Çmim për Kulturë që e ndan për çdo vit Komuna e Karlskronës

Yllka Sheqiri, (1987) u lind në Prishtinë. Si katërvjeçare bashkë me prindërit mërgoi në Suedi. Shkollën fillore dhe shkollën e mesme drejtimin natyror i kreu në Karlskrona. Është studente dhe studion dramaturgji dhe film. Si fëmijë ka ilustruar disa libra fëmijë, por valljadhe krijimtaria letrare janë pasion i saj i veçantë. Është prezentuar në disa antologji me poezi për fëmijë, psh. Në antologjinë ”Atdheun e kam në Zemër”, në ”Urat tona”, etj. Disa vite ka shkruar skenar për teatër me grupin e skenarit të shkollës. Ka themeluar dhe ka udhëhequr një kohë grupin e fëmijëve vallëtar të vegjël ”Gliter” në Karlskrona.Gjatë vitit shkollor 2007/2008 ka punuar si mësuese dhe udhëheqëse e një kursi themelor për gjuhën ”Gjuha çels për integrim” në gjuhën shqipe dhe suedeze në Karlskrona.Gjatë studimeve ka qenë asistente e regjisë për dramën ”Komedia hyjnore e Dantes” (2006) vënë në skenë nga studentët në Teatrin e Studentëve në Lund.Vitin 2005 ka debutuar me përmbledhjen e poezive në gjuhën suedeze ”Jag lyssnar inte alltid” (Unë dëgjoj jo gjithmonë), ndërsa më 2008 ka botuar përmbledhjen tjetër me poezi me titull ”Men” (Por). Në vitin 2007 me poezinë
”Kasta mig i öknen (Më hidh në shkretëtirë)” Yllka është prezentuar në përmbledhjen antologjike Via Mystica /Përmes mistikës/ nga autorët Jonas Eek, Stefan Klint, Beata Åhrman-Ekh në botim të shtëpisë botuese Verbum ndërsa më 2008 është përfshirë në antologjinë ”Revansch 2008”, botim i Shtëpisë Botuese ”Skrivarsidan” dhe Vullkan.Yllka Sheqiri, poete, studente e dramës, filmit dhe skenarit është një krijuese që premton shumë jo vetëm në fushën e letërsisë, por edhe të dramës e të filmit. Këtë e dëshmoi me filmin e saj të shkurtër artistik të realizuar vitin e kaluar me titull “Në pus pa fund” skenarin dhe regjin e të cilit i bëri vetë dhe ku rolin kryesor e luan vetë. Në Festivalin e filmit të shkurtër artistik “Alfredgalan 2009” në Sölvesborg Yllka u nderua me Çmimin për aktrimin më të mirë në filmin e saj
“Në pus pa fund”. Ndërsa në Festivaline filmit “Tellus 2009” që u mbajt në Karlshamn në shtator filmi “Në pus pa fund i Yllkes mori cmimin e publikut

FLORIPRESS



                                                             Yllka dhe Rizah Sheqiri


Me motivimin për të vazhduar edhe më tej krijimtarinë e saj letrare shkrimtarja e re Yllka Sheqiri nderohet me Çmimin Vjetor për Kulturë nga Departamenti për Kulturë i Komunës së Karlskronës. Me po të njëjtin Çmim për Kulturë që e ndan për çdo vit Komuna e Karlskronës, tash e 10 vite më parë, u nderua edhe babai i Yllkës - shkrimtari Rizah Sheqiri.


Yllka Sheqiri është poete, skenariste, regjisore… Ajo në moshë e re, por ka bërë hapa shumë seriozë në lëmin e kulturës dhe të krijimtarisë dhe cilësohet si një krijuese që premton shumë. Ajo u lind në Prishtinë me 13 shtator 1987. Si katërvjeçare bashkë me prindërit të mërgojë në Suedi.Yllka shkollën fillore dhe shkollën e mesme, drejtimin natyror, i kreu në qytetin e bukur Karlskrona. Në këtë qytet gjatë kësaj kohe zhvilloheshin një varg aktivitetesh kulturore dhe Yllka ishte njëra prej pjesëmarrëseve në shumicën e këtyre aktiviteteve që zhvilloheshin edhe në shkollë, por edhe jashtë shkollës. Ishte një kohë të gjatë aktive në grupin e vallëtareve ”Fëmijët e Lirisë” që zhvillonte aktivitetin në kuadër të Shoqatës kulturore shqiptare ”Ardhmëria”. Më vonë u bë edhe pjesë e Shoqatës muzikore ”Muzik i Blekinge” dhe anëtare e grupit ”Spaider”, etj. Në kuadër të kësaj shoqate do të themelojë dhe udhëheqë për disa vite grupin e fëmijëve ”Gliter”. Ajo krahas prioritetit të mësimeve ku do të jetë e shkëlqyeshme, aktivitetin e saj do ta zhvillojë edhe në fushën e krijimtarisë. Një gjë e tillë do të zgjasë deri në kohën kur ajo i nis studimet në Universitetin e Lundit. Në Universitetin e Lundit ajo ka studiuar dramaturgjinë. E më pas Yllka për t’i zgjëruar njohuritë e saj ka vijuar edhe studimet dyvjeçare - drejtimin filmik ku ka studiuar për film, regji, skenar dhe produksion filmik.Yllka si fëmijë ka ilustruar disa libra për fëmijë të babait të saj. Arti, vallja dhe krijimtaria letrare qysh herët u bënë pasion i saj i veçantë. Është prezantuar në disa antologji me poezi për fëmijë, p.sh. në antologjinë ”Atdheun e kam në Zemër”, në librin shkollor ”Urat tona”, etj.Disa vite me radhë ka shkruar skenarë për teatër me grupin e skenarit të shkollës. Ka themeluar dhe ka udhëhequr grupin e fëmijëve valltarë të vegjël ”Gliter” në Karlskrona dhe ka mbajtur një sër programesh me ta.


Gjatë vitit shkollor 2007/2008 ka punuar si mësuese dhe udhëheqëse e një kursi themelor për gjuhën ”Gjuha çelës për integrim” në gjuhën shqipe dhe suedeze në Karlskrona.Gjatë studimeve në Universitetin e Lundit në Degën e Dramaturgjisë ka qenë asistente e regjisë për dramën ”Komedia hyjnore” e Dantes (2006) që është vënë në skenë nga studentët e drejtimit të teatrit në Teatrin e Studentëve në Lund. Siç duket këtu ka lind edhe dëshira dhe interesimi i saj për film dhe për regji.


Në vitin 2005 ka debutuar me përmbledhjen e parë me poezi në gjuhën suedeze ”Jag lyssnar inte alltid” (Unë nuk dëgjoj gjithmonë) për të vazhduar pastaj me përmbledhjen tjetër me poezi me titull ”Men” (Por), të botuar tre vjet më vonë - më 2008.Gjatë kësaj periudhe poezia e Yllkës është vlerësuar e përfshirë edhe nëpër shumë antologji. Kritikë e krijues letrarë kanë shkruar recensione e vlerësime shumë afirmative për poezinë e saj. Këto janë botuar edhe në gazetat e revistat nga më të njohurat. Në vitin 2007 me poezinë ”Kasta mig i öknen (Më hedh në shkretëtirë)” Yllka është prezantuar në përmbledhjen antologjike ”Via Mystica” /Përmes mistikës/ nga autorët Jonas Ek, Stefan Klint, Beata Åhrman-Ekh në botim të Shtëpisë Botuese Verbum. Një antologji me krijime letrare që botohet në qindra mijëra kopje dhe shpërndahet te të rinjtë suedezë që hyjnë në moshën e pjekurisë. Më 2008 është përfshirë në antologjinë ”Revansch 2008”, botim i Shtëpisë Botuese ”Skrivarsidan” dhe “Vulkan”. Yllka është përfshirë edhe në antologjinë e poezisë ”Poesiplanken – Göteborg 2010” botuar nga Författares Bokmaskin në Stockholm.


