuar pushtimin serb dhe shpeshherë kanë shtënë në ushtarët serb, edhe pasi që ishin dorëzuar tashmë, dhe jo vetëm në vende të hapura, por edhe nga shtëpitë dhe lokacionet tyre të pushtuara. Prandaj, kjo situatë po ndodhë kudo si gjithmonë aty ku banorët e pa armatosur bien ndesh me një ushtri të fortë. (Kjo është masakër për shqiptarët).
***
Gazeta e Beogradit "Piemont", e cila është zëdhënësja e qarqeve ushtarake radikale, merret me rastin e 20 marsit, si dhe me ndodhinë në Skutari, duke thënë se Skutari duhet të bjerë në Mal të Zi. "Nëse kjo nuk është e mundur," thuhet në letër, "Skutari duhet të rrafshohet me tokë".
ZYRTARËT SERB MBURRËN ME MIZORITË E TYRE !
Edhe "Korrespondenca shqiptare" nga Durrësi ka raportuar: se mizoritë që i kanë kryer serbët në Shqipëri janë monstruoze. Oficerët serbë mburren hapur me mizoritë e tyre. Veçanërisht në Kosovë, trupat serbe kanë bërë masakra më të tmerrshme.
Një oficer serb tha këtu: “Gratë kishin zakonisht të fshehura gjësendet e tyre prej ari dhe nuk pranonin që t’i jepnin ato. Ne, në një rast të tillë e qëlluam një person në shtëpinë e tij dhe menjëherë e gjithë bizhuteria ishte e jona”. Serbët veçanërisht në rajonin e Lumës kanë bërë masakra të tmerrshme. Burrat u dogjën të gjallë, vranë pleq, gra dhe fëmijë.
Në Krujë, vendlindjen e Skënderbeut, një numër i meshkujve dhe femrave në shtëpitë e tyre thjesht janë pushkatuar dhe djegur. Komandanti serb, kapiteni Petroviç, dha një raport në të cilën ai zyrtarisht njoftoi për këto krime. Në Tiranë, disa shqiptarë u dhunuan me rrahje. Ushtarët serbë rrahën këta të pafatët deri sa vdiqën. Në Kavajë dhe Elbasan populli janë rrahur dhe malltretuar për vdekje nga ushtarët serbë, shumë fshatra janë djegur dhe bërë rrafsh me tokë.
Një njeri i njohur, i denjë dhe i pasur, djali i një koloneli turk, u qëllua për vdekje në Durrës. Më pas, komandanti serb shpalli një Dekret dhe e vari mbi murin e përgjakur, se vjedhësi duhet të dënohet me vdekje. Serbët po shkatërrojnë kisha katolike; ata thonë se këto janë ndërtesa austriake të cilat duhet të hiqen nga faqja e dheut. Ushtarët dhe oficerët serbë e sulmojnë popullsinë ditën dhe natën.
Kohët e fundit një ushtar serb u gjet i vrarë. Menjëherë, komandanti serb arrestoi dhe vrau pesë shqiptarë të pafajshëm të përfshirë gjoja në vrasje.
NJË GJAKDERDHJE PARA SKUTARIT !?
“Korrespondenca Shqiptare” raporton nga Podgoritza: Pas betejës së Brdicës, e cila përfundoi me humbje për serbët, trupat serbe duke u tërhequr në fshatin Barbalushi hodhën zjarr. Banorët e tmerruar iu afruan serbëve dhe me “kruci-fixi” (kryqa) në duart e tyre iu lutën për mëshirë.
Por kjo nuk iu ndihmoi. Ushtarët e egër u hodhën mbi fshatarët e pambrojtur dhe therën me bajoneta shumë burra, gra, pleq dhe fëmijë. Në trupin e një fëmije tetëvjeçar, të cilin ushtarët serb e kishin bërë blozë, kishte jo më pak se gjashtë therje me bajonetë!
DEMANTET E SERBISË !
Qeveria serbe ka reaguar kohët e fundit në shumicën e raporteve mbi mizoritë serbe, duke i demantuar ato. Sidoqoftë, këto mohime zyrtare të qeverisë serbe ishin shumë të shpejta dhe pompoze, por ato bartnin vulën e mospërputhjes me realitetin. Sepse, me mohime verbale se akuzat janë të pavërteta, është shumë vështirë që për një lloj të këtillë të akuzave të detajuara me fakte, që ato të eliminohen apo të pranohen nga bota.
Raportet e prezantuara, në çdo mënyrë, dhe përzgjedhja e plotë e tyre nga burime të ndryshme, jo vetëm nga burimet austriake, por edhe italiane, gjermane, daneze, frënge dhe ruse, ndoshta do të jenë dëshmia më e rëndësishme për gjykatën e historisë botërore, se sa të gjitha mohimet e Byrosë mbretërore serbe të shtypit..!
***
Në një demant të datës 8 shkurt, zyra e shtypit serb deklaroi se "mizoritë e tilla siç supozohet se ushtria serbe i ka ushtruar, tani është thjesht e pamundur t’i përshkruhen një kombi që është krejtësisht fetar dhe tolerant". (!?)
Të cilit (popullit serb) duhet t'i përgjigjemi: Një ushtri, oficerët e të cilës sulmuan mbretin dhe mbretëreshën e tyre natën, vranë dhe copëtuan kufomat e tyre me pesëdhjetë e tetë goditje me saber-armë*, duke i hudhur ata nga dritarja..., mund të paramendohet se sa mizori të tilla i kanë bërë ushtarët e saj, madje më shumë se kaq, kur kreu dhe autori i gjakderdhjes në Konak në Beograd, koloneli Popoviq, ishte njëri nga udhëheqësit e pushtimit serb të Shqipërisë dhe aktualisht komandant i pushtimit serb të Durrësit..!?
1913
Leo Freundlich:
Albaniens Golgatha:
Anklageakten gegen die Vernichter
des Albanervolkes
Leo Freundlich
Der Verfasser dieser bewegenden Schrift, Leo Freundlich (1875 - 1953), war ein Politiker und Publizist aus Wien. Bekannt ist, dass Freundlich in eine wohlhabende Fabrikanten-Familie jüdischer Herkunft im südpolnischen Bielitz-Biala (Bielsko-Biala) - damals Teil des österreichisch-ungarischen Kaiserreiches - geboren wurde und sehr früh eine Leidenschaft für die Ideale des Sozialismus entwickelte. Im tschechischen Aussig (Ústi nad Labem) war er als linker Redakteur tätig, wo er seine Frau, Emmy Kögler, Tochter des verstorbenen Bürgermeisters der Stadt, kennenlernte. Das Paar heiratete im schottischen Gretna Green in Jahre 1900 und ließ sich anschließend in Mährisch-Schönberg (Šumperk) nieder, das Leo im Jahre 1907 im Reichsrat vertrat. Emmy und Leo Freundlich, beide politisch sehr aktiv, nahmen an der Gründung des Konsumvereins teil und hielten öffentliche Vorträge, um Unterstützung für den Sozialismus zu wecken. Leo Freundlich wurde stolzer Verleger der erfolgreichen, linksgerichteten Zeitung 'Volkswacht,' in der seine Angriffe gegen die katholische Kirche ihm wiederholt Schwierigkeiten und auch einmal drei Wochen "strengen Arrest" einbrachten. Im Jahre 1910 kamen die Zeitung und der örtliche Konsum in finanzielle Schwierigkeiten, und nach der Niederlage der deutschen Sozialisten in Nordböhmen musste er im Jahre 1910 den Reichsrat verlassen. Das scheint die Ehe nicht verkraftet zu haben. Zusammen mit den beiden Töchtern Hertha (1901-1979) und Gertrud (1902-1985) ging Emmy Freundlich (1878-1948) nach Meran und ließ sich scheiden. Danach pflegte das Paar keinen Kontakt miteinander zu haben, obwohl Leo seine Kinder weiterhin besuchte. Mit ihren engen Beziehungen zu den führenden Sozialdemokraten um Karl Renner und zu internationalen Genossenschafterinnen in Wien wurde Emmy Freundlich zu einer bekannten Publizistin und Politikerin der österreichischen Genossenschaftsbewegung. In den Jahren 1921-1948 war sie Präsidentin der internationalen genossenschaftlichen Frauengilde.
Nach der Veröffentlichung von 'Albaniens Golgatha' im Jahre 1913 diente Leo Freundlich im ersten Weltkrieg als Soldat im österreichisch-ungarischen Heer in Albanien. Nach Bekanntschaft mit Ahmet Zogu (1895-1961) in Wien, der sich später zum König der Albaner (1928-1939) ernennen ließ, trat Freundlich in dessen Dienst ein, und fungierte in der österreichischen Hauptstadt als Honorarkonsul des Königreich der Albaner. In dieser Eigenschaft half er in den dreißiger Jahren, die Handelsbeziehungen zwischen Albanien und dem Deutschen Reich zu fördern. Es wird berichtet, dass er dem ihm verhassten Hitlergruß mit einem ironischen "Heil Zogu" begegnete und sich dabei über die Verwirrung seiner deutschen Gesprächspartner amüsierte, die glaubten, dies sei eine in Albanien allgemein gültige Begrüßungsform.
Leo Freundlich, 1930er Jahre
Leo Freundlich,
1930er Jahre
Als das Leben für die Juden in Wien unerträglich wurde, zog es Freundlich in die Schweiz, wo er in Genf die albanische Mission beim Völkerbund leitete. Im Jahre 1939 flüchteten auch seine Töchter aus Wien und wurden vom Vater aufgenommen. Leo Freundlich, der ein zweites Mal geheiratet hatte, blieb während des Zweiten Weltkrieges in Genf, wo er verarmt lebte und von seinen Töchtern aus London und später aus Amerika finanziell unterstützt wurde.
Nach dem Zweiten Weltkrieg und der kommunistischen Machtübernahme in Albanien weiß man noch, dass Freundlich einen Brief an den damaligen albanischen Ministerpräsidenten Koçi Xoxe (1917-1949) schrieb, mit der - wohl abgeschlagenen - Bitte, wieder zum Honorarkonsul in Wien ernannt zu werden.
