Mrekullitë e fjalës apo Fatmir Terziu ndryshe!!!!

GRYKËS


Romani i Fatmir Terziut flet me një gjuhë të pacekur më parë. Trajton një temë që i përket njeriut, atij njeriu që transformon dhe transformohet, duke sfiduar çdo gjë në ecjen dhe ngecjen e tij. Është një njeri që i prek të gjitha strukturat, por duke qenë në lëvizje tipike dhe metafizike.





Price:$16.83

KRITIKA NDRYSHE: -Vëzhgim në brendësi të prozës e poezisë shqiptare- Pjesa e Dytë

Price:$48.08

Duke përdorur me profesionalizëm lentet e strukturave konceptuale më të përpunuara mbi modernizmin dhe pasmodernizmin, Terziu zbulon edhe lidhjet e qenësishme të arritjeve më të vyera të tregimtarisë shqiptare të ditëve tona jo vetëm me rrjedhat përkatëse të modernitetit, por edhe me nektarin e papërsëritshëm të gurrës rrëfimtare të krijimtarisë folklorike të shqiptarëve. I çliruar nga ankthet e paragjykimeve ideologjike dhe si një “gjeolog” i sprovuar Fatmir Terziu gjurmon mineralin e vërtetë artistik, jo vetëm në dritën e diellit e në regëtimet e hënës, por edhe në terrin e natës. Si të thuash, ai është i pajisur me busullën teorike që e orienton drejt mineralit artistik të çdo kohe dhe kudo që të ndodhet. (Prof. Dr. Zyhdi DERVISHI)

POEZIA, ‘HARAÇI’ TJETËR PËR KOHËRAT

	$8.41

Iliriana s’ndjek asnjë modë: në vitet e shumta të krijimtarisë së saj poetike mbeti gjithnjë vetvetja. Mund të perifrazoj këtu një nga poezitë e saj: ”Jam e mbetem Ofeli”, domethënë një qenie fine dhe e ndjeshme. Iliriana s’e përkuli poezinë e vet ndaj rregullave të hekurta të “realizmit socialist”, nuk iu tremb shprehjes së sinqertë të ndjenjave të veta, të kontrolluara rreptësisht në atmosferën e diktaturës.
Klara Kodra

Një sy pas në letërsinë për fëmijë

$32.87

Në krijimtarinë letrare shqipe të letërsisë për fëmijë, mund të thuhet se vitet 1978-1979-të kanë qenë vite ku kjo risi e krijimtarisë aktivizoi një numër të konsiderueshëm autorësh. Vetëm nga Shtëpia Botuese “Naim Frashëri” në vitin 1978 në letërsinë artistike shqipe, u përfshinë autorë si L. Arapi me “Pse Petriti mbeti prapa?”, B. Bajraktari me “Një përrrallë për motrën e vogël të Mikenit”, M. Bala me “Boçëzat e bardha”, B. Balliçi me “Moj e vogla, moj e mira”, A. Bishqemi me “Drugdhendësi i vogël” dhe “Fidani i dardhës”, P. Bjedi me “Kantieri në festë”, G. Bushaka me “Çufoja dhe bubi kaçurrel”, Xh. Bushati me “Hyni në çadrën time”, F. Cakaj me “Jam bir i poppullit tim”, H. Ceka me “Gëzim i motrave”, F. Çakërri me “Ç’u bë bora”, S. Çakshiri me “Në pyll buzë rrjedhës”, M. Çullhaj me “Fitorja e milingonave”, B. Dedja me “Republikën Popullore Socialiste mbrojmë”, V. Dilo me “Bekçiu i fshatit” dhe O. Grillo me “Ai që mundi perandorin”.

	$20.42

Eagles' Voices

A WINDOW INTO ALBANIAN POETRY The point has previously been made in many academic studies that media and poetry are recognised as the salient aspect of culture and, of course, the culture is a significant aspect of identity. From my point of view and from my long experience in Albanian media I found that identity could also be seen to be constructed through social interactions and political and cultural interests (and therefore is classless and shifting), rather than being a fixed entity. For example, in considering the involvers within media and poetry, the following questions need to be addressed: 1. Who are they? 2. How do they see themselves? 3. How do they see each other? 4. Are there any discrepancies between how they perceive themselves and how they are perceived by another party or other parties in the interaction? With these authors I have tried to identify the importance of knowledge as the window for Albanian poetry.

THE SCRIPT: THE SIMPLE AND COMPLICATED

$42.21

The scriptwriting and script-composition are the two most important aspects that you have to bear in mind before you start thinking about producing a film or documentary.

DJALLI I ARGADASIT

$4.01

ESHTE KOHA QE KUJTOHET, POR ESHTE EDHE KOHA QE DUHET HARRUAR. TREGIMI EDHE PSE IMAGJINAR RREKET MES KETIJ ITINERARI KOHE.

KROKAMAT

$16.59

"Krokamat” është akoma më ndryshe. I shkruar rjedhshëm, me gjuhë të pasur, i saktë në sintaksë, i kompozuar mjeshtërisht dhe rrëmbyes deri në rrjeshtin e fundit, aq sa kur e mbarova kisha dëshirë t’a lexoj sërish. Unë mendoj se pikërisht këtë duhet të ket arti: kur dëgjon një këngë, të kesh më shumë dëshirë për ta dëgjuar sërish kur ajo mbaron; kur lexon një libër, të kesh një dëshirë të fortë për t'iu rikthyer sapo ke mbaruar faqen e fundit, rreshtin e fundit. Jo shume tregime e arrijnë këtë, jo shumë libra. Aq më tepër tani që unë jam në një moshë të tillë, kur kam lexuar aq shumë, dhe habia nga një tekst letrar sa vjen e bëhet më e rrallë. U gëzova aq shumë që lexova një tregim kaq befasues e tronditës." Lazer Stani, Prill 2007

MOS HESHT

$2.00

HESHTJA TE MERR KOHEN THOTE VOLTERI, POR A DUHET HESHTUR? ZBULO ME TE FSHEHTEN E FJALES POETIKE.

KADARE DHE KULTURA E KUJTESES

$57.64

Në fillim duhet të sqarohet së paku shkurtimisht se çfarë përcakton një njeri të quhet disident, apo kush mund të jetë një i tillë. Sipas përcaktimit filozofik të këtij termi fjala “Disident” mer kuptime të ndryshme në sisteme të ndryshme shoqërore dhe politike.

ECJE NE QELQ

$2.00

PERFYTYRIMI MAGJIK I DUKURISE DHE MENTALITETI FIZIK I GJERAVE NE ECJEN IMAGJINARE. VARGU TEJKOMPENSON KETE IMAGJINATE. ZBULOJE!

TEARING UP THE PAST

$25,30

My childhood memories sometimes are like a flash. It is like a dream when inspiration comes around and around without thinking and concentration.

