Shkrimtaret e ekzilit…

Poetë që shkruajnë në gjuhë të huaj duhet të përfshihen në historinë e letërsisë shqipe apo duhet të konsiderohen pjesë e letërsisë së gjuhëve në të cilat krijojnë, shtrohet thuajse në të gjitha konferencat shkencore që zhvillohen në Shqipëri por edhe në Kosovë. Në Itali sidomos është prezent një qark letrar i autorëve shqiptarë që shkruajnë letërsi në gjuhën italiane. Autorë që fitojnë çmime letrare me botimet e tyre, por që fare pak njihen në Shqipëri. Ndoshta sepse dhe ne vetë mendojmë “se ata nuk janë shkrimtarët tanë”…“Atdheu është çka flitet”, shkrimtarja rumune Herta Müller që shkruan në gjuhën gjermane do t’u drejtohej me këto fjalë atdhetarëve të saj kur mori çmimin “Nobel” në letërsi. Ky fenomen është i natyrshëm një fenomen global, ku shqiptarët nuk kanë pse të jenë përjashtim. Nuk është një proces i stisur apo i paramenduar. Ai lind së brendshmi dhe nuk është thjesht një proces normal i të shkruarit. Janë shumë autorë shqiptarë, le t’i quajmë të shkrimtarë në ekzil, që po prezantohen sukses. Mes tyre dallojnë katër shkrimtare femra. Librat e tyre kërkohen dhe botohen nga shtëpi prestigjioze botimi. Elvira Dones që botohet nga “Feltrinelli” dhe “Einaudi”, Anilda Ibrahimi dhe Ornela Vorpsi (‘Einaudi’) janë treshja e letërsisë shqiptare e mërgimit në Itali. Kësaj treshe i bashkohet Besa Myftiu, që jeton në Zvicër e boton në Francë me logon ‘Fayard’. Përtej faktit se shkruajnë në gjuhë të huaj dhe jo në gjuhën e nënës, ajo çfarë i bashkon këto shkrimtare është dhe tematika që trajtojnë në veprat e tyre. Femra, herë në vetë të parë e herë në vetë të tretë është gjithmonë e pranishme. E shkuara gjithashtu; fëmijëria nën diktaturë, mentaliteti, dramat sociale, zakonet dhe kanunet e vendit të origjinës janë pjesë e rrëfimeve në krijimtarinë e tyre. Tema të identitetit mbeten të preferuara për këto autore shqiptare, që jo rastësisht kanë zgjedhur të krijojnë në gjuhë të huaj…



Në gjuhë të huaj, por me tema shqiptare

“Shkrimi në gjuhë të huaj të jep liri, distancë”. Besa Myftiu nuk do të mund të shkruante asnjë nga historitë e saj në gjuhën shqipe. Ndjehet e frustruar kur tenton të shkruajë në shqip. I druhet dhe paragjykimeve, ndaj ka zgjedhur rrëfimin në gjuhën frënge. E bija e shkrimtarit Mehmet Myftiu, ka shkruar dhe botuar 9 libra në frëngjisht, i fundit “Dashuri në kohën e komunizmit”, botuar nga “Fayard” në Francë. Ornela Vorpsit gjithaq i nevojitej distanca për ta parë më qartë të shkruarën. Italishtja ishte për të një zgjedhje organike. “Po të kisha jetuar në Shqipëri, ndoshta nuk do isha bërë shkrimtare. Ishte ekzili që më tregoi këtë rrugë. Nuk ishte ndonjë zgjidhje për të tradhtuar Shqipërinë, siç më sulmojnë shpesh. Ishte një zgjidhje shumë organike. Duke menduar pse kisha nevojë të shkruaja në italisht, pashë se në mënyrë organike kisha nevojë për distancë nga ajo çka tregoja”, – thotë ajo ndërkohë që veten tashmë e sheh si shkrimtare në një vend të huaj e që shkruan po ashtu në një gjuhë të huaj. Ornela Vorpsi vazhdon të shkruajë në gjuhë italiane, por siç thotë dhe vetë, në të njëjtën kohë mendon dhe flet katër gjuhë. Gjuha e nënës mbetet gjuha e parë, sepse shqipja për të është gjuha që mbart kujtimet e fëmijërisë e për këtë ajo ndjehet thellësisht e tërësisht shqiptare. “Besoj se gjuha e romaneve të mia është një sintezë e shumë kulturave, e shumë gjuhëve të përzierja së bashku”. Janë të paktë shkrimtarët që arrijnë të jenë kreativë në dy gjuhë të huaja, por Elvira Dones sigurisht që ia ka dalë. Ajo është shkrimtare, gazetare dhe dokumentariste, autore e shtatë romaneve, dy vëllimeve me tregimeve, artikujsh e filma dokumentarë. Tema si prostitucioni, drama sociale, lufta etj., e kanë bërë Elvira Donesin shkrimtare të mirëpritur në qarqet letrare. Letërsinë e saj e shkruar në dy gjuhë; në gjuhën e nënës shqip dhe në gjuhën italiane. Raporti i saj me gjuhën që zgjedh për të shkruar fillon qysh kur libri nis të ngjizet. “Është thelbësore atmosfera e fillimit, fjalitë e para ndoshta dhe një fjalë e vetme që “godet” në njërën gjuhë në vend të tjetrës”. Pikërisht kjo i ndodhi Elvira Donesit kur shkroi romanin “Luftë e vogël e përkorë”, ritmi gjuhësor u krijua natyrshëm në gjuhën e saj të dytë, italishten. “Pashë se kisha nisur rrëfimin në italisht edhe për një arsye tjetër, për të cilën me sa duket kisha nevojë: më shërbente si filtër mbrojtës”. Në këtë rast është ‘terreni’ për të cilën shkruan ai që zgjedh gjuhën, për shkrimtaren Elvira Dones. Ndërkohë ka në proces dy libra; njërin të shkruar në gjuhën italiane dhe tjetrin në shqip, që shumë shpejt do të jenë në duart e lexuesve. Edhe pse këto shkrimtare zgjedhin një gjuhë tjetër, bashkohen në një pikë: shfrytëzimi i temës së identitetit. “A ka nevojë të shkruaj në shqip për të rrëfyer Shqipërinë e sotme?- bën pyetjen retorike Anilda Ibrahimi. I ka qëlluar të lexojë në shtypin shqiptar (online) sesi shqiptarët e fyejnë në komentet e tyre për zgjedhjen e italishtes si gjuhë letrare. “Nuk ka asnjë akt tradhtie nga ana ime drejt gjuhës mëmë. Zgjedhjen time e shoh si përulje të një personi të ndërgjegjshëm që e do gjuhën e vet në atë farë mënyre sa të hiqet mënjanë duke thëne: unë s’jam në gjendje, ka të tjerë që e bëjnë më mirë se unë, Shqipëria ecën përpara edhe pa mua! Nuk jemi të pazëvendësueshëm…”. Kjo është revolta e saj në përballjen për së largu me lexuesin shqiptar. Ndoshta për këtë arsye ajo edhe Ornela Vorpsi refuzojnë vazhdimisht që librat e tyre të përkthehen në gjuhën shqipe.