Am östlichen Ufer der Adria, kaum drei Tagesreisen von Wien, lebt ein autochthones Volk, das seit Jahrhunderten gegen Feinde und Unterdrücker aller Art für seine Freiheit und Unabhängigkeit kämpft: die Albaner: Durch alle Kämpfe und alle historischen Umwälzungen hindurch hat dieses Volk seine Ursprünglichkeit bewahrt; weder die Völkerwanderung noch die Kämpfe mit Serben, Türken und anderen Eroberern und Unterdrückern vermochten zu verhindern, daß die Albaner in Rasse und Sprache, in Brauch und Sitte ihre Eigenart rein und unverfälscht sich erhalten haben.
Die Geschichte dieser Nation ist eine ununterbrochene Kette blutigster Kämpfe gegen gewalttätige Unterdrücker. Aber selbst die blutigsten Greuel waren nicht imstande, diese kräftige Rasse auszurotten. Und obgleich ihre Unterdrücker in Albanien jede Möglichkeit einer Kulturentwicklung im Keim erstickten, hat sich das Geistesleben der Albaner kräftig entwickelt. Dieses Volk gab dem Türkenreich die hervorragendsten Generäle und Staatsmänner, die besten Richter des osmanischen Reiches sind Albaner, wie die hervorragendsten Werke der türkischen Literatur von Albanern geschaffen wurden. Fast alle Kaufleute in Montenegro entstammen dieser Nation, ebenso die fähigsten Handelsleute in vielen größeren Städten Rumäniens. In Italien spielen die Albaner auf allen Gebieten eine bedeutende Rolle; u.a. war Crispi einer der ihren. Griechenlands tüchtigsten Soldaten sind albanischen Stammes.
In der großen Umwälzung, die der Balkankrieg hervorgerufen hat, soll nun endlich der uralte Traum der Freiheit und Unabhängigkeit dieses Volkes Wirklichkeit werden: die europäischen Großmächte haben beschlossen, Albanien die staatliche Autonomie zu geben.
Aber die serbische Eroberungssucht hat eine Methode gefunden, diesen schönen Traum eines tapferen und freiheitsliebenden Volkes kurz vor seiner Verwirklichung zu zerstören. Mit Mord und Brand sind die serbischen Truppen in Albanien eingefallen. Kann Albanien nicht erobert, so sollen die Albaner ausgerottet werden - das ist die Lösung!
* * *
Am 18. Oktober 1912 erließ König Peter von Serbien sein Manifest "An das serbische Volk", in dem er u.a. sagt:
"Die türkischen Regierungen haben auch gegenüber ihren Staatsbürgern Unverständnis für ihre Pflichten bewiesen und waren für alle Beschwerden und Vorstellungen taub. Es kam so weit, daß mit der Lage in der europäischen Türkei niemand mehr zufrieden war. Sie wurde den Serben, den Griechen und auch den Albanern unerträglich.
Ich habe deshalb in Gottes Namen meiner tapferen Armee befohlen, in den heiligen Kampf für die Freiheit unserer Brüder und für ein besseres Leben zu ziehen.
Meine Armee wird in Altserbien nebst den christlichen auch mohammedanische Serben antreffen, die uns ebenso teuer sind, und neben ihnen auch christliche und mohammedanische Albaner, mit denen unser Volk seit dreizehnhundert Jahren stets Freud und Leid teilt. Wir bringen ihnen allen Freiheit, Brüderlichkeit und Gleichheit."
Seit diesem feierlichen Manifest ist noch kein halbes Jahr verflossen, und wie haben die Serben das Wort ihres Königs eingelöst?
Tausende und Abertausende ermordete und zu Tode gequälte Männer, Frauen, Greise und Kinder, verbrannte und geplünderte Dörfer, geschändete Frauen und Mädchen, ein verwüstetes, geplündertes, im Blute schwimmendes und geschändetes Land geben Antwort auf diese Frage.
Nicht als Befreier, als Mörder der Albaner sind die Serben nach Albanien gekommen. Auf der Londoner Botschafterunion wurde die Anregung gegeben, die Grenzen Albaniens nach einer nationalen oder konfessionellen Statistik zu bestimmen, die eine Kommission an Ort und Stelle zu erheben hätte. Die Serben haben sich beeilt, diese Statistik mit Maschinengewehren, mit Flinten und Bajonetten zu präparieren. Sie haben Greuel verübt, die unbeschreiblich sind. Die Empörung und das Entsetzen über diese Missetaten werden übertroffen von dem Gefühl tiefer Bedrückung, daß solche schauderhafte Untaten in Europa, unfern großer Kulturzentren, im zwanzigsten Jahrhundert möglich sind. Und noch schwerer wird dieses Gefühl durch die Tatsache, daß, trotzdem Berichterstatter aller Nationen seit Monaten von diesem entsetzlichen Taten erzählen, trotzdem Pierre Loti seine flammende Anklage in die Welt geworfen hat, nichts geschieht, um diesem entsetzlichen Morden ein Ende zu bereiten.
Ein tapferes, charaktervolles Volk wird vor aller Welt gekreuzigt, und Europa, das christliche, das zivilisierte Europa, schweigt dazu!
Zehntausende wehrlose Menschen werden niedergemetzelt, Frauen werden geschändet, Greise und Kinder erwürgt, Hunderte Dörfer niedergebrannt, Priester abgeschlachtet.
Und Europa schweigt!
Serbien und Montenegro sind ausgezogen, um fremdes Land zu erobern. Aber auf dem Land sitzt ein freiheitsliebendes, tapferes Volk, dessen Nacken trotz jahrhundertelanger Knechtschaft sich noch nicht gewöhnt hat, fremdes Joch zu tragen. So ist ganz offen die Lösung ausgegeben worden: Die Albaner müssen ausgerottet werden!
Eine verwilderte, entmenschte Soldateska hat diese Lösung in der fürchterlichsten Weise zur Wahrheit gemacht.
Ungezählte Dörfer werden dem Erdboden gleichgemacht, zahllose Menschen in tierischer Grausamkeit niedergemetzelt. Wo der Fleiß von Generationen den armen Albanern eine bescheidenen Heimat schuf, liegen rauchende Trümmerhaufen; ein ganzes Volk blutet am Kreuz - und Europa schweigt!
* * *
Die Aufgabe dieser Schrift ist, das Gewissen der europäischen Öffentlichkeit aufzurütteln. Die Berichte, die hier gesammelt sind, sind nur ein Bruchteil des vorhandenen Materials. Mehr als das, was sie enthalten, ist den europäischen Regierungen durch offizielle Konsularberichte, durch Publikationen der großen Presse bekannt.
Bisher haben die Regierungen geschwiegen.
Aber nun ist jedes weitere Schweigen gleichbedeutend mit Mitschuld.
Die Mächte müssen den tobenden Barbaren ein kategorisches "Hands off!" zurufen. Dem grausamen Vertilgungszug in Albanien muß schleunigst ein Ende bereitet werden. Und eine internationale Untersuchungs-kommission muß eingesetzt werden, um die furchtbaren Anklagen gegen die serbische Regierung zu untersuchen.
Vor allem aber müssen die serbisch-montenegrinischen Invasionstruppen unverzüglich die albanischen Gebiete verlassen und die griechische Blockade, die Albanien jede Lebensmittelzufuhr abschneidet, muß auf-gehoben werden.
Im Namen der Menschlichkeit, im Namen der Zivilisation, im Namen des unglücklichen albanischen Volkes rufe ich die Regierungen der Großmächte, rufe ich die gesamte europäische Öffentlichkeit an.
An die Öffentlichkeit Englands wende ich mich, an jene Nation, die zur Zeit der armenischen Greuel so mannhaft ihre Stimme für die Unterdrückten erhoben hat.
An die Publizität Frankreichs richte ich meinen Appell, Frankreichs, das so oft bewiesen hat, daß es Humanität und Menschenrechte zu wahren weiß.
Ein unglückliches Volk, das ein furchtbares Schicksal zu tragen hat, ruft von seinem Golgatha um Hilfe.
Wird Europa seinen Ruf hören?
Wien, am Ostersonntag 1913
Leo Freundlich
Die Albanesen müssen ausgerottet werden!
In Verbindung mit der Nachricht, daß in Prizrend 300 albanesische Ljumesen, die unbewaffnet angetroffen wurden, ohne Gerichtsverfahren erschossen worden sind, schreibt die Frankfurter Zeitung: In dem jetzigen Falle scheint reguläres serbisches Militär das Blutbad angerichtet zu haben. Aber auch wo man sonst die schlimmsten Metzeleien den irregulären Hilfstruppen überließ, haben diese ohne allen Zweifel unter vollständiger Duldung und nach dem Willen der serbischen Behörden gehandelt. Uns selbst gegenüber ist zu Beginn des Krieges von verantwortlicher serbischer Stelle aus offen erklärt worden: "Wir werden die Albanesen ausrotten." Nachdem allen europäischen Protesten gegenüber diese systematische Ausrottungspolitik unverändert fortgesetzt wird, scheint es uns Pflicht, die Absichten der Herren in Belgrad rücksichtslos bloßzulegen. Die Herren werden entrüstet leugnen in der Gewißheit, daß journalistischer Anstand uns hindert, Namen zu nennen. Aber es versteht sich von selbst, daß wir eine solche Mitteilung nicht machen würden, wenn wir nicht unbedingt an ihr festhalten könnten. Schließlich sprechen hier die Tatsachen lauter, als die offenherzigsten Geständnisse es tun könnten. Seitdem im vergangenen Herbst serbische Truppen die Grenze überschritten und Gebiete besetzt haben, die von Albanern bewohnt sind, hat ein Blutbad an das andere sich gereiht.
Ein Ausrottungskrieg
Professor Schiemann schrieb in einem in der Kreuzzeitung veröffentlichten Artikel: Ein außerordentlich betrübendes Bild geben allmählich, trotz der strengen Zensur der verbündeten Balkanstaaten und trotz des Druckes, der auf die Kriegskorrespondenten ausgeübt wird, die hierher gelangenden Privatbriefe vom Kriegsschauplatze, in welchen die Kriegsführung der Serben und Griechen geschildert wird. Die Serben, heißt es in dem Artikel, führen einen Ausrottungskrieg gegen die albanesische Nation, die sie am liebsten bis auf die Wurzel vernichten möchten.
