Njëmbëdhjetë është numri i fituesve të çmimit Nobel për Letërsinë në gjuhën spanjolle, puna e të cilit i shpërblen, por gjithashtu njeh dhe lavdëron botën hispanike të bashkuar nga e njëjta gjuhë, e folur nga gati 500 milionë vendas; më shumë se 20 janë duke e studiuar atë tani.
Mes tyre ka emra nga Spanja, Meksika, Kolumbia, Kili, Guatemala dhe Peruja të cilët me poezitë, romanet, dramat dhe esetë e tyre kanë fituar çmimin më prestigjioz në botë të themeluar në vitin 1901 në Suedi.
Këtu kujtojmë autorët hispanikë amerikanë të vlerësuar me një çmim kaq të lartë.
Lista e autorëve hispanikë amerikanë
Gabriela Mistral (Kili) – 1945
Fituesja e parë hispanike e Çmimit Nobel për Letërsinë ishte një grua; dhe deri më sot e vetmja. Gabriela Mistral (1889-1957) ishte poete, mësuese dhe bashkëpunoi në mënyrë aktive në përmirësimin e arsimit, për të cilin udhëtoi shumë mes Amerikës dhe Evropës për këtë detyrë. Në vitin 1953 ajo u emërua konsull në Nju Jork dhe delegate në Asamblenë e Përgjithshme të Kombeve të Bashkuara. Stili i tij ndodhet mes postmodernizmit dhe avangardës; Disa nga titujt e tij më të rëndësishëm janë Shkretimi (1922) y Tala (1938).
''Për poezinë e tij lirike, e cila, e frymëzuar nga emocione të fuqishme, e ka bërë emrin e tij simbol të aspiratave idealiste të gjithë botës latino-amerikane."
- Një libër i rekomanduar: botimi përkujtimor i Gabriela Mistral, një vepër antologjike në vargje dhe prozë e prodhuar nga Akademia Mbretërore Spanjolle (RAE) dhe Shoqata e Akademive të Gjuhës Spanjolle (ASALE).
Miguel Angel Asturias (Guatemala) – 1967
Miguel Ángel Asturias (1899-1974) bën një sintezë të surrealizmit dhe realizmit magjik të bukurisë së madhe në veprën e tij.. Ideologjia e tij e majtë dhe folklori parahispanik ishin dy tipare karakteristike të veprës së tij. Ai është poeti më ndërkombëtar nga Guatemala, megjithëse do të vdiste në mërgim në Madrid. Disa nga tregimet e tij më të mira janë Zoti President (1946) y Burra misri (1949).
"Për arritjet e tij të gjalla letrare, të rrënjosura fort në tiparet dhe traditat kombëtare të popujve autoktonë të Amerikës Latine."
- Një libër i rekomanduar: Zoti President Ka edhe botimin e vet përkujtimor. Kjo është një protestë kundër qeverive të zakonshme totalitare në Amerikën Latine. Romani është frymëzuar nga diktatori guatemalan Manuel Estrada Cabrera.
Pablo Neruda (Kili) – 1971
Poezia e Pablo Nerudës (1904-1973) është pjesërisht politike, pjesërisht e shënuar nga mizoria e luftës. dhe rrënimi që lë pas saj, me njerëz të plagosur nga armët, shtypja dhe frika. Por është edhe dashuria, një poezi që vërshon me pasion dhe butësi. Ai ka qenë i lidhur me brezin e 27-të dhe vepra e tij është gjithashtu një trashëgimi e postmodernizmit dhe avangardës. Vepra e tij poetike është shumë gjëra në të njëjtën kohë, nuk është aspak e huaj, dhe pije nga përvoja personale dhe e kontekstualizuar për kohën në të cilën jetoi poeti. të ideologjisë komuniste, jeta e tij ishte e përkushtuar për çështje politike, ai ishte senator dhe u bë kandidat për presidencën e Kilit.
jithashtu, ai bëri një jetë intensive si udhëtar për shkak të veprimtarisë së tij diplomatike. Zhgënjimi i tij për vrasjen e mikut të tij të mirë García Lorca e bëri atë të luftonte në anën republikane në luftën civile., duke krijuar kështu veprën e tij Spanja në zemër. Të tjera nga veprat e tij më të rëndësishme janë Njëzet poezi dashurie dhe një këngë e dëshpëruar, Gjenerali këndonapo kujtimet tuaja E pranoj se kam jetuar. Pablo Neruda do të vdiste në Santiago, me dhimbjen kur shihte ardhjen në pushtet të Pinochet-it nëpërmjet një grushti shteti dhe vrasjes së Salvador Allendes.
"Për një poezi që me veprimin e një force elementare i jep jetë fatit dhe ëndrrave të një kontinenti."
- Një libër i rekomanduar: Njëzet poezi dashurie dhe një këngë e dëshpëruar është një libër që mbledh veprën e mëvonshme poetike të autorit. Ai e shkroi atë në rininë e tij, por është një pararendës i asaj që do të përfundojë të jetë vepra e Nerudës. Ndoshta për këtë arsye është një shembull dhe një nga përmbledhjet e tij më të njohura me poezi. Është një punë pasionante dhe emocionuese me mostra postmoderniste dhe avangarde.