Kush është?

Elvira Dones

U lind në Durrës dhe u rrit në Tiranë. Në shkollën fillore shkruan disa faqe, të cilat i titullon “Roman”. Fillon të Elvira Donesbëjë televizion në moshën 16-vjeçare. Në vitin 1988 largohet nga Shqipëria dhe vendoset në Zvicër. Në 1997 boton romanin e parë të vërtetë, “Dashuri e huaj” (përkthyer në gjuhen italiane me titullin “Senza bagagli”). Në tokë helvetike lëvron shkrimin letrar. Është autore e nëntë veprave narrative, atë të skenaristes kinematografike dhe të gazetares-regjisore të filmit dokumentar. Jeton në San Francisco Bay Area, Kaliforni, e ndan kohën mes Shteteve të Bashkuara, Zvicrës, Italisë e Shqipërisë. Autore e shtatë romaneve, mes të cilëve: “Dashuri e huaj”, “Kardigan”, “Yjet nuk vishen kështu”, “Më pas heshtja”, “I Love Tom Hanks”, “Luftë e vogël, e përkorë”; dokumentarëve “Në kërkim të Brunildës”, “Virgjëresha të betuara” etj. Shkruan në gjuhën italiane dhe në gjuhën shqipe.

Ornela Vorpsi

U lind në Tiranë më 1968. Ka studiuar në Akademinë e Arteve në Tiranë, dhe më 1991 u largua për në Itali. Ornela Vorpsi 2Atje u diplomua në Akademinë e Brera-s. Që nga viti 1997 jeton në Paris. Është fotografe, piktore dhe videoartiste. Pas një karriere të suksesshme në artet pamore iu dedikua të shkruarit. Si shkrimtare u bë e njohur me librin e parë “Shqipëria, vendi ku nuk vdiset kurrë”, (Einaudi 2005), një autobiografi e autores. Me këtë libër është fituese e disa çmimeve letrare në Itali. Pas suksesit me librin e parë, ajo boton romanin “Dora që nuk kafshon kurrë”, për të vijuar me vëllimin me tregime “Pini kakaon Van Huten”. Librat e saj juanë botuar në disa gjuhë të huaja. Në shqip ende nuk është botuar asnjë nga krijimet e saj. Vorpsi refuzon për momentin botimin në shqip të librave të saj.

Anilda Ibrahimi

U lind në Vlorë më 1972. Është diplomuar për letërsi në Fakultetin e Histori-Filologjisë të Universitetit të Anilda Ibrahimi 1Tiranë. Largohet nga Shqipëria në vitin 1994. Fillimisht jeton në Zvicër dhe që prej vitit 1997 në Itali. Romani i parë i saj “Rosso come una sposa” (E kuqe si nuse) u botua në vitin 2008 nga Shtëpia botuese “Einaudi”. Me këtë roman ka fituar disa çmime letrare në Itali. Me logon e shtëpisë botuese “Einaudi”, boton një vit më pas edhe romanin “L’amore e gli stratacci del tempo”, një roman i frymëzuar nga dashuria e dy të rinjve në Kosovën e luftës. Romani i saj i fundit që përmbyll trilogjinë e rrëfimeve mbi dashurinë dhe dhimbjen u botua një vit më parë me titullin “Non c’e dolcezza”. Romanet e saj janë përkthyer në pesë gjuhë të huaja, por jo në shqip. Kjo është zgjedhje e vetë autores.

Besa Myftiu

U lind dhe është shkolluar në Tiranë. Ka ushtruar një kohë profesionin e gazetares në revistën “Skena dhe Besa Myftiuekrani”. Ka shkruar skenarin e filmit televiziv “Unë e dua Erën”, më 1991, momenti i largimit nga Shqipëria për në Zvicër. Jep mësim në Universitetin e Gjenevës, në Fakultetin e Shkencave Pedagogjike. Shkruan në gjuhën frënge dhe është autore e vëllimit poetik “Des amis perdus”, botuar në dy gjuhë. Është autore e romaneve “Ma Légende” (L’Harmattan, 1998), “Confessions des lieux disparus” (Editions de l’Aube, 2008) dhe “Amours au temps du communisme” (Fayard, 2011); e përmbledhjes me tregime “Le courage, notre destin” (Editions Ovadia, 2007). Në shqip janë botuar romani “Rrëfime nga vende të harruara” dhe vëllimi me tregime “Drejt të pamundurës” (2012).



Një fenomen jo vetëm shqiptar

Milan Kundera me origjinë çeke dhe i natyralizuar në francez, ka jetuar në mërgim në Francë që nga viti 1975. Ai “e sheh veten si një shkrimtar francez dhe insiston që vepra e tij duhet të studiohet si letërsi franceze dhe të klasifikohet si e tillë”. Agota Kristof me origjinë hungareze, jeton në Zvicër dhe shkruan në frëngjisht. Herta Mueller, me origjinë rumune, shkruan në gjuhën gjermane. Atiq Rahimi, afgan, i cili shkruan në frëngjisht. Selman Rushdie, me origjinë indiane, shkruan në gjuhën angleze. Lista e shkrimtarëve që shkruajnë në gjuhë të huaj është e gjatë.

