NGA: ISMAIL BELAJ : Udhëzim për mbijetesën shqiptare

Librat me kujtime janë thesar a burim i mësimit të historisë, më mirë të themi, janë histori të personalizuara a të individualizuara. Kështu ndodh edhe në librin që kemi në shqyrtim të Zeqir Jahës, prirjet letrare-artistike të të cilit janë të dukshme. Kështu shtimungu psikologjik në të cilin i vë situatat tipike shqiptare të një mjedisi, sikundër është fshati Stagovë e Kaçanikut, mund të merret si prototip i një situacioni të përgjithshëm për të gjithë trevat shqiptare. Libri sikundër thekson redaktori i librit në shkrimin paliativ të prezantimit si hyrje: ,,…ofron gjithçka nga pak për Stagovën, kështu ai (Zequa) zë në gojë toponimin Stagovë”. Stagova përmendet qysh nga viti 1452 nëpër kohë (shekuj). Ai kujton luftërat e pareshtura të stagovarëve, me theks plojën e Grykës së Kaçanikut (1910) me udhëheqësin e Karadakut-Idriz Seferin, e deri të “Komandant Zefi”- Agim Bajrami-ushtar i UÇK-së.”

Vërehet një gjë interesante në prezantimin e Sabit Jahës, stagovar i lindur, në vlerësimin e ngrohtë dhe emotiv të librit në fjalë: ,,Stagovari Zeqir Jaha në ,,Kujtimet e mia”( tua, tona ) do të thoshte secili njeri, sapo të lexojë këtë libër doracak për Stagovën ( stagovarët në përgjithësi ),…”

Nga këndi historik i ngjarjeve,vlen të përmendet çasti i ndarjes së zonave të interesit, pas Luftës II Botërore. Për fatin tonë jo të mirë, edhe tragjik, shqiptarët u vunë në anën Lindore dhe kështu iu paracaktua fati i lig për të ardhmen.

Ç’është e vërteta, atëbotë, gjatë Luftës së Dytë Botërore, epilogu i të cilës nuk dihej ende: ,, Ishte viti 1914, Lufta ë Dytë Botërore, është akoma larg epilogut të saj dhe e ardhmja paraqitej me shumë të panjohura….”/Shih: Amik Kasoruho: Shqipëria ankthi dhe ëndrra”, Tiranë. 2012, UET PRESS f.15

Përse të përmendet ky fakt?- Për arsye të thjeshtë, se i njëjti fat vlente për të gjithë shqiptarët kudo, sepse, fatkeqësisht, pakti, qoftë i shkruar apo i pashkruar, kishte ngërthyer tërë trojet shqiptare, pra, edhe ato të Kosovës, që në fillim, ne, brezat e viteve’50, ‘60, ‘70 a ’80, e dimë këtë. Pra, ishte fjala për rreshtimin në sferën e interesit të Lindjes dhe besimi naiv në vëllazërinë me popujt sllavë, sikundër thekson autori i librit Zeqir Jaha, libri është: ,,Edhe si përceptim për të kaluarën time, po edhe për ngjarjet për të cilat kam qenë gjallë dhe isha pjesë e tyre” (f14).

Është koha kur, bie fjala: ,,Qeveritarët sllavë, nga 3 deri më 4 prill 1913, kishin bërë regjistrimin e popullsisë’’. Regjistrimet kishin për qëllim vërtetimin e numrit të saktë të rinjve për rekrutim, zbulimin e numrit të njerëzve të dalë në mal, dhe për ndryshimin e mbiemrave, emrave të personave dhe emrave të vendbanimeve dhe kjo vlente për krejt trojet e Kosovës, Maqedonisë, Malit të Zi, Serbisë dhe Shqipërise” (f.127).

Në shkrimin hyrës bëhët fjalë për historikun e familjes. Kështu, emri Jahi Haziri u bë Jahir Haziroviç me prapashtesën ,,viç”. Kështu që, nga atëherë, pasardhësit e Jahi Hazirit, të cilëve ua ndërruan mbiemrin në Haziroviç, për mbiemër morën emrin e paraardhësit të tyre-Jahiut, përkatësisht-mbiemrin Jaha.

Duke përfshirë ngjarje e personazhe të shumë kohërave, autori, në përmbyllje a pasthënie, në trajtesën me titull: “Fundi i një filimi apo fillimi i një fundi ” Ne erdhëm në këtë botë; Jo thjeshtë të jemi sikurse mjegulla, që pasi të shkojë nuk lë gjurmë se ekzistoi.”