Daily Chronicle meldet am 12. November 1912, es sei Tatsache, daß Tausende von Arnauten von den Serben massakriert wurden. In der Nähe von Üsküb wurden 2000 und unweit Prizrend 5000 mohammedanische Arnauten niedergemetzelt. Viele Dörfer sind von den Serben angezündet und die Bewohner abgeschlachtet worden. Bei den Hausdurchsuchungen nach Waffen wurden Albanesen, auch wenn man in deren Häusern keine Waffen vorfand, einfach getötet. Die Serben erklärten ganz offen, die mohammedanischen Albaner müßten ausgerottet werden, das sei das wirksamste Mittel zur Pazifizierung des Landes.
Der Kriegsberichterstatter des römischen Messaggero meldet furchtbare serbische Albanesengemetzel im Wilajet Kossowo. Infolge Widerstandes der Albanesen wurden die Ortschaften Ferisovic, Negotin, Lipian Babus und andere völlig zerstört, die Bewohner größtenteils niedergemacht. Ein katholischer Erzpriester erzählte, es sei drei Tage wütend um Ferisovic gekämpft worden, nach der Eroberung habe der serbische Kommandant die Geflüchteten auffordern lassen, ruhig zurückzukehren und die Waffen abzuliefern. Nachdem dies geschehen, seien drei- oder vierhundert Personen niedergemacht worden. In ganz Ferisovic sei nur ein halbes Dutzend muselmanischer Familien übriggeblieben. Die ärmeren serbischen Familien haben sich schleunigst in den Häusern der wohlhabenden Flüchtlinge eingenistet.
Die Pariser Humanité veröffentlicht einen offiziellen Bericht, der einem Konsulat in Salonichi erstattet wurde. Der Konsulatsbericht schildert die Tätigkeit der Serben in Albanien: Plünderungen, Zerstörungen, Massaker. Die Zahl der albanischen Ortschaften, die von den Serben vollständig oder zum Teil systematisch zerstört worden sind, beträgt einunddreißig. Die von Kristo von Kumanovo, Ssiro Diliow von Üsküb, Alexandrowos von Ischtip und andere geführten Banden plünderten alle Ortschaften der Distrikte Kratowo und Kotschana, steckten sie in Brand und metzelten die ganze mohammedanische Bevölkerung nieder. In Schujowo und Mescheli wurden alle Mohammedaner massakriert, weitere zweihundert in Vétreni. In Bodganitza wurden sechzig Türken in einer Moschee eingesperrt. Nachher ließ man sie heraustreten und machte einen nach dem anderen nieder. Im Distrikt von Kawadar wurden von insgesamt achtundneunzig Dörfern vierunddreißig zerstört. Die Türken, die sich zum Teil durch ein an eine Bande gezahltes Lösegeld gerettet glaubten, wurden von einer anderen Bande niedergemacht. In Drenewo wurden alle Bewohner getötet. Zwischen diesem Orte und Palikura hat man eine Reihe Gräber gefunden, aus denen Köpfe hervorragten. Sie gehören zu den Gemarterten, die lebendig begraben worden sind! Menschenjagden.
Menschenjagden
Der Kriegskorrespondent der dänischen Zeitung Riget, Fritz Magnussen, ein sonst serbenfreundlich gesinnter Mann, schildert folgendermaßen in einem Telegramme, das er, um der strengen Zensur zu entgehen, mit einem besonderen Kurier von Üsküb nach Semlin gesandt, das Vorgehen der Serben unter der arnautischen Bevölkerung:
"Die serbische Kriegsführung in Mazedonien hat den Charakter einer entsetzlichen Massakrierung der arnautischen Bevölkerung angenommen, das Heer führt einen greulichen Ausrottungskrieg. Nach Aussage der Offiziere und Soldaten sind zwischen Kumanovo und Üsküb 300 und bei Pristina 5000 Arnauten gemordet worden. Die arnautischen Dörfer werden umringt und in Brand gesteckt, worauf die Einwohner aus den Häusern gejagt und wie Ratten niedergeschossen werden. Von dieser Menschenjagd erzählt das serbische Militär ganz prahlerisch.
Die Verhältnisse in Üsküb sind ganz entsetzlich. Bei den Arnauten wird eine rücksichtslose Hausuntersuchung angeordnet und wenn man etwas findet, was Waffen gleicht, werden sie auf der Stelle niedergeschossen. Es ist höchst unsicher auf den Straßen, da ständig aus den Häusern und in die Häuser geschossen wird.
Gestern wurden 36 Arnauten von einem Kriegsgericht zum Tode verurteilt und auf der Stelle erschossen. Kein Tag vergeht, ohne daß grausame Morde an den Arnauten verübt werden. Der Fluß weiter hinauf ist mit Leichen angefüllt. Jeden Tag werden Jagdexpeditionen in die umliegenden Dörfer veranstaltet. Gestern lud mich ein serbischer Offizier ein, an einer solchen Jagd teilzunehmen, indem er zu gleicher Zeit damit prahlte, daß er am Tage vorher eigenhändig neun Arnauten ermordet."
* * *
Von einer Persönlichkeit, deren Name und hervorragende Stellung für jedes gewissenhafte Blatt als Gewähr für die Authentizität deren Mitteilungen erscheinen müssen, erhält die Reichspost ein Dossier über die furchtbaren Greuel, die von serbischen Banden und regulären Truppen in Albanien verübt wurden.
In diesem Dossier befinden sich folgende Berichte:
"Die Stadt Üsküb und ihre Umgebung sind Zeugen der Unmenschlichkeiten, die gegen die Albanesen begangen wurden. Ich sah tagelang die Treibjagden, die von serbischen bewaffneten Banden und auch regulären Truppen nach Albanesen veranstaltet wurden; drei Tage sah ich nachts die Flammen der brennenden Dörfer den Himmel röten; fünf Dörfer in der nächsten Nähe von Üsküb lagen auch nach dieser Schreckenszeit in Ruinen, ihre Bevölkerung war fast ausnahmslos getötet, obwohl in der Umgebung von Üsküb seitens der Albanesen den einmarschierenden Serben kein bewaffneter Widerstand entgegengesetzt worden war. Hinter der Festung von Üsküb befindet sich eine Felsenschlucht, die heute noch mit Leichen von mehr als hundert Opfern dieser Verfolgung gefüllt ist. Ebenso liegen in der Schlucht von Vistala Voda in der Nähe der Stadt Üsküb 80 Albanesen. Kurz nach dem Einzuge besuchte ein zuverlässiger Gewährsmann, mit dem ich selbst gesprochen habe, das Spital von Üsküb und fand dort bei seinem ersten Besuche 132 albanesische Verwundete; am nächsten Tage traf er deren nur mehr 80 und einige Tage später nur mehr 30. Die Behandlung, die man den verwundeten Albanesen zuteil werden ließ, spottete aller Menschlichkeit, man verweigerte ihnen Speise und Trank, so daß einige der Verwundeten nach den Aussagen von Zeugen im Spitale an mangelhafte Nahrung umgekommen sind. Viele Leichen, und wie die Bevölkerung behauptet, auch die Körper der Verwundeten, in denen noch Laben war, warf man in den Vardar, der täglich zwanzig bis dreißig Leichen eine Strecke unterhalb der Stadt anschwemmte. In meinem Hotel in Üsküb wohnten mehrere serbische Komitatschi, die von ihren Raub- und Menschenjagden ruhmredig öffentlich im Hause erzählten, namentlich wenn ihnen der Wein die Zunge gelöst hatte. Eines Abends erschossen sie auf offener Straße in Üsküb zwei Albanesen, die unbewaffnet waren und harmlos ihres Weges gingen. Die beiden Mörder, die kurz nach der Tat im Hotel erschienen und sich dort betranken, blieben von den militärischen Behörden unbelästigt, obwohl jedermann in der Stadt sie als Täter kannte. Eine blutige Szene ereignete sich an der Vardarbrücke in der Stadt. Hier wurden drei Albanesen, die in die Stadt wollten, um Einkäufe zu machen, von serbischen Soldaten angefallen und ohne weiteres, ohne Gericht und Verhör, niedergemacht. Da das Anlagen von Gräbern den Soldaten Mühe zu bereiten schien, weil die Erde gefroren ist, so warf man viele Getötete einfach in Zisternen. Ihr Gewährsmann zählte 38 Zisternen in der Gegend von Üsküb, die mit albanesischen Leichen angeschüttet sind. - Die nationale Verfolgung verbindet sich mit Banditentum. Ich war selbst Zeuge, wie ein serbischer Soldat, der zwei Uhren vorzeigte, und 150 türkische Pfund, die er bereits erbeutet hatte, als er einen wohlgekleideten Albanesen vorbeigehen sah, mit aufrichtigem Bedauern in Üsküb erklärte: "Schade, daß so viel Leute hier sind! Ich gäbe ihm sonst eine Kugel!" Der Albanese gilt als Freiwild, das kein Gesetz und keine Gerichtsbarkeit schützt. Nicht wenige Ausschreitungen wurden allerdings auch im Rausche begangen und die betrunkenen Banden von Soldaten, die umherzogen und in die Häuser einbrachen, waren die furchtbarsten.
Da ich das Serbische vollständig beherrsche, hielten mich serbische Offiziere und Soldaten häufig für einen Konnationalen und so erzählte mir ein serbischer Soldat im Tone der Prahlerei, wie sie bei Kumanovo ein albanesisches Dort stürmten: "Viele der Einwohner, die nicht mehr zu flüchten vermochten, hatten sich auf den Dachböden ihrer Häuser versteckt. Wir haben sie ausgeräuchert und wenn die Hütten brannten, kamen sie schreiend und fluchend und um Gnade wimmernd wie die Maulwürfe aus ihren Gängen. Wir haben sie an den Türen erschossen; nur bei den Kindern sparten wir die Kugeln und taten es mit dem Bajonette. Wir haben das Dorf ausgerottet, weil aus einem Hause, das die weiße Fahne hatte, geschossen worden war." - Die militärischen Behörden haben diesen Blutbädern nirgends gewehrt, viele Offiziere waren an den Atrozitäten beteiligt und es gab keinen Serben, der nicht in der Überzeugung gehandelt hätte, bei diesen Unmenschlichkeiten ein verdienstliches, von seinen Vorgesetzten gewolltes Werk zu vollbringen."