WRITING THE DOCUMENTARY WITH STUDENT'S EXPERIENCE

$26.59

Parametric Narration in Norman Wisdom's Films

$79.33

The greater part of documentary-writing and documentary-making, whether for public view, television or films, is technique. It is a craft and lends itself to the apprenticeship system of teaching, where the apprentice works with the journeyman and acquires over the months or even the years the skills of his trade. In this writing, I throwing open my workshop to writers and others interested in the craft and giving them an opportunity of working with me through one particular job; the development and writing of a 15-20 minute documentary.

This study presents a parametric narration in Norman Wisdom’s films, which are very much in keeping with the Wisdom tradition. They are the physical comedies of his variety training ground, with the excellent narration. Wisdom's films were some of the most profitable in the Rank roster and were “commercially successful” (Murphy; 1997:247). Their success “lay in incorporating acrobatic physical comedy within a plausible narrative framework” (Dacre; 1997:204). The films are not known for the producer or director, they are not known for the studio where they were made, but they are known all over the world for being Wisdom’s films. According to Landy, Wisdom’s films are “built around his persona” (Landy; 1991: 361).

RREFENJAT E XHA AVRAMIT

$31.36

Xha Avrami, nuk ishte aq i vjetër në moshë sa të quhej "xhaxha". Por në fakt i madh e i vogël në atë qytet e quante të tillë, xhaxha Avramin, dhe siç thoshin shpesh për të, ata e thonin me gjithë zemër këtë "titull pleqërie", se kishin respekt për të dhe për më tepër sepse fjala e tij ishte e mençur. Atij i dëgjohej dhe i pëlqehej fjala gjithmonë, ndaj ai u bë tregimtari më popullor më pas, jo vetëm në atë qytet, por edhe në tërë vendin. Madje i kaloi edhe kufijtë. Shpeshherë tregimet dhe thëniet e tij i ngatërronin me ato të Nastradinit, por në fakt gjuha dhe logjika e xha Avramit ishte ndonjëherë e tillë, saqë jo më kot quhej "si thikë me dy presa". Kështu rrëfenjat e tij ishin ndryshe.

KRITIKA LETRARE DHE "SFIDAT": MEDIA E RE DHE KRIJIMTARIA SHQIPTARE

	$105.85

... Një vizitë mendore në kompleksin linguistik të Archerit nuk mjafton të krekoset në hapjen dhe mbylljen e kapakut të fundit. Natyrshëm një libër i tillë, duhet hapur me kujdes disa herë në një veprim estetik që nis me kapakun e tij të parë dhe me një veprim po aq estetik që natyrshëm kupton atë që ky libër duhet ‘përkëdhelur’ e mbajtur miqësisht, ndoshta aq sa “Lufta dhe Paqja”, (War and Peace) “I zoti i Unazave” (The Lord of the Rings) apo edhe dhjetë librat e tjerë që figurojnë si më të lexuarit dhe më të vlerësuarit në skenën letrare botërore...

KOHËBOTA

$12.40

TERZIU, POET I KOHËS MODERNE, NJË LORKA I VËRTETË Në kufijtë e tyre operohen fjalët e tepërta. Largimi në kohë për të lexuar veprën tënde, është i nevojshëm. Më mirë pak e saktë. Parfumi më i mirë ndodhet në shishe të vogla. Në çdo krijim, sidomos në poezi, njeriu i bën pyetjen vetes: ç’gjë të re, të pathënë i lashë këtu njeriut, poetit të kohës moderne! E tepërta në art hiqet lehtë e pa dhimbje, si prerja e thonjve. Po nuk je me mendimin tim të çiltër, merr vetëm sinqeritetin e njeriut që të do të mirën e artit të gjatë. Agim Shehu

Përgatiti:Flori Bruqi

GRYKËS TË KOHËS DERI TE OPTIMIZMI PËR NDRYSHIME

Nga Bilall Maliqi

Vështrim kritik

(Fatmir Terziu “Grykës” (roman), Sh. B. “Lulu” USA 2010, faqe, 163).

Të shkruash një vepër letrare nuk është e lehtë. Ti prekësh gati të gjitha zhanret letrare përsëri nuk është e lehtë, por kërkohet punë, mund dhe përgjegjësi sidomos në zhanrin e kritikës letrare, por edhe të shkruarit e ndonjë vepre e cila do të rrugëton dorë më dorë nëpër shtresa të ndryshme lexuesish dhe natyrisht pastaj të pritësh përplasje mendimesh për vlerën e kësaj apo asaj vepre të këtij apo atij autori. Deri tani ka pasur rastin lexuesi të njihet me shkrimtarin, studiuesin dhe kritikun e mirëfilltë z. Fatmir Terziu përmes botimeve të tij të çdo fushe e që është treguar i suksesshëm. Këto që i thashë më lartë studiuesi i njohur Fatmir Terziu i posedon me efikasitet të plotë sa i përket punës së tij krijuese të çfarëdo zhanri qofshin ato. Para disa ditësh përmes botës së internetit m’u bë e mundshme ta lexoj romanin e tij më të ri të titulluar “Grykës”, botuar nga Sh.b. “Lulu” USA, botim autori, 2010. Fillova me kënaqësi ta lexojë këtë roman dhe të shoh çfarë motivi fshihet brenda kopertinave të këtij libri, si është ndërtuar skeleti i romanit, futja në lojë e personazheve dhe jetësimi i tyre sa më efikas.

“Grykës”

Romani “Grykës” është libër bashkëkohor interesant për lexim i shkruar me kujdes të veçantë me përgjegjësi dhe me një art të avancuar krijues të autorit. Libri shoqërohet me temë interesante e cila është shkruar në kohë e situata të caktuara të cilat autori i ka ndërtuar në funksion të shtjellimit sa më efikas të temës së shtrirë gjithandej romanit. Romani si i tillë mbështetet mirë në ndërtimin e efektshëm të mbarvajtjes së temës së sajuar e që autori është munduar në mënyrë sa më të thuktë me një gjuhë të rrjedhshme për çdo shtresë të shoqërisë, të forcuar bukur mirë edhe me shtjellimin e temës të cilën autori e ka përzgjedhur për t’ia servuar lexuesve.Personazhet në libër paraqiten në situata dhe momente të ndryshme. Rregullimi dhe futja në punë e personazheve nga autori është bërë aq bukur sa secili lexues do të bindet se me të vërtetë autori është mjeshtër i vërtetë i ndërtimit të romanit me të gjitha karakteristikat dhe kërkesat elementare që i kërkon një roman bashkëkohor e këto i gjejmë këtu në këtë roman interesant dhe tërheqës për lexim.