Më tej, autori shpjegon se nuk rrëfen thjeshtë ndodhinë e dikujt, por:...,,është një emocion që është përjetuar vërtet,…”

Ky botim i Zeqir Jahës është sa monografi për fshatin Stagovë të Kaçanikut, vendlindjen e tij, aq kronikë e periudhave të ndryshme kohore, histori. Mund të jetë plan, skicë për një roman a lloj tjetër më të gjerë artistik.

Pasi e lexova këtë vëllim të dhuruar nga kushëriri i autorit, Besnik Jaha, mora përshtypjen e mrekullueshme duke gjetur aty një pasqyrim të gjerë të përvojës së njeriut që ka përjetuar shumë ngjarje që, në (të atij brezi-vitet e ‘60-‘70 e tutje i kemi përjetuar vetë dhe, mençuria e autorit, sipas parimit:,, e shkruara mbetet-skripta manent”. Të krahasojmë këtë me pohimet e Nermin Vlora Falaskit e cila, duke dashur të shprehë miradinë për botimin e romanit të saj në Kosovë në shkrimin me titull: ,,Dy fjalë për këtë botim” , po shprehej: ,,Në të gdhirë, kur dita fillon t’ia heqë mbulesën natës, duke e ngjyrosur natën me shkallëzimet e ndryshme, të agimit dhe yjet zvogëlohen, zbehen për të ndriçuar horizonte të tjëra, pasosmëria shumëfishohet përtej gjithësisë, atje ku bukuria nuk shprehet me fjalë, dhe mendja e habitur kërkon shpjegime,…( Shih Nermin Vlora Falaski; E nesërmja e një kohe,f.7)

Këto meditime të N.V.Falaskit, me logjikën silogjistike, shkojnë më tutje:

,,Oh! Sa pyetje pa asnjë përgjigjje! Sa mendime e menidme që lidhen lart në qiell dhe si bumerang kthehen prapa, pa sjellë asnjë gjurmë ideje! Por mendimet, lypëse të së vërtetës, hidhen përsëri në trajektoren e vështirë të misterit”. Dhe Zeqir Jaha, po ashtu përmend gjendjen e vagullt të meditimit të pafund e qëllim:,, Ne erdhëm në këtë botë të jetojmë, jo thjeshtë të jemi sikurse mjegulla, që pasi te shkojë nuk lë gjurmë se ekzistoi”. (,,Kujtimet e mia”f.141).

Kjo është fjala e urtë:”similis simili gaudet (I ngjashmi i gëzohet të ngjashmit) apo, ndryshe, secili prej nesh e zbulon me mënyrën e tij të kënaqësisë e të besuarit në atë që lexon. Është prirje e përgjithshme e njeriut( autorit ) për filozofi.

Vetëdija(kulturore) për të lënë gjurmë: ,, para se të iki nga këtu” desha që po këtë gur ta lë pas, si gjurmë të një njeriu, që kur erdhi nga fundi, u kthye në fillim që ta rifilloj historinë dhe këshilla lexohet nga autori( Z.J): ,,Shkruaj që të jëtosh! Që të jetosh më shumë se një herë, dhe më shumë se një kohë” (f.142)

Mesazhi kryesor i vëllimit (152 faqesh) është i menduar si një himn mendimit dhe lavdi kulturës që u lihet pasardhësve të vet, nipave dhe mbesave.

Historiku i familjes, e kaluara e hidhur, pasqyrohen me ,,udhëtimin’’ e personazhit (autorit të librit) nëpër kohë dhe ky udhëtim nuk është vetëm virtual apo imagjinar, por libri ofron edhe të dhëna a fakte historike për fshatin Stagovë dhe fshatra të tjerë të Kaçanikut, që janë tipike trevë shqiptare, duke nxjerre disa të vërteta që lidhen edhe me personazhe të tjera sikundër është vëllai i autorit, Ibush Jaha, që nuk qe fati të jetonte gjatë e duke qenë, po ashtu intelektual, me formin mjek, meqë vdiq në moshën 29-vjaçare.