* * *
In Kalkandele wurden 85 Albanesen, so wie man sie fand, ohne daß ein bewaffneter Widerstand vorausgegangen wäre, in ihren Häusern niedergemacht und die Ortschaft geplündert. Die Schandtaten, die an Frauen und Mädchen, selbst an zwölfjährigen Kindern, begangen wurden, sind nicht zu schildern; vielleicht war es der Gipfel der Scheußlichkeit, daß Soldaten mit vorgehaltenen Revolvern Väter und Gatten zwangen, Zeuge zu sein und zu leuchten, wenn die Rotten in den Häusern ihre Untaten an den Töchtern und Frauen der Überfallenen begingen. In Gostivar rettete sich die Stadt dadurch, daß sie sich von dem serbischen Kommandanten mit 200 türkischen Pfunden loskaufte. Hier wurden nur 6 Albanesen erschossen.
In Ferisovic kam es zum Unterschied von den bisher genannten Orten zu einem organisierten bewaffneten Widerstande der Albanesen. Es wurde hier 24 Stunden lang gekämpft; hier geschah es, daß eine albanesische Frau, der man den Gatten getötet hatte, dessen Gewehr ergriff und fünf Serben niederschoß, bevor sie selbst getötet wurde. Dem Gemetzel in Ferizovic fielen mehr als 1200 Albanesen zum Opfer. Die Stadt ist heute beinahe ohne Einwohnerschaft. Es leben hier nur mehr drei albanesische Mohammedaner, die über 15 Jahre alt sind. Auch in Gillane, wo die Albanesen sich nicht verteidigten, fiel fast die ganze Bevölkerung durch Feuer und Schwert. Nur einige Flüchtlinge blieben als Überlebende, und von den Greueln des Unterganges von Gillane erzählen nur mehr die Ruinen.
In Pristina regierte die serbische Okkupation noch blutiger. Die Albanesen schätzen die Zahl ihrer Toten hier auf 5000. Es muß zu Ehren der Gerechtigkeit gesagt werden, daß hier tatsächlich ein schwerer Mißbrauch der Parlamentärfahne vorkam; es eröffneten hier türkische Offiziere, nachdem die weiße Fahne schon gezeigt worden war, auf die serbischen Truppen plötzlich das Feuer, offenbar in der Absicht, die Waffenstillstandsverhandlungen der Albanesen dadurch zu vereiteln. Die Tat büßten Hunderte albanesischer Familien mit ihrer Vernichtung bis zum jüngsten Kinde in der Wiege.
In dem Dorfe Leskovac bei Ferisovic wurden acht unbewaffnete Albanesen von serbischen Soldaten angetroffen und sofort füsiliert.
* * *
Die Stadt Prizrend leistet dem Einmarsche der Serben keinen Widerstand und dennoch floß auch hier das Blut in Strömen, so daß Prizrend heute nach Pristina die am schwersten heimgesuchte Stadt Albaniens ist. Die heimische Bevölkerung nennt sie traurig das "Königin des Todes". Hier hausten die serbischen Banden am ärgsten. Sie drangen in die Häuser, schlugen nieder, was ihnen in den Weg kam, gleichgültig welchen Alters und Geschlechtes. Tagelang blieben die Getöteten in den Straßen unbeerdigt liegen, da die serbischen Sieger anderweitig beschäftigt waren und die überlebende albanesische Bevölkerung sich nicht aus ihren Häusern wagen durfte. Jede Nacht erneuerten sich in der Stadt und Umgebung die Überfälle. Bei 400 Albanesen fielen schon in den ersten Tagen nach dem Einmarsche der Serben. Trotzdem zwang der Kommandant General Jankovic die Notabeln und Stammesführer von Prizrend mit dem Revolver in der Hand, eine Dankeskundgebung an König Peter für die "Befreiung durch das serbische Heer" zu unterschreiben. Als dann die serbischen Truppen den Vormarsch gegen Westen antraten und keine Pferde für den Transport ihrer Lasten zu beschaffen vermochten, requirierte man 200 Albanesen, denen man Lasten zu 50 und 60 Kilo auflud, um sie dann noch in der Nacht auf grundlosen schlechten Wegen sieben Stunden weit in das Gebiet der Ljuma zu treiben. Als die unglückliche Schar ganz gebrochen und in einem schrecklichen Zustande infolge der übermenschlichen Ermattung und der erlittenen Mißhandlungen an ihrem Ziele anlangte, drückte sogar der dortige serbische Kommandant über diese Art des Vorganges seine Mißbilligung aus.
Eine Frau aus Fandi, namens Dila, kam mit ihrem Sohne, einem anderen Verwandten und zwei Männern des Dorfes Gjugja nach Prizrend, um Einkäufe für die Ausstattung ihrer Tochter zu verrichten. Bevor sie Prizrend verließ, bewarb sie sich um einen Passierschein für sich und ihre Begleitung in der Kommandantur des General Jankovic, um unbelästigt die serbischen Posten passieren zu können. Sie erhielt den Paß. Als die fünf Personen in Suni, ungefähr viel Stunden von Prizrend ankamen, wurden die Leute ihres Eigentumes beraubt, die vier Männer gebunden und in eine Grube geworfen. Die Soldaten erschossen dann die Unglücklichen vom Rande der Grube aus. Die verzweifelte Mutter, die Zeugin dieser Szene war, schrie nach ihrem Sohne und als sie sah, daß er sich nicht mehr rege und getötet sei, warf sie sich vor den Soldaten in die Knie und flehte sie an, auch sie zu töten. Man band sie an einen Baum und als auf den Lärm der Schüsse Offiziere herankamen, zeigten die Soldaten ein auseinandergebrochenes Brot, das sie der Frau abgenommen und in welches sie zwei Mauserpatronen gepreßt hatten und zeigten dies als Beweis, daß die Männer in dem Brote Munition zu schmuggeln versuchten. Darauf ließen die Offiziere sie weiter gewähren. Die unglückliche Frau blieb im Angesichte der Grube, in der ihr erschossener Sohn lag, von Montag nachmittag bis Mittwoch ununterbrochen an den Baum gebunden; am Mittwoch trieb man die durch Hunger und die Kälte der Spätherbstnächte fast völlig Erschöpfte nach Prizrend zurück, wo sie Mittwoch nachts ankam. Dort sperrte man sie abermals ein und führte sie am nächsten Tage zur Kommandantur. Trotzdem General Jankovic erkennen mußte, daß eine Unschuldige vor ihm stehe, wurde die bedauernswerte Frau noch nicht freigegeben, sondern im Hause des serbischen Bischofes noch bis zum nächsten Tage gefangengesetzt. Dann erst wurde sie den Katholiken übergeben und in die Kirche gebracht, wo man die Unglückliche labte.
In Prizrend lebte der Bäcker Gioni i Prek Palit, der für die serbischen Truppen Brot zu liefern hatte. Eines Tages kam zu ihm ein Proviantunteroffizier und ließ bei ihm, da er bald darauf wiederkommen wollte, sein Gewehr hängen. Einige Soldaten, die zufällig darauf in der Bäckerei eintraten, sahen das Gewehr und nahmen den Bäcker gefangen, da er sich gegen das Waffenverbot vergangen habe. Er wurde sofort vor das Kriegsgericht geführt und erschossen.
Als der Bruder des Bäckers, Gini, von der Verhaftung hörte, lief er sofort zu dem Unteroffizier und führte diesen zur Feldgendarmerie, wo jener auch bezeugte, jenes Mausergewehr sei das seine gewesen, das er nur für kurze Zeit bei dem Bäcker gelassen; er gab auch richtig die Nummer an, die das Gewehr trage und als das seine erkennen lasse. Gini und der serbische Zeuge wurden mit Schlägen fortgejagt. Über seinen verhafteten Bruder vermochte Gini nichts zu erfahren. Nach zehn Tagen fand die unglückliche Mutter des Erschossenen, die Tag und Nacht nach ihrem Sohne suchte, den sie noch am Leben glaubte, die Leiche eine Viertelstunde außerhalb der Stadt. Sie bat darum, ihr die Leiche zu überlassen, damit sie dieser ein christliches Begräbnis zuteil werden lassen könne. Es wurde ihr verweigert. Darauf hin erschien der katholische Pfarrer vor dem Kommandanten und bat im Namen der Freiheit der Religion um die Erlaubnis, die Leichte auf dem katholischen Friedhofe zu begraben. Es wurde ihm dies verweigert und nur gestattet, die Leiche, wo sie lag, zu begraben.
Auch Offiziere beteiligten sich an den Grausamkeiten und es geschah in Prizrend, daß ein Soldat, der vergeblich um Schuhe oder Opanken bei seinem Monturoffizier bat, von einem Offizier angewiesen wurde, er solle doch dem nächsten Albanesen, an dem er gute Opanken sehe, abnehmen, was er brauche - wozu habe er denn sei Gewehr! Und der Offizier wies auf seine Opanken, die er auch so erworben habe.
* * *
In der Umgebung von Prizrend wurden drei albanesische Dörfer vollständig zerstört, dreißig Gemeindevertreter aus der Umgebung sind getötet. Man beschuldigte sie, daß sie "österreichisch gesinnt" seien. In einer dieser Gemeinden geschah es, daß Soldaten die albanesischen Frauen aus den Häusern trieben, sie zusammenbanden und in Reihe zu tanzen zwangen. Dann eröffneten sie ein Gewehrfeuer auf die Gefesselten und vergnügten sich daran, wie eines der wehrlosen Opfer nach dem anderen blutend zusammenstürzte.
Als dem General Jankovic gemeldet wurde, daß der Stamm der Ljumesen dem Durchmarsch der serbischen Truppen gegen die Adria Hindernisse zu bereiten sich anschicke, ordnete er an, mit rücksichtsloser Strenge vorzugehen. Im Gebiete von Ljuma wurden 27 Dörfer ganz zerstört und die Bevölkerung bis zu den Kindern herab getötet. Hier ereignete sich die furchtbarsten Scheußlichkeiten, die der serbische Vernichtungskrieg gegen die Albanesen kennt. Hier geschah es buchstäblich, daß Frauen und Kinder mit Stroh umwickelt und vor den Augen ihrer gefesselten Männer und Väter verbrannt wurden. Frauen, die in gesegneten Umständen waren, wurden in scheußlicher Weise zerfleischt und das Ungeborene auf Bajonette gesteckt. Mein Gewährsmann, ein hochachtbarer, durchaus zuverlässiger Mann, fügte seinem Berichte zu: "Es ist das alles nicht zu denken und doch wahr!" 400 Männer aus Ljuma, die sich freiwillig ergaben, wurden nach Prizrend gebracht und in Gruppen von 40 bis 60 täglich erschossen. Es finden hier noch täglich ähnliche Exekutionen statt. In der Umgegend von Prizrend liegen noch heute Hunderte von Leichen unbeerdigt. Auch Djakova ist fast ganz zerstört und seine Bevölkerung dezimiert.