Flori Bruqi:Letërsia moderne shqiptare në Shqipëri,Kosovë dhe Diasporë

Letërsia moderne në Shqipëri


E pasur dhe e bukur është gjuha jonë shqipe, nga e cila ``Bijtë e Shqipes`` krijuan një kult të vërtetë; megjithëkëtë është fare pak e zhvilluar: rrethana historike krejt të posaçme dhe sidomos një sundim i huaj prej më shumë se 5 shekujsh i vonuan për një kohë shumë të gjatë çdo farë rilindje kulturale popullit shqiptar të dashuruar për liri.

Do t`i lëmë mënjanë, edhe folklorin, i cili më vete do të mbushte një kapitull shumë interesant, edhe atë sërë të gjatë prodhimesh religjioze që pati filluar qysh në shekullin e  15-të, rëndësia e të cilëve është sidomos gjuhësore; e atëherë do të shohim se pjesa e dytë e shekullit të kaluar shënon shfaqjen e veprave të para letrare,që si me thënë mund të merren për themelet e letërsisë sonë moderne.

Të parët shkrimtarë shqiptarë, fuqitë e tyre intelektuale e morale i vunë në shërbim të pavarësisë së Shqipërisë. Këta janë pikësëpari: Jeronim De Rada, Pashko Vaso Pasha,Naim Frashëri, Zef Skiroi e Gjergj Fishta, veprat e shkëlqyera të të cilëve kanë kontribuar në një masë të madhe për zgjimin e ndërgjegjes sonë kombëtare.

Pastaj vinë: Zef Serembe, A.Z.Çajupi, Faik Konica, Luigj Gurakuqi, Fan S.Noli; që të gjithë dhanë faqe poetike të shenjtëruara me një patriotizëm drithëronjës, disa për të flakur zgjedhën e robërisë së huaj , të tjerët për ta shpëtuar popullin nga fanatizmi fetar në të cilin kishte rënë. Të tjerë merrnin pjesë në krijimin e një jete të gjallë kulturore me anë përkthimesh të kryeveprave më të mira të letërsisë botërore.

Jeronim De Rada (1814-1903), patriark i përnderuar i kolonisë shqiptare të Italisë, botoi disa vepra romantike, si për shembull : ``Milosao`` dhe ``Skënderbeu``,dhe një numër të madh poezish, që të përkujtojnë ritmin e mrekullueshëm të këngëve tona të vjetra popullore. Në shpirtin e të shpërngulurve të varfër si ky, ai vetë, ka ditur të hedhë farën e një malli të dhimbshëm. Ngjalli nostalgjinë për vendin e lipsur, për ditët e lumtura të dikurshme pranë vatrës familjare në kohën e Shqipërisë fatbardhë. Si redaktor i një gazete, për shumë vjet rresht, i së famshmes ``Flamuri i Arbërit``, ai u bë mbrojtësi i guximshëm i të drejtave të paprekshme të popullit shqiptar përpara mbarë botës.

Merita dhe lavdia e mbajtjes , në një shkallë të lartë, të idealit kombëtar në mendjen e shqiptarëve të emigruar në Italinë e Jugut i takon bashkëatdhetarit të tij më të ri, Zef Skiroit (1865-1927).

Le të kufizohemi të zëmë në gojë një lirik të stërhollë ashtu si ka qenë Zef Serembeja. Për shkak të fatit të pashmangshëm që i ra mbi kokë; ai mund të krahasohet me poetin austriak Lenau…
Shpirt ëndërrimtar po si ky, udhëtar i përjetshëm, shkoi të vdesë në një azil,andej tutje, fort larg, në San Paolo të Brazilit.

Në krye të atyre që e kanë zgjuar më fort popullin nga letargjia e tij shekullore, do të ishte e udhës të vinim këtu Pashko Vaso Pashën (1827-1892), nga Shkodra. Si frymë luftëtare, që dashuronte lirinë, ai u angazhua qysh i ri , në ushtrinë e mbrojtësve të Venedikut të sulmuar prej Austrisë. Më vonë, kur atij iu ngarkua funksioni i lartë i shquar si Guvernar i Libanit, ai shkrojti në një elegji të thjeshtë, të hidhur dhe njëkohësisht të fuqishme , këto fjalë: ``O Shqipëri , e mjera Shqipëri… ``leximi i të cilave shkaktoi derdhjen e shumë lotëve.

Sa për Naim Frashërin (1846-1900), ai është zoti i popullit të vet, luftëtar i pamëshirshëm kundër barbarizmit turk. Librat e tij të shkruara në Stamboll, në kohën kur, sipas shprehjes piktoreske të asaj kohe,``ai ish i mbyllur në kafazin prej floriri të Sulltan Hamitit``- u botuan , megjithëkëtë, në Bukuresht, prej nga u dërguan dhe u shpërndanë pastaj fshehurazi në të gjithë Shqipërinë. Librat e tij u bënë shumë shpejt ungjilli (Breviari) i gjithë shqiptarëve të vërtetë.

Gjithçka ishte Frashëri, mund të përmblidhet me fjalët: poet epik dhe poet lirik. Ai na ka dhënë dy epope kryesore që përbëjnë pjesën kryesore të veprës letrare të tij epike. E para e këtyre të dy epopeve mban titullin ``Qerbelaja``, e dobët mjerisht, për shkak të inspirimit fetar të saj. E dyta, përkundër, ``Historia e Skënderbeut``, e shkruar në vargjet tronditëse, përshkruan tregimin e luftërave legjendare të heroit tonë kombëtar kundër ushtarëve të Portës së Lartë. Po ai na ka dhënë edhe një poemë lirik: ``Lulet e pranverës``, në të cilën ndjejmë ndikim fare të qartë të një ideologjie orientale tek një autor, i cili megjithëkëtë, është pajisur me edukatë nga më klasiket. Le të përmendim po ashtu një poemë pastoral, ``Bagëti e Bujqësi``, që do të konsiderohet edhe për një kohë të gjatë, në letërsinë tonë, si një nga kryeveprat më të thjeshta të atij lloji, megjithëse nuk pasqyron saktësisht doket e zakonet e jetës sonë bujqësore.