Në Festivalin e VII-të të Poezisë dhe Muzikës Krijuese Shqiptare në Diasporë organizuar nga Unioni i Shoqatave Shqiptare, në qytetin e Malmës, në Suedi, më 2009 Yllka Sheqiri u nderua me mirënjohje të veçantë për poezinë e saj. Më 2010, gjatë Panairit Ndërkombëtar të Librit në Göteborg është shpërblyer në Konkursin për poezi të gazetës ditore suedeze Göteborg Posten. Poezia e Yllkës u shpërblye edhe në konkursin e Lidhjes së Shkrimtarëve Shqiptarë në Gjermani. Ndërsa në Festivalin e VIII-të të Poezisë dhe Muzikës Krijuese Shqiptare në Diasporë organizuar nga Unioni i Shoqatave Shqiptare, në qytetin e Malmës, në Suedi, më 2010 Yllka Sheqiri u shpërblye me Vendin e dytë për poezinë ”Pa titull”.Yllka Sheqiri u prezentua me poezitë e veta edhe në Festivalin e Poezisë e të Këngës të Blekinges që u mbajt në Karlshamn të Suedisë më 23 tetor 2010. Pastaj në Festivalin e Poezisë Poetry Slam në Borås në pranverën e vitit 2011, etj. Yllka ka qenë edhe udhëheqëse dhe pjesëmarrëse në Festivalin e Këngës dhe të Poezisë Blekinge 2011 që është mbajtur në Karlskrona. Poezitë e Yllkës në shqip e suedisht janë publikuar gjithandej nëpër revistat e gazetat më prestigjioze letrare e kulturore në gjuhën shqipe dhe në atë suedeze, siç janë revista letrare ”Pelegrin”, revista ”Metafora”, revista letrare ”Groblad”, gazeta ”GP”, si dhe në shumë revista letrare e artistike që botohen edhe në mënyrë digjitale gjithandej në botë. Revansch 2008 (prosa – och diktantologi) quhet antologjia e botuar nga Shtëpia Botuese “Skrivarsidan” e cila në treg shpërndahet edhe nga Shtëpia Botuese “Vulkan”. Kjo antologji në mesin e 30 poetëve dhe shkrimtarëve suedezë me nga një poezi ka prezantuar edhe babë e bijë Rizah dhe Yllka Sheqirin. ”LOTËT E VIRGJËR” është antologji e ideuar dhe realizuar nga shkrimtari dhe studiuesi Fatmir Terziu me poetin Agim Mato, dhe që u kushtohet nënave, motrave dhe vajzave ku janë prezantuar babë e bijë Rizah dhe Yllka Sheqiri.

Yllka Sheqiri me filmin e saj të shkurtër artistik “Në pus pa fund” skenarin dhe regjinë e të cilit i bëri vetë dhe ku rolin kryesor e luan vetë. Me këtë film ajo konkuroi në Festivalin e filmit të shkurtër artistik “Alfredgalan 2009” që u mbajtë në Solvesborg të Suedisë. Nga juria profesionale e këtij fesivali Yllka Sheqiri u nderua me Çmimin për aktrim. Yllka me filmin e saj ”Në pus pa fund” korri edhe një sukses tjetër. Në festivalin e filmit “Tellus 2009” që u mbajt nga 18-20 shtator 2009 në Karlshamn, në kategorinë senior, u nderua me Çmimin e publikut. Ndërsa, filmi "Pikat budallaqe" /”Dumma prickar”/ me skenar dhe regji të Yllka Sheqirit është realizuar me mbështetjen e qendrës së resurseve për film dhe komunikim ndërmjet të rinjve në Blekinge, në Kalmar, në Qarkun Kronoberg, dhe në bashkëpunim me Shoqatën e Kancerit për Fëmijë "Söder". Filmi bën fjalë për përpjekjet e Matildës kundër kancerit. Ky film premierë është shfaqur në kinemanë "Pärlan" në Skurup më 18 e 19 maj 2010. Më pastaj filmi u shfaq edhe në kinemanë "Spegeln" në Malmö më 22 maj. Filmi vazhdoi të shfaqet me sukses gjithandej; më 26 janar 2011 u shfaq në më Karlshamn, ndërsa më 9 shkurt 2011 u shfaq në Bibliotekën e qytetit (Hörsalen) dhe në ”Dynamo” në Göteborg. Filmi deri më tash është shfaqur me shumë sukses edhe në disa kinema në qendra tjara të Suedisë.


Filmi është recensuar nga BTJ dhe është shpërndarë nëpër shumë biblioteka dhe filmoteka të vendit. Filmi është i luajtur në gjuhën suedeze, por me titrim në gjuhën shqipe dhe në atë angleze.Këtij filmi i është kushtuar një vëmendje e veçantë dhe është vlerësuar shumë nga kritika e filmit në shtypin ditor e revial si dhe janë realizuar dhjetra intervista me Yllkën, regjisoren dhe skenaristen e filmit. Edhe televizioniet lokale, por edhe Programi i parë i televizionit shtetëror suedez ka bërë një reportazh me Yllkën për filmin. Për filmin janë shkruar, xhiruar e transmetuar reportazhe në gazetat ditore e reviale, nga më të mëdhat në Suedi, si në ”Expressen”, “Aftonbladet”, ”Metro”, “BLT”, ”Sydostran”, ”Commercen”, ”Vårt Göteborg”, ”Göteborgs fria” si dhe ”Göteborg nonstop”. Pastaj në Radio Blekinge, P-4, Sveriges Radio P 2, SVT 1, SVT 4, në revistën “Barn & Cancer” si dhe në revistën më të njohur për gra “Amelia”, etj. Filmi është reklamuar në shumë portale të rëndësishme e shumë serioze si p.sh në portalin Passagen, në Reaktor Sydöst etj.



Një intervistë me Yllka Sheqirin për filmin është realizuar edhe në revistën më të njohur për gra në Suedi “Amelia” Nr. 15, 2010 për rubrikën ”Vardagshjältar”- ”Heroinat e përditëshmërisë” Titulli i intervistës: ”Yllka që u ndihmon fëmijëve ta kuptojnë kancerin”. Në festivalin e filmit të shkurtër artistik, dokumentar dhe të videoklipeve ”Tellus Filmfestival 2011” që në vitin 2011 (nga 15-16 shtator 2011) u mbajt në Kalmar në jug të Suedisë morën pjesë edhe babë e bijë Rizah e Yllka Sheqiri. Në kategotinë e 20 deri 27 vjeçarëve ku në konkurencë ishin krijime të shumta filmike Yllka Sheqiri konkuroi me filmin e saj për fëmijë ”Dummaprickar” (Pikat budallaqe), i cili u nderua me çmimin e publikut. Në kategorinë e mbi 27 vjeçarëve, poashtu çmimin e publikut e mori videopoezia ”För en värld utan gränser” (Për një botë pa kufinj) e poetit Rizah Sheqiri.


Puna krijuese e Yllka Sheqirit është shpërblyer edhe me bursa e çmime të ndryshme për kulturë. Çmime të tilla asaj i janë ndarë p.sh. nga Komuna e Göteborgut, pastaj nga Komuna e Karlshamnit, nga Reaktor Sydost, si dhe është përkrahur e sponzorizuar nga institucione të ndryshme kulturore si psh. Nga Fondi Adolf Gulins donation fond, etj.


Yllka Sheqiri ka shkruar edhe dis askenare filmi të shkurtër që janë realizuar nga kolegët e saj gjatë studeimeve, ka ralizuar edhe një varg shfaqejesh me Grupin fëmijëve në Göteborg, etj.


Yllka që nga viti 2009 është ndër anëtaret më të reja të Qendrës së Shkrimtarëve të Jugut të Suedisë. Është nënkryetare e Shoqatës së Shkrimtarëve, Artistëve dhe Krijuesve Shqiptarë ”Papa Klementi XI Albani” në Suedi. Është edhe anëtare e Klubit Letrar të Blekinges dhe vitin 2011 ka qenë e deleguara e këtij Klubi në Mbledhjen solemne vjetore të Akademisë Suedeze.


Yllka e kujton mirë me respekt e dashuri dhe njëherit me shumë krenari dhe shumë e gëzuar ditën dhe momentin e ceremonisë së ndarjes së Çmimit për Kulturë babait të saj shkrimtarit Rizah Sheqirit, 10 vjet më parë, më 2002. Ndërsa tash, 10 vjet më vonë, baba Rizahu është shumë i kënaqur, i lumtur dhe jashtëzakonisht krenar e i gëzuar për të bijën e cila nderohet nga departamenti për Kulturë i Komunës së Karlskronës me të njëjtin Çmim. Kjo është edhe një dëshmi se ajo po ecën me hapa të sigurtë drejtë sukeseseve të reja dhe po ndjek gjurmët e babait të saj. Babë e bijë të gëzuar dhe shumë krenar pas ceremonisë së pranimit të Çmimit.


Yllka Sheqiri jeton në qytetin Göteborg të Suedisë dhe krahas studimit, e krijimit aktualish udhëheqë puntorinë filmike krijuese në kuadër të projektit ”Filmsis”.