In Tertenik wurden 60 Albanesen getötet, in Smira 32, in Ferban 20, in Ljubista 19, in Kameno Glava, das bei 50 Familien zählte, sind sämtliche Männer ausnahmslos getötet. In letzterem Orte zwang man die Männer, anzutreten, dann militärisch zu salutieren, dann wurden sie gebunden und ohne Kriegsgericht erschossen. Auch in Presevo gibt es nur wenig Überlebende.
Im Wilajet Kossovo schätzt man, ohne daß man diese Zahl als übertrieben bezeichnen dürfte, die Zahl der getöteten Albanesen auf 25.000.
* * *
Die Albanische Korrespondenz meldet am 20. März 1913: Aus verläßlicher albanischer Quelle erhalten wir folgenden Bericht aus Üsküb: In der Umgebung von Üsküb begehen serbische Truppen und Komitatschis himmelschreiende Greueltaten an der Bevölkerung der von ihnen besetzten Gebiete. In hiesigen europäischen Kreisen haben insbesondere folgende, verläßlichst festgestellte Vorfälle Entsetzen erregt: Ende Februar kam serbisches Militär in das Dorf Schaschare. Nachdem alle Männer und Knaben des Ortes entfernt worden waren, vergewaltigten die Soldaten die Frauen und Mädchen des Dorfes. Dasselbe schändliche Verfahren übten serbische Soldaten im Dorfe Letnica. Es sei besonders hervorgehoben, daß sowohl Schaschare als auch Letnica eine reinslawische und katholische Bevölkerung haben. Die namenlose Verwilderung der serbischen Truppen macht also nicht einmal vor christlichen Stammesgenossen Halt. Schaschare ist eine Ansiedlung von über hundert Familien.
Noch furchtbarer hausen die verwildeten Truppen in anderen Gegenden. In neunundzwanzig Dörfern des Kara Dag wurden 280 Gehöfte von muselmanischen Albanern niedergebrannt und alle männlichen Einwohner, die nicht rechtzeitig die Flucht ergriffen, fielen unter den Kugeln und den Bajonetten der Soldaten. Wie die Hunnen toben die Serben von Dorf zu Dorf. Die Dörfer Trstenik , Senica, Vrban, Ljubista und Giulekar waren der Schauplatz eines entsetzlichen Blutbades. 238 Männer wurden hier erbarmungslos hingeschlachtet. In Sefer wurde eine alte Frau gemeinsam mit ihrem katholischen Diener lebendig verbrannt. Das Elend der Bevölkerung ist unermeßlich. Im Dorfe Ljubista ist das Elend bis zu dem Grade gestiegen, daß muselmanische Albanerfrauen sich an überlebende sich an überlebende Mohammedaner um 400 Piaster als Eigentum und gewissermaßen als Sklavinnen verkaufen. In diesem Dorf haben die Serben einen Mann, eine alte Frau und zwei Kinder lebend verbrannt. In Giulekar wurde einer schwangeren Frau mit dem Bajonett der Bauch aufgeschlitzt und ihr die Leibesfrucht herausgerissen. In Presta erschoß eine muselmanische Frau, deren Mann man weggeführt hatte, fünf serbische Soldaten. Die Serben setzten darauf das ganze Dorf - 90 Gehöfte - in Brand und ließen es in Flammen aufgehen.
Die Serben verheeren ganze Gegenden und schlachten die Bewohner ab. Ihr Wüten richtet sich in gleicher Weise gegen Muslims und Katholiken. Die überlebende Bevölkerung befindet sich in namenlosem Elend und Verzweiflung.
In einem Bericht des Deutschen Volksblatt vom 19. Februar 1913 heißt es: "Nur wenige Dörfer und Ortschaften (der von ihnen besetzten Gegenden) sind als von den Serben gänzlich verschont zu betrachten und nur zu viele Albanesen gibt es, die den Tod der Frau und der Kinder zu rächen haben. Als nun in den Städten der Befehl ausgegeben wurde, die Waffen unverzüglich auszuliefern, waren es nur sehr, sehr wenige, die diesem Befehl Folge leisteten; die meisten verbargen die Waffen im Hause oder sie flüchteten damit, denn lieber trennt sich der Albanese von seinem ganzen Gute als von seinem Gewehr. Um nun dem Befehle Nachdruck zu geben, wurden Patrouillen in die Häuser gesendet, die eine Hausdurchsuchung vornahmen, und wehe dem, bei dem Waffen gefunden wurden. Nur einige Stunden später hatte das Kriegsgericht über ihn entschieden. Ein eklatanter Fall spielte sich in Tirana ab. Serbische Soldaten kamen zu einem dortigen Kaufmanne und nahmen allerlei Sachen. Als es zum Zahlen kam, war kein Geld vorhanden, weshalb ein Soldat dem Kaufmanne kurzerhand sein Gewehr als Pfand ließ. Später in Angst über Tat, ging der Soldat zum betreffenden Kommandanten und erstattete die Anzeige, daß ihm der Kaufmann sein Gewehr abgenommen habe. Bald darauf erschien eine Patrouille bei dem Albanesen, fand das Gewehr bei ihm, führte ich vor das Kriegsgericht und trotz seiner Beteuerungen, das Gewehr ja nur als Pfand genommen zu haben, wurde er erschossen.
Ein Albanese im Dorfe Zala nördlich von Kruja hatte einen Serben, der in seiner Hütte eingedrungen war und sich an seiner Frau vergriff, erschossen und floh. Als später die Serben an den Tatort kamen und den Täter nicht mehr vorfanden, wurden - es ist dies leider traurige Wahrheit - sämtliche Bewohner, über 100 Personen, einschließlich Weiber und Kinder, hingemordet und das Dorf angezündet."
* * *
Serbische Blutgier
Der Spezialkorrespondent des Daily Telegraph berichtet: "Alle schrecklichen Verfolgungen der Weltgeschichte sind überholt durch das entsetzliche Vorgehen der Truppen des Generals Jankovic. Während ihres Marsches durch Albanien haben die Serben nicht allein die bewaffneten Albaner verräterisch ermordet und hingerichtet; in ihrer schrecklichen Wildheit mordeten sie wehrlose Leute, Greise, Weiber, Kinder und selbst Säuglinge an den Brüsten ihrer Mütter.
Die serbischen Offiziere haben in ihrer Siegestrunkenheit die Losung ausgegeben, daß die wirksamste Art, Albanien zu pazifizieren, die völlige Ausrottung der Albaner sei. Zwischen Kumanovo und Üsküb haben sie gegen 3000 Menschen hingeschlachtet; in der Nähe von Prischtina fielen allein 5000 Albaner unter den Streichen der Serben. Sie fielen nicht in einer ehrlichen Schlacht, sondern in einer Serie schrecklicher Morde und die serbischen Soldaten haben neue Greuelmethoden erfunden, um ihre Blutgier zu stillen. In mehreren Dörfern wurden die Häuser angezündet und die unglücklichen Bewohner wie Ratten niedergeschlagen, als sie sich aus den Flammen retten wollten. Die Männer wurden vor den Augen ihrer Frauen und Kinder getötet, hierauf wurden die unglückseligen Mütter gezwungen, dem Schauspiel der Massakrierung ihrer Kinder beizuwohnen, die man buchstäblich in Stücke hieb.
Hinrichtungen waren die tägliche Unterhaltung der serbischen Soldaten. Alle Einwohner, in deren Häusern Waffen gefunden wurden, wurden hingerichtet (Bekanntlich trägt jeder Albaner Waffen. Der Herausgeber.). Man erschoß oder hängte sie auf. An einem Tag gab es bis 36 Exekutionen. Es ist bemerkenswert, daß die in Ungarn wohnenden serbischen Nationalisten über die Massakers in Albanien empört sind. Ein früherer Sekretär des serbischen Premierministers, Pasic, Herr Tomic, erzählt, daß er auf seiner Reise von Prizrend nach Ipek auf beiden Seiten der Straße nur verbrannte Dörfer gesehen hat, die dem Erdboden gleichgemacht waren.
Die Wege waren besät mit Galgen, auf welchen Körper von Albanern hingen. Die Straße von Diakowitza hatte das Aussehen eines "Boulevards der Galgen".
Sogar in Belgrad erscheinende Blätter erzählten ohne Scham von schauderhaften Greueltaten der Serben. Als das Regiment des Obersten Osbic in Prizrend einmarschierte, rief dieser seinen Leuten zu. "Tötet!" Die Belgrader Blätter erzählen, als dieser Befehl gegeben war, "warfen sich die serbischen Soldaten in die Häuser und töteten jedes Wesen, das ihnen in die Hand fiel".
Daily Telegraph berichtet dann nach einer verbürgten Schilderung eines albanischen Notablen: Wer einen Albaner den Serben denunziert, ist sicher, daß jener hingerichtet wird. Es gab Menschen, die mohammedanischen Albanern Geld schuldig waren. Sie gingen hin und denunzierten ihre Gläubiger den Serben als Verräter. Man hängte unverzüglich die unglücklichen Albaner und der Angeber fand die Mittel, Haus und Feld seines Opfers um einen lächerlichen Preis zu kaufen.
In Üsküb wurden unbewaffnete Albaner von den serbischen Offizieren einfach getötet. Wenn man nur ein Jagdmesser in einem Hause fand, wurde sein Eigentümer getötet.
In Ferisowitsch hatte der serbische Kommandant die Flüchtlinge eingeladen, zurückzukehren und die Waffen abzuliefern. Aber als das mehr als vierhundert taten, wurden sie ermordet. In ganz Ferisowitsch wurden kaum ein Dutzend mohammedanische Familien am Leben gelassen. Der Kriegsberichterstatter des Messaggero bestätigt diese Schilderung.