At Fishta (1871) do të ndjekë rrugën e shënuar prej Naim Frashërit. Me gjithë këtë , disa vënë në dukje një ndryshim kryesor që ekziston midis tyre:

Kurse njëri prej tyre, Fishta,i zhvillon subjektet e tij me një frymë regjionalistë shumë të theksuar dhe, me një fjalë veriore, tjetri,Frashëri, e ka marrë përsipër në veprat e tij, të shprehë frymën e tërë popullit shqiptar, pa dallim krahine ose fisi, kështu që njëri humbet nga pikëpamja e shtrirjes atë që tjetri kishte fituar në thellësi. S`duhet të habitemi pra që kryevepra epike e Fishtës ``Lahuta e Malcis`` të mos ia ketë arritur ta zgjojë entuziazmin e përgjithshëm në një kohë kur popullsia e tërë pasionohej për pavarësinë e Kombit.

Vepra e Fishtës me titull ``Mrizi i zanavet`` do të shprehte personalitetin poetik të vërtetë të një njeriu që ka qenë tërhequr në rrugën fetare, dhe poezia e tij elegjiake me emër ``Një luleje pranvere`` do t`i lërë të shfryhen lirisht ankesat dhe ulërimat e dhimbshme të një zemre mirëdashëse, po të vrarë.

Ta përcaktosh këtu se cili nga të dy, Fishta ose Frashëri, është poeti epik më i madh na duket gjë mjaft e vështirë. Por, sidoqoftë, mund të pohojmë, pa frikë se mos gabohemi, se At Gjergj Fishta, poeti ynë satirik më i madh, do të ishte edhe poeti ynë lirik më i madhi sikur shprehja e ndjenjave të tij lirike të mos kishte qenë penguar mjerisht prej disiplinës së rëndë dhe të pamëshirshme të Bijve të Shën Françeskut.

Po të kalojmë tashti në letërsinë e kohëve më të afërta, dafinat e poezisë do t’ia kushtojmë pa ngurim Benjaminit të poetëve tanë: Lasgush Poradecit (1899), poet serioz dhe filozof merite. Vargjet e tij të përpunuara , nuk meritojnë asnjë qortim për sa i përket formës. Me prejardhje nga shtresat e thjeshta të popullit , ai ka ditur të ngrihet përmbi rasat e kësaj jete dhe të jetë artist me tërë kuptimin e fjalës, duke bërë në një farë mënyre ’’art për art’’, dhe duke shprehur në poemat e tij një botë ndjenjash ashtu edhe mendimesh.

 Ai s’do t’ja dijë nga kufijtë tanë si rrjedhim , inspirimin e tij poetik, ai shkon ta kërkojë jo vetëm në poezinë popullore shqiptare, por edhe në poezinë popullore në përgjithësi. Dhe aty e gjen heroin e romanit poetik të tij, në të cilin dashnori dhe dashnorja s’janë më veçse personifikimi i fuqisë fizike dhe i bukurisë morale.

Pas Luftës së Dytë Botërore letërsia shqiptare eci në një rrugë mjaft të vështirë e komplekse. Karakteristikë kryesore e kësaj periudhe është shkëputja jo e natyrshme e letërsisë nga tradita e saj dhe ndikimi i fuqishëm, po ashtu jo i natyrshëm, që ushtroi mbi të përvoja krijuese e metodës së realizmit socialist. Veçoria tjetër, mbase më e rëndësishme dhe me pasoja më të rënda, është se letërsia shqiptare do të zhvillohej e ndarë nga një kufi politik brutal dhe kufizimet e një regjimi diktatorial. Kështu do të kemi: letërsi të zhvilluar brenda kufirit të shtetit shqiptar; të shqiptarëve në përbërje të ish Jugosllavisë, kryesisht në Kosovë dhe në Maqedoni, si dhe të shqiptarëve të diasporës.

Këto karakteristika ndikuan fuqishëm në rrjedhën e letërsisë shqiptare në përgjithësi, si dhe në fizionominë, strukturën artistike apo frymëzimin tematik të saj. Gjatë katër dhjetëvjetëshave të parë të shekullit XX e sidomos gjatë viteve  1920 e  1930 letërsia shqiptare pari një zhvillim të hovshëm dhe të gjithanshëm.

U rrit si numri i krijuesve, ashtu dhe numri i veprave letrare të botuara, të cilat u ngritën në një shkallë më cilësore artistike, duke krijuar premisat për një komunikim më të afërt me përvojat e përgjithshme letrare në Evropë.

Përmes shkrimtarëve të talentuar, të shkolluar nëpër qendra të ndryshme të Evropës, në letërsinë shqiptare filloi të depërtojë fryma e drejtimeve dhe e ndjeshmërive të reja krijuese letrare të kohës.

Siç dihet, gjatë këtij harku kohor shkrimtarë të mëdhenj të letërsisë shqiptare, si: At Gjergj Fishta, Faik Konica, Noli,Lasgush  Poradeci, Ernest Koliqi, Millosh Gjergj Nikolla-Migjeni, Mitrush Kuteli, shënuan disa nga kulmet më të larta të letërsisë shqiptare, në llojet dhe zhanret e gjinive të ndryshme. Në këtë kontekst letrar llojet e gjinisë lirike do të jenë ato që përparojnë, por një hov të dukshëm do të marrin edhe llojet epike, drama, kritika dhe teoritë letrare.

Krejt ky fluks i pasur krijuesish të talentuar të moshave të ndryshme, të nxitur dhe të mbështetur nga shtypi periodik letrar i drejtimeve dhe i shkollave të ndryshme, do të vazhdojë, thuajse po me këtë ritëm dhe gjatë pjesës së parë të viteve  1940.

Për çudi, jehona e hovit të tillë krijues nuk u ndërpre menjëherë pas përmbysjes së pushtimit nazist dhe vendosjes së pushtetit komunist. Pati një tolerancë gjatë ditëve të para të pushtetit të ri ndaj frymës së lirë, liberale në krijimtarinë artistike, e cila do të vazhdojë ta ketë këtë fat edhe për dy-tre vjet. Por siç dihet, tanimë nuk ishte më ai rreth individualitetesh të jashtëzakonshëm krijuesish të viteve`30.

Fan S.Noli e  Ernest Koliqi do të vazhdojnë të krijojnë nëpër Evropë e Amerikë, por të shkëputur krejtësisht nga letërsia në Shqipëri dhe pa kurrfarë ndikimi mbi të. Lasgush Poradeci  kishte pushuar së krijuari. Millosh Gjergj Nikolla- Migjeni dhe At Gjergj Fishta nuk ishin më.

Nga ky rreth kolosësh të letërsisë shqiptare, vetëm Mitrush  Kuteli do vazhdojë të jetë vazhdimi i natyrshëm i letërsisë së Pasluftës duke botuar sa herë i hiqej çensura.


Pas Luftës së Dytë Botërore letërsia shqiptare eci në një rrugë mjaft të vështirë e komplekse. Karakteristikë kryesore e kësaj periudhe është shkëputja jo e natyrshme e letërsisë nga tradita e saj dhe ndikimi i fuqishëm, po ashtu jo i natyrshëm, që ushtroi mbi të përvoja krijuese e metodës së realizmit socialist. Veçoria tjetër, mbase më e rëndësishme dhe me pasoja më të rënda, është se letërsia shqiptare do të zhvillohej e ndarë nga një kufi politik brutal dhe kufizimet e një regjimi diktatorial. Kështu do të kemi: letërsi të zhvilluar brenda kufirit të shtetit shqiptar; të shqiptarëve në përbërje të ish Jugosllavisë, kryesisht në Kosovë dhe në Maqedoni, si dhe të shqiptarëve të diasporës.

Një etapë cilësisht e re në letërsinë shqiptare zë fill në vitet e Luftës ANÇ dhe mori zhvillim të plotë pas Çlirimit si letërsi e realizmit socialist. Në shtypin ilegal, si shprehje e qëndresës antifashiste, u lëvrua një letërsi revolucionare, kryesisht poezia qytetare e patriotike. Poema satirike "Epopeja e Ballit Kombëtar" (1944) e Shefqet Musarajt është vepra më e shquar i kësaj kohe.

Do të vazhdojnë fare ndryshe krijimtarinë e nisur që më parë: Petro Marko,Vedat Kokona, Shefqet Musaraj, Fatmir Gjata, Sterjo Spasse, Nonda Bulka, Dhimitër Shuteriqi etj.

Nga poetët që krijuan në vitet e para të çlirimit dhe që krijimtaria e tyre pati jehonën e entuziazmit kolektiv të këtyre viteve, janë: Aleks Çaçi, Luan Qafëzezi, Llazar Siliqi etj.

Kështu, pas luftës dhe gjatë viteve  1950 do të duket qartë orientimi i ri në fushën e letërsisë shqiptare, si në rrafshin tematik, dhe në atë të përvojave dhe të metodave e prosedeve krijuese. Tematikisht letërsia u përqëndrua kryesisht, në jehonën e lirisë së fituar nga Lufta Nacionalçlirimtare, kurse ngjyrimi i aktualitetit dhe i botës reale u reduktua kryesisht në bardhë e zi. Si përvojë shkrimi, veprat letrare të kësaj periudhe shpesh do të qëndrojnë ndërmjet gjuhës së rrëfimit letrar dhe atij propagandistik. Kryesisht këtë vulë proceduese kanë romanet e para gjatë viteve 1950. Po kaq skematik ishte dhe mendimi kritik zyrtar i asaj kohe, që do ta përkrahte këtë letërsi.

Nga fundi i viteve  1950, e sidomos me fillimin e viteve 1960, pra pas një dekade e gjysmë që nga çlirimi, do të bëhen hapat e parë për ta nxjerrë nga ky shabllon letërsinë shqiptare.

Në këtë kontekst duhet përmendur, pikërisht viti 1958, kur Petro Marko do të botojë romanin e tij të parë "Hasta la Vista", që sjell një tjetër tematikë në romanin shqiptar, një tjetër frymë dhe ndjeshmëri në paraqitjen e personazheve (tanët dhe të huajt).

 Dy vjet më vonë ai do të botoië dhe romanin "Qyteti i fundit" me prirje për të shmangur skematizmin. Pas tij Ismail Kadare boton romanin "Gjenerali i ushtrisë së vdekur" (1962), që, shtegun e paralajmëruar nga romanet e Petro Markos, do ta ngrejë në një nivel ndërkombëtar.

Pas romaneve të dy autorëve të përmendur, gjatë viteve 1960, Jakov Xoxa do të botojë romanin "Lumi i vdekur" që, nga një aspekt tjetër procedura, do të konsolidojë prirjen e romaneve shqiptarë, për të kërkuar rrugë të reja në paraqitjen e botës shqiptare.

Pas Jakov Xoxës do të paraqitet Dritëro Agolli me një seri romanesh, Dhimitër Xhuvani, Ali Abdihoxha, Skënder Drini, Sabri Godo, Vath Koreshi etj., ndërsa majën e poezisë lirike do ta zenë Fatos Arapi, Ismail Kadareja dhe Dritëro Agolli, të cilët do të çelin një rrugë të mbarë dhe për një brez poetësh të rinj të talentuar si: Dhori Qiriazi, Bardhyl Londo, Xhevahir Spahiu, Frederik Rreshpja, Natasha Lako etj



I riu ynë i ndan veprat e tij në cikle. Le të shënojmë vetëm se poezitë erotike kanë gjetur vendin e tyre në ciklin e katërt. Midis gjithë atyre motiveve që e bëjnë të këndojë kalemin e tij le të shënojmë nostalgjinë e ikjes,’’të ikësh , është të vdesësh ca pak ’’, që poeti ynë e ka ndjerë më shumë se cilido tjetër.
Tre tituj tërheqin vëmendjen tonë në mënyrë të posaçme:’’Gjëmim i anijes’’, ‘’Lundra dhe Flamuri’’dhe ‘’Vdekja e Nositit’’ që përbëjnë kësisoj një trilogji të vërtetë, të cilën do ta përmblidhte lufta e përjetëshme për jetën dhe ku emrat na dalin si simbole:’’barka’’ose’’gjemia’’ është njeriu,’’Flamuri’’ është ideali dhe fundi,’’Lufta’’është ajo e Lirisë. Vija dominuese në Golgothanë e tij do të ishte një aksion i thellë dhe njëkohësisht optimist.

Po le ta themi me plot sinqeritet, në qoftë se Poradeci ngul këmbë për të ndjekur vijën idealiste në të cilin është futur, larg origjinës së tij , frymëzimi i tij s’do të vonojë të shtirret, dhe faji do të jetë i kësaj mosnjohje vullnetare dhe sistematike të realiteteve.

Letërsia moderne shqiptare



Pas Çlirimit pothuajse e tërë letërsia ishte e kontrolluar nga censura e shtetit. Hapësirat në cilat shtrihej letërsia e asaj kohe ishin të ngushta dhe plot rrezik për autorët. Shumë prej tyre si Kasem Trebeshina, Dhimitër Xhuvani, Petro Marko e të tjerë u dënuan nga Partia në fuqi. Shkrimtarë të tjerë si Ismail Kadare, Jakov Xoxa e plot të tjerë shkruanin të vërtetat e tyre të fshehura pas një sensi të dyzuar. Megjithatë edhe gjatë periudhës së Socializmit lindi dhe u zhvillua një letërsi e mirëfilltë e cila edhe pse nën censurë, u shkrua dhe u konfirmua. Në vitet e fundit të agonisë socialiste edhe letërsia filloi të shfaqej më hapur dhe të mbante një qëndrim kritik herë hapur e herë të nënkuptuar.

Në qoftë se ekzistojnë boshllëqe tek poetët tanë, të cilët të gjithë pak a shumë, kanë qëndruar larg jetës reale, le ta themi se këto boshllëqe janë mbushur prej prozatorëve tanë, në krye të të cilëve duhet të vëmë Imzot Fan Nolin.

Fan Noli është lindur (1880) përjashta atdheut ku edhe ka jetuar pothuajse gjithmonë. Po kjo nuk e ka penguar që të marrë pjesë të rëndësishme në fatkeqësitë e fatbardhësitë e popullit të tij, me të cilin ai ka mbetur në bashkërendim të afërt. Në stilin e tij poetik, të stolisur ngandonjëherë me humor, por që shpesh ia arrin shkëlqimit dhe patetikut, ai u bë përfaqësuesi i ndjenjave dhe i aspiratave të vëllezërve të tij nga raca. Vepra e tij kryesore ’’Histori e Skënderbeut’’, ashtu edhe përkthimet e tjera që u ka bërë veprave të Cervantesit, të Shakespeare-it, të Ibsenit dhe sidomos i veprës gjeniale të Poes’’Korbi’’, dhe i ‘’Rubairave’’të Omar Kajamit, i provuan Shqipërisë dhe botës letrare se gjuha jonë ka mundësi dhe është e aftë, kur dimë ta përdorim , të shprehë gjithë ndjenjat njerëzore.



Këto karakteristika ndikuan fuqishëm në rrjedhën e letërsisë shqiptare në përgjithësi, si dhe në fizionominë, strukturën artistike apo frymëzimin tematik të saj. Gjatë katër dhjetëvjetëshave të parë të shekullit XX e sidomos gjatë viteve `20 e `30 letërsia shqiptare pari një zhvillim të hovshëm dhe të gjithanshëm. U rrit si numri i krijuesve, ashtu dhe numri i veprave letrare të botuara, të cilat u ngritën në një shkallë më cilësore artistike, duke krijuar premisat për një komunikim më të afërt me përvojat e përgjithshme letrare në Evropë. Përmes shkrimtarëve të talentuar, të shkolluar nëpër qendra të ndryshme të Evropës, në letërsinë shqiptare filloi të depërtojë fryma e drejtimeve dhe e ndjeshmërive të reja krijuese letrare të kohës. Siç dihet, gjatë këtij harku kohor shkrimtarë të mëdhenj të letërsisë shqiptare, si: Fishta, Konica, Noli, Poradeci, Koliqi, Migjeni, Kuteli, shënuan disa nga kulmet më të larta të letërsisë shqiptare, në llojet dhe zhanret e gjinive të ndryshme. Në këtë kontekst letrar llojet e gjinisë lirike do të jenë ato që përparojnë, por një hov të dukshëm do të marrin edhe llojet epike, drama, kritika dhe teoritë letrare.

Krejt ky fluks i pasur krijuesish të talentuar të moshave të ndryshme, të nxitur dhe të mbështetur nga shtypi periodik letrar i drejtimeve dhe i shkollave të ndryshme, do të vazhdojë, thuajse po me këtë ritëm dhe gjatë pjesës së parë të viteve `40.
Për çudi, jehona e hovit të tillë krijues nuk u ndërpre menjëherë pas përmbysjes së pushtimit nazist dhe vendosjes së pushtetit komunist. Pati një tolerancë gjatë ditëve të para të pushtetit të ri ndaj frymës së lirë, liberale në krijimtarinë artistike, e cila do të vazhdojë ta ketë këtë fat edhe për dy-tre vjet. Por siç dihet, tanimë nuk ishte më ai rreth individualitetesh të jashtëzakonshëm krijuesish të viteve`30. Noli e Koliqi do të vazhdojnë të krijojnë nëpër Evropë e Amerikë, por të shkëputur krejtësisht nga letërsia në Shqipëri dhe pa kurrfarë ndikimi mbi të. Lasgushi kishte pushuar së krijuari. Migjeni dhe Fishta nuk ishin më. Nga ky rreth kolosësh të letërsisë shqiptare, vetëm Kuteli do vazhdojë të jetë vazhdimi i natyrshëm i letërsisë së Pasluftës duke botuar sa herë i hiqej çensura. Do të vazhdojnë fare ndryshe krijimtarinë e nisur që më parë: Petro Marko, Vedat Kokona, Shefqet Musaraj, Fatmir Gjata, Sterjo Spasse, Nonda Bulka, Dhimitër Shuteriqi etj. Nga poetët që krijuan në vitet e para të çlirimit dhe që krijimtaria e tyre pati jehonën e entuziazmit kolektiv të këtyre viteve, janë: Aleks Çaçi, Luan Qafëzezi, Llazar Siliqi etj.

Kështu, pas luftës dhe gjatë viteve `50 do të duket qartë orientimi i ri në fushën e letërsisë shqiptare, si në rrafshin tematik, dhe në atë të përvojave dhe të metodave e prosedeve krijuese. Tematikisht letërsia u përqëndrua kryesisht, në jehonën e lirisë së fituar nga Lufta Nacionalçlirimtare, kurse ngjyrimi i aktualitetit dhe i botës reale u reduktua kryesisht në bardhë e zi. Si përvojë shkrimi, veprat letrare të kësaj periudhe shpesh do të qëndrojnë ndërmjet gjuhës së rrëfimit letrar dhe atij propagandistik. Kryesisht këtë vulë proceduese kanë romanet e para gjatë viteve `50. Po kaq skematik ishte dhe mendimi kritik zyrtar i asaj kohe, që do ta përkrahte këtë letërsi.

Nga fundi i viteve `50, e sidomos me fillimin e viteve `60, pra pas një dekade e gjysmë që nga çlirimi, do të bëhen hapat e parë për ta nxjerrë nga ky shabllon letërsinë shqiptare. Në këtë kontekst duhet përmendur, pikërisht viti 1958, kur Petro Marko do të botojë romanin e tij të parë "Hasta la Vista", që sjell një tjetër tematikë në romanin shqiptar, një tjetër frymë dhe ndjeshmëri në paraqitjen e personazheve (tanët dhe të huajt). Dy vjet më vonë ai do të botoië dhe romanin "Qyteti i fundit" me prirje për të shmangur skematizmin. Pas tij Ismail Kadare boton romanin "Gjenerali i ushtrisë së vdekur" (1962), që, shtegun e paralajmëruar nga romanet e Petro Markos, do ta ngrejë në një nivel ndërkombëtar.

Pas romaneve të dy autorëve të përmendur, gjatë viteve `60, Jakov Xoxa do të botojë romanin "Lumi i vdekur" që, nga një aspekt tjetër procedura, do të konsolidojë prirjen e romaneve shqiptarë, për të kërkuar rrugë të reja në paraqitjen e botës shqiptare. Pas Jakov Xoxës do të paraqitet Dritëro Agolli me një seri romanesh, Dhimitër Xhuvani, Ali Abdihoxha, Skënder Drini, Sabri Godo, Vath Koreshi etj., ndërsa majën e poezisë lirike do ta zenë Fatos Arapi, Ismail Kadareja dhe Dritëro Agolli, të cilët do të çelin një rrugë të mbarë dhe për një brez poetësh të rinj të talentuar si: Dhori Qiriazi, Bardhyl Londo, Xhevahir Spahiu, Frederik Rreshpja, Natasha Lako etj

Pas diktaturës letërsia shqiptare pati njëfarë mpirjeje. Brezi i ri i shkrimtarëve solli një frymë të re realiste sidomos në poezi. Liria në shkrim solli një dyndje veprash letrare, por vetëm pak prej tyre ishin të një niveli të pëlqyeshëm. Peshën më të madhe e mbajtën akoma shkrimtarët e periudhës së Pas Luftës. Shkrimtarë si Diana Çuli, Visar Zhiti, Besnik Mustafaj,Sulejman Mato e plotë të tjerë vezulluan në këtë periudhë. Në poezi u shquan Mimoza Ahmeti, Irma Kurti, Luljeta Lleshanaku dhe ndër më të rinjtë Ervin Hatibi.


Letërsia moderne në Kosovë


Pjesa e letërsisë shqiptare që zhvillohej në Kosovë, kishte afërsisht këto shenja paradalluese: e shkëputur nga letërsia amë dhe nga një pjesë e traditës letrare, ajo pothuajse nuk ishte fare në kontakt me të dhe nuk ishte e informuar për atë që ndodhte në fushën e letërsisë brenda kufirit të shtetit shqiptar. Edhe para luftës, në Kosovën letrare herë pas here ilegalisht, mbase edhe mund të depërtonte ndonjë vepër ose autor nga periudha e viteve `30, kryesisht përmes atyre pak nxënësve që shkolloheshin aso kohe në Shqipëri. Pas luftës, në vitet `50, krijuesit e parë të letërsisë shqiptare në Kosovë, për mbështetje kishin kryesisht letërsinë gojore (të pasur), fare pak vepra nga fondi letrar i traditës si dhe përvojat e huaja letrare, në radhë të parë ato sllave.

Nga emrat e shkrimtarëve, të cilët e kishin filluar veprimtarinë e vet letrare para luftës, do të përmendim këtu vetëm Esat Mekulin dhe Hivzi Sulejmanin. Mekuli u shqua me lirikën e angazhuar shoqërore dhe kombëtare të shkruar gjatë viteve `30, ndërsa i dyti solli përvojën e parë më serioze në llojin e prozës së gjatë me romanin dy vëllimesh "Njerëzit I" dhe "Njerëzit Il", si dhe "Fëmijët e lumit tim". Para tyre Hivzi Sulejmani do të shkruante disa nga tregimet, që edhe sot tingëllojnë moderne.

Ishte poezia ajo që arriti majat e letërsisë shqiptare në Kosovë, duke filluar nga fundi i viteve `50 e sidomos me emrat: Din Mehmeti, Fahredin Gunga, Rrahman Dedaj, Enver Gjerqeku, Azem Shkreli, Ali Podrimja, Besim Bokshi, Eqrem Basha, Sabri Hamiti. Ndërsa në prozë dallohen: Anton Pashku, Ramiz Kelmendi, Azem Shkreli, Nazmi Rrahmani, Rexhep Qosja, Mehmet Kraja, Musa Ramadani etj. Edhe në Kosovë shumë shkrimtarë patën fatin të burgosen, të persekutohen apo të arratisen e të jetojnë jashtë truallit të tyre. Pushteti serb ushtronte dhunën më të egër ndaj intelektualëve që me pushtetin e fjalës përpiqeshin të afirmonin vlerat kombëtare shqiptare. Kështu e pësuan rreptë nga kjo censurë: Adem Demaçi, Ramadan Rexhepi, Kapllan Resuli (i cili pasi u arratis në Shqipëri u burgos edhe këtu) etj.

Krahas letërsisë shqiptare që krijohej dhe botohej kryesisht në Prishtinë, ajo krijohej dhe botohej edhe në mesin e shqiptarëve të Maqedonisë, kryesisht me prozën dhe poezinë e Murat Isakut, Abdylazis Islamit, e më pas, me veprën letrare të Resul Shabanit, Adem Gajtanit, Agim Vincës, Din Mehmetit etj. Vlen të përmendet dhe një personalitet i shquar i kulturës, Luan Starova, (shqiptari më i përkthyer sot pas Kadaresë), por shumica e veprave të tij nuk janë në gjuhën shqipe.


Letërsia moderne shqiptare në diasporë



Edhe pse e zhvilluar në kushte të një izolimi gjeografik e ideologjik, fati dhe perspektiva e letërsisë bashkëkohore shqiptare duhet vështruar në një kontekst dhe më të gjerë gjeografik, d.m.th dhe përtej kornizës ngushtësisht nacionale. Pavarësisht nga zhvillimet brenda Republikës së Shqipërisë, si dhe brenda viseve etnike si: Kosovë, Maqedoni, Mali i Zi, kjo letërsi pati dhe njohu zhvillime dhe në diasporë. Sa i takon zhvillimeve të saj në diasporë, letërsia shqiptare mund të shikohet gjeografikisht brenda dy vatrave:

Vatra historike e diasporës shqiptare: Itali, Greqi, Rumani, Bullgari, Turqi etj.
Vatra të reja të diasporës shqiptare: Gjermani, Shtetet e Bashkuara të Amerikës, etj.

Zhvillimet më të rëndësishme të letërsisë bashkëkohore shqiptare në diasporë ndodhën në Itali, aty ku sot e kësaj dite jetojnë rreth 90.000 arbëreshë, që vazhdojnë të flasin shqipen. Në përgjithësi mund të thuhet se një "rilindje" e letërsisë arbëreshe ndodhi diku rreth fundit të viteve `50, kur dhe nisi të botohej revista "Shejzat" nga Ernest Koliqi në Romë e më pas revistat "Zgjimi", "Katundi ynë", "Zjarri", "Zëri i Arbëreshëvet", "Lidhja", "Bota shqiptare" etj. Këto revista ndikuan në krijimin dhe publikimin e një brezi poetësh e shkrimtarësh që shkruan në arbërisht. Veç të tjerash, një pjesë e tyre funksionoi dhe funksionon dhe si shtëpi botuese, duke publikuar kolana të tëra me poezi dhe vepra të tjera letrare.
Ndër shkrimtarët më të rëndësishëm të kësaj vatre duhen përmendur:
Françesk Solano (1914), i njohur me pseudonimin Dushko Vetmo, i lindur në Kozencë. Pas një periudhe të gjatë qëndrimi në Argjentinë, Uruguai dhe Kili, ku dhe shugurohet prift, Solano kthehet në vendlindje. Aktiv në shumë fusha të letrave, ai është kryesisht poet, prozator dhe dramaturg. Ndër veprat e tij më të rëndësishme janë: Burbuqe t`egra, 1946, Shkretëtira prej gurit, dramë, 1974, Tregimet e Lëmit, etj.

Domenico Bellizzi (1931), prift nga Frasnita, i njohur me pseudonimin Vorea Ujko, është një ndër trashëgimtarët më të denjë të Jeronim De Radës e Zef Serembes. Ai me poezinë e tij arriti nivele të spikatura të ligjërimit poetik, veçanërisht me veprat: Zgjimet e gjakut, Këngë arbëreshe, 1982, Hapma derën zonja mëmë, 1990 etj.

Karmell Kandreva (1931), poet, bartës i identitetit kombëtar me anë të një ligjërimi poetik origjinal si dhe luftëtar i angazhimit social të arbëreshëve në ruajtjen e gjuhës dhe kulturës origjinale, ka shkruar triologjinë poetike: Shpirti i arbërit rron; Shpirti i arbërit rron. Arbëreshi tregon; Shpirti i arbërit rron. Vuan dega e hershme.

Zef Skiro Di Maxhio (1944), poet, përkthyes dhe dramaturg i shquar. I angazhuar edhe si drejtor i revistës "Bota shqiptare", i shquar për tonin e tij ironik e shpesh sarkastik, ai është autor i rreth dhjetë librave poetikë, ndër të cilat vlen të përmenden: Nëpër udhat e parrajsit shqipëtarë e t`arbreshë. Poemë gjysmëserioze arbëreshe, Orëmira, Për tokën fisnike të Horës etj.

Padyshim që letërsia arbëreshe vazhdon jetën me të tjerë shkrimtarë, shumica syresh të rinj, duke luajtur kështu një rol të rëndësishëm jo vetëm në diversitetin kulturor shqiptar, por edhe atë italian.

Një tjetër vatër e rëndësishme historike, ku kanë lulëzuar shkrimet shqipe që në fundin e shekullit XIX dhe ku jeta kulturore e elementëve shqiptarë ka qenë e organizuar më së miri, është Rumania. Një ndër personazhet më të rëndësishëm të letrave bashkëkohore shqiptare është Viktor Eftimiu (1889 - 1972) , autor i rreth njëqind vëllimeve letrare të shkruara në rumanisht. Mjaft prej veprave dramatike të tij janë ndërtuar mbi bazën e motiveve shqiptare e të fëmijërisë së tij në malet e vendlindjes.

Po aq e rëndësishme sa dhe Rumania në pikëpamje të jetës kulturore shqiptare mbetet edhe Bullgaria, ku janë njohur organizime të hershme të komunitetit shqiptar. Një figurë që vlen të merret në konsideratë nga njerëzit e letrave shqipe, është Thoma Kaçori, i cili shkroi në shqip disa romane e libra me tregime.
Në vatrat e reja të zhvillimít të letërsisë bashkëkohore shqiptare hyjnë ato vende në të cilat emigruan për motive kryesisht politike një pjesë e shkrimtarëve të talentuar shqiptarë, që duke mos u pajtuar me diktaturën dhe duke ndjerë etjen për liri, realizuan në periudha të ndryshme të regjimit komunist eksodet e sforcuara