Prof. Vangjel Kici ka udhehequr disa studime shkencore, mjafte pikante, sidomos ato te Shqiperise lindore dhe veriore. Kjo i dha atij mundesine te kompletoje njohjen stratigrafike pothuajse per gjithe Shqiperine, fat qe asnje tjeter nuk e ka patur. Kjo paleogjeografi dhe ky perfytyrim i ri gjeologjik hap perspektive te jashtezakoneshme per nafte dhe gaz ne gjithe Shqiperine lindore dhe ne Kosove.
______________________________________
Studimet e larta i kreu ne Universitetin e Prages, ne vitet 1956-1961, ne Fakultetin e Shkencave te Natyres. Ne mars te vitit 1963 emerohet gjeolog ne Kombinatin e Naftes ne Kucove. Me vone punoi si stratigraf-mikropaleontolog, ne Institutin e Kerkimeve te Naftes dhe te Gazit, ne Kucove dhe me me pas ne Fier.
Paraljamëriemt dhe styudimet e tij shpëtuan nga fontanimi vendburimin e naftes ne Gorisht – Kocul.
Ne kete kohe iu dha grada “Kandidat i Shkencave Gjeologjike”. Ne vitin 1975, me bumin politik, “zbulimin e veprimtarise armiqesore ne nafte”, Vangjelin e debojne nga Instituti duke i rrasur ne xhep nje karakteristike te zeze, si i dyshimt per sabotim ne nafte. Ne vitin 1980, me rastin e pregatitjes se Hartes Gjeologjike te Shqiperise, Vangjelin e terheq Instituti i Kerkimeve Gjeologjike i Tiranes.
Edhe tani, gjate kohes si pensionist, ai vazhdon te shkruaje mbi gjeologjine e Shqiperise, sidomos per problemet ekonomike.
1. Si e shpjegoni faktin që ju jeni “kryqëzuar” me gjeologjinë? Pasion, apo rastësi?
Rastësi, dhe më vonë pasion. Dëshiroja të bëhesha arsimtar, por bursa më doli për në Teknikumin e Naftës në degën gjeologji. Gjatë punës më lindi dhe u forcua pasioni.
2. Ju jeni profesionalizuar në Pragë, në Universitetin më të vjetër. Çfarë mbani mend nga ai vend i ndritshëm?
Mbaj mend një popull shumë të kulturuar dhe një vend me ekonomi shumë të zhvilluar në qendër të Europës. Universiteti i Pragës u themelua në vitin 1348, domethënë plotë 100 vjet para ardhjes së Skënderbeut në Krujë. Atje mësova jo vetëm për gjeologjinë, por edhe shumë gjëra me vlerë nga jeta e përditëshme e atij populli. Regjimi komunist në Shqipëri nuk i donte ato gjëra të mira që ne pamë atje, sepse për ‘të ai ishte vend “revizionist”dhe kishte vetëm “të këqija”. Atje mësova se ai popull në rradhë të parë mendonte për Republikën ( shtetin ) dhe e mbronte atë. Interesi personal dhe ai familjar ishin të radhës së dytë. Atje njerzit kishin të zhvilluar ndjenjën e shtetit, kurse tek ne pikërisht kjo ndjenjë është shumë e dobët. Ne kemi të zhvilluar ndjenjën e fisit.
3. Çfarë do të thoshit për shkollën shqiptare të naftës, a ka një farë tradite?
Shkolla shqiptare e naftës, megjithëse e re, përfitoi shumë nga eksperienca botrore, sidomos ajo ruse, dhe shumë shpejt e krijoi traditën e saj. Ajo nxori dhe vazhdon të nxjer kuadro të aftë për kryerjen në mënyrë të pavarur të studimeve dhe kërkimeve gjeologjike për naftë dhe gaz. Këtë e tregojnë zbulimet e shumta të naftës dhe të gazit në Shqipëri, gjatë regjimit diktatorial komunist.
4. Nga sa kemi lexuar shkrimet tuaja, kemi kuptuar se vazhdimisht jeni opozitar me të gjitha qeveritë shqiptare. Përse ndodh kjo? Ju e dini proverbin, që thotë se uthulla e fortë prish enën e vet.