In Pana töteten die Serben ihre Gefangenen, in Varos und in Prischtina wurde die Bevölkerung buchstäblich dezimiert. Die serbischen Offiziere sagten selbst, daß sie auf der "Jagd" nach Albanern sind, und ein serbischer Offizier rühmte sich, an einem Tag allein mit eigener Hand neun Albaner getötet zu haben.
Ein Arzt vom "Roten Kreuz" erzählte nach derselben Quelle: Überall in Albanien haben die Serben ohne Gnade gemordet. Weder Frauen noch Kinder und Greise wurden geschont. Ich habe in Alt-Serbien jeden Tag brennende Dörfer gesehen. Bei Kratons ließ General Stefanovic Hunderte Gefangenen in zwei Glieder formieren und sie mit Maschinengewehren niederknallen. Der General Zivkovic ließ bei Sienitza 850 albanische Notable umbringen, weil sie Widerstand gezeigt hatten.
Die Albanische Korrespondenz meldet am 12. März aus Triest: Auf dem Albanerkongresse wurde auch ein Brief aus Kroja bei Durazzo verlesen, der vom 27. Februar d. J. datiert ist und in dem es u. a. heißt: Die ganzen Gebäude und die Villa Mashar-Beys und Fuad-Beys (Anmerkung: Beide nehmen am Kongresse teil) sind niedergebrannt. Ali Lam Osmanis Bruder in Vignola bei Kruja wurde von den Serben lebend bis an die Hüften in die Erde vergraben und dann niedergeschossen. Der Brief schließt mit den Worten: Wir werden uns nicht mehr sehen. Auf Wiedersehen in der anderen Welt!
Die Serben plündern!
Ahmed Djevad, der Sekretär des Comitée de Publication D. A. C. B., berichtet nach der Aussage verschiedener Augenzeugen:
"In Strumitza wurde von den Serben unerhört gestohlen und geraubt. Der Major Iwan Gribic, Kommandant des vierten Bataillons des 14. serbischen Linienregiments, expedierte allein 80 mit Möbeln und Teppichen beladene Karren nach Serbien. Alle jungen Mädchen und Frauen von Strumitza wurden geschändet und gewaltsam getauft. Der Rest der unglückseligen muselmanischen Bevölkerung stirbt vor Hunger, vor Elend, vor Krankheit ..."
Der Albanischen Korrespondenz wurde am 21. März 1913 aus Triest berichtet: Die Not in Albanien hat einen furchtbaren Höhegrad erreicht. Die serbischen Truppen, die zuerst Durazzo besetzt haben, wurden, ohne von ihrer Intendanz mit Proviant- und Futtervorräten versehen zu sein, ins Land geworfen. Sie waren daher vollkommen auf die Requisitionen angewiesen, die sie mit außerordentlicher Härte durchführten. Von allen vorhandenen Vorräten nahmen sie neun Zehntel an sich; dabei verweigerten sie die Ausfolgung von Bestätigungen über die requirierten Vorräte.
Aber nicht nur für ihren Bedarf requirierten die serbischen Truppen. Was ihnen an Lebensmittel in die Hand fiel, wurde weggenommen oder vernichtet. Alte Olivenbäume, die noch zur Zeit der venezianischen Herrschaft gepflanzt worden waren und ihre Besitzer ernährten, wurden von den Serben gefällt, trächtiges Vieh umgebracht. Kein Schaf, kein Huhn, kein Oka Mais, dessen die Serben habhaft werden konnten, blieb unberührt. Es ist von ihnen auch Raub und Plünderung in ausgedehntem Maße betrieben worden. Die Serben haben in Durazzo große Mengen von Teppichen und anderen geraubten Gütern nach Saloniki eingeschifft, von wo sie nach Belgrad befördert wurden. Sogar altertümliche Bänke aus dem Regierungsgebäude in Durazzo haben sie sich angeeignet und in ihre Beuteschiffe verladen.
Fazil Toptani Pascha, dem wir diesen Bericht zur Prüfung vorgelegt haben, erklärt: Es ist alles wahr, was dieser Bericht enthält. Aber diese Tatsachen sind nur ein geringer Bruchteil von all dem Entsetzlichen, was diese Barbaren in unserem Vaterlande an Scheußlichkeiten verbrochen haben. Sie sind mit Mord, Raub und Brand in Albanien eingebrochen und haben Verwüstungen angerichtet, von deren Entsetzlichkeit kein Mensch sich eine Vorstellung machen kann.
Derwisch Hima erklärte uns: Sagen Sie der Öffentlichkeit, daß ein großer Teil des albanischen Volkes vom Hungertod bedroht ist. Die Zeit des Frühjahrsanbaues ist da; aber das Saatkorn hat der Serbe geraubt. Selbst wenn die Albaner Saatkorn hätten, würden sie nichts anbauen. Denn das Volk sagt: Wenn etwas wachsen würde, würde es der Serbe vernichten. In solcher Angst vor den Serben leben die Leute! Massenmord.
Massenmord
Im Bukarester Adeverul vom 6. Januar 1913 berichtet ein rumänischer Arzt, Dr. Leonte, daß das, was er an Grausamkeiten von seiten der serbischen Armee erlebte, die grauenvollsten Erwartungen bei weitem übertroffen hätte. Daß Hunderte gefangengenommene Moslims hundert Kilometer weit gehetzt wurden, wäre für diese Unglücklichen noch das geringste Unheil gewesen. Wenn aber einer dieser Erbarmungswürdigen infolge Erschöpfung und aus Hunger zusammenbrach, wurde er einfach von dem nächstbesten Soldaten mit dem Bajonette niedergestochen und die Leiche liegen gelassen. Noch seien die Felder mit Leichen von hingemordeten alten und jungen Männern und Frauen sowie Kindern bedeckt. Als die serbischen Truppen in Monastir einzogen, wurden alle in den Spitälern liegenden türkischen Verwundeten getötet, um Platz für die serbischen Verwundeten zu schaffen. Die Soldaten haben gestohlen, was ihnen in die Hände fiel. Auch fremde Banken wurden beraubt. Ein bulgarischer Professor, der sich infolge eines auf den König Ferdinand ausgebrachten Toastes bei den serbischen Offizieren mißliebig machte, ist seit dem Festabend, an dem er den Toast ausbrachte, spurlos verschwunden. Dr. Leonte gibt auch sonst Darstellungen über Grausamkeiten, die jenen von Kumanovo, Prizrend usw. gleichwertig sind.
* * *
Der bekannte Kriegsberichterstatter Hermenegild Wagner berichtet aus Semlin vom 20. November 1912:
Während meines dreitägigen Aufenthaltes in Nisch konnte ich erschütternde Einzelheiten über die von serbischen Truppen begangenen Unmenschlichkeiten feststellen. Ich konstatiere, daß ich für alle Einzelheiten hochachtbare Zeugen habe.
In die Nischer Festung war eine fünfzigjährige Albanesin gebracht worden, die unter dem Verdachte stand, in Ferisovic Bomben gegen die einmarschierenden Serben geschleudert zu haben. Anstatt daß man die Beschuldigte vor ein Militärgericht gestellt hätte, übergab man das unglückliche Weib den serbischen Soldaten, die der Frau mit Kolbenschlägen den Schädel buchstäblich zertrümmerten.
Ein türkischer Mulassim, namens Abdul Kadri Bei, den man gefangen hatte, wurde in der Nischer Festung zu Tode geprügelt. Der Leichnam wies einen Bruch des Nasenbeines und eine Zerreißung der Leber auf. Man hatte das Opfer nämlich mit den Füßen zu Tode getreten.
Ein Albanese, der hier einen Fluchtversuch machte, wurde durch Bajonettstiche getötet und als man seinen Leichnam in die Totenkammer brachte, dort noch von Soldaten entsetzlich zugerichtet.
Im Spital von Nisch betrat eine Anzahl von Serben einen Raum, in dem verwundete Türken lagen. Ein Serbe rief scherzweise, auf einen schwerverwundeten Türken weisend: "Der ist es, der mich verwundet hat!" Darauf fiel die Schar Serben über den wehrlosen Verwundeten her und mißhandelte ihn mit Tritten, daß er noch unter ihren Füßen das Leben aushauchte.
Ein Arzt des "Roten Kreuzes" erzählte mir schaudernd, die Gefangenen und Verwundeten, die man in Nisch und Belgrad sehe, seien nur Paradegefangene. "Die Serben", sagte er, "geben keinen Pardon. Alle Albanesen, gleichgiltig mit oder ohne Waffen, wurden, wo man ihrer habhaft werden konnte, erbarmungslos hingeschlachtet. Weiber, Kinder, Greise ... es haben sich da unten (in Altserbien) entsetzliche Dinge ereignet. Ich weiß nicht, wie viele Dörfer von den serbischen Truppen niedergebrannt wurden. Ich habe sie täglich weithin brennen sehen ... Bei Kratovo ließ General Stefanovic Hunderte gefangene Albanesen in zwei Gliedern antreten und sie mit Maschinengewehren niederknallen. Dazu erklärte der General:
"Die Brut muß ausgerottet werden, damit Österreich seine albanesischen Lieblinge nicht mehr findet."
General Zivkovic ließ bei Sjenica 950 albanesische und türkische Notabeln niedermetzeln, nachdem zehntausend Albanesen dem Vorrücken der serbischen Truppen großen Schwierigkeiten bereitet hatten.
Von der Schlacht von Kumanovo wurden nur sehr wenig Verwundete von den Serben aufgelesen. Die Erklärung gab König Peter selbst, als er das Lazarett in Nisch besuchte. Als ein verwundeter Serbe ihm klagte, daß die Albanesen mit erbeuteten serbischen Gewehren auf Serben schossen und auch ihn verwundeten, sagte König Peter wörtlich:
"Das werden die Schweine schwer büßen!"
Serbische Augenzeugen, welche die Schlacht mitmachten, erzählten mir lachenden Mundes, wie nach dem Kampfe Tote und Verwundete, Türken und Albanesen ohne Unterschied, in große Gräber geworfen wurden. Als es dann heftig regnete, sei der Anblick des Schlachtfeldes allerdings nicht freundlich gewesen. Die seichten Massengräber der Türken waren eingesunken, Hände, Füße und Köpfe schrecklich verzerrter Leichname ragten aus der Erde heraus ...
Verwüstete Dörfer
In Üsküb erzählte ein zurückgekehrter serbischer Offizier mit der ersten Miene von Gerechtigkeit über die Niederbrennung von 80 Dörfern im Lumagebiete.