Romani që po e shtjellojmë tek lexuesit përçon një realitet të vërtetë dhe një objektivitet të periudhës post komuniste në të cilën mbështillet vendi ynë, ku autori u mundua në këtë roman gjithnjë përmes mesazhit drejtuar lexuesve në përgjithësi të pasqyroj situatën e pëgjithshme e që lexuesi të nxjerrë atë të vërtetën lidhur me “sëmundjet” që e kanë kapluar vendin tonë duke përfshirë këtu korrupsionin, prostitucionin dhe çdo ves negativ të shoqërisë sonë e që për fat të keq ende nuk po çrrënjoset as korrupsioni, as këto vese negative të cilat ia humbin imazhin kësaj shoqërie dhe vendit në përgjithësi.

Portreti Monda Huta

U mor vesh më lart se romani në fjalë ka bërthamën e tij e cila është ndërtuar në atë mënyrë që të del para lexuesve konkluzioni se njerëzimi i shoqërisë sonë është futur në gjendje amorale, korrupsioni, degjenerimi , pasiguria shpirtërore etj., e që mjaft mirë është pasqyruar në këtë libër. Romani është ndarë në katërmbëdhjetë kapituj të arsyeshëm sepse lexuesi në çdo kapitull merr frymë në një sinkopë të shkurtër për të vazhduar më tej në leximin dhe shtjellimin e këtij romani interesant dhe tërheqës për lexim. Personazhi më i interesant i romanit Monda Huta, ku autori paqyron portretin e kësaj bukuroshe të zgjuar e cila përpiqet ta ruaj dashurinë e pastër në këtë kohë të pakohë.

Edhe personazhet e tjera në këtë roman autori i personifikon dhe ua jep detyrën e qartë në mbarëvajtjen e roleve të tyre duke e paraqitur kështu edhe karakterin e personazheve brenda librit.

Vend me rëndësi në libër kanë çifti Monda Huta dhe Tritan Begu të cilët mbulojnë bukur mirë romanin dhe mbarvajtjen e tij, të cilët mundohen ta mbajnë gjallë të mirën, të lirohen nga e keqja që e kishte gllabëruar kohën dhe njerëzit në të. Tjetër personazh interesant është edhe Ulko Çopia, por jo vetëm ai, autori jetësoi edhe personazhe të tjera me karaktere të ndryshme si personazhi i Subit, shef i policisë, i cili para lexuesve paraqitet si intrigues i interesuar për t’u ngjitur në karrirerë dhe për t’u bërë njeri i parë me pasuri, kësaj ngjitje ia bëri të mundur lidhja me vjazën e sekretarit të partisë. Pra këtu shihet qartë lakmia për t’u ngjitur shkallëve të karrierës në mënyrë jo të ndershme.

Shkëndija shprese

“Çdo bukuri e ka të zezën e vet”

                            (Beqir Musliu)

Thotë Beqir Musliu shkrimtar i përmasave mbarëkombëtare e cila në këtë rast ndërlidhet me temën, ku prej gjithë kësaj  “gryke” që u përbinë të gjitha këto të zeza që u përmenden më lartë, autori i librit len pak vend për shkëndija shprese dhe optimizmi për të ardhmen me të bukur dhe më reale. E kjo vjen si rezultat i ndërrimit të sistemit diktatorial në një sistem tjetër që ndoshta sjell xixa drite e shprese për popullin e përvuajtur në çdo fushë të jetës.

Gjatë leximit të kësaj vepre, lexuesi do të kuptoj rrugën e ngjarjeve deri në epilog të romanit, sidomos të personazheve që dhanë maksimumin e përgjegjësisë që ia ka dhënë autori në këtë libër.

Romani “Grykës” i shkrimtarit Fatmir Terziu, shoqërohet me një vlerë të begatshme letrare, sepse vepra në fjalë i ka të gjitha specifikat që duhet ti ketë një roman, me një ndërtim efikas dhe me qëndrimin e vlerës artistike të saj që nga prologu deri te epilogu i librit gjithnjë duke shoqëruar librin me tematikë të qëllueshme dhe koherente, duke nxjerrë në fund lexuesi konkluzionin për mesazhin drejtuar shoqërisë në përgjithësi.

Kujtojmë se romani “Grykës” i shkrimtarit Fatmir Terziu do ta ketë vendin meritor tek syri i kritikës letrare dhe do të ketë “banim” të përhershëm në mesin e veprave të avancuara artistikisht në letërsinë bashkëkohore shqiptare.

Add to:  del.icio.us |  Digg

Optika qytetare dhe pozicioni intelektual i FATMIR TERZIUT

nga Kristaq Turtulli

                Kam lexuar mjaft këto vitet e fundit mbi aktivitetin e rëndësishëm dhe përkushtimin intelektual të Fatmir Terziut. Një punë voluminoze,  kritikë, analitike dhe studimore në shërbim të artit dhe të kulturës Shqiptare. E kam përshëndetur me shumë dëshirë dhe respekt aktivitetin e tij voluminoz, të papaguar por të një rëndësie të veçantë.

Dikur një ndërmarrje, një nismë të tillë organizohej nga institucionet shtetërore. Kish  objekt dhe rëndësi të interesave të kohës. I shërbente me besnikëri qëllimit të atyre që e organizonin dhe drejtonin. Gjithsesi edhe nën presion politik dolën vlera të padiskutueshme dhe të pamohueshme. Arti i mirë me cilësi u reziston kohërave, lulëzon edhe në shkëmb.

Sot gjithçka është krejtësisht ndryshe. Ndodhën ndryshime të mëdha të mendësisë dhe të sistemit. Të dëshirës për progres, për të njohur botën, për tu pasuruar. Për të shkundur nga supet mykun e kohës. Të përshpejtimit, të amullinë dhe pështjellimin të periudhës së tranzicionit. Nuk është shumë e lehtë të përshtatesh. Të pranosh pa kompromis realitetin, të jesh i kthjellët, objektiv dhe i paanshëm.

Me ndryshimin e sistemeve sigurisht që ndryshoi optika, problematika, këndshikimi, u rit komunikimi, kërshëria. Molla e ndalur prej shumë vitesh u prek dhe u kafshua prej të gjithëve. Ndërkohë bota u bë çuditërisht shumë e vogël. Vërshoi letërsia, piktura, në atdheun mëmë, por edhe në mërgim. Në të gjitha skajet e globit, ku mundën dhe shkuan shqiptarët, por që mbartnin pas vetes një varg me ndjenja, përshtypje, dhembje, shqetësime, kujtime dhe mendime. Letërsia nisi të shkruhej e zhveshur nga kornizat e ngushta. Shitësve librarive u merret fryma, nuk mund të lëvizin prej peshës së madhe të librave. Por nuk mund të thuhet se çdo gjë që shitet dhe gjendet nëpër librari është grurë i cilësisë. Aty mund të gjesh shumë barishte që shiten për grurë, dhe misër, urof, tërshërë a ku di unë.

Ndërkohë përmbysen kultet e vjetra ngaqë i ka lodhur në vite e vite shkëlqimi i tyre. Ngrihen artificialisht dhe individualisht mbi këmbëza druri të pa latuar mirë, kulte te reja.