Në fund të këtij shkrimi gjithsesi duhet të përmendim edhe një aktivitet të rëndësishëm të regjisores e shkrimtares Yllka Sheqiri. Është fjala për projektin e saj ”Filmsis” – një puntori krijuese filmike , projekt i cili ka gjetur përkrahjen materiale të Komunës së Karlshamnit, të asaociacionit filmik Reaktor Sydost, të Regjionit të Blekinges dhe të vetë Institutit të Filmit në Suedi. Projekti i Yllka Sheqirit me idenë kreative e origjinale të tij ka zgjuar vëmendjen edhe të opinionit të gjërë filmik thuaja në gjithë Suedinë. Udhëheqse dhe kreatore e projektit është vetë Yllka.


Për porojektin dhe të arriturat e tij sigurisht se do të flitet e shkruhet shumë e shumë në të ardhmën. Deri më tash rreth projektit Yllka ka dhënë disa intervista për disa nga mjetet e informimit; radio fonike, elektronike dhe ato të shkruara.

Flamur Tartari: Kura e re per prostaten

Hiperplasja beninje e prostatës (HBP)

Prostata është një ndër sëmundjet më të përhapura në gjininë mashkullore, e cila sjell shumë probleme në jetën e tyre. Të interesuar për të dhënë një informim për gjithë të prekurit e kësaj kategorie, kemi marrë në intervistë urologun e njohur profesor Flamur Tartarin, i cili na ka shpjeguar ç’është HBP dhe si kurohet ajo në varësi të moshës dhe shkallës së problemit.

- Çfarë është hiperplasja beninje e prostatës, prof. Tartari?

- Hiperplasja beninje e prostatës është patologjia beninje më e zakonshme te meshkujt. Ajo mund të çojë në zmadhimin beninj të prostatës, në obstruksionin prostatik beninj dhe në simptomat e traktit të poshtëm urinar, pra në fenomene dizurike. Këto të fundit takohen në 30% të meshkujve mbi 65 vjeç. Etiologjia e kësaj sëmundjeje është multifaktoriale. Pacientët e ekspozuar përballë një sërë faktorësh specifikë riskues për këtë patologji duhen pasur nën survejim.

- Cilat janë simptomat kryesore të kësaj sëmundje dhe kur është e nevojshme ndërhyrja kirurgjike?

- Nikturia dhe ndryshimet e rrjedhjes së urinës, çurgut të urinës, janë simptomat kryesore të kësaj patologjie. Nevoja për trajtimin e HBP-së me kirurgji rritet me rritjen e moshës dhe me shtimin e simptomave në këta pacientë.

- Profesor, cilat janë disa nga rekomandimet për parandalimin dhe kurimin e HBP-së?

- Për meshkujt që vuajnë nga sëmundje neurologjike dhe meshkujt në moshë më të re duhet të bëhet një ekzaminim më i kujdesshëm për të përjashtuar apo konfirmuar HBP-në. Sa më herët të bëhet diagnostikimi dhe trajtimi i HBP-së, aq më efektive është parë të jetë dhe terapia. Për meshkujt mbi 50 vjeç dhe pa faktorë risku sinjifikativë për simptomat e traktit të poshtëm urinar që vuajnë nga HBP, më poshtë do të japim rekomandimet. Testet diagnostike janë të ndara në tri kategori:

1. Teste që duhen të bëhen në të gjithë pacientët me HBP

* Së pari duhet të merret një anamnezë e hollësishme për të identifikuar shkaqet e tjera që japin simptomat e traktit të poshtëm urinar.

* Do të identifikohen dhe vlerësohen simptomat e pacientit.

* Ekzaminimi fizik ka një vlerë të veçantë dhe duhet bërë gjithmonë. Tusheja rektale mundëson vlerësimin e përmasave të prostatës dhe mund të identifikojë ndonjë patologji tjetër të saj. Përveç tushesë do të bëhet dhe ekzaminimi neurologjik.

* Hapi tjetër është matja e nivelit të PSA-së, që është një parametër që vlerëson riskun për retension urinar akut dhe kohën kur është e nevojshme të ndërmerret një ndërhyrje kirurgjike.

* E rëndësishme është të bëhet matja e nivelit të kreatininës, sepse HBP mund të shkaktojë dilatacion të traktit urinar të sipërm dhe insuficiencë renale. Përveç kësaj duhet të bëhet dhe një EKO e aparatit urinar.

* Analiza e urinës duhet të bëhet për të përjashtuar infeksionin urinar, ose CA e vezikës urinare.

* Matja e volumit urinar: është test që mund të pikas një zbrazje anormale të urinës. Dy ose më shumë zbrazje me një volum >150 ml janë indikacion për bërjen e testit të rrjedhjes (urodinamike).

* Urina reziduale pas zbrazjes së vezikës urinare indikon disfunksion të këtij organi. Një volum urine reziduale > 200 ml parashikon për disfunsion të vezikës urinare.

2. Teste jo të detyrueshme.

Këto janë teste që nuk janë të nevojshme për diagnostikimin e sëmundjes, por janë të rëndësishme në zgjedhjen e trajtimit. Testet vijojnë si më poshtë:

* Studimi i volumit dhe presionit të zbrazjes urinare: i vetmi test që është në gjendje të diferencojë një patologji me origjinë nervore (hipokontraktilitet i vezikës urinare) nga pamundësia e zbrazjes për shkak të obstrusionit. Indikacione për bërjen e këtij testi janë:

- volumi zbrazës < 150 ml; - Qmax e urofloumetris >15 ml/s, duhet të bëhet për të gjithë meshkujt që kanë vështirësi gjatë urinimt ose që curgi i urinës nuk është si më parë (është një ekzaminim i thjeshtë dhe i kuptueshëm për pacientët mbi moshën 50-vjeçare);

- simptomat e traktit urinar të poshtëm në meshkuj mbi 80 vjeç;

- urinë rerziduale pas zbrazjes më shumë se 300 ml. Ndërsa kemi arritur në konkluzionin se sasia e tolerueshme si normale për mbetjen e urinës pas urinimit duhet të jetë nga 80-100 ml urinë. Për më tepër duhet të paraqitet patjetër te mjeku urolog, sepse kuptohet që kjo urinë e mbetur do të sjellë ndërlikime të mëdha në veshka, duke i fryrë ato (jep hidronefrozë bilaterale me rritje të azotemisë dhe të kratinemisë, që rrezikojnë jetën e të sëmurit, prandaj duhet kujdes dhe jo neglizhencë).

- Doktor, çfarë mjekimi përdoret sot?

- Sot e gjithë bota punon në drejtim të parandalimit të sëmundjeve të prostatës, por në radhë të parë njerëzit duhet të paraqiten dhe të konsultohen te mjeku për t’u vizituar dhe të bëjnë analizat përkatëse së bashku me ekzaminet e nevojshme:

- suspekt për disfunksion të vezikës urinare;

- ndërhyrje radikale pelvike;

- trajtimi invaziv i pasuksesshëm i HBP-së;

* Endoskopia: urethrocistoskopia është një ekzaminim që bëhet përpara se të ndërmerret çfarëdo lloj ndërhyrjeje sado e vogël, pasi ajo bën të mundur vlerësimin e saktë të madhësisë së prostatës dhe gjithashtu përjashton patologjitë e tjera që japin simptoma të traktit urinar të poshtëm (p.sh. heamaturia, strinkturat uretrale, CA vezike urinare etj.)

* Imazheria e traktit urinar: preferohet të bëhet ECHO tek të gjithë ata pacientë që nuk kanë bërë një bilanc të kreatininës. Ky ekzaminim vlerëson funksionin renal, evidenton dilatacionin apo patologji të tjera si tumore renale. EKO-ja transrektale bëhet për të përcaktuar përmasat e prostatës para ndërhyrjes kirurgjike apo fillimit të terapisë me preparate inhibuese 5 alfa reduktases.

* Në këtë grup të tretë futen teste si urografia, uretrografia retrograde, cistometria, CT dhe RM, që janë teste që bëhen jo rutinë, por në situata të veçanta patologjike.

- Cili është qëllimi i trajtimit të HBP-së dhe si realizohet ai, doktor?

- Qëllimi i trajtimit është përmirësimi i jetës së pacientit dhe parandalimi i komplikacioneve të HBP-së. Trajtimi ndahet në tri linja:

Linja e parë: mbajtja nën vëzhgim e pacientit.

Kjo linjë ndiqet për pacientët që kanë simptoma të lehta apo të moderuara, të cilat nuk ndikojnë në prishjen e kualitetit të jetës. Kohëzgjatja e kësaj mbikëqyrje varet në ecurinë e pacientit dhe simptomave të sëmundjes së tij.

Linja e dytë: trajtimi medikamentos.