Das Deutsche Volksblatt veröffentlichte am 14. Februar einen Bericht aus Südungarn, in dem es heißt:
"Die serbische Regierung sollte sich auch endlich darüber klar sein, daß solche Dementis dazu beitragen, die Wahrheitsliebe Serbiens nur noch weniger glaubhaft erschienen zu lassen. Proben von dem Ernste solcher Kundgebungen hat man zur Zeit des Königsmordes durchkosten können. Hat doch damals die Regierung in hochoffizieller Form überhaupt geleugnet, daß König Alexander und Königin Draga von den meineidigen Offizieren ermordet worden sind, sondern daß sie sich gestritten und gegenseitig umgebracht hätten ..."
Bezüglich der albanesischen Greuel ist es eine traurige Wahrheit, daß die Schilderungen, die bisher in die Öffentlichkeit drangen, vollkommen den Tatsachen entsprechen und nur den einen Fehler haben, nicht erschöpfend genug zu sein. Zahlreiche Serben selbst bestätigen dies, oft mit großem Stolze. Ich will nur die Aussagen eines Teilnehmers an dem ersten Abschnitte des Krieges wiedergeben, der gegenwärtig in Südungarn sein Gewerbe ausübt, weil er es vorzieht. obwohl Serbe aus dem Königreiche, in der österreichischen "Unterdrückung" zu leben und der "kulturellen und religiösen Milde" seines Vaterlandes so weit als möglich aus dem Wege zu gehen. Mit sichtlichem Wohlgefallen erzählt dieser klassische Zeuge, daß serbische Soldaten ganze Rudel albanesischer Bauern erbarmungslos niedergeknallt haben, deren einziges "Verbrechen" es gewesen sei, daß man in ihren Häusern Waffen fand. Als ich mich darüber einigermaßen erstaunt zeigte, meinte mein Gewährsmann seelenruhig: "Was sollten wir unsere Zeit damit totschlagen und diese Leute in irgend eine entfernte Garnison eskortieren? So war es viel einfacher und wir waren wieder frei und konnten beruhigt trinken gehen!" Diese praktische Ansicht scheint eben Gemeingut der serbischen Militärs zu sein, denn ein Verwundeter erzählte in einem Belgrader Spitale einem Besucher unter anderem folgendes: "Die Türken haben wir in Ruhe gelassen, aber die albanesischen Hunde (!) haben wir niedergemacht, wo es möglich war." Einen weiteren Beleg bildet der Brief eines serbischen Offiziers, den auch der "Magyarorszag", dessen Balkankorrespondent der österreichische Deserteur und gewesene königlich serbische Preßleiter Iwan Iwanovic ist, veröffentlicht hat. In dem Schreiben heißt es unter anderem, er, der Offizier, habe mit eigenen Augen gesehen, wie seine Soldaten nach der Einnahme von Monastir je zehn türkische Männer, Frauen und Kinder zusammengebunden und bei lebendigem Leibe verbrannt haben. Solche und ähnliche Tatsachen kann man hier von jedem Serben hören, der vom Kriegsschauplatze zurückgekommen ist. Diese Leute haben jedenfalls die offiziellen serbischen Dementis in der auswärtigen Presse nicht gelesen ..."
* * *
Ein Albaner aus der Nähe von Scopio berichtet: "Wir sahen serbische Soldaten auf unser Dorf zukommen. Alles lief in die Häuser zurück. Ich hatte keine Furcht, wollte die Fremden sehen und ging vors Haus. Schon waren sie da. Ich gebe einem Soldaten eine kleine Münze. Da bekomme ich einen Schlag auf den Kopf und stürze zu Boden. Die Soldaten ließen mich liegen und stürmen in unser Haus. Dort erschlugen sie meine Mutter und meinen Vater. Dann zündeten sie die Häuser an und erschlugen alle Leute. Als ich mich endlich erheben konnte, stand alles in Flammen."
In Sefer, im Gebiete Gilan, legten die Serben Feuer an eine Hütte und warfen die zwei alten Inwohner - sie hatten nicht mehr flüchten können - lebend in die Glut. Einem Manne banden sie die Hände, hießen ihn gehen und schoßen ihn nieder.
Unter unterschiedlichen Angaben von Gründen wurden in diesem Monate folgende Ortschaften niedergebrannt: Limbischte, Kolisch, Terpeza und Gilektar. In den drei letztgenannten Orten wurde alles niedergemacht, auch Weiber und Kinder.
In Djakovaer Distrikte, im Dorfe Boba, wurden vier serbische Soldaten, die Frauen vergewaltigen wollten, durchgeprügelt. Das genügte. Eine Strafexpedition wurde entsandt. Boba ging in Flammen auf. Alles wurde niedergemacht. Nach getaner Arbeit stieß die Soldateska auf 70 katholischen Albanesen aus Nikoi, die im Dorfe Einkäufe besorgen wollten. Die Soldaten richteten auch unter diesen Leuten ein Blutbad an.
In Ipek raubten serbische Soldaten drei Frauen, die Montenegriner wieder raubten drei Mädchen.
Im Gebiete der Luma wurden 32 Niederlassungen niedergebrannt. Wessen immer man habhaft werden konnte, wurde getötet.
In Dibra gaben sich gleichfalls serbische Soldaten ärgsten Ausschreitungen hin. Sie raubten, was nur zum Mitnehmen war. Dann kamen neue Truppen, die 24 Dörfer in Brand steckten und alle Bewohner erschlugen. ...
In Prizrend aber wurde dem katholischen Priester verboten, Sterbenden die letzte Wegzehrung zu geben. Wer mit dem Pfarrer in Berührung tritt, kommt vor das Militärgericht.
* * *
Aus Durazzo, 8. März, wurde berichtet: Die serbischen Truppen haben folgende Dörfer niedergebrannt:
Ses, Larusk, Mnikle, Scej und Gromni. In Ses wurden in die Häuser zwanzig Frauen und Mädchen und mehrere Kinder eingeschlossen und mitverbrannt.
Die Dorfbewohner der Umgebung von Croja-Kurbino sind in die Berge geflüchtet und haben Hab und Gut zurückgelassen, um das Leben retten zu können.
* * *
Die Albanische Korrespondenz meldet am 12. März aus Triest:
Briefe aus Tirana melden, daß die serbischen Truppen in der Umgebung von Tirana neuerdings Greueltaten verübten. Die Einwohner von Kaza Tirana hatten eine Abteilung albanischer Freiwilliger beherbergt und sie mit Proviant versehen. Als diese Tatsache zur Kenntnis des serbischen Militärkommandanten gelangte, ließ dieser das Dorf von Truppenabteilungen zernieren. Hierauf wurden sämtliche Häuser der Ortschaft sowie des Gutes von Fuad Toptani Bei eingeäschert. 17 Männer kamen in den Flammen um, zehn Männer und zwei Frauen wurden hingerichtet.
Die Serben ermorden auch Christen
Die Reichspost veröffentlichte am 20. März eine Brief aus Albanien, in dem berichtet wird:
"Dem Pfarrer des Heiligtumes von Cernagora oder Setnica, Don Tommaso, haben die serbischen Soldaten alles Geld geraubt, das der Kirche gehörte, indem sie ihn mit gezücktem Bajonette zwangen, die Kasse zu öffnen, und daraus die Gelder entnahmen, die den Schatz des Wallfahrtsortes bilden.
Dem Pfarrer von Djakova drohte man mit dem Tode und rief ihm zu: "Entweder entsage dem österreichischen Protektorate oder wir brennen dir das Gehirn durch!" Doch machte der Pfarrer durch sein mutiges Auftreten ihre Drohungen zunichte.
Dem Pfarrer von Ferizovic versagen die Serben seit drei Monaten jede Freiheit in der Ausübung seines Amtes und lassen jeden einkerkern, der mit ihm redet oder zur Messe und Beicht zu ihm geht. Das gleiche versuchten sie mit den zwei Priestern von Prizrend.
Gegen die Katholiken von Janjewo (400 Familien, fast alle slawischer Nationalität) setzt man alle Hebel in Bewegung, um sie zum Übertritt zur schismatischen Kirche zu bringen.
Seit mehreren Jahrhunderten leben hier in dieser Erzdiözese etwa 8000 Katholiken, sogenannte Laraman, das heißt Verborgene, welche wegen der Verfolgung durch die Türken bisher ihren Glauben nicht offen bekennen konnten. Als nun die Serben kamen, wollten mehrere Hundert dieser Laraman sich offen als Katholiken erklären. Als dies die Vertreter der neuen Regierung erfuhren, kam der Bescheid: "Entweder Mohammedaner oder Orthodoxe, Katholiken nicht!"
In der Nähe des Heiligtums von Letnica liegt das Dorf Shashara (90 Familien, alle katholisch). Hier zogen serbische Soldaten ein, versammelten auf den Wiesen die Männer und banden sie mit Stricken; hierauf begannen sie die Häuser auszuplündern und Frauen und Mädchen in bestialischer Weise zu vergewaltigen.
Zahlreich sind die Ermordungen von albanesischen Katholiken. In Noshez z.B. wurden an einem Tage an dreißig Männer getötet, die friedlich im Dorfe weilten und kein anderes Verbrechen begingen, als daß sie sich katholische Albanesen nannten. Bei Zhuri wurden ganze Familien von katholischen Malissoren, die zum Einkaufe vom Salz, Öl, Zucker usw. nach Prizrend gekommen waren, ohne jede Schuld meuchlings auf dem Wege getötet; ebenso bei Djakova 70 andere katholische Personen aus der Piarre von Nikai. So verfolgt man die Katholiken, den einheimischen Orthodoxen geschieht nichts.
In der Umgebung von Dibra und Monastir, wie auch in Kossowo, sind zahlreiche Dörfer neuerdings vernichtet worden. Die Räubereien lassen sich nicht beschreiben. Es genüge zu erwähnen, daß man die Schafe zu Zeiten das Stück zu zwei Franken verkaufte, weil man nicht wußte, wo man mit den von Serben und Montenegrinern den Albanesen geraubten Schafen hin sollte.
Man will uns nun auch verwehren, daß wir albanesisch reden. Bereits wurden einige Schulen geschlossen, wo albanesisch unterrichtet wurde. "
Der Brief schließt mit den Worten: "Möge sich Gott unser erbarmen und Europa uns zu Hilfe kommen, oder wir gehen zugrunde!"