Me qeverinë e sistemit të kaluar diktatorial, që zbatoi në praktikë për herë të parë në botë “kapitalizmin shtetror”( shfrytëzimin e popullit nga shteti dhe jo nga klasat e pasura ), unë nuk mund të isha dakord. Në vitin 1992 në Shqipëri ndërroi vetëm sistemi, por jo pushtetarët. Pushtetarët e djeshëm e ndërruan vet sistemin dhe po ata qendruan prap në pushtet. Këtu qendron e gjithë tragjedia e jonë dhe tranzicioni i gjatë dhe pa fund. Tregojnë se njëri kishte nxjer për të shitur në treg dy shejtanë, një të madh dhe një të vogël. Shkonin njerzit dhe pyesnin: Sa e shisni këtë të madhin? Përgjigja ishte: 10 lekë. Po këtë të voglin? Përgjigja ishte 1000 lekë. Po ky është i vogël, pse kaq shtrenjtë? Përgjigja ishte se ky i vogli është dy herë shejtan, sepse është i biri i këtij shejtanit të madh. Gjatë këtyre 20 vjetve qeveritë shqiptare drejtohen nga shejtanët e vegjël të dy partive më të mëdha ( pjesë të nënës parti ), që janë bijtë e shejtanëve të mëdhenj të sistemit të kaluar diktatorial. Këta, me veprimet e tyre, janë shumë më të këqij se shejtanët e mëdhenj të dikurshëm, prandaj jam në opozitë edhe me qeveritë e sotme. Duke qenë në opozitë, vazhdimisht si person dhe si familje kemi pasur humbje, por jam i qetë, sepse nuk kam qenë bashkëpunëtor me regjimin e diktaturës dhe i kam shërbyer sado pak popullit tim.
5. Çfarë mund të thoni për industrinë e naftës shqiptare, përse ajo ka rënë në këtë situatë të mjerueshme? Ka faktorë objektivë apo subjektivë?
Nafta shqiptare, kromi, bakri dhe bujqësia kanë qenë shtyllat kryesore ku mbështetej ekonomia shqiptare gjatë sistemit të kaluar diktatorial. Ishte faji i sistemit që të ardhurat e mëdha të naftës etj. u keqpërdorën. Megjithatë, nuk duhet harruar se atëhere u bënë shumë ndërtime të mëdha ( hidroçentrale, uzina, fabrika, bujqësia moderne etj. ). Industria e naftës atëhere ishte komplekse dhe e pavarur nga jashtë. Ajo, edhe po të ishte jo fitimprurëse, me pak plotësime bëhej shumë fitimprurëse për ekonominë tonë kombëtare.
Situata e sotme e industrisë së naftës në Shqipëri është plotësisht katastrofike. Që të arrihej deri këtu, është bërë një “punë shumë e madhe” sistematike dhe qëllimore shkatërrimtare gjatë këtyre 20 vjetve. Pra, faktorët që çuan në këtë gjëndje të mjerueshme industrinë e naftës shqiptare janë krejtësisht subjektivë dhe aspak objektivë. Donin qeveritë e njëpasnjëshme që të arrinte nafta shqiptare në këtë gjendje të mjerueshme dhe jo se mbaroi nafta në Shqipëri.
6. Si e shpjegoni privatizimin e kompanisë së vetme shqiptare të naftës, ALBPETROL?
Ky “privatizim” nuk përfshin vetëm fushat e njohura të naftës dhe të gazit, që deri tani i administron kompania shtetrore shqiptare ALBPETROL. Kompanisë ALBPETROL i janë dhënë si “pajë”edhe të gjitha rezervat e mundëshme nëntoksore të naftës dhe të gazit pothuajse të gjithë Shqipërisë. Ky “privatizim”( shitje 100% ) bëhet për një periudhë 25 vjeçare. Kjo do të thotë se gjatë periudhës 25 vjeçare populli ynë “i ka larë duart nga nafta”. Shteti shqiptar merr tani një dorë pare ( që nuk dihet kush i merr dhe sa merr ) dhe gjatë 25 vjetve të gjithë naftën dhe gazin e Shqipërisë e merr kompania e huaj në bashkëpunim me disa mafiozë shqiptarë. Populli do të fitojë vetëm taksën ( thërrimet që do jap kompania ). Shqiptarët do punojnë si argatë me pagesë qesharake tek kompania e huaj. Pra, shqiptarët do jenë më keq se emigrantët, duke qenë në shtëpitë e tyre. Perspektiva e zhvillimit ekonomik të Shqipërisë do të mbyllet plotësisht. Pasurinë tonë do e grabisin të huajtë në bashkëpunim me qeveritarët tanë.. Politika që u zbatua është shumë e qartë: 1. Fushat ekzistuese të naftës u braktisën qellimisht nga shteti, që të ulej prodhimi i naftës dhe në këtë mënyrë të ulej artificialisht çmimi i shitjes së tyre. 2. Sidomos gjatë këtyre 8 vjetve të fundit u bllokua kërkimi i naftës dhe i gazit në gjithë Shqipërinë. Ky bllokim u bë duke i deklaruar gjoja si të zënë 8 blloqet tokësore të territorit shqiptar. Ky bllokim u bë që të mos zbuloheshin fusha të reja nafte dhe gazi. Kjo u bë për të krijuar përshtypjen se Shqiperia nuk ka ndonjë perspektivë të madhe për naftë dhe gaz. Nga ana tjetër, ky bllokim artificial i kërkimit ka sjell pasoja shumë të rënda për Shqipërinë, sepse nuk u zbuluan fusha të reja nafte dhe gazi në dobi të ekonomisë, nuk u hapën fronte pune në mënyrë masive dhe të përherëshme, nuk u permirësua më tej mirëqënia e popullit etj. Qellimi kryesor i këtyre veprimeve ishte që fushat e naftës të ALBPETROLIT të shiteshin badihava. Edhe rezervat e pritëshme nëntokßore të naftës dhe të gazit të gjithë Shqipërisë të konsiderohen të papërfillëshme dhe të shiten badihava. Pra, shteti i shet badihava që t’i blejnë badihava po vet qeveritarët tanë në bashkëpunim me të huajtë.
7. Ku e kanë qellimin këto reforma ekonomike?
Unë nuk jam ekonomist, por, me sa kuptoj, “privatizimi”( shitja ) e 95% të pasurisë së popullit e çonë vendin në katastrofë ekonomike të pashmangëshme. Vendi ynë do të shfrytëzohet nga të huajtë në bashkëpunim me mafiozat vendas. Ai do të bëhet shesh rivaliteti i bandave grabitqare, jashtë kontrollit të shtetit.
Prof. Dr. Adrian Civici ka bërë një shkrim më 30 tetor 2012 në gazetën Mapo dhe merr si shembull shtete të vegjël, me sipërfaqe dhe popullsi të përafërt me Shqipërinë, por shumë më të zhvilluar nga ana ekonomike. Disa nga këto shtete janë: Kroacia, Sllovenia, Qipro, Danimarka, Irlanda etj. Çfarë konstatohet në ecurinë e tyre? Nuk po i them të gjitha, por po shënoj vetëm disa pika më të rëndësishme: 1. Prioritete të qarta e të qendrueshme zhvillimi, të pranuara me konsensus dhe të mbrojtura nga gjithë spektri politik. 2. Vlerësimi i ecurisë ekonomike dhe financiare si prioritetin e parë të harxhimit të energjive politike e qeverisëse. 3. Rritja e efikasitetit dhe modernizimi i shtetit dhe i institucioneve publike si instrumenti kryesor i garantimit të suksesit të zhvillimit ( shtet/qeveri e vogël, por efektive ). 4. Qartësia dhe garantimi afatgjatë i burimeve të rritjes ekonomike. 5. Zëvendësimin gradual të treguesit “rritje ekonomike” me atë të “mireqënies dhe zhvillimit social”si treguesin kryesor. 6. Forcimin e sektorit publik dhe të prezencës së shtetit në ekonomi si një faktor i rendësishëm i politikave të zhvillimit. Ku po shkon shteti shqiptar në lidhje me këto parime? Krejt në drejtim të kundërt.
8. Si e shpjegoni faktin që specialistët e naftës nuk janë të organizuar dhe nuk kanë dëshirë të komunikojnë me njeri tjetrin?
Specialistët e naftës shqiptare janë të zhgënjyer, të pavlerësuar, të papërfillur pas gjithë asaj pune titanike që kanë bërë. Një pjesë e madhe e tyre kanë marr arratinë në vende të ndryshme të botës. Një pjesë punojnë në naftë në Kanada, në SHBA etj., sepse shteti shqiptar nuk i do dhe i dëboj nga puna, kurse pjesa tjetër është në Shqipëri, por pa punë. Organizimi i tyre nuk i intereson qeverisë shqiptare, kurse ata vete as duan të dëgjojnë më për naftën shqiptare, të cilën ata vet e zbuluan dhe të tjerët tani po e grabisin.
9. A nuk është një turp i madh që industria e naftës shqiptare, me një eksperience gati një qind vjeçare, me një bazë mekanike të fuqishme dhe me një personel inxhinjero-teknik të kualifikuar, të degradojë dhe të bëhet pre e biznesmenëve të huaj?
Çfarë të bënë qeveria nuk t’a bënë as perëndia. Trojën grekët e vjetër nuk e pushtuan me anë të ushtrisë, por me anë të kalit të Trojës. Çdo popull meriton qeverinë që ka zgjedhur, ose që nuk e ka zgjedhur, por që e mban mbi krye dhe bënë sehir edhe kur ajo vepron haptas kundër tij.
10. Ju në disa shkrime flisni me shumë pasion për naftën, konkretisht thoni, se Shqipëria ka naftë të madhe. Kujt zone i referoheni?
Për mendimin tim gjeologjik, naftë dhe gaz ka e gjithë Shqipëria. Në Shqipërinë jugperëndimore nafta dhe gazi janë vërtetuar, sepse janë zbuluar shumë fusha nafte dhe gazi. Unë kam bindje të plotë se Shqipëria lindore ( afërsisht një e treta e sipërfaqes së gjithë Shqipërisë ), që vazhdon në gjithë Kosovën, ka naftë dhe gaz të kalibrit të madh Kjo pjesë e Shqipërisë quhet Brezi i Mirditës ( Brezi Mirditë – Kosovë ).
11. Konkretisht, mund të bëni analogji gjeologjike me ndonjë nga vendet fqinje apo më larg? A kanë zbuluar ato ndonjë vendburim në situatë gjeologjike të ngjashme si përshkruani ju?
Brezi Mirditë-Kosovë ndodhet pas-harkut vullkanik të malit të Korabit. Brezi i Kaspikut jugor ( Azerbajxhan – Turkmenistan ) ndodhet pas-harkut vullkanik të malit Elbrus në Iran. Pra, situata gjeologjike është analoge me Azerbajxhanin. Në Azerbajxhan-Turkmenistan janë zbuluar mbi 130 fusha nafte dhe gazi të kalibrit të famshëm në botë. Kjo naftë e madhe dhe ky gaz i madh pritet të zbulohet edhe në Shqipërinë lindore dhe në Kosovë. Pikërisht këtë naftëgazmbajtje të madhe të Shqipërisë lindore po e shet qeveria Berisha.
12. Që të arrihet në këtë përfundim, për perspektivën e kësaj zone, a nuk duhet të bëhen punime të plota gjeologo-gjeofizike?
Problemi është shumë i thjeshtë. Kam shumë vite që i kam dërguar studimin gjeologjik qeverisë socialiste të kryeministrit Nano dhe më vonë qeverisë demokratike të kryeministrit Berisha. Në studim jepet argumentimi gjeologjik i kësaj perspektive të madhe. Aty kam rekomanduar të bëhen disa profile sizmike në masivin e Bulqizës ose në masivin e Gomsiqes pranë Vaut të Dejës afër Shkodrës. Në rast se punimet sizmike rezultojnë pozitive, të shpohet një pus kërkimi për naftë dhe gaz. Rezultati pozitiv do të hapte një perspektive shumë të madhe për zhvillimin ekonomik të Shqipërise dhe të Kosovës. Në rastin negativ, që është pak i mundur, do të vërtetohej se kjo teori nuk qendron. A i ka mundësit shteti shqiptar që t’a bëj vet këtë studim dhe kërkim? Po, mundësit janë, por mungon dëshira.
13. Unë nuk jam gjeolog, por ideja juaj më duket abstrakte, gati futuriste. E them këtë sepse ne kemi zona dhe breza të tërë brenda Shqipërisë jugperëndimore akoma pa studjuar, konkretisht kemi Dumrenë, objektet rreth Dumresë, si Pekishtin, Peqinin, Elbasanin, Paprin dhe më tej Rovën deri në Rodon, pa folur pastaj për pjesën detare.
Të gjitha sa thoni ju, dhe zona të tjera të Shqipërisë jugperëndimore, që ju nuk i përmendni, janë padyshim shumë të rëndësishme. Por perspektiva e Shqipërisë lindore ëhtë shumë e madhe, është e jashtëzakonshme.
14. Çfarë mendime keni pasur për puset e thellë të shpuar në Dumre dhe në Ardënicë?
Nuk kam pasur ndonjë mendim gjeologjik, sepse strukturat e tyre nuk shihen në sipërfaqe. Në të dy rastet shpimet janë dhënë në bazë të punimeve sizmike, sepse ato tregojnë nëse ekziston apo jo struktura në thellësi.
15. Si e mendoni perspektivën naftëgazmbajtëse të Shqipërisë, veç zonës që ju i referoheni?
E gjithë Shqipëria ka perspektivë të madhe për naftë dhe gaz.
- Shqipëria jugperëndimore ( zonat jonike, Kruja dhe Ultësira pranadriatike ) ka perspektivë të madhe për naftë dhe gaz dhe kjo është e vërtetuar. – Në malësinë e Cukalit, afër Shkodrës, pres të zbulohet naftë dhe gaz, në cektësi, në depozitimet e Paleozoikut ( për shembull në sektorin e Urës së Shtrenjtë etj. ).
- Në zonen e Alpeve Shqiptare pres të zbulohet naftë dhe gaz në cektësi, në depozitimet e Paleozoikut të brezit Kir – Portat e Shalës – Lekbibaj. Po ashtu pres të zbulohet naftë dhe gaz në cektësi në depozitimet e Paleozoikut të sektorit Dragobi-Valbonë.
- Në sektorin e malësisë së Vermoshit pres të zbulohet naftë dhe gaz në zonën Ndërmjetëse ( analoge e zonës së Durmitorit në Mal të Zi ) poshtë gëlqerorëve triasikë të zbuluar në sipërfaqe.
- Në rrethinat e Peshkopise, në zonën e Bulqizës dhe të Lurës pres të zbulohen vendburime gjigante nafte dhe sidomos gazi. Nuk ka pse të vriten fëmijët e minatorëve të Bulqizës duke mbledhur copra kromi tek hedhurinat, për të siguruar bukën e gojës. Pra, e gjithë Shqipëria ka naftë dhe gaz.
16. Iden tuaj për perspektivën e pjesës lindore të Shqipërisë, përfshir edhe Kosovën, e keni paraqitur në ndonjë simpozium ndërkombëtar? Nëse po, si kanë qenë mendimet e gjeologëve të huaj?
Artikulli është botuar në revistën Nafta Shqiptare. Ai është paraqitur si referat në Konferencen Ndërkombëtare të burimeve natyrore të mbajtur në Mitrovicë.dhe është botuar atje në anglisht. Unë nuk i di mendimet e gjeologëve të huaj, sepse nuk mora pjesë në konferencë.
17. Po kolegët dhe shokët tuaj, çfarë mendime kanë për perspektivën e kësaj zone?
Disa gjeologë nafte më mbështesin dhe inkurajojnë për këtë perspektivë, kurse disa gjeologë të tjerë nafte janë skeptikë, sepse nuk e njohin gjeologjinë e Shqipërisë lindore.
18. Sipas mendimit tuaj, nga do t’i vij e mira dhe çlirimi kësaj Shqipërie, nga nafta, nga elita, nga të huajtë apo nga violenca e vet popullit për një qeveri demokratike më të mire?
Çlirimi kësaj Shqipërie do i vij nga vet populli i udhëhequr nga intelektualë të aftë, vërtet të ndershëm dhe demokratë, që kanë dashuri për popullin dhe atdheun. Të huajtë varet kush janë. Ata mund të na ndihmojnë, por edhe të na pengojnë. I zoti e nxjerr gomarin nga balta. Çlirimi duhet bërë me mjete paqësore, demokratike dhe, po qe nevoja, edhe me forcë ( violence ). Shqipëria, e udhëhequr nga qeveri të ndershme, i ka të gjitha kushtet për t’u bërë vërtet një vend i lulëzuar dhe me jetë të lumtur. Unë mendoj se nga nafta dhe gazi, sidomos ato të Shqipërisë lindore, do i vij e mira e madhe Shqipërisë. Nafta dhe gazi do të jenë kryesoret, që do të zhdukin papunësinë dhe do t’a bëjnë të lumtur jetën e këtij populli të shumëvuajtur. Por kjo kërkon qeveri të ndershme dhe jo qeveri hajdutësh. Kjo kërkon popull trim dhe jo të fjetur. Vendet arabe të Gjirit Persik vetëm nga nafta dhe gazi jetojnë të lumtur. Vendet e tyre nuk kanë tjetër pasuri, sepse toka e tyre është e mbuluar nga rëra, kurse vendi ynë është si kopësht i lulëzuar.
19. Që të zhduket ky mjerim shekullor, si thoni, do mjaftonte mirëadministrimi i naftës që nxirret nga vendburimet tona, apo do duhej zbulimi i ndonjë vendburimi tjetër?
Mendoj se mirëadministrimi i naftës, që nxirret sot nga vendburimet tona, do t’a rriste mirëqënien, por nuk do t’a zhdukte varfërinë. Në Shqipërinë jugore njohim struktura me perspektivë të madhe naftëgazmbajtëse, që do e përmirësonin shumë jetën e popullit. Këtë e di mire qeveria Berisha, por ajo nuk do të bëhen kuerkime, sepse do t’a privatizoj ( grabisi për vete ). Ka shumë shanse për zbulime të tjera shumë të mëdha nafte dhe gazi në Shqipërinë lindore, që do t’a zhduknin plotësisht varfërinë brenda një kohe të shkurtër, por qeveria jonë pseudodemokratike nuk do që të bëhen këto zbulime. Ajo po e shet badihava ( = grabit ) të gjithë naftën dhe gazin e të gjithë Shqipërisë. Opozita dhe populli bëjnë sehir. Një fjalë e urtë thotë: Sipas kokës, festen, por na vjen keq për fëmijët, sepse ata janë të pafajshëm.
20. A mbani lidhje me Bubullimën dhe Shqipërinë?
Po, e vizitoj Shqipërinë dhe Bubullimën, sepse atje është zemra ime, atje janë njerzit e mi, miqtë, shokët, atje është populli im, për të cilin ndjej dashuri dhe sidomos ndiej shumë dhimbje.
21. Ku e ndjeni veten më mirë, në Kanada apo në Shqipëri?
Këtu jam si në parajsë, por vendin tim e dua, sepse ai është vendi im, edhe pse atje ka shumë probleme dhe mangësi.
22. Për cilin gjeolog shqiptar keni më shumë konsideratë?
Ka shumë gjeologë shqiptarë për të cilët kam konsideratë. E kam shumë të vështirë të veçoj njërin prej tyre.
Intervistoi, Ing.Ahmet Collaku