Kuptohet krijuesit kanë nevojë të shprehen, të pasqyrojnë jetën, ndryshimet, ngjarjet, emigracionin e madh, të shkuarën dhe situatat që përjetojnë. Gjithashtu lind nevoja se ata me pa tjetër duhet të gjykohen dhe të vlerësohen me paanësi dhe dashamirësi nga njerëz të kualifikuar për krijimtarinë e tyre, kur kanë vlera.

Pra ndjehet gjithnjë e më tepër nevoja e gjykimit dhe e evidentimit të kësaj kulture, arti dhe letërsie. E cila ka nevojë për seleksionim dhe përgjegjësi qytetarie. Kjo çështje mendoj se është shumë e rëndësishme, mbasi heshtja e mendimit intelektual dhe të kualifikuar u lejon, u hap udhë prishjeve të shijeve estetike, cilësisë, nuk vlerësohet e realja dhe e vërteta. Në rrjedhën e pandalur të viteve, brezat lëvizin, rriten, ndryshojnë , por kanë nevojë të mësojnë.

Një rol të rëndësishëm në këtë fushë, për evidentimin dhe pasqyrimin, të mendimit kritik të letërsisë. Me punën këmbëngulëse dhe voluminoze sigurisht që e ka intelektuali dhe krijuesi Fatmir Terziu.

Para disa ditësh më ra në dorë romani ‘Grykës’  I shkrimtarit Fatmir Terziut. Mërguar si shumë të tjerë, vite më parë në Angli. Libri është botuar në Shqipëri më 2010, nga shtëpia e njohur botuese ‘Lulu.

Me shumë dëshirë fillova ta lexoja librin ‘Grykës’.

Romani ‘Grykës’ qysh në titull duket intrigues. Të krijon menjëherë përshtypjen e etjes për përlarë gjithçka me grykësi përbindëshi. Paçka se në kopertinë prehet një femër e bukur gjithë pafajësi.

Romanin ‘Grykës’ e lexon me ëndje nga faqja në faqe dhe është një libër bashkëkohor, interesant, i shkruar me kulturë, dhe përgjegjësi qytetarie. Libri ka intensitet, me digresione, kalime situatash, sjellje në kohë. Përshkohet në të një ankth i fshehur, që lëviz si eter nën dhe e nën lëkurë. Ky makth të merr me vete hap pas hapi në rrjedhën mëtejshme të ngjarjeve. Personazhet në libër paraqitin situata dhe momente të caktuara në funksion të shtjellimit dhe të qëllimit të autorit. Aty ku është dëlirësia, ndjenja intime, puthja,  fshihet pasiguria, grykësia. Një teh i mprehtë, gjendet ndehur në erë.

Autori është i saktë, i kujdesshëm, inteligjent, vëzhgues në trajtimin dhe shtjellimin e veprës. Optika e tij e shikimit është e koncentruar në atë mesash të rëndësishëm që do të përcjellë tek lexuesi i sotëm i kualifikuar, i cili nuk pranon zgjatime dhe përshkrime të panevojshme. Grykësia nuk është diçka e pakapshme, ajo gjendet kudo nën lëkurë dhe ka një neps të papërballueshëm, për seks, pushtet dhe para. Fuqia e fshehur e grykësit ka pasoja fatale për jetën e njeriut dhe të shoqërisë. Diktatura është e mostër sikundër dhe grykësia sepse është pjellë e saj dhe sëmundje gërryese e demokracisë.

Romani ‘Grykës’ i shkrimtarit Fatmir Terziut përcjell tek  lexuesi me finesë dhe vërtetësi ngjarje të ditës, të rëndësishme të periudhës post komuniste në të cilën po jeton vendi ynë. Fill pas trazirave paradoksale dhe aq shkatërruese për vendin tonë.

Të gjithë e përjetojnë situatën dhe gjendjen e sotme, por e rëndësishme është se sa je i aftë ta pasqyrosh,  të jetë lexueshme, të lërë mbresa, ta përjetosh dhe të nxjerrësh mësime nga një vepër. Sepse ky është dhe vetë misioni i krijuesit, përcjellja dhe demaskimi në mënyrë emocionale i vesit, korrupsionit, banalitetit, falsivitetit,  frikës, poshtërsisë.

Të shkruash thjesht dhe me sens do të thotë të shkruash bukur.

Qysh në hyrje të librit, gati si rastësisht nëpërmjet një bisede në dukje e thjeshtë, me të rëndomtën dhe delikatesën e moshës, midis disa vajzave të reja. Autori Fatmir Terziu me penelata të shkathëta, fraza të sakta ,të rrjedhshme hap ngadalë dhe me kujdes siparin. Na paraqet gjendjen, korrupsionin, degjenerimin, prostitucionin, frikën, vuajtjen e brendshme shpirtërore në të cilën ndodhen vajzat e reja dhe shoqëria e lodhur aq tepër me përmbysje dhe çmenduri nga periudha e stërzgjatur e kalimit nga një sistem në një sistem tjetër.

 Në instancat më të larta të shtetit dhe të rendit gjendet gangrena e korrupsionit. Ajo endet, shtrihet dhe përtej kufijve të shtetit mëmë, në Maqedoni, Kosovë. Metodat dhe format janë të ndryshme, përfundimi është i njëjtë: ligësia dhe etja e shfrenuar, pa marrë parasysh asgjë. Por jo për të shuar kureshtjen e lexuesit, përkundrazi për ta ndezur atë, për të ndjekur me kujdes zhvillimin e mëtejshëm të ngjarjeve.

 Vajzat e reja duan ngrihen mbi të rëndomtën, të neveritshmen dhe të protestojnë. Mbasi janë ato të parat që e pësojnë për tu pasuruar dhe shuar epshet mbi supe dhe në trup.

Një sërë personazhesh të shfaqen përpara syve. Ata janë të portretizuar, të dhenë me vërtetësi dhe me detaje të sakta. Ja si e paraqet autori njërën prej tyre:

’Një njollë rozë dhe tejet delikate i shfaqej në faqen e majtë të saj. Goja e saj e plotëqeshur me një kërshërinë tërheqëse të bënte më tej të përhumbje. Ai mori frymë thellë e shumë shpejt. Rrëmbimthi nxori, ndoshta më shumë ajër nga sa thithi në çast. Ta dinte që ishte kaq e bukur kjo Monda Huta.’

 Bukuroshja Monda Huta është një nga personazhet më interesante të librit të përshkruar prej autorit me dashuri. Ajo është një vajzë e zgjuar që përpiqet të ketë dinjitet, ta ruajë të pastër dashurinë në këtë amulli të pakuptimtë, ku njeriu për njeriun është ujk.