* * *
In ihrer Nummer vom 21. März berichtet die Neue Freie Presse:
"Wie uns aus informierten Kreisen mitgeteilt wird, findet, neueren Nachrichten zufolge, die Verfolgung von Katholiken und Mohammedanern ebenso wie im Bezirke von Djakova auch in Bezirke Dibra statt. Täglich geschehen zahlreiche Morde. Die Bevölkerung flüchtet massenhaft unter Zurücklassung von Hab und Gut. Die Verfolgung richtet sich nicht nur gegen Albanesen, sondern auch gegen katholische und mohammedanische Slawen."
Ein abgeschlachteter Priester
Die Neue Freie Presse meldet unterm 20. März:
Am 7. März vereinigte sich in und um Djakova herum die Soldateska mit fanatischen orthodoxen Geistlichen, um die Bevölkerung gewaltsam zum Übertritte vom katholischen Glauben zum orthodoxen zu zwingen.
Etwa 300 Personen, Männer, Frauen und Kinder, unter ihnen Pater Angelus Palio, wurden mit Stricken gefesselt und unter Todesdrohungen zum Übertritte aufgefordert.
Ein orthodoxer Priester zeigte auf die Soldaten, die mit ihren Gewehren bereitstanden, und sagte:
"Entweder ihr unterschreibt, daß ihr hiermit zu unserem einzig wahren Glauben übergetreten seid oder diese militärischen Gottesstreiter werden eure Seelen in die Hölle befördern."
Daraufhin unterzeichneten die Gefangenen den Bogen, auf dem die Übertrittserklärung zur orthodoxen Religion vorgeschrieben war.
Als letzter kam Pater Angelus an die Reihe. Und er war der einzige, der die Stärke besaß, sich ruhig und würdevoll zu weigern, seinen Glauben zu verlassen.
Als Pater Angelus auf dreimalige Aufforderung und trotz des Flehens der zwangsweise übergetretenen Katholiken bei seiner Weigerung beharrte, spielte sich eine entsetzliche Szene ab, die man im zwanzigsten Jahrhundert in Europa nie und nimmer für möglich gehalten hätte.
Auf einen Wink der orthodoxen Priester fielen die Soldaten über den Franziskaner her, rissen ihm das geistliche Gewand vom Körper und begannen mit den Gewehrkolben auf ihn einzuschlagen.
Pater Angelus stürzte mit mehreren Knochen- und Rippenbrüchen zu Boden, die orthodoxen Geistlichen geboten den Soldaten Einhalt und fragten den Schwerverletzten, ob er nun übertreten wolle.
Und abermals schüttelte er das Haupt und sagte ruhig: "Nein, ich verlasse meinen Glauben nicht, und breche nicht mein Gelübde."
Pater Angelus erhielt nun wieder zahllose Kolbenschläge, bis schließlich ein Soldat ihm mit einem Bajonettstich die Lunge durchbohrte und so dem Leben des Unglücklichen ein Ende bereitete.
Ein serbischer Blutsbefehl
An die Ortsvorstände des Kreises Kroja in Westalbanien ist ein Erlaß herausgegeben worden, in dem es u. a. heißt:
"Wenn in Hinkunft irgend ein Anfall sich ereignet oder die Tötung selbst nur eines serbischen Soldaten in der Stadt, in einer Ortschaft oder in deren Nähe (!) sich ereignet, wird der Ort niedergebrannt und zerstört und sämtliche Männer von 15 Jahren aufwärts verfallen dem Bajonette."
Dieser Befehl ist unterschrieben: Kroja, am 5. Jänner 1913. Der Kommandant: A. Petrovic, Hauptmann I. Klasse.
Kroja ist als Geburtsort des Nationalhelden Skanderbeg, dessen Burg noch heute in dieser Stadt steht, für die Albaner ein geheiligter Ort!
Serbische Stimmen
Das Deutsche Volksblatt vom 8. Februar schreibt:
"Der serbische Minister für Kultus und Unterricht Ljuba Jovanovic veröffentlicht in einem slawischen Blatte eine Erklärung, in welcher er unter anderem betont: Die Mohammedaner werden bezüglich ihrer staatsbürgerlichen Rechte selbstverständlich allen anderen gleichgestellt sein. Was ihre religiösen Angelegenheiten betrifft, so wird das Vakuf-(Kirchen-)Vermögen in ihrer Verwaltung bleiben und ihre Klöster so geachtet werden, wie die christlichen. Die Muselmanen haben sich, ausgenommen die regulären Truppen, der serbischen Okkupation nicht widersetzt und ist ihnen infolgedessen seitens der serbischen Truppen kein Leid zugefügt worden. Die Albanesen aber haben sich der serbischen Okkupation widersetzt und oft sogar auf Soldaten geschossen, nachdem sie sich bereits ergeben hatten, und dies nicht nur im Freien, sondern auch aus den Häusern der besetzten Orte. Daher ist es zu dem gekommen, was überall und stets geschieht, wo Nichtkombattanten mit einer siegreichen Armee in Konflikt geraten. (Das heißt, zur Niedermetzlung der Albanesen.)
* * *
Das Belgrader Blatt Piemont, das als Sprachrohr radikaler Militärkreise gilt, befaßt sich in seiner Nummer vom 20. März mit der Frage von Skutari und erklärt, Skutari müsse an Montenegro fallen. "Sollte dies aber nicht möglich sein," sagt das Blatt, "dann muß Skutari dem Erdboden gleich gemacht werden."
Serbische Offiziere rühmen sich ihrer Schandtaten
Der Albanischen Korrespondenz wird aus Durazzo berichtet: Ungeheuer sind die Greueltaten, welche die Serben in Albanien verübt haben. Serbische Offiziere rühmen sich ihrer ganz offen. Insbesondere in Kossowo haben die serbischen Truppen entsetzlich gehaust. Ein serbischer Offizier erzählte hier: Die Weiber hatten ihren Schmuck meist versteckt und wollten nichts davon hergeben. Wir haben in solchen Fällen eine Person aus dem Hause erschossen und sofort war der ganze Schmuck da. Besonders furchtbar haben die Serben im Ljumagebiete gehaust. Männer wurden lebendig verbrannt, Greise, Frauen und Kinder ermordet. In Kroja, dem Geburtsorte Skanderbegs, wurde eine Anzahl von Männern und Frauen einfach füsiliert, eine Menge Häuser niedergebrannt. Der serbische Kommandant, Hauptmann Petrovic, publizierte einen Ukas, in dem er diese Schandtaten ganz offiziell ankündigte. In Tirana wurden mehrere Albaner zu Prügelstrafen verurteilt. Serbische Soldaten hieben so lange auf die Unglücklichen los, bis diese tot waren. In Kawaja und Elbassan wurden ebenfalls Leute von den Soldaten offiziell totgeprügelt. Ein bekannter, anständiger, wohlhabender Mann, der Sohn eines türkischen Obersten, wurde in Durazzo erschossen. Nachher publizierte der serbische Kommandant durch Maueranschlag ein Urteil, das den Erschossenen des Diebstahls bezichtigt und ihn zum Tode verurteilt. Die Serben zerstören katholische Kirchen; sie sagen, das seien österreichische Bauten, die man vom Erdboden wegfegen müsse. Serbische Soldaten und Offiziere belästigen bei Tag und bei Nacht die Bevölkerung.
Unlängst wurde ein serbischer Soldat ermordet aufgefunden. Sofort ließ der serbische Kommandant fünf an dem Morde unschuldige Albaner gefangen nehmen und erschießen.
Ein Blutbad vor Skutari
Der Albanischen Korrespondenz wird aus Podgoritza berichtet: Nach der Schlacht von Brdica, die für die Serben mit einer so verlustreichen Niederlage geendet hat, warfen sich die serbischen Truppen auf ihrem Rückzuge in das Dorf Barbalushi. Die erschreckten Bewohner gingen den Serben mit Kruzifixen in den Händen entgegen und flehten um Gnade. Aber das half nichts. Die verwildeten Truppen warfen sich auf die wehrlosen Dorfbewohner und stachen viele Männer, Frauen, Greise und Kinder nieder. Bei einem achtjährigen Kinde, das die Unmenschen zerfleischt hatten, wurden nicht weniger als sechs Bajonettstiche konstatiert.
Die serbischen Dementis
Die serbische Regierung hat in der letzten Zeit auf die meisten Berichte über serbische Greueltaten mit Dementis geantwortet. Diese offiziellen Ableugnungen erfolgten zwar in jedem Fall sehr prompt: aber sie trugen allzuoffen den Stempel der Unstichhältigkeit. Denn mit der bloßen Behauptung, daß die vorgebrachten Beschuldigungen unwahr seien, können detaillierte Anklagen so schwerer Art nicht aus der Welt geschafft werden.
Die vorliegende, noch lange nicht erschöpfende Auslese von Berichten aus verschiedenerlei, nicht nur österreichischen, sondern auch italienischen, deutschen, dänischen, französischen und russischen Quellen werden vor dem Gerichte der Weltgeschichte wohl schwerer ins Gewicht fallen, als alle Dementis des königlich serbischen Preßbureaus.
* * *
In einem Dementi vom 8. Februar erklärt das serbische Preßbureau, daß "solche Greueltaten, wie sie angeblich von der serbischen Armee ausgeführt worden sein sollen, heutzutage in einem Volke, das von Grund aus religiös und tolerant ist, einfach unmöglich sind." Darauf muß erwidert werden: Einer Armee, deren Offiziere ihren König und ihre Königin nächtlich überfallen, ermordet, ihre Leichname mit achtundfünfzig Säbelhieben zerfetzt und zum Fenster hinausgeworfen haben, können sehr wohl derartige Greueltaten zugemutet werden, umsomehr, als das Haupt der Urheber jenes Blutbades im Konak zu Belgrad, Oberst Popovic, einer der Führer des serbischen Einfalles in Albanien war und gegenwärtig Kommandant der serbischen Besatzung von Durazzo ist.
[Leo Freundlich: Albaniens Golgatha - Anklageakten gegen die Vernichter des Albanervolkes. Gesammelt und herausgegeben von Leo Freundlich (Wien: Josef Roller, 1913) 32 S.]