Gabriel Garcia Marquez (Kolumbi) – 1982
Narratori i lartësuar, Gabriel García Márquez (1927-2014) jep një shenjë dalluese të realizmit magjik hispano-amerikan. Vepra e tij ka një karakter të pagabueshëm dhe trajton veçanërisht temat e vetmisë dhe dhunës. Përveç Njëqind vjet vetmi, bie në sy Plehra, Koloneli nuk ka kush t’i shkruaj o Një kronikë e një vdekjeje të parathënë.
I lindur në komunën e Aracataca-s, ai njihej me pseudonimin Gabo, Gabito për rrethin e tij më të ngushtë. Ndikimi i gjyshërve të tij nga nëna dhe njerëzve të tij do të kushtëzonte punën dhe imagjinatën e tij krijuese.; ka shumë Aracataca në Macondo de Njëqind vjet vetmi. Ai ia kushtoi jetën fjalës përmes gazetarisë dhe shkrimit.
Nga ana tjetër, qëndrimi i tij i majtë politik ishte i njohur dhe u miqësua me Fidel Kastron. Në Kubë ai themeloi shkollën e famshme të filmit San Antonio de los Baños; në fakt ai ka marrë pjesë në shkrimin e skenarit Gjeli i artë, së bashku me Carlos Fuentes. Ai gjithashtu udhëtoi nëpër disa vende evropiane dhe amerikane derisa u vendos në Meksikë, ku vdiq.
''Për romanet dhe tregimet e tij të shkurtra, në të cilat fantastika dhe realja kombinohen në një botë të përbërë nga imagjinata, duke pasqyruar jetën dhe konfliktet e një kontinenti.''
- Një libër i rekomanduar: Njëqind vjet vetmi ata thonë se është transmetimi i përsosur; Ajo ka një ndjenjë rrethore të jetës që kombinon parimet parahispanike me miscegjenimin e Amerikës Latine. Në familjen Buendía ne dëshmojmë lindjen e botës dhe zhdukjen e saj, si rindërtohen njerëzit dhe si përfaqësohet ekzistenca e gjithë njerëzimit në këto personazhe. Një klasik i domosdoshëm.
Octavio Paz (Meksikë) – 1990
Octavio Paz (1914-1998) është i njohur kryesisht për poezinë dhe shkrimin e tij eseistik.. Ai kishte një vokacion të qartë letrar dhe bashkëpunoi aktivisht në revista, duke botuar poezitë e tij të para në moshën shtatëmbëdhjetë vjeçare. Republika spanjolle dhe intelektualët e saj e shënuan punën e tij, veçanërisht për shkak të udhëtimit që bëri gjatë viteve të luftës civile spanjolle. Aty u takua, ndër të tjera, edhe kilianin Pablo Neruda.
Ai punon si diplomat dhe në Evropë do të ndikohet edhe nga poetë të surrealizmit. Megjithatë, puna e tij është mjaft e ndryshme, veçoria e meksikanëve bie në sy dhe një predikim për të shpjeguar karakteristikat, zakonet, traditat dhe mënyrën e të qenit të tyre, relevante në këtë drejtim është Labirinti i vetmisë. Në vitin 1981 ai mori gjithashtu Çmimi Cervantes. Ndër veprat e tij më të shquara janë Labirinti i vetmisë, Shqiponjë apo diell? y Harku dhe liria.
"Për shkrime pasionante me horizonte të gjera, të karakterizuara nga inteligjenca shqisore dhe integriteti humanist."
- Një libër i rekomanduar: Labirinti i vetmisë, ku autori detajon shoqërinë meksikane, origjinën e saj si një popull parahispanik, ndikimin spanjoll dhe shenjën dhe pasojat e saj në Meksikën e sotme.
Mario Vargas Llosa (Peru) – 2010
I lindur në vitin 1936, Mario Vargas Llosa konsiderohet i mbijetuari i fundit bum Amerikano Latine. Ajo gjithashtu ka Çmimi Cervantes dhe PPrinci i Asturias, dhe zë shkronjën L në Akademinë Mbretërore Spanjolle (RAE) që nga viti 1996. Ai ka krijuar një karrierë të rëndësishme gazetareske, në të njëjtën kohë që është vendosur si shkrimtar. Ai ka zhvilluar tregime të shkurtra, novela, ese dhe drama. Veprat e tij të famshme janë Qyteti dhe Qentë, Bisedë në katedrale y Festa e dhisë.
Fëmijërinë e tij e kaloi mes Bolivisë dhe Perusë. Ndërsa ishte ende adoleshent, ai shkroi një dramë që u shfaq në Lima. Ai studioi Letra dhe Drejtësi dhe më pas filloi punën e tij gazetareske. Në vitin 1958 ai mbërriti në Madrid me një bursë dhe u bë Doktor i Filozofisë dhe Letrave.. Ai do të jetojë në vende të ndryshme të Evropës, përfshirë Spanjën, dhe në Londër do të japë mësim si profesor i letërsisë. Ai gjithashtu bashkëpunoi në punën e përkthimit me Julio Cortázar për UNESCO-n. Në vitin 1993 ai mori nënshtetësinë spanjolle, por gjithashtu ruan peruanen.
"Për hartën e tij të strukturave të pushtetit dhe imazhet e tij të mprehta të rezistencës, rebelimit dhe disfatës individuale."
- Një libër i rekomanduar: Qyteti dhe Qentë. Është romani i tij i parë, një libër i mprehtë për edukimin ushtarak në rini dhe ndikimin e tij në maskulinitetin. Ky roman është transcendental sepse do të shënojë një fillim dhe një fund të romanit bashkëkohor latino-amerikan.