Personazhet në librin: ‘Grykës’ paraqesin shtresa dhe mendësi të caktuar. Të cilët jetojnë, lëvizin, ëndërrojnë, meditojnë, bëjnë të pamundurën për të plotësuar egon e tyre, duke mbartur mbas vetes të shkuarën afërt dhe të largët. Nuk është e lehtë që njeriu të shkëputet aq shpejt prej së kaluarës.

 Nga kapitulli në kapitull paraqiten ngjarjet dhe situatat, me meditime dhe intensitet. Çifti Monda Huta dhe Tritan Begu përshkojnë në libër një linjë dhe zënë në vend të veçantë të tipizuar me vërtetësi. Të dy janë të dashuruar, i jepen njëri tjetrit, gjenden shumë pranë, nën presionin e së keqes përpiqen për realizuar më të mirën.

Ulko Copia është personazh interesant. Gjetja e kaut rrëmbimi dhe vendimi i të atit për ta bërë pastërma. Mbasi e kaluan kaun në provë. Protesta e heshtur e Ulkos për të mos e lejuar të bijën të shkojë aksioneve. Ai shkoi dhe u paraqit vete në sheshin e nisjen së vullnetarëve.

Personazhi i Subit, shefit të policisë është intrigues, dhenë me kujdes, i paskrupullt, tipik, i ardhur nga llumpeni, për tu ngjitur në karrierë dhe për tu bërë i pasur. Lidhja me të bijën e sekretarit të partisë përbën një shkallë ngjitjeje. Enigma e Zotit X, telefonatat e mugëta. Mbas tij fshihen të tjerë, që mbartin në mot të errët një thes me eshtra. Ja si e përshkruan autori:

‘Dy re u shfaqën menjëherë në qiell kur thesin e zi të mbushur plot me eshtra e plasën   dy mushamaveshur në qoshin e asaj godine të braktisur vitesh. Dy retë e zeza në fakt vetëm sa imituan krokamën e korbave, që u shfaq, u dëgjua dhe u shua pas Kodrës së Mavijosur. Pastaj, e gjitha u tendos nën një thupër të zjarrtë, që u shkëput nga qielli e përfundoi aty ku zëri i kambanave dëgjohej çalë.

Pas tyre vjen fuqia absolute e ndëshkimit, në se prishet marrëveshja. Primitivizëm shtazarak i kohëve moderne. Të tjerë lëvizin në terr, përfaqësojnë regresin, janë grykës dhe nuk kanë asnjë shenjë njerëzore, mbasi grykësia të tjetërson. Të paditurit, të paparët dhe të tërbuarit janë më të rrezikshëm se bishat.

Konfuci i lashtë ka thënë: ‘Ruaju të pangopurit e të pushtetshmit më shumë se tigrit.

Natyrshëm të vjen mendimi se grykësia u ngjan metastazave të kancerit që mbështjell trupin e brishtë  të shoqërisë të dalë prej një sistem të egër diktatorial dhe po shkon mbështetur mbi paterica drejt një sistemi tjetër. Por që i duhet të përshkojë një urë të gjatë për tu bërë vërtet vend demokratik. Krahët e metastazave lidhen, vijnë nxitimthi nga shumë skaje, anë dhe labirinte: inferioritetit, egoizmit, etjes për revansh, për pushtet. Kur njeriu del papritmas prej errësirës në dritë dhe ku elementet e shfrytëzimit dhe të shpërdorimit janë të skajshme.

Autori nuk hyn në hollësi të shtjellimit të ngjarjeve ai e lë të kuptohet. Janë zhdukur shumë vajza. Njëra prej tyre fatkeqja dhe naivja Mendo Bogjas që e donte aq çiltërsisht Subin, u gjend e mbytur në breg të detit, pranë saj u gjend ora e Subit, në një vajzë tjetër në ADN doli sperma e tij.

Në mbyllje të librit autori lë një dritë shprese. Një kontradiktë që ndodh, ku forcat e mirëfillta janë gjithnjë në pritje për të gjetur një udhëzgjidhje. Në Shqipëri krahas zhvillimeve të përshpejtuara, kristalizohet dhe një mendësi e re e cila shpejt a vonë do të jetë promotorë e zhvillimeve  të mëvonshme të ngjarjeve. Uji që të pastrohet dhe të bëhet i pijshëm e kërkon dyzet guriçka. Dhe të shihet një progres, zhvillim dhe përparim e kërkon një kohë, duke mbartur mbas vetes besimin. Kjo shihet në dy propagandistët kryesorë të librit: Monda Huta dhe Tritan Beku.

Nga Aleko Likaj:Gjuhë filmike në romanin “Grykës” të Fatmir Terziut

Nuk do ta quaja aspak rastesi ardhjen e nje romani te tille, si “Grykës”, ne jeten artistike te nje poeti, studjuesi, kritiku, prozatori, kineasti,  por edhe të një gazetari me nje aktivitet të ngjeshur në nje treve si ajo e Shqiperise se mesme, ne nje prej periudhave me te veshtira te saj, ne vitet 97-98, athere kur edhe vete shteti ishte inekxistent. Fatmir Terziu sot ne emigracion, ka mundur qe te krijoje portretin e tij intelektual ne nje menyre te tille, qe do ti a kishin zili e pse jo shume kolege aty ne Tirane, intelektuale, studjues e kritike. I dipllomuar me rezultate te shkelqyera dhe tani  profesor ne Universitetin LSBU ne Londer. Lektor i rendesishem ne fushen e kritikes, analist dhe studjues nga me seriozet per problemet e kultures shqiptare aty, por edhe asaj boterore.

Prej shume vitesh, per shkak edhe te njohjes sone te hershme, lexoj vazhdimisht poezi e proze nga krijimtaria e Fatmirit, perpos materialeve te tij me karakter shkencor e hulumtues ne nje fushe si  letersia. Kam ndjekur me simpati edhe botimet e shumta te tij veçanrisht keto vitet e fundit. “Grykes” roman i  hedhur para pak kohesh ne qarkullim nga Shtepia Botuese “Lulu”, me erdhi  me poste nga Londra si nje befasi e suprize njekohesisht. Nuk kishim folur per kete me pare, dhe as qe nuk kam patur dijeni se miku im Terziu, prej kohesh krahas  puneve te tjera te dites, si pergatitje e leksioneve, studimet, por edhe angazhimi serioz ne drejtimin e gazetes “Albania News” qe del ne gjuhen shqipe dhe angleze per emigrantet e shumte shqiptare e kosovare qe jetojne e punojne ne Britanine e Madhe, por edhe te nje websiti internetik  qe titullohet “Fjala e Lire”, nga me te njohurit tashme ne diaspore, i cili  ka mbledhur rreth tij me dhjetra intelektuale, krijues nga te gjitha cepat e botes ku jetojne sot shqiptaret. Por ai e kishte gjetur nje hapesire kohore qe te nxirte ne drite e te hidhte ngjarje qe ne fakt i ka perjetuar ne eksperiencen e gazetarit. Disa nga ato i njoh edhe une, por Fatmiri i ka perjetuar ndryshe. Fiksioni ne veper eshte ne kufijte e minimales. Ky eshte nje tipar dallues i autorit ne romanin e tij te pare.