Medikamentet e përdorura për këtë qëllim klasifikohen në dy klasa. Klasa e parë janë preparatet alfa1 bllokuesit (alfuzosin, doxazosin, tamsulosin, terazosin), të cilët jepen te pacientët me simptoma të moderuara e derisa vë re probleme të traktit të poshtëm urinar. Të gjitha këto medikamente kanë pothuajse të njëjtën efiçiencë, por preferohen më shumë alfuzosina dhe tamsulosina, pasi mendohet të kenë efekte anësore më të pakta. Klasa tjetër e medikamenteve janë frenuesit e 5-alfa reduktazës, përmendim këtu finasteride dhe dutasteride. Trajtimi me këto medikamente do të fillojë në të gjitha rastet kur volumi i prostatës është > 30-40 ml dhe pacienti ka simptoma severe. Nga studimet e bëra është konfirmuar efikasiteti i këtyre barnave për zvogëlimin e volumit të prostatës. Akoma më efikas është parë kombinimi i këtyre dy klasave të medikamenteve. Të dhëna se bashku ato dominojnë më mirë klinikën dhe volumin e prostatës. Sot në botë bëhet kombinimi i avogardit dhe tansulozinës, që ka dhënë rezultate të shkëlqyera. Madje, rezultatet e dhëna në 456 pacientë ne e kemi dhënë dhe në një konferencë ndërkombëtare të urologjisë.

Linja e tretë: kirurgjia.

- Doktor ç’mund të na thoni për problemet që mund të sjellë ndërhyrja kirurgjikale për HBP ose indikacionet e saj?

- Indikacione për trajtimin kirurgjikal të HBP janë:

- trajtimi medikamentoz joefiçient;

- pacienti nuk preferon trajtimin medikamentoz;

- retensioni urinar;

- retensioni urinar me shkak HBP;

- infeksione rekurente të traktit urinar;

- prishja e cilësisë së jetesës-

- Mjekësia njeh vetëm një ndërhyrje kirurgjike për prostatënm apo ka disa mënyra?

- Kjo varet nga lloji i prostatës dhe nga madhësia e saj. Për prostata të vogla, në volum më të vogël se 30 ml, preferohet ndërhyrja transuretrale, nga ku bëhet incizioni i prostatës. Kur prostata është në volum 30-80 ml, preparohet po në rrugë transuretrale dhe bëhet rezeksioni i prostatës. Ndërsa për prostata akoma më të mëdha në volum do bëhet prostatektomi e hapur. Elektrovaporizacioni transuretral (TUVP) është një alternative për rezeksionin transuretral të prostatës (TURP), veçanërisht për prostata të vogla në volum. Teknika të tjera akoma më moderne janë përdorimi i lazerave për rezeksionin e prostatës, termoterapia me mikrovale po në rrugë transuretrale, që rezervohet për pacientë që nuk dëshirojnë t’i nënshtrohen kirurgjisë. Retensionet urinare rekurente zgjidhen nga vendosja e stenteve prostatik, tjetër alternativë është dhe kateterizimi i tyre. Duhet pasur kujdes infeksionet urinare rekurente, të cilat duhen mjekuar si duhet.

- A ka një mënyrë të re mjekimi që të ketë për bazë ilaçe bimore?

- Kohët e fundit në vende të ndryshme të botës dhe sidomos në Bashkimin Europian po përdoret një produkt i ri me bazë bimore. Ai është prodhim i industrisë farmaceutike “Forever”. Produktet e kësaj kompanie shërbejnë për një jetë sa më të mirë, kujdesin për lëkurën etj. Së fundi prej kësaj kompanie është prodhuar një produkt me bazë bimore që shërben në kurimin e prostatës. Vitoliz pro 6 është një produkt në bazën e të cilit janë saopolmeta, piogenum dhe vaji i farave të kungullit, bimë këto që njihen në shekuj për kurimin e sëmundjeve të prostatës. Gjithashtu ajo merret me një përzierje efektive të vitaminave C, D, E dhe B6. Këto kombinohen dhe me mineralet e zinkut dhe të selenit, që luajnë një rol të rëndësishëm për të mos u dëmtuar prostata. Këto janë materiale profilaktike që përdoren për mosha mbi 50 vjeç. Në raste të veçanta, kur një pacient ka infeksione, mund të përdoren edhe nën këtë moshë.

Flamur Tartari – mjeku që shëron me fjalë dhe bisturi

Shpendi Topollaj


Biseda me mjekun Flamur Tartari, Kryetar i Shoqatës së Urologëve Shqiptar, fama e të cilit i ka kaluar kufijtë e vendit tonë, është mjaft tërheqëse. Ai tregon me entuziazëm, për suksesin e plotë të Konferencës së katërt për Europën Juglindore të urologjisë e cila u zhvillua në Tiranë dhe ku morën pjesë dhe referuan shumë mjekë të shquar. Ai flet për kontributin e kolegëve të tij dhe asgjë pë vete, sido që unë e di mirë se ai është njeri nga organizatorët kryesorë të saj. Më vë përpara dhe numërin një të Revistës Urologjike dhe ndalet gjatë tek rubrika “Njerëz të shquar të humanizmit dhe të mjeksisë shqiptare”. Nënë Tereza, Osman Jonuzi, Ismail Tartari, Frederik Shiroka, Maksut Drasa, Ferdinand Paparisto sikur kuvendojnë me ty kësaj radhe. “Më pas do vijojnë të tjerët – shton Flamuri – se janë të shumtë ata që vunë gjithçka patën në interes të shërimit të njerëzve sipas parimit të Karlejlit se “Njeriu i shëndetshëm është vepra më e çmueshme e natyrës”. Por unë i kisha lexuar librat e tij të shumtë kushtuar të gjithë atyre që lanë gjurmë të pashlyeshme në mjekësinë tonë. Dhe kjo ma kishte shtuar më shumë konsideratën për këtë mjek human i cili me gjithë angazhimet e panumërta të profesionit, përsëri gjente kohë për të hulumtuar e për të shkruar rreth tyre.
E ndërsa ai flet, mua sepse m`u kujtua Rufinosi, ai mjeku i njohur i shekullit të dytë nga Efesi, i asaj kohe kur rolit të shpirtit i jepej një rëndësi e veçantë. Ai që kishte shkruar traktatin e famshëm “Rreth dhimbjeve të veshkave dhe të cisteve” kishte qëlluar dhe poet. Dhe në njerën nga poezitë e tij të ndjera, kushtuar të dashurës Prodika, thosh:
E pra e shikon? I ngjet sot varrit të harruar
Që mbi të, një lule askush s`lëshon.
Duke shkruar e botuar intensivisht për të gjithë ata që sot janë krenaria e mjekësisë shqiptare, dr. Flamuri, fjalët e ngrohta, mbushur me mirënjohje, rreth jetës dhe veprës së tyre, i shndërron në buqeta me lule që qëndrojnë përherë të freskëta në kujtesën e të gjithë atyre që i patën njohur apo kishin provuar kujdesin dhe shërimin nga duart e tyre të arta.
“Një provë e madhe e mirësisë sate është të pasurit besim në mirësinë e të tjerëve” thosh në kohën e tij Montenji. Duket se kjo përbën dhe devizën e punës dhe përpjekjeve të pareshtura të dr. Flamurit në hartimin e studimeve të tij monografike për ata që vunë themelet e shkollës shqiptare të mjekësisë. Puna e tij në këtë drejtim për nga volumi, saktësia dhe kompetenca profesionale mund të krahasohet me atë të një institucioni të tërë.
Ai është bir i qytetit të Durrësit. Babaj i tij la një emër të nderuar, kurse e ëma Rahmija, ishte një grua që nuk e lëshonte asnjëherë librin nga dora. Ky çift intelektualësh rriti dhe edukoi djem të mrekullueshëm e të ndershëm që i do dhe respekton tërë qyteti. Flamuri duke i qëndruar besnik traditave mjeksore të familjes së tij, studioj në Universitetin e Tiranës për mjekësi dhe filloi punën si kirurg në spitalin e Durrësit. “Këtu kam mësuar shumë – tregon ai – por dhe gabime kemi bërë. Ishim të rinj. Një herë, jashtë orarit të punës, e kisha tepruar në të pirë, kur më njoftojnë të paraqitesha urgjent në spital. Duhej operuar një ushtar, por unë nuk isha i kthjellët dhe nuk i nxirrja dot apendiksin. Më shpëtoi mua dhe atë doktori i nderuar Prodani. Por dhe kur erdhi një vajzë nga Ndroqi që ishte rëndë, dhe e kishte gjakun të një grupi me mua, menjëherë i dhashë gjakun tim, dhe pastaj e operova”.
Në vitin 1969, duke parë seriozitetin, kulturën por dhe talentin e tij, e emërojnë pedagog në Katedrën e Kirurgjisë të Fakultetit të Mjekësisë në Tiranë. Më pas specializohet për kirurgji dhe anesteziollogji po në Tiranë dhe më tej shkon për specializim për kirurgjinë urologjike në Francë, Hungari, Hollandë, Itali e Zvicër. Eshtë pedagog në Shërbimin e Urologjisë në Qëndrën spitalore Universitare “Nënë Tereza”. Në vitin 1987 ka fituar titullin Docent dhe në vitin 1992 ka mbrojtur doktoraturën dhe tani është Profesor në Urologji. Dr. Flamuri është autor i mbi 150 punimeve mjeksore, shkencore dhe publicistike, si brenda, ashtu dhe jashtë vendit. Eshtë autor i disa librave mjeksor për urologjinë, ku ka dhënë përvojën e tij të gjatë dhe të pasur mjekësore. Me punën e tij të palodhur ai ka bërë miq anë e mbanë shqipërisë. Sa e sa pacientë e kujtojnë atë me dashuri si mjek dhe si njeri. Emersoni thosh se “E vetmja mënyrë që të bësh miq, është të jesh mik”. Dr. Flamuri këtë miqësi me njerëzit dhe sidomos me kolegët e ka manifestuar mësë mirë në librat e shumtë që shkruan dhe vazhdon të shkruaj për ta. I kudogjendur ai është antar influent i disa shoqatave dhe organizmave ndërkombëtare për urologjinë, në Ballkan, Evropë dhe botë. Gjithashtu, duke parë veprën e tij, Akademia e Shkencave të New York – ut e ka pranuar atë anëtar të saj. Ka marrë pjesë në shumë takime, simpoziume, konferenca dhe kongrese ndërkombëtare ku fjala e tij ka lënë mbresat më të mira. Njëkohësisht dr. Flamuri është anëtar i Rotary Club qysh nga viti 1991, ku jep ndihmesën e tij të çmuar. Në vitin 2005 ka themeluar Institutin Kombëtar të studimeve e kërkimeve shkencore mjeksore e të mjedisit “Fillonid Durrachieni”. Dhe sikur të mos mjaftonin të gjitha këto, ai është edhe kryetar i shoqatës së miqësisë Shqipëri – Hollandë.
Mundohem të rendis emrat e të paktën disave prej atyre për të cilët dr. Flamuri ka shkruar, por kjo më duket e pa mundur. Rëndësi ka diçka tjetër; ai në mbyllje të librit “Gjurmë të mjekësisë shqiptare” vol. 5, citon thënjen e Çurçillit:
...ky nuk është fundi,
madje nuk është as fillimi i fundit,
ky mbase është fundi i fillimit...
Dhe kjo na gëzon, pasi prej dorës së tij presim jo vetëm operacione të sukseshme, por dhe libra të tjerë kushtuar atyre që gjithë jetën punuan pa u ankuar, sipas këshillës së Emersonit se “Vlera e një parimi përcaktohet nga numri i dukurive që ai është i aftë të shpjegojë; nga teoritë mbi sëmundjet, e mirë është vetëm ajo që njëkohësisht propozon edhe shërimin”.
Studioja e dr. Flamuri Tartarit është e mbushur plot e përplot me libra, aq sa atje nuk gjen vend ku të ulesh. Aty do të ndeshësh edhe literaturë artistike të bollshme. Një Zot e di se ku e gjen kohën të lexojë kaq shumë ky njeri. Kur mësoi për këtë dashuri të tij për librat, shoku im poeti Agim Bajrami edhe pse nuk njihej nga afër me të, pra nisur vetëm nga sa kishte dëgjuar dhe sa i flisja unë, shkroi këtë poezi, me të cilën do të mbyllej më mirë ky shkrim:


Mjekut human Flamur Tartari


Unë vë me bast se ti do vish patjetër
Mjafton veç një zë në telefon
Qytetit qark ti biesh në ç`do metër
Ti ndezësh natës dritën që kërkon.

Mbi bisturi pak ëndërr e harruar
Që klithma e një jete preu në mes
Ti rend drejt saj me hapin e shqetsuar
Si engjëll që prej qiejsh zbret serbes.

Një der` tërheq e hyn në të si mik
S`janë veç ilaçet për dhembjet e mëdha
Ndaj për të gjithë pak ajër jete shpik
Me zemër mik, se zemra është gjithçka.

Mbi brazda librash plugon pa përtuar
Pasionin për të shkruar s`e braktis
Mëngjezi ty ç`do dit` të gjen të zgjuar
T`ja ngresh më lart statujën mirësisë.

Unë vë me bast se ti do vish patjetër
Si krisht më ngjan nga larg ikona jote
Ç`dokujt t`i gjendesh pranë si mik i vjetër
T`i bësh të tuat dhembjet e kësaj bote.

Edhe zoti po flet shqip

Mbi diplomacinë artistike të një publicisti misionar

( Shënime për librin “Edhe zoti po flet shqip” të Azgan Haklajt )



Fatmir Minguli 

Oculum pro okulo

Sy për sy

Libri i tretë i autorit Azgan Haklaj me titullin jo të zakonshëm “ Edhe zoti po flet shqip” , që vjen fill mbas vëllimit të parë “Dardanët presin Dodonën” dhe vëllimit të dytë “Për Kombin , për demokracinë” , shpreh betejën që bën ky autor në luftën për të drejtat e popullit shqiptar , si komb.

Ky libër i ri vertëton shprehjen e Ovidit të lashtësisë i cili thonte: “Asgjë nuk është më e lodhëshme se sa të qëndrosh i heshtur”. Libri “Edhe zoti po flet shqip” është konceptualiteti i materializuar i kësaj thënie sa të lashtë aq dhe të dobishme për njeriun në veçanti dhe kombet në përgjithësi”. Azgan Haklaj ka zgjedhur jo heshtjen , por betejën dhe duke guxuar të japë ashtu , pa heshtur , kuptimin e gjërë të këtij titulli të mrekullueshëm dhe të guximshëm . Ai shkon nëpër hullitë e dijeve më të mira të ilirologëve dhe albanologëve shqiptarë dhe të huaj. Ai, autori thotë:

“Sa për ata “që mendojnë të na vonojnë , ju themi se kemi me vehte , vetë vullnetin e zotit.Ai tashmë ka folur, madje , po flet shqip .Nuk ka pse dikush të çuditet nga gjuha që përdor zoti. Gjuhën tonë të lashtë sa vetë lashtësia e kanë përdorur edhe perënditë e lashtë.””

Pas një parathënie brilante , paraqitur në këtë libër nga zoti Ramiz Lushaj , Drejtor Ekzektutiv i Qendrës Shqiptare të Studimeve amerikane dhe britanike, fjalët e më sipërme të autorit , dalin të strukturuara më së miri.

Duke patur në dorë këtë të dhënë, publicist vetëm sa e fillon zbërthimin detajor të trupit shqiptar duke skanuar çdo pjesë të tij e madje në kohë të ndryshmë e të zbërthyer aq bukur në artikujt e tij për Çamërinë , për problemet e shqiptaërëve të Preshevës e më tej.

“Problemi çam- thotë publiçisti Azgan Haklaj – nuk është një problem i ri , i cili u servir me adrenalinën e një feste.” Kjo thënie është shumë e afërt , e deklaruar në 28 janar të këtij viti.Vlerat e këtij artikulli për Çamërinë janë tejet shkencore, i cili për mendimin tim ka vlerat e një sinopsi të fuqishëm , sinops i mjaftueshëm për një libër të plotë për çështjen e Çamërisë.

Azgan Haklaj ,në këtë artikull, ndriçon figurën madhore të Prof.Hoxhë Hasan Tahsim Filatit, figurë që njihet pak përballë veprës së këtij burri të madh e të këtij kryengritësi europian,themelues dhe rektor i universitetit të Stambollit.Po kështu Azgan Haklajt , nuk i shpëton as historia e dinastisë së Dinajve .Edhe libri që u botua kohët e fundit në shqip për aristokratin dhe piktorin Abedin Dino “nuk nxorri në pah atë që duhej.Prandaj , autori në artikullin e tij të madh “Çamëria, djepi i burrave të mëdhej”, me një ndriçim pozitivist , Azgan Haklaj hap dritare të reja në skena të mbyllura e të errësuara nga politika ndërkombëtare , hap dyer e dritare nga ku duken portrete të njerëzve të shquar të Çamërisë . Me këtë ndriçim të skenës shqiptare në Çamëri, autori me intuitë shkencore , arrin edhe në gjetje të tjera, e që vetvetiu ndihmohet nga dokumentet e kohës. Çamëria dhe populli çam kanë qenë paralel në luftën kundër osmanëve me të gjithë pjesën tjetër të popullit shqiptar . Mjafton të përmendet dokumenti i shkruar në frëngjisht, një memorandum i Shoqërisë “Dora e zezë” e vitit 1878 drejtuar administratës osmane, ku thuhet se këtë document e nënshkruajnë 12 përfaqësues nga Gjirokastar, 13 nga Delvina, 8 nga Kurveleshi, 3 nga Himara dhe 7 nga Filati.

I bindur plotësisht për një fillim optimist të 100 vjetorit të dytë të pavarësisë, Azgan Haklaj rikërkon me forcë aksiomën duke e deklaruar në Junik se “ Pavarësia është Pema e Lirisë e mbjellë nga patriotët shqiptarë e vaditur me gjak nga atdhetarët”.

Në këtë libër, në deklaratën e Unionit Artistik të Kombit Shqiptar “ Serbia me qëndrime ndaj Luginës së Preshevës ecë me ëndrrën e çmendur të sllavizmit shoven” misionari publiçist ka dhënë këtë opinion të saktë dhe të pakundërshtueshëm :

“Serbia me akte të tilla duket se jo vetëm nuk ka synim real qasjen drejt Europës , por vazhdon të përkundet akoma në ëndërrën e çmendur të sllavizimit shovinist me dhunë të Ballkanit. Një ëndërr e tillë ka mbyllë sytë përjetësisht bashkë me Millosheviçin në morgun e burgut të Hagës.”

Nuk është e pakët që në problemet e mëdha që ka sot kombi shqiptar jo vetëm në Kosovë, që në penën e një gazetari me plotë eksperience , siç është Azgan Haklaj , të japësh fare hapur këto mendime direkte e pa kurrfarë autoçensure.

E quajtja “Dipllomaci artistike “ që në titull të këtij artikulli veprimtarinë e autorit të këtij libri , për të treguar faktin ,ndoshta unikal në Shqipëri , kur një publicist inteligjent me praktikë të gjatë pune është njëkohësisht dhe një artist, një kërcimtar i nivelit të parë , një udhëheqës i një unioni të çmuar artistik me tabane artistike kombëtare.

Për vlerësimin e këtij misionari të shqiptarizmës flasin jo vetëm eksperiencat artistike të tij, jo vetëm tre librat e botuar prej tij, por dhe vlerësimet e shumë poetëve ,publicistëve , politikanëve, shkrimtarëve e studjuesve si Ramiz Lushaj, Gjon Neçaj, Sabri Godo, Minella Kureta, Ali Sylaj, Guxim Alimani, Lulzim Logu, Preç Zogaj, Qazim Shehu, Dukagjin Hata, Rexhep Torte, Namik Selmani, Mevlud Buçi, Pilo Zyba etj.

Me një shikim të vemëndshëm , në librin e Azgan Haklaj , këta studjues kanë hedhur llogjikshëm dhe me profesionalizëm analiza mbi të tre librat e këtij autori. Në mënyrë të thjeshtë por të mirëargumentuar, ata trajtojnë dhe veprimtaritë shoqërore, politike dhe artistike të Azgan Hakljat, tregojnë se ai i vjen ngjarjeve ballë për ballë ,duke i trajtuar problemet e kohës që nga lartë e deri poshtë .

Azgan Haklaj zbaton më së miri parimet e lirisë së sotme europiane, të cilat jo pak analizohen nga filozofë të mëdhej të kohëve tona.Kështu në lidhje me aktivitetin e përgjithshëm të tij, përfshirë dhe atë politik , na vjen në ndihmë studjuesja e madhe bashkohëse gjermane Hanah Arendt e cila thekson:

“ Politika është sferë e lirisë,në të cilën liria është realitet i gjallë, jo nocion ( abstraksion) . Nga kjo del se liria e njeriut, mund të realizohet në jetën publike, përkatësisht në politikë duke u bërë kështu politika e vetmja qënie e autencitetit të lirisë njerzore.”

Kjo tregohet në libër nëpërmjet implikimit të tre elementave jetësorë që Azgani perdor si atë të elementëve publiçistikë, të artiti poullor shqiptar dhe të politikës.Libri është pikërisht një amalgamë e plotë e këtyre veprimtarive sa jetësore aq dhe të paraqitura me zgjuarsi në librin “Edhe zoti po flet shqip. ”Kështu mund të përmenden shkrimet për koridorin Adriatik –Alpe, UAKSH (Unioni Artistik Kombëtar Shqiptar) - Parlamenti shpirtëror i shqiptarëve, “Sofrën dardane “ etj.

Debatet e bëra nga shteti rus, serb dhe grek mbi deklaratat e publiçistit Azgan Haklaj, e kanë shtyrë atë t’i kthejë në pamflete elastike, ku argumentimi niset nga tablloja e përgjithshme e historisë dhe ecurisë së saj e ku nuk harron të dallojë qartë ndërprerjet , thyerjet, apo mbimbulimet sipas interesave të ndryshme politike.

Prandaj ,Azgan Haklaj, nuk ngjan me ata njerëz që edhe pse shkruajnë për politikën ata, e vendosin veten mbi të, duke I mbivlerësuar ngjarjet e vogla në dëm të politikës së kombit shqiptar, e për aq më tepër ,ai brenda shpirtit të tij krijues , gëlon dashuria e pakufi për artin. Jo më kot në libër gjejmë paralelizma me artistë të tjerë popullorë si Tomorr Lelo e ndonjë tjetër, por gjejmë dhe përcaktimet e poetit Mevlud Buci tek e quan Azganin :tropojan- bir i shtrëngatës.

Një promovim në Durrës i librit të tretë të këtij ambasadori –misionar do të përzjejë jodin e ajrit të Adriatikut me freskinë e ajrit të bjeshkëve të Tropojës.

Arsim Halili:SHPALOSJE NDJENJASH NGA FYTYRAT E BUZËQESHURA

Shqipe Hasani deri tani e ka demostruar aftësinë e saj krijuese, në disa gjini, por që në fokus ka poezinë për të rritur dhe natyrisht që është mirëpritur në opinonin lexues. Ajo provoi te lexuesi, kohë më parë përmes gjinisë e dramës me të cilën rezultoi edhe me nxjerrjen në dritë me librin “ Qëndistarja s’ka mort”. Por ne sot në këtë shkrim vështrues, do të ndalemi në diçka tjetër e që Shqipe Hasani, provoi për herë të parë, ndonëse jo gjë e lehtë, madje shumë e vështirë, serioze , për të dhënë nga vetja të gjithë inercionin krijues për botën e të vegjëlve. Natyrisht të grupmoshave të ndryshme. Se lexuesi i cili kudo ndodhet ka mundësi të lexoi librin më të ri me titull tërëheqës

“ Okteti i vajzave “. Por çfarë fshihet brenda kopertinave të librit, do të mundohem të akceptoj me disa fjalë në syzheun tim vështrues.

VALLET E JETËS RITME SHPRESE PËR TË ARDHMEN

Një nënë dhe një poete nuk ka se si ndryshe të mos krijoj në mikro- botën e saj. Imagjinata krijuese fillon ritëm të mbarë të jetës. Shqipe Hasani, në kuvendimin poetik, sjell në librin e saj, njërin prej atyre që i bëri vazhdimisht fëmijët të ndjehen larg çdo brenge. Poeti i cili i bënte për vete, ai iku nga kjo botë. por sigurisht se tek fëmijët, la zbartësi emocionale, kush tjetër pos poetit Rifat Kukaj. Natyrisht se poetja Hasani, mundohet të zbus dhembjen, por edhe lartëson atë përmes fuqisë së vargut. Pavarësisht ikjes nga kjo botë, ai mbetet prore i paharruar në kujtesën e fëmijëve dhe kjo patjetër fal edhe poetëve tjerë këtë rast edhe poetes Shqipe Hasani. Sikurse edhe krijuesit e krijueset tjerë për fëmijë, që nuk i ikin dot botës së se çfarë percepeptojnë fëmijët edhe autorja natyrisht se brenda kësaj përmbledhje “ Okteti vajzave “ në 64 poezi të prezantuar, përgaditë terrenin poetik që lexuesi poezinë të mos e marrë vetëm sa për relaks ditor, por edhe në strukturën e saj shihet qartë sfondi krijues ka të bëjë me artin e komunikimit me atë që fëmija e percepton për rreth tij, si: natyra, shkolla, atdheu , heronjët dhe veprimtarët e kohëve të ndryshëm që shërbyen deri në vet flijim për atdheun. Libri është i ndarë në cikle : Ç’kuvendova me lulet “ Legjenda e bareshës”,” Kalliri i fjalës”, Drita e Vendlindjes ”dhe “ Rruga e shtëpisë sime “Në veçantinë poetike të Shqipe Hasanit, vërejmë se timbri poetik, është mjaftë melankolik edhe atëherë kur i këndon natyrës, edhe kur kujton poetët në amshim e që po aq shumë i deshën fëmijët siç ishin Agim Deva, Sadri Kelemndi, Naim Frashëri . Por të tillë poet i gjen në dritaret e çdo fëmije, duke ia bëre me dorë, sikur ata fëmijë nuk dorëzohen se kanë ikur përjetësisht, ata i presin ende, prandaj kur do t’i marrë malli, atherë ata me lot dhe me dëshirë do të ulen dhe të lexojnë vargjet përkushtuse, këtë rast edhe në përmbledhjen poetike “Okteti i Vajzave. Socializimi i fëmijës sa do që duket në titull se është një gjinor apo tërsisht femëror, këtë rast kur lexojmë librin e Shqipes shihet se hapsirë i jepet më shumë vajzave, por prapë se prapë edhe çunat kanë vend meritor. Me atë që përjetuan prindërit dhe të afërmit e tyre gjatë luftës së fundit në Kosovë, sigurisht se nuk do të ik kalimthi, nga kjo gjeneratë e fëmijëve të cilët pavarësisht se shumë prej tyre nuk arritën të shqiptojnë fjalën prindrore, të njërit ose tjetrit prind. Ndaj poetja e përjeton thellë në zemrën e saj ndaj me zërin e saj drithërues e shfaq përmes poezisë “ Psalm për bonjakët” të tilla vargje derdhë edhe në ndonjë poezi tjeter si “ Rrëqethje “Se poetja përmes narracionit vargëzues interpreton gjuhën e poetikës historike, jo vetëm që shpalos ndodhit e shfaqura në botën reale të cilat nëpër kohët e historisë sonë lanë gjurmët e pamposhtura, qoftë duke u fiksuar në individ të caktuar e që bënë emër dhe histori në vete siç ishin: Skënderbeu, Adem Jashari e ndonjë tjetër. Pa dyshim se poetja nuk harron t’i këndoj atdheut si tërsi, apo që lidhet ngushtë ndonjë ngjarje që ka veçantin e saj historrike. Andaj përmes këtyre poezive lexuesit dëshëron që në aspektin moralizues t’ia shtoj dashurinë për atdheun dhe mburrjen për të parët tanë.

Nga gjithë ajo që mund të lexojmë këtë përmbledhjen poetike, në këndëvështimin tim, mund të shohim të qartësuar imazhin poetik të portretizuar dhe imazhin idilik të natyrës që ringjall fate , i jep jetë , u jep dritë, u jep emër, u jep dashuri. Poetja Shqipe Hasani me ritmin e saj të lirshëm plotë muzikalitet, di të interferoj tematikën në botën e më të vegjëlve, shfaq lojërat në kohë dhe hapësirën e duhur. Varësisht nga dëshirat e fëmijëve , riaktualizon shumë çështje ,ajo nuk i mitizon, por tamam shfaq botën real dhe racionalizon me aq sa edhe kanë kapacitet ta kapin vargun fëmijët. Një nga poezitë që edhe bart edhe vet përmbledhja këtë titull “ Okteti i vajzave “. Në të cilën poezi shfaqet bukur një dialog ,i cili në vet ngërthen edhe të mundëshmen edhe të imagjinativën, sfiduesen , por natyrisht edhe hudhjen në kërkim të atyre gjërave që me bashkimin e forcave, rezulton edhe efekti shumë më racional.

Sigurisht një ndjesi emocionale që do të bart çdo lexues padyshim se është ambienti shkollor, ku fëmijët e kalojnë një pjesë të kohës dhe padyshim se i gjithë ai rreth ambiental përshkohet me të pritura dhe të papritura që për fëmijët kanë këndshmëri e tyre. Dhe bartja e këtij relacioni ambiental sa në familje po aq edhe në shkollë dhe natyrë. Poetja Hasani e ngacmon indivdualiteti i saj autorial me gjuhën e përjetimit të bukur viziv dhe imagjinativ.

Në vend të përfundimit

Se vargu i Shqipe Hasanit nuk është vetëm rutinor, por gjithësesi është i fiksuar në planimetrinë e meditimit, për të cilën shpresa dhe trumfi gjithënjë përcaktohen kah e ardhmja me pozitivitet. Andaj autorja përmes orbitës së saj poetike , sheh më larg se të sotmen , kërkon që e nesrëmja të vij pranë e pranë pa bërë turbulencë hipotetike, por e natyrshme me pjekuri, ku e gjithë intenca e saj eshtë që të mpleks dashurinë për familjen , shkollën, natyrën atdheun dhe veç kësaj shihet një procedim artistik nga vargu në varg e që besoj se lexuesi formëhsohet në rrugën e tij ndjesore .

PLAGËT E KOSOVËS NË NJË ROMAN TË RI

Nga Fatmir Terziu




"Dita e Pelikanit" është romani më i fundit i autores, Katherine Paterson. Shkrimtarja Paterson, e njohur për romanin e saj të vlerësuar "Një urë në Terabithia" ka shkruar këtë roman me temën e mitit të ndodhisë shtëpiake, brenda kornizave Atdhe me ndikimin poshtërues të pushtetit e pushtuesit. Ai ka rreth 160 faqe dhe është një libër që rekomandohet për moshat mbi dhjetë vjec. Pse për këtë moshë dhe jo për moshat e tjera? Romani ka një temë të tillë prekëse sa është vështirë të lejohet leximi nën këtë limit moshe. Dhe kjo për efekte anësore dhe emocionale. Ai paraqet një familje shqiptare nga Kosova. Brenda faqeve të tij rrëfimi përqëndrohet në mënyrë tejet artistike dhe paraqet se si ata largohen nga një dhunë brutale. Është një demostrim i tejarritur filozofik që paraqet atë pastrim "etnik" si një fushatë të ndërmarë nga serbët në vitin 1998.


Katherine Paterson para statujes 
se Astrid Lindgren.


Më pas mes dhimbjes dhe fabula vjen e forcon bindjen me një pretekst. Një pretekst që ravijëzohet nën një fakt. Një fakt që vjen si një diskurs më vete për shumë lidhje me tematikën që rrok autorja. Në këtë tematikë kurthi vjen nga logjika. Dhe vetë logjika ridimensionin hapësirën, vendin dhe kohën. Është një risk triumfues që paraqitet me gjuhën dhe stilin e goditur. Fjala pason fjalën dhe fakti sjell faktin. Interpelimi metaforik karakterizohet nga lidhja dhe tendosja e një karakteri tipik. Është tipikja, Meli Lleshi, një femër mjaft tipike gjithashtu në vetvete. Vetë absurdja dhe e besueshmja gërshetohen tek ky karakter. Ajo dikton mes kësaj. Meli Lleshi beson në mënyrë të prerë se problemet e riskimit të familjes së saj kanë nisur qyshkur ajo ka karikatorizuar, skicuar në karikaturë, mësuesin e saj z. Uka. Ai zbulon këtë karikaturë dhe nervozohet. Mban jashtë mësimit në klasë si dënim Melin dhe shoqen e saj Zanën. Ky veprim inatos vëllain më të madh të Melit, Mehmetin. Mehmeti më pas ikën dhe ashtu në nervozizëm zhduket për një kohë pa arsye. Kjo zhdukje irriton gjithë familjarët. Madje edhe fisin, edhe rrethin e gjerë. Kështu ata besojnë se Mehmeti është zhdukur nga serbët. Ndryshe ata mendojnë edhe se mos ai është mbyllur në birrucat serbe. Një mendim tjetër tronditës pas disa javësh i shtyn të mendojnë se ai është vrarë nga ushtarët serbë. Por, Mehmet mbijeton.


Ai tashmë hyn në një provë më të rëndë. Ai e con më tej aventurën e jetës së tij. Në një ditë të bukur me diell ai vendos për veten e familjen e tij që të gjendet në një rrugë të gjatë për një jetë më të mirë në Amerikë. Lleshi ka lënë pas shtëpinë e tij dhe dyqanin e tij në qytet. Më parë përfundon në male, pastaj me familjen e zgjeruar në fermën e tyre dhuratë stërgjyshore. Por kur kthehet një ditë për në shtëpi nga ferma, sheh shtëpinë e tij që është djegur, dhe me tytën e pushkës ata shkojnë refugjatë në Maqedoni. Atje jetojnë në një kamp ku përfundimisht më pas u del një sponsor: një kishë në Vermont.


Paterson e ka bazuar këtë roman në historinë e saj si pjesë të mbijetesës reale. Ajo disi e lidh këtë me jetën e një familje të ndihmuar nga kisha e saj, si dhe përvojat e saj si një fëmijë në Kinën e pas Luftës së Dytë Botërore. "Pelikan" është një rrëfenjë interesante dhe një fabul-filozofi me ndikim të shpejtë në lidhje e lëvizje, një dritare e rëndësishme në jetë dhe për jetën në rrethana shtypëse e postëruese nga rregjime diktatoriale. Libri është mbi të gjitha një narrativë komunikues. Megjithatë më tepër se sa jetë-karakteri ai është një realitet i ëndërruar, pra më shumë se një roman.

“Provo të thuash të vërtetën”, do të jesh “Selman Rruzhdie” shqiptar

Refleksion letrar i një realiteti social, në librin "Nën thonjtë e djallit”

 Nga:Fatime Kulli



Është libri i nëntë i shkrimtarit Astrit Kosturi, që tash më ka krijuar një përtret-të-tij -origjinal.
Në veprën "Nën thonjtë e Djallit”, Astriti vjen si rrufe në qiell të pastër dhe flet me zërin grotesk, ashtu siç kanë bërë shkrimtarët e mëdhenj në shoqëritë e tyre.
Dhe kjo gjuhë është gjuhë e padrejtësisë së politikës ndaj shoqërisë sonë të shumëvuajtur, ndaj dhe autori i përshkruan ato në formë rrëfimesh, për të mbetur akuza të gjalla ndaj politikanëve shqiptarë, duke treguar prapaskenat e lojës së tyre me njerëzit e ndershëm që besojnë në ta. Por realiteti është një dhe i vetëm, është ky që ka përjetuar autori dhe, që lexuesi tashmë e ka në tregun e librit.
Astrit Kosturi shkruan me gjuhën e qartësisë, me gjuhën e së vërtetës, me gjuhën e "rebelimit" qytetar, si një Selman Rruzhdie. Autori Kosturi nuk është dënuar me vdekje nga politikanët tanë, por është dënuar me heshtje....!
Ja si shprehet ky "Rruzhdie" shqiptar, në librin polemizues “Shuplaka e Fatit”: "Politika e Tiranës, na e ka bërë nderin që të merremi me veten, të grindemi e të shahemi me njëri-tjetrin”. Autori me thjeshtësinë, me mençurinë, me urtësinë e tij, mendon e punon për t'iu shërbyer të tjerëve, qytetarëve të qytetit të tij të dashur.
Pothuajse e njëjta situatë, ndodh edhe tek libri i fundit “Nën thonjtë e djallit”, ku në një episod autori ngreh zërin i shqetësuar për fatin e njeriut të ndershëm, që vuan nga veset e dhe padrejtësitë e politikës. Autori akuzon me mendjen dhe dorën e shkrimtarit, kastën politike që është indiferente ndaj veseve dhe varfërisë sociale në vend.
Të jetosh "Nën thonjtë e djallit”, do të thotë të përballesh me emocione të fuqishme të shkrimtarit, i cili demaskon hapur fenomenet, pjellë e një politike të mbrapshtë social-ekonomike. Më kujtohet një shprehje e George Kaiser, “Ata, që njohin panikun më të thellë, janë artistët e mëdhenj. Të jesh poet, do të thotë: Të jesh njeri dhe të përcjellësh nga vetja”. Kjo sentencë kaiseriane, i shkon shumë rreth përqasjes prozaike të shkrimtarit, eseistit, publicistit Astrit Kosturi, i cili me “revoltën” artistike, krijon UNI-n e tij letrar, në krijimtarinë e tij, veçanërisht në veprën "Nën thonjtë e djallit”.
Shkrimtari Kosturi pas një vepre të suksesshme dhe polemizuese “Shuplaka e Fatit” , tani para lexuesit del me veprën më të re në prozë; "Nën thonjtë e djallit”. Një prozë e ndërtuar me frymë të mbingarkuar emocionesh, teknikisht të saktë, me shprehje të përdorura nga realiteti i përditshëm i jetës sonë, duke i gërshetuar me personazhe nga jeta, na pasqyron episode të dramës sociale. Personazhet shkrihen e bashkëjetojnë përjetësisht "Nën thonjtë e djallit”, ku autori ka gërmuar rreth zonës ku jeton, duke i pasqyruar si rrëfenja, shkaqet e kësaj drame njerëzore. Ky libër është ngritur artistikisht me frymë revolucionare, duke tentuartë bëj REVOLUCION artistik letraresk, në shërbim të ndryshimit të fenomeneve që kanë mikluar jetën e tyre. Pra, autori pasuron bibliotekën e lexuesit me një vepër të arrirë, ku shquhen elementë objektivë, rrethanorë që rrotullohen rreth botës njerëzore. Vepra ka cilësinë e romanit reflektiv, ndërtuar me infrastrukturë poetike dhe eseistike, duke na paraqitur një strukturë mjaft komplekse zhanrore, stilore dhe narrative.
"Nën thonjtë e djallit” është një dëshmi artistike, që na e servir shkrimtari Astrit Kosturi, të përshkruar me shumë sqimë, (rreth një rrjeti vicioz), i cili na i shkëput këto probleme delikate dhe mjaftë serioze, që tashmë janë kthyer në fenomene të rënda sociale, si: prostuticioni e trazicioni i stërzgjatur me fytyra pushtetarësh. Por, shoqëria jonë me mendësinë e mentalitetit patriarkal, (e zgjidhur tashmë nga zinxhiri, në një shoqëri të hapur), përqafet në një rrugë të gjatë sfidash. Dhe sfida më e madhe është sfida morale. Atëherë, çfarë duhet për të bërë, për të reflektuar ndaj këtyre fenomeneve që godasin shoqërinë tonë në tranzicion? Shkrimtari Kosturi na i pasqyron këto plagë sociale, me artin e të shkruarit, duke tentuar në misionin e tij qytetar e human. Autori gjatë rrëfimit romanor, tenton të lëkundë hijet e murme që janë lidhur rreth vesit, moralit të dobët, për të ndezur diku një dritëz...shprese për jetën.
Atmosfera që na sjell autori Kosturi, në librin “Nën thonjtë e djallit”, me aktin artistik të rrëfimeve, lojën e personazheve, të cilët i “imponohen” autorit, shprehin fuqinë artistike, në “ringun” e një beteje të pamoralshme që zhvillohet në shoqërinë tonë, midis pushtetarëve dhe popullit të thjeshtë.
Kështu lexohen të gjitha faqet e librit të Kosturit, duke formuar një sintezë lidhjeje me aktualitetin e mjegullt shqiptar, që rënkon nga mungesa e të drejtës për të jetuar si njerëz të qytetëruar, nga keqqeverisjet e shtetarëve tanë, nga mellagomania e politikanëve, nga ulërima e varfërisë migjeniane (që është ulur këmbëkryq), nga veset e huazura, për tu pasuruar në kurriz të tjetrit dhe nga liria e cunguar e të drejtës më elementare: të gëzosh të drejta si qytetar i denjë i RSH.
Ashtu sikurse, me veprën e Astritit, shoqëria jonë ka nevojë për shumë zëra të veprave të tilla, për më shumë emra, në mënyrë që shoqëria të ndërgjegjësohet, se një pjesë e saj, është në krizë morale dhe kjo për efekt të indiferencës dhe antihumanizmit të politikës në tranzicion, ku fenomenet e veset kanë lulëzuar, sikurse rrëfimi e dramës “Nën Thonjtë e Djallit”.
Kjo vepër e Kosturit, është një vepër e shkruar me shumë dhimbje, me një pasqyrim deri në detaje të fenomenit, sa që skenat e episodeve, të ngjarjeve... të fusin frikën, të shuajnë dritën e shpresës, të mjerojnë në forcën e shpirtit njerëzor. Më kujtohet një shprehje e Bloy, ku shkruante: “Po nuk ndjeva mjerimin tim, si mundem të ndjej gëzimin tim, që është fëmija i madh i mjerimit, e që i ngjan aq shumë sa të shtin frikën?”. E pra, kjo shprehje e mençur, zë vend në veprën “Nën thonjtë e djallit”, të Astrit Kosturit, si një vepër e shëndetshme, që sundon mbi errësirën.