Këtu vlen të theksohet fjala e Jakov Milajt: ,,Thesari më i çmueshëm nuk përbëhet prej pasurisë së tokës e të nëntokës së tij dhe prej mundësive të zhvillimit ekonomik, por prej njerëzve që ai mban në gji, prej shpirtit që u jep gjallëri këtyre njerëzve, prej gjakut që rrjedh prej venave të tyre. Raca, sipas mendimit të të gjithë biologëve, përcakton prirjet shpirtërore të një populli, kanalizon dëshirat dhe mendimet, rregullon pa e kuptuar jetën individuale, qoftë në pjesën vetjake, qoftë në marrëdhënie me shoqi-shojnë.” / (shih: Raca Shqiptare f.11)

Se kjo trevë shquan për trimëri dëshmojnë edhe vargjet nga poezia popullore, historike:

-Na u nis pushka n’Kaçanik:

Kaçanikut I raft-I pika ,

nuk e ditjka ça a frika,

u vran’ me pushk’, jan’ therë me thika;

derisa ra kali n’not me gjak.

Kënga ,,Robt e gjallë nuk muj mej dhanë” na kujton një nga gjakderdhjet shumë të mëdha në Grykën e Kaçanikut me 11-13 maj 1910 në mes të ekspoditës së Durgut Pashës prej 70 000 ushtarësh dhe forcave shqiptare të Kosovës, në të cilën armiku la më se 600 ushtarë të vrarë e të plagosur. Kënga me disa tabllo na jep momente interesante të operacioneve luftarake e posaçërisht na kujton se bota femërore qe shumë aktive kësaj radhe:

Kaçaniku e paska lshue,

kur ka ba për me u farue,

duel Kosova burr e grue.

Këto të dhëna –fakte historike e bëjnë ktë libër të Zeqir Jahes me rëndësi njohëse, në të cilat historianët, etnologët mund ti marrin për bazë në studimet e tyre në të ardhmen.

Konferencë shkencore për Pjetër Budin, nismëtarin e vjershërimit shqip

Pjetër Budi, kjo figurë e shquar e letrave shqipe, u përkujtua në 450 vjetorin e lindjes. Ishte Qendra Shqiptare e Studimeve Letrare “Pjetër Budi”, që në bashkëpunim me Muzeun Historik Kombëtar organizuan një Konferencë Shkencore me këtë rast.

Vetëm pak ditë më parë Presidenti Nishani vlerësoi Pjetër Budin (pas vdekjes) këtë martirir të kombit dhe të kulturës me dekoratën ”Gjergj Kastrioti Skënderbeu”.

Konferencën Shkencore “450-vjetori i Pjetër Budit” e hapi akademik Gjovalin Shkurtaj, i cili më pas do të mbante dhe një fjalim të rëndësishëm rreth rolit të Budit në letrat shqipe.

Më pas drejtori i Muzeut Historik Kombëtar, Melsi Labi mbajti një fjalë ku tha se është në nderin tonë që në sallën UNESCO të Muzeut të flitet për Pjetër Budin. “Ndihem me fat t’u uroj mirëseardhjen në jubileun e 450-vjetorit të lindjes të këtij humanisti të madh. Ndaj kësaj figure ne mbetemi përherë të obliguar pasi ishte pikërisht vepra madhështore e tij që rrënjosi një botëkuptim laik për çështjen kombëtare shqiptare. Pjetër Budi mbetet një nga figurat më të shquara të botës shqiptare.

Ai u përket atyre klerikëve, që u dalluan për një veprimtari të dendur atdhetare dhe po ashtu ai ka ngulmuar që gjuha shqipe të futej mirë në praktikën fetare. Ndaj kjo na bën të jemi të vetëdijëshëm se vazhdojmë të kemi detyrim për të ndriçuar këto rrënjë të thella të ekzistencës sonë. Edhe pse jetoi pak, ai pati një veprimtari të ngjeshur. Ndaj Pjetër Budi bën pjesë tek shkrimtarët më të mëdhenj të letërsisë së vjetër shqipe, duke qenë nga autorët më autentik dhe më origjinalë të saj”, tha Melsi Labi në fjalën e tij.

Fjalimet do të vijonin me studiues të njohur si Behar Gjoka, Anton Nik Berisha, Valter Memishaj, Zeqirja Neziri e Merita Sauku Bruci, por dhe Dorian Koçi, Tonin Çobani, etj.
Pjetër Budi është një nga figurat më të shquara të botës shqiptare për kohën kur jetoi. Ai u përket atyre klerikëve, që u dalluan për një veprimtari të dendur atdhetare. Ishte organizator dhe udhëheqës i masave popullore në luftën për çlirim nga zgjedha osmane, përkthyes dhe krijues origjinal në fushën e letrave shqipe për të mbrojtur identitetin etnik e kulturor të popullit tonë. Budi gjatë shërbimit nëpër viset shqiptare u njoh me jetën e vështirë të popullit. Krahas karakterit njerëzor dhe pastoral në shërbim të grigjës së tij, Budi u brumos si njeri kryengritës dhe rebel.

Më 1622 Budi grumbulloi gjithë meshtarët vendas të Zadrimës, Shkodrës dhe Lezhës në një lidhje ku u vendos: – Të mos pranonin meshtarë të huaj nëpër tokat shqiptare, të cilët krahas shërbimeve fetare kryenin edhe punë të tjera në dobi të interesave të vendeve të tyre. Budi ka lënë pas 23 vjersha me mbi 2.300 vargje, prandaj me të drejtë ai mund të quhet nismëtari i parë i vjershërimit shqip. Pjetër Budi lindi në Guri i Bardhë më 1566, por kur ishte në moshën 56-vjeçare, në vitin 1622 e mbytën duke kaluar në lumin Drin.

NGA: DR. RRUSTEM BERISHA : Rrëfimet me fantazi të dy vajzave

Kopertina e librit Fatmire Duraku: Tregime për fëmijë, “Dea dhe kërriçi i vetmuar”

Ky libër i shkruar me stilin e qartë narrativ paraqet botën e fëmijëve në shtrirje të zbulimit të fshehtësive, duke u mbështetur në mundësitë e gjera të fantazisë brenda rrethit ku shkollohen dhe jetojnë ata. Fatmire Duraku autore e një numri të konsiderueshëm veprash, e ka treguar përvojën krijuese dhe dhuntinë e saj që u japin këtyre dy rrëfimeve cilësi kualitative të artit.

Dy rrëfime janë pak, por janë befasuese për kah ngjarjet që përshkruajnë dhe me rolin që marrin vajzat për të vepruar si shpëtimtare dhe humaniste në ambientet ku jetojnë bimë, shtazë, shpezë. Ato veprojnë në reliev interesant malor e ujor mbi të cilin ushtron ndikimin e tij kozmosi me kohën e bukur dhe me rrebeshet e ashpra.

Të gjitha këto e bëjnë një skenë që na rri para sysh gjatë leximit të librit.

Përshkrimet e këtyre pamjeve bëhen të afërta me dnjenjat e pastra të të rejave të padjallëzuara, Doruntinës dhe Deas. Ato edhe pse të vogla e me pak fuqi, veprat e shpëtimit i kryejnë me sukses, qofshin si shpëtimtare të vërteta apo vetëm ëndërrimtare.

Autorja krijon rrjedhën logjike të tregimeve në mënyrë spontane, pa pompozitet, dhe i bën bashkë lexues e protagonistë me përjetime, në çastet e disponimit të mirë apo edhe në momentet që duken të vështira.

Autorja me rrëfimet e saj dëfton se kah e deri ku arrijnë kureshtjet dhe dëshirat e fëmijëve, çka mund të bëjnë ata për t’ i dalë zot punës së tyre në mbrojtjen e të dobëtëve, të nëpërkëmburve. Kështu këta tipa të fëmijëve na paraqiten me karakter të fortë, të qëndrueshëm dhe të gatshëm për sakrifica.

Për fëmijët tema tërheqëse janë përrallat, ëndrrat, dhe hapësirat e natyrës ose protagonistët e formuar me fantazi, që mbajnë një superioritet krahas atyre që njohim e dimë siç janë: forca, aftësia, fuqia, pamja më e zmadhuar, pra të paraqiturit ndryshe nga ato që janë reale. Fëmijët me këto mundësi të të menduarit bëhen pjesë dhe krijues të historive të tregimeve të ndryshme, të cilat u bëjnë shoqëri për këtë moshë, deri kur futën në radhën e të rriturve.

Ata konstruktojnë ngjarje, i ndryshojnë gjerat sipas mënyrës së tyre të të menduarit apo me anë të fantazisë dhe, nuk u vejnë kufizime paraqitjeve dhe veprimeve edhe kur i trajtojnë në shkallë të pamundur, paskajshmërisht. Ata nuk mërziten për zmadhime, teprime e zvogëlime. Bota e tyre e të menduarit dhe e ndjeshmërisë është e veçantë dhe e pacenueshme.

Natyra për fëmijët është njëra ndër objektet që u jep kënaqësi dhe ua nxit të fantazuarit.

Ata krijojnë vetë qenie të çuditshme, pamje të çuditshme, mundësi e forcë të pakufizuar kur u duhet për të zgjedhur situata të vështira. Në këtë drejtim, fëmijët janë luftarakë dhe me çdo kusht duan t’ i mposhtin armiqtë dhe pengesat. Ata nuk i duan as kufizimet që ua imponojnë të rriturit, sidomos gjyshërit dhe prindërit. Fëmijët kanë unin dhe botën e tyre të mëvetësishme.

Autorja këto i ka shkruar në tregimet e saj, në dy tërësi të mira artistike: në “Fshehtësitë e pyllit” dhe “Dea dhe kërriçi i vetmuar.”

Në “Fshehtësitë e pyllit” takojmë Tinën (Doruntinën) duke lozur me qenin e saj. Aty afër ka një pyll, por porosia e gjyshes që të mos futet brenda tij se në të banon gruaja keqbërëse ia shtojnë kureshtjen dhe e vejnë në dilemë. Derisa po e lodhte loja me qenin, atë e zë gjumi. Tabunë e gjyshes për pyllin e then me ëndërr. Natyrisht, as ëndrra nuk i del e lehtë, por pasi tejkalon përipetitë dhe bashkërisht me banorët e malit dalin fitues, e ndien kënaqësinë si shpërblim.

Në pyll takohet me zogj, lepuj, drenusha, hutina, pëllumba dhe në kuvendin që mbajnë i rrëfen secili brengat e tij, por tregojnë se aty mbahen dhunshëm dhe duan liri. Lirinë mund ta sigurojnë me tri kokrra gështenje që si të vetme i jep në vit një gështenjë në pyll. Ato si mrekullibërëse mund t’ u sjellin fatin e mirë këtyre banorëve, sidomos hutini që i ishte bërë padrejtësi. Vendosen t’i gjejnë gështenjat, por ato mbante në dorë gruaja shpirtligë.

Zana e spërkati me ujë që bën çudira atë grua të ligë. Drenusha e shtyri e hodhi në ujë dhe ajo u bë grua e mire sa s’ ka. Hutini më i diskriminuari, u shndërrua në princ kalorësiak, madje mori Tinën për krahu që t’ udhëtonin së bashku me kalë.

Në këtë çast gjyshja e thirri Tinën. Ajo u zgjua. Ëndrra përfundoi, por kishte realizuar diçka të këndshme në shpirtin e Tinës.

Tregimi i dytë: “Dea dhe kërriçi i vetmuar” ka zhvillim më ndryshe. Këtu thurjen e tregimit, pjesën reale dhe pjesën e fantazuar i krijon vetë Dea pa ndihmën e ëndrrës.

E bën ajo një histori të një dite në të kthyer nga shkolla me të cilën e bën të çuditet e ëma.

Madje, aq shumë e larg bredh me fantazi sa e ëma dron se të bijës i ka ndodhur ndonjë e keqe apo është e sëmurë.

Dea vjen nga shkolla dhe hyn në shtëpi me gjysmë fryme. Nënës, e cila nxiton ta mësojë lodhjen e saj, ia thotë një histori që e kishte krijuar vetë plot me befasi e ndodhi të pabesueshme. Një zë i vjen në vesh, kërkon nga ajo që të niset në një udhëtim deri te një lis i madh mbi kurorën e të cilit rrinë qielli. Atje ka vijë ujë që rrjedh pastër kristal.

Rrënjët e lisit janë burimi i ujit. Ndonjë rrënjë të madhe e ka të zbuluar, ndërkaq brendia e tij është një pallat i vërtetë. Aty zhvillohet historia e kërriçit. Aty shfaqen bukuritë e livadhit me lule, këngët e vijës së ujit, zukama e bletëve, paraqitja e Hutinit pikalosh. Dukej tërë një botë e krijuar për njëmijë kënaqësi. Të gjithë flasin me gjuhën e Deas.

Edhe gurët e Çmuar flasin me vajzën. Më së keqi ndihej kërriçi, të cilin këtu e kishin strehuar pas një rrebeshe shiu. Kishte ikur e tretur shumë herë, por kësaj radhe prej frikës së njerëzve që i kishin vra e marrë shpezë e bagëti dhe dërguar te kasapi ishte dhënë pas një apatie të frikshme. Kërriçi me lotët bënte t’ i dhimbej, si thotë populli, gurit e drurit. Dea, me pëlqimin e banorëve të atjeshëm, e merr kërriçin e sjell në shtëpi. Nëna e beson këtë histori vetëm kur të del me të bijën në oborr dhe e sheh shtazën e vogël.

Është për t’ u besuar se kjo histori u trillua nga Dea me qëllim që të arsyetohej pse e solli kërriçin në shtëpi. Asaj i duhej një arsyetim. Mendja e saj udhëtoi me një barkë fantazie, po themi, dhe përfundoi aty kur duhej të tregohej mëshira për kërriçin.

Protagonistet Tina e Dea janë ndërtuar nga autorja si dy vajza të urta, por shumë energjike në realizimin e qëllimit të tyre për t’ u dhënë ndihmën atyre që rrojnë në pikëllim e mjerim. Ato kështu janë dy protagoniste që autorja i shquan me trimëri në veprimet që ndërmarrin. I shquan zemërgjera e bamirëse, madje të guximshme në shkallë sakrifice.
Leximi i këtyre tregimeve, pa dyshim, do të ndikojë në ndjenjat dhe mendjet e moshatarëve, do të ndikojë të ecin pas shembullit të bamirëseve, të shprehin dashuri për rrethin e njerëzit që kanë afër. Më në fund, shpresojmë me arsye, do të ndikohet të krijohet nga këta shembuj një brez shembullor fëmijësh e të rinjsh.

Përshkrimet që u bën autorja livadheve, maleve, ylberit, ujërave (vija- lumenj apo liqene), lojërave e valleve, janë dekore që do ngelin në kujtesën e fëmijëve. Stili narrative i pasur, me rrjedhë të prajshme e me figura të bukura shpërndan kënaqësi të posaçme. Sidomos është personifikimi ajo figurë, e cila tërë natyrën dhe pasuritë e saj, si edhe kozmosin, t’i bën të afërme dhe të dashura me të folur e me sjellje të njeriut. Ato janë një shesh i madh ku bredhin kujtimet e përkushtimit dhe punës së Fatmire Durakut.

Njerëzit e të gjitha moshave ëndërrojnë dhe fantazojnë, por këto dy procese ndikojnë tek fëmijët ashtu si ndikon diçka që është reale, konkrete. Këto dy procese i bartin fëmijët në udhëtime të pabesueshme, u qesin përpara pengesa apo i shpien në çaste gëzime e hareje, i shpien në botën që është e panjohur dhe e stolisur me mrekulli etj. Dhe, vetëm fëmijët me fantazinë e tyre bëhen zotërues të asaj bote.

Fatmire Duraku, sikurse kanë bërë shumë shkrimtarë, duke krijuar Lizat e tyre me botën e çuditshme, Kësulëkuqet simpatike, i ka zgjedhur dy protagoniste dhe i ka vendosur

në barkën e fantazisë që t’i bien anë e skaj një hapësire relievore të vendit tonë, për t’ u sjellë moshatarëve të tyre tregime me kujtime të këndshme, për t’ u folur të vegjëlve e të rinjve për fenomene, bukuri, prova të rënda të veprimeve që, fundin e kanë gëzim.

NGA: MILAZIM F. KADRIU : Libër që ofron mundësi të mëdha interpretimi të kategorive stilistike postmoderne

Kopertina e libritMr. Fatmir Halimi ”Prej modernes kah postmodernia” , botoi Shtëpia botuese "ProkultPress", Prishtinw,2016

Sado të jenë të veçanta rrjedhat letrare, ato kanë në vete edhe diçka nga e kaluara, e largët ose e afërt. Ato nuk janë objekte që të mund t’i matësh me saktësi, siç ndodh kur mat një objekt me mjetet matëse. Asnjë rrymë letrare nuk është shfaqur e pastër dhe nuk është shfaqur në të njëjtën mënyrë në letërsi të ndryshme. Në shumë raste nuk është shfaqur e njëjtë as brenda një letërsie e as brenda krijimtarisë së një shkrimtari.

Nw librin më të ri kritiku letrar Fatmir Halimi “Prej modernes kah postmodernia” thotë se mendimi mbi letërsinë postmoderne është shumë më i vonë, se sa praktika e shkrimit të letërsisë që është shumë më e hershme. Sipas tij, autor pinjoll i letërsisë postmoderne është Borhesi me tregimet e tij të botuara në vitet e 60 – ta, ndërkaq si romansier i letërsisë botërore postmoderne është shkrimtari italian Umberto Eko me romanin “ Emri i trëndafilit “ , 1980. E kur është fjala për postmodernen në letërsinë shqipe ndër shkrimtarët kryesor, Halimi përmend shkrimtarët Zejnullah Rrahmani, Anton Pashku, Rexhep Qosja, ndërsa në Shqipëri Aurel Plasari e ndonjë tjetër.

Halimi në shqyrtimin e tij merr vepra të autorëve shqiptarë, vepra këto që si thotë ai i kalojnë kufijtë e letërsisë moderne dhe i takojnë asaj postmoderne.

Libri është rezultat i komunikimit të tij të vazhdueshëm me lexuesin për gati një decenie, duke filluar nga viti 2008 e deri më sot. Në këtë libër janë të përmbledhura idetë dhe studimet e tij shkencore të botuara nëpër revistat kulturore, gazetat tona periodike e ditore si dhe në portalet e ndryshme që dalin sot në trevat tona.
"Prej modernes kah postmodernia" është e ndarë në dy pjesë modernia dhe postmodernia.

Pjesa e parë modernia, lëndë trajtimi ka periudhën moderne, format modelet dhe gjinitë letrare që u zhvilluan, kurse për model ka shkrimtarët Gjergj Fishtën, Migjenin dhe Lasgush Poradecin e model të shkrimit të tyre ka marrë “Lahutën e Malcis”, “Vargjet e lira” dhe “Vallja e Yjeve”. Të gjitha këto të shtjelluara në pjesën e parë.
Kurse pjesa e dytë, postmodernia trajton mendimet e para rreth këtij diskursi kritik, kohën kur filloi të përdoret për herë të parë termi postmodern, mendimet e kritikëve të huaj dhe të atyre shqiptarë që janë duke u marrë me këtë fushë të re të kritikës së letërsisë. Model të shkrimtarit postmodern tek ne ka marrë për interpretim doajeni e letërsisë sonë Zejnullah Rrahmanin, kurse për trajtim veprën "Sheshi i Unazës", që edhe nga të tjerët është cilësuar si kryevepra e autorit. Po për këtë model të shkrimit postmodern kam trajtuar edhe romanin "Dashuri e Humbur" të autores së re në letrat shqipe Behare Rexhepi. Prandaj sipas autorit këto dy vepra na ofrojnë mundësi të mëdha interpretimi të kategorive stilistike postmoderne.

Halimi në librin e tij “Prej Modernes kah Postmodernia’ sjell një analizë bindëse për veprat e autorëve që ka marrë në shqyrtim për të cilat mendon se i takojnë postmodernizmit ngase e tejkalojnë atë që deri tani konsiderohej si letërsi moderne. Pra shkojnë përtej kufijve të letërsisë moderne dhe pikërisht për këtë autori thotë se janë vepra postmoderne.

Halimi në këtë studim merr në shqyrtim edhe veprën Epi kombëtar i shqiptarëve “Lahuta e Malcis” që ai e cilëson si vepër monumentale, ku mbi bazën e këtyre janë krijuar shumë vepra të tjera arti, e sidomos të artit letrar, ku kësaj kategorie i bashkëngjiten veprat si, Kanuni i Lekë Dukagjinit, Historia e Skënderbeut , etj. Këto vepra quhen monumentale pasi që nga ato mund të krijohen , apo të dalin edhe shumë vepra të tjera të artit

Ndërkaq për veprat “Vallja e Yjeve” të Lazgush Porodecit dhe “Vargjet e lira” të Migjenit thotë se këto dy vepra për shumë çka janë të veçanta në poezinë moderne shqipe, pasi që sjellin risi të paparë deri atëherë në letërsinë tonë. Këtë ai e mbështet tek tiparet veçuese të veprës

Halimi të gjitha veprat që ka marr në shqyrtim dhe na i sjell në librin e tij u ka bërë një analizë të thellë dhe bindëse ku lexuesit i argumenton se ato e kalojnë atë që quhet letërsi moderne, pra shkojnë më tej dhe i takojnë letërsisë postmoderne.

Mendojmë se ky libër i Fatmir Halimit do ta pasuroj kritiken tonë letrare shqipe dhe do të shërbej për studime të më tejme në fushën e diskursit kritik nga gjeneratat e ardhshme.

NGA: FITIM DIKA : Frankfurter Rundschau: Ky roman i Kadaresë është më aktual se kurrë

Ballina e romanit Gjermanisht

Të shkruash në diktaturë: Frikë, përndjekje. Romani autobiografik i Ismail Kadaresë, Muzgu i Perëndive të Stepës (gjermanisht: Die Dämmerung der Steppengötter) tregon jetën e autorit shqiptar në institutin moskovit letrar Maksim Gorki, shkruan fillimish prestigjiozja gjermane Frankfurter Runschau.

Si jetojnë dhe punojnë shkrimtarët në sisteme totalitare? Romani autobiografik i Ismail Kadaresë “Muzgu i Perëndive të Stepës”, merret me përgjigjen e kësaj pyetje. Në Shqipëri ishte i njohur që nga koha e rinisë, ku në 1958 shkoi për studime në institutin letrar në Moskë, Maksim Gorki. Në shkollën elitë për shkrimtarë, autorë dhe gazetarë ai do bëhet dëshmitar i një fushate të ashpër kundër Boris Pasternak, që nuk ju lejua të marrë çmimin NOBEL. Kadare kthehet në Tiranë në 1962, për të shkruar romanet e para që menjëherë u përkthyen edhe në gjermanisht.

Në Bashkimin Sovjetik ekziston cenzura dhe duhet të shkruash vetëm ashtu si të urdhëron partia, në rast të kundër ke emrin e tradhtarit ose llagëpin-‚Juri Gontscharoë!‘. Nën pushtetin e Hrushovit, Kadare gjithmonë e më tepër do shikohet si i dyshimtë. Ky roman na paralajmëron për rrymat e vjetra dhe të reja totalitare dhe andaj libri është shumë aktual edhe sot e kësaj dite.

Ministri i Punës dhe Çështjeve të Veteranëve, Aleksandar Vulin ,kërkon rrëzimin e Qeverisë së Kosovës

Ministri i Punës dhe Çështjeve të Veteranëve, Aleksandar Vulin, beson se Qeveria, siç e quan ai “e Prishtinës” do të rrëzohet, dhe se vendi do të shkojë në zgjedhje të parakohshme

Vulin këtë deklaratë e ka bërë pasi gazetarët e pyetën në lidhje me mosmarrëveshjet e Listës Serbe dhe për zëvendësimin e ministrit Ljubomir Maric, ai tha se të dyja palët, kosovare dhe serbe, duhet t'i qetësojnë gjakrat, në mënyrë që të gjejnë një zgjidhje të përbashkët dhe të përpiqen t'u shmangen fjalëve të ashpra me njëra-tjetrën, shkruajnë mediat serbe.

“Ata jetojnë me njëri-tjetrin, dhe unë besoj se çdo përçarje në mes në serbëve në Kosovë është e rrezikshme dhe duhet të shmanget”, shtoi ai.

Mirëpo, pas gjithë kësaj, ai tha se Qeveria e Kosovës duhet të bjerë.

“Unë besoj se Qeveria e Kosovës duhet të bjerë. Vendi duhet të shkojë në zgjedhje të parakohshme dhe të përgjithshme lokale”, theksoi Vulin.

Shukri Buja për buxhetin: Kosova po shkon rrugës së Greqisë

Shukri Buja nga PDK ka dhënë kritika të ashpra për buxhetin 2017.

Sipas tij ky buxhet do ta çojë vendin në shkatërrim. Ai përmendi disa nga këto shkaqe që sipas tij do ta falimentojnë shtetin sikurse që i ka ndodhur Greqisë.

“Nuk ka investime për qytetarët e Kosovës, pastaj ligji i veteranëve sepse 38 milionë euro janë të pamjaftueshme për veteranet sepse nuk janë as pensione ato që i marrin.

Kosova ka hyrë në borxh publik 700 milionë euro, rrezikshmëria e Gjykatës së Arbitrazhit mund të shtojë Kosovës në një miliard e gjysmë borxhe dhe Kosova po merr rrugën e Greqisë drejt falimentimit”, tha Buja.

Buja tha se investimet nuk janë për 46 përqind rritje, por shpenzimet janë për paga dhe mëditje dhe transfere.

“Ne si deputetë jemi të Kosovës dhe nuk duhet të rrezikojmë, duhet t’iu tregojmë se ky buxhet nuk është në të mirë të tyre, dhe as në mbrojtje të shtetit. Ky buxhet nuk është në mirën e zgjedhjes së të miras së pensioneve të veteranëve”, tha Buja.

Ai bëri thirrje që ky projektligj të tërhiqet