Fatmir Terziu i njeh shume mire vendet ku i vendos ngjarjet ne romanin e tij dhe kjo duket qarte ne skenat realiste qe pershkruan. Nje histori e trishte me kontrabande e kontrabandiste te disa fushave , ku ne aspektin kriminal grupi mbetet i fuqishem e me perkrahje e prapavije te rendesishme  e te fuqishme njekohesisht, duke pasur nga pas nje sfond shteteror e politik. Aty gjen edhe prostitucionin.  Autori duket se i ka hyre ne zemer problemit i cili ka realisht nje gjeografi qe leviz brenda e jeshte kufijve te vendit. Madje ne shtetin fqinj ze e ngrihet e konstrukturohet ngrehina e madhe e krimit dhe qe leviz pastaj e shfaqet  ne rrugica, sheshe te qyteteve tona. Atje ku gelon dhe kerkon qe te fitoje « kredi » bisnesi qe realisht mbetet keneta ku gjallohen e levizin reptilet e medhenje e te vegjel. Por ajo qe e dallon romanin e Fatmir Terziut nga botimet e tjera ne kete fushe e ngjarje ka te beje ne rradhe te pare se autori ne fakt i ruhet nje lloj shtampe qe verehet pothuajse ne zhanre te tilla sa here tentojne te rrokin tema te njejta me te. Terziu nuk merr persiper qe te bej moralin e moralizuesin ne vepren e tij, çka ka zgjedhur ti jape vepres nje karakter fragmentar si ne nje kronike e cila dominohet me shume nga menyra gazetareske. Eshte lexuesi ai qe ne fakt e perjeton e analizon dhe e klasifikon subjektin  pa asnje ndikim, brenda kornizes se tij te formimit dhe botkuptimit. Fatmir Terziu nuk i ben asnje koncension se keqes…..

“Grykës” eshte nje roman aksion, ku lirikja e dramatikja  brenda librit duken si ne nje simbioze te plote. Ka nje gjuhe filmike. Autori kerkon qe te perfshije ne aksion nje spekter pak me te gjere ku perveç konstatimit te tij gjen aty te pikturuar shume mire edhe boten e brendeshme te personazheve te tij. Kjo nuk e veren  tek dhjete a dymbedhjete figura qendrore te vepres, por edhe tek ata personazhe qe ne dukjen e pare dallohen per realizem brenda figures se tyre te dhene nga autori. Ai vizaton dhe jep portrete njerezish ne menyre krejtesisht te besueshme te veshur kesisoj brenda « kostumit » te karakterit  te tyre. Tipizimi si nje metode qe harrin shume shpejt te na jape bindshem nepermjet  dy a tre frazave te shkurtera figuren e heroit, apo te njerezve e personazheve qe levizin deri ne sfond, me sa duket eshte bere dhe bie menjehere ne sy tek kjo veper e re e Fatmir Terziut, si nje qellim me vete. Eshte i kursyer autori edhe kur tenton qe te na jape e te pershkruaj ambjente. I beson  nje dialogu ku ndjehet edhe bota e peronazhit te tij duke i perzgjedhur fjalet, qe ne thelb, shumica e tyre ka e percjell emocion Me qe jemi ne kete pike, sapo e perfundon se lexuar romanin e Fatmir Terziut, te krijohet pershtypja se diku i ke ndeshur keto personazhe dhe se edhe ti vete ke qene ne ato ambjente te cilat here-here te duken jo krejtesisht te panjohura sikur vijne nga « kozmosi » siç ndodh shpesh here ne botimet e fundit aty ne Shqiperi. Secili realisht ben nje lloj perjetimi.

Nuk e di pse personalisht jam ndjere mire per mikun tim te vjeter Terziu, kur mbylla  edhe kapakun e fundit te librit dhe e vendosa mbi tavoline. Per pak çaste u duk se meditova duke u kthyer pas nder vite. Pastaj ngjarjet qe posa kisha shfletuar ne roman si ne nje celuloid filmi, mu rrikthyen ashtu siç ndodh ne te vertete me nje skenar te plote artistik. Subkoshienca filloi qe ti analizoje. Ne fillim ato me kryesoret e me pas detajet dhe emocionin artistik qe prodhuan ato…Fillova qe ti analizoje, dhe sikur te isha une vete autori, nisa te mendoja qe ti riformoja edhe nje here. Ti shkruaja ndryshe… te shtoja e te hiqja elemente te tjere. Mbase e benin vepren me te fuqishme, por edhe me te dobet se ç’mund qe ta beja une…Kjo gjendje me pushtoi deri vone sa rashe ne shtrat, diku nga mesnata.Por edhe aty. Here i gezohesha suksesit te shokut, here…Me erdhen shpejt ndermend copeza mesazhe miqsh krijues te cilet kur u dergoj ndonje gje qe kam shkruar, nisin e me sjellin lloj-lloj skemash ku sipas tyre “duhet qe te shkoje vepra perpara se te dale ne botim”. Per hir te realitetit nuk ndjehesh mire ne keto moment. Se ne fund te fundit krijimi e te berit letersi, eshte nje akt teresisht individual dhe jo kolektiv. Bolle me me kolektivitetin qe lame pas…Çdo veper shenon nje nivel te caktuar ne ngritje te autorit. Kjo tani qe doli libri , nuk eshte aspak e rendesishme…

I urova Fatmir Terziut, me zemer; urime miku im. Befsh vepra te tjera me te bukura…

Pastaj flejta i qete nen çarçaf te bardhe, e nje fllad i lehte vere ma freskoi ballin.

Lakuriqësia e kohëtranzicionit në romanin “Grykës” të Fatmir Terziut.

Nga Vilhelme Vranari Haxhiraj

Romani “Grykës” i Terziut, vlerë në kolanën e letërsisë shqipe

Vilhelme Vranari Haxhiraj

Lakuriqësia e kohëtranzicionit në romanin “Grykës” të Fatmir Terziut.

Fatmir Terziu, ky shkrimtar bashkohor, ky shqiptar i mirë dhe i palodhur, ka dhënë vlera të mëdha në disa fusha; si në gazetari e publicistikë, në kritikë letrare, në kinematografi, si dhe në krijimtari letrare. Në fushën e letrave autori ka dhënë sprova të suksesshme në poezi dhe në prozën e shkurtër (tregim dhe novelë). Me një aktivitet tejet të ngjeshur, mjaft të pasur , tejet koherent dhe shumë cilësor brenda një dhjetëvjeçari, ai sot ballafaqohet me artin modern botëror dhe pranon sfidën në të gjitha sferat ku ai lëvron. Është fitues i disa çmimeve në letërsi si çmimi “Kadmus”- Greqi; “Pena e artë” Kosovë; “Mirënjohje e Bashkisë Sarandë” etj ...

   Para dy muajsh Terziu ishte fitues i një konkursi ndërkombëtar në kinematografi, i vlerësuar me  çmim, nga tri juri ndërkombëtare (Kanada, Australi dhe Zelanada e Re). I lidhur si mishi  me kockën me vendlindjen, Elbasanin, atë e shqetëson fati i bashkëqytetarëve të tij, që është nën kërcënimin vdekjeprurës të metalurgjikut. Kjo ishte tema tronditëse që e renditi atë në vendin e parë.

     Fatmiri duke qenë kërkues ndaj gjithçkaje të mundshme, të arritshme që ia lejojnë shqisat, intelekti dhe mundësitë fiziko-mendore, nuk ndalet dhe provon të bëjë diçka të re, por më të vështirë, më të sofistikuar e cila kërkon vullnet, punë dhe kohë. Së fundmi ia arrin qëllimit dhe krijimtaria e tij letrare, jo vetëm u pasurua nga pikpamja sasijore por edhe nga ana cilësore. Tashmë, qysh nga fundi i vitit 2010 ai i ka dhuruar lexuesit romanin e tij të parë me titull “Grykës”. Për fat ky libër më ra në dorë para një muaji. E lexova me një frymë dhe e rilexova për ta shijuar si duhet.

   Sa e dëgjon titullin e romanit” Grykës”, para teje shpaloset një botë e huaj, që nuk të ngjitet për shtat, sepse është e  pangopur dhe gjithë ligësi për koshiencën e çdo njeriu me norma. Dhe menjëherë i virtytshmi pyet ndërgjegjen: “Më thuaj Zot, këto ndodhin

në Shqipëri?!” Fatmir Terziu, si çdo shqiptar, larg vendlidndjes kërkon të bëj sa mundet për atdheun. Jo më kotë gjithë ata shqiptarë që jetojnë e punojnë në emigracion për të evidentuar historinë dhe kultiurën shqiptare i kam quajtur ambasadorë të paemëruar të Shqipërisë.

Dashurinë, mallin për Atdheun, dhimbjen për problemet sociale, keqardhjen për tjetërsimin e njeriut, ankthi për mungesën e qytetarisë, të cilat shqetësojnë çdo njeri që e do vendin e tij, Fatmir Terziu i ka shprehur më  së miri në romanin “Grykës”.

    Në kontrast me titullin është ballina e parë e librit, ku adhuruesi i letërsisë e vëren me kujdes...mes perëndimit të purpurtë në të bronztë që iku dhe agut të kristaltë mëngjesor që pritet të vijë, ku spikatin e kaltëra dhe ngjyra rozë e agimit, fle e qetë një femër. Edhe pse përjeton ëndrrat e saj rinore, ajo dhe gjithë qenia e saj e dëlirë, e pafajshme, si buzëqeshja e foshnjës,  paraqet rrezik për të qenë preh e epshit shtazarak të grykësve, që gjithçka të mirë që shohin apo që ekziston diku në planet, duhet të bëhet pronë e tyre me çdo kusht.

      Pas dedikimit të autorit, familjes së tij, tek e cila gjen forcën dhe frymëzimin, që e pason  parathënia dinjitoze dhe profesionale e  Z. Kristaq Turtulli, të bije në sy një paragraf në kornizë, që për shkrimatrët të cilët në veprat e tyre kanë reflektuar ndaj problemeve sociale të dhimbshme që përjeton shoqëria shqiptare, e marrin me mend se në ato rreshta është sentenca e romanit. Po të doni pranojeni, po të doni, mos e pranoni, por kjo është e vërteta e hidhur. Lexojini këto rreshta të autorit dhe pastaj gjykoni! Janë këto fjalë të mençura që vijnë për lexuesin si një shkëndijë që do t’ju ndriçojë ndërgjegjen  dhe do t’ju rris kureshtjen për ta lexuar romanin pa hezitim.

      më thoni, çfarë nuk është e vërtetë këtu? E vërteta“Ata janë çdo gjë, ata janë zyra, ata janë ligji. Ju do të mbeteni vetëm viktima sociale, apo edhe

ato do ti vuani në forma të ndryshme. Pa punë. Pa familje. Me tytën e pistoletës tek koka. Sa vetë janë zhdukur gjatë kësaj kohe?! A nuk bëhen javë për javë emisione për të zhdukur? A thua se është kohë e mesjetës dhe nuk i gjendkan njerëzit? Një mace dhe një qen gjendet më shpejt,se sa një njeri.”- shtjellohet nga autori në të gjitha faqet e romanit, ku bëhet një analizë e thellë, filozofike, psiko-sociale e shoqërisë sonë në dy kohë: dje në diktaturë, e cila me varfërinë që mbolli, solli pasojën që ishte koha e dytë, ajo e ndryshimeve të mëdha politiko-sociale, por me një epsh, me një etje të paparë për t’u pasuruar sa hap embyll sytë, me urdhër të peshkut. Askush nuk pasurohet pa punuar. Pikërisht se si janë pasuruar një pjesë e mirë e pasardhësve të diktaturës, Fatmiri na e jep në tabaka të argjendtë mes romanit të tij psiko-social. Ai që e vërenë, e kupton. Kurse dikush që e vuan, reagon...

    Drama e romanit.

      Faktikisht në këtë libër nuk trajtohet një temë, por disa tema që kanë të bëjnë me Grykësinë, pangopjen. Grykësia i ngjan Lubisë së përrallave, që sa më shumë ha, aq më shumë i hapet oreksi. Dramat e librit zhvillohen në Shqipërinë e mesme, dhe kryesisht në zonat kufitare të të dy shteteve, Shqipëri-Maqedoni. Aty ndesh trafikun e paligjshëm, ku në një kazan ziejnë të huaj dhe vendas. Këta nisin nga njerëzit e thjeshtë dhe deri në sferat më të larta të shtetit, që komandohen nga një dorë e padukshme. Në qendër të romanit është korrupsioni, kjo plagë e përbotshme që po grryen shoqërinë në mbarë universin. Ky problem madhor që me të drejtë shqetëson autorin, del si rastësisht qysh në hyrje.

    Një grup vajzash të reja, që kanë përqafuar normat e kohës, me ëndrra për një jetë të re, më të begatë, por jetojnë me shqetësimin e ndodhive në qytetin e tyre. Ndaj kërkojnë të gjejnë të vërtetën. Dhe këtyre bisedimeve si të paqëllimshme ato duan t’i venë një emër dhe e quajnë “E Diela e Fjalës”. Ky emërtim ka të bëjë me lirinë si nocion dhe lirinë vetjake që individit shqiptar i ka munguar dhe ende i mungon. Edhe pse janë nga familje me një pozitë politiko- shoqërore, si Monda Huta (e bija e deputetit), Menda (gruaja e shefit të policisë) apo vajza e Prokurorit etje...ato i shqetëson zhdukja pa nam e nishan e disa femrave, ose vrasjet makabre në mes të qytetit. Terziu përmes narracionit, i cili të lë përshtypjen se vet ai është faktor i pandarë i gjithë rrjedhës së ndodhive që trajtohen në roman. Ai rrëfen thjeshtë, me shumë finesë, me një gjuhë të pasur me figura letrare dhe nënkuptime, me fjalë të reja me të cilat pasuron fjalorin e gjuhës shqipe, që duket sikur e nxit lexuesin të kërkojë drejtësi për vete e për komunitetin. E bukura e magjishmja në këtë roman, qëndron te thjeshtësia e gjuhës, për të cilën thuhet:  “Thellësia dhe vlera nuk mbështeten mbi lulet

e metaforës, por në thjeshtësinë dhe madhështinë e mesazhit të destinuar për të arritur në adresë të lexuesit

 (Mihai Antonescu)”  

     Në kërkim të zgjidhjes së enigmave dhe dilemave, ai ka skalitur portrete, ku secilit i ka veshur kostumin e vet në përputhje me karakterin që ka. Çdo personazh ka fytyrën dhe vendin e vet në roman që karakterizohen nga ngjyrat e kohës. Mënyra e njohjes së tyre, përmes mjeshtërisë së penës së Fatmirit, e bënë lexuesin të adhurojë atë që është për të dashur dhe të urrejë atë që është negativ. Ngjarjet dhe personazhet nguliten në kujtesë për vendin që zënë, por do të veçoja Monda Hutën, Tritanin. Ndërsa shefi i policisë, Subi, të ngjall mëshirë për karakterin e tij pervers, tipik i njeriut mesjetar që e do gruan vetëm për seks dhe për t’i dhuruar një trashëgimtar. Është rast i rrallë që një autor mashkull të mbaj qëndrim kritik për një fenomen denigrues ndaj femrës, si Fatmir Terziu.

    Në faqet e romanit shikon femra që mund t’i krahasosh lehtësisht  me robotët, të cilat funksionin e tyre e kryejnë më së miri. Këto janë të një marke, me të njëjtën veshje, njëlloj si jeta e tyre parazite, madje e pakuptimtë.  

 Rrëfimi i Ulko Çopisë për vjedhjen e kaut dhe vënia e tij në provë, janë aq të goditura se tregon më së miri varfërinë dhe tjetrësimin e njeriut në diktaturë.

Ja si shprehet Terziu në lidhje me trashëgiminë e gjithë të këqijave  që nga  koha e diktaturës.

   “Kishte kohë që ky vend kishte ngecur në pengesa të shumta prej këtyre marifeteve që luante paraja,

që luante fuqia e “Botës së Floririt”. Por shansi kishte trokitur në derë. Zoti e kishte dhënë dhuratën e

tij. Dëshmia historike, fshihej tek ai thes i zi, tek ato eshtra…”

Koha në të cilën zhvillohen dramat

    Kurse tema trajtohet, përmes kohëtranzicionit të gjatë, ku e sotmja lidhet me të shkuarën e diktaturës komuniste. Tema është e gjerë dhe shtrihet si në kohë dhe në hapësirë. Terziu përmes personazheve enigmatik kërkon zanafillën e këtij korrupsioni, këtij deformimi psikik të njeriut. Për të zgjidhur ekuacionin me shumë të panjohura, ai kërkon fjalëkalimin, ose Kodin. Autori e shpreh mjaft mirë në paragrafin e mësipërm, ku mjaft qartë del se e vërteta historike, pazarllëqet që janë bërë nëpër tregjet e Ballkanit, është fshehur nën tokë. 

Herë-herë në roman duket sikur autori Terziu aludon me historinë tonë kombëtare, të cilën e kanë shkruar të huajt. Shpesh gjatë leximit të duket sikur personazhet bëjnë dy jetë: njëra në tranzicion dhe tjetra jeton ende në diktaturë. Edhe sot janë “Ata” që bëjnë “ligjin”. Fund e krye romani është i mbushur me plot enigma, me mjaft dilema që gjatë leximit të krijojnë një ankth frymëmarrës. 

   Personazhet duke zhbiruar në të shkuarën të njëri-tjetrit, lidhin fijet e së djeshmes me të sotmen. Mjeshtërisht autori tregon se pangopja, Grykësia bën që edhe më i besuari, sekretari i partisë t’i shkelë parimet, pasi kërkon mjetin për të arritur qëllimin. Përdor atë, më të dobtin që ka një njollë në biografi, duke i dj hënë një kockë e bën mashë për të kapur kokën e gjarpërit.

   Shtrirja në gjerësi problematike e temave është aq e larmishme, sa kujt mund t’i shkonte në mend, veç Terziut se bijtë dhe bijat shqiptare, të cilët morën rrugët e kurbetit, i lanë nënat mes katër mureve të shtëpisë dhe bisedojnë me letrat. Autori i ka shndërreuar ata në “njerëz letër”, sepse një letër as mallin e prindit e shuan dhe as i shërben atyre në atë moshë kur kanë nevojë për kujdesin e fëmijëve.    

    Në fund të fundit romani bënë fjalë për një kohë epidemie ku e gjithë shoqëria është e sëmurë. Bukur e ka krahasuar Terziu me sëmundjen e paralizës që nis nga këmbët dhe që ngjitet me shpejtësi drejt kokës. Ngjason me peshkun që për faj të peshkatarit qelbet nga koka. E keqja nis nga njerëzit e thjeshtë deri tek ata që drejtojnë shtetin, bëjnë politikat.  I tillë është i sëmuri nga babëzia edhe pse në karrocë me rrota, edhe pse me një këmb në varr, jep urdhëra, bën trafik të paligjshëm, vret njerëz që janë viktima të pangopjes së tij, transferon miliona në bankat e Zvicrës, prostituon edhe ai i vdekuri dhe i pakalluri, mes një luksi të jashtëzakonshëm, në vila luksoze inekzistente për syrin e

kujtdo. Nga ferri ku jeton jep urdhëra dhe emëron presidentë dhe kryeministra.

   Me të drejtë autori duke vendosur në gojën e personazhit më simpatik, që e vlerëson realitetin, shprehet:

“Ah kjo grykësi, është pamje sa personale aq edhe zyrtare, apo jo?” – bëri sikur pyeti Monda...

   Dhe ti pasi ke mbaruar së lexuari pyet veten: “Kështu do të vazhdojmë, të zhytur në llomi dhe krim,

në imoralitet dhe korrupsion? E meritojmë këtë pasiguri të sè sotmes dhe tè jetojmè né ankth me dilemën

për të nesërmen? Edhe sa do të durojmë vallë?! Vetëm një Zot e di...”

   Urime Fatmir! Tema është sa e gjerë, po aq aktuale dhe tejet e vështirë.

Vlorë 21/09/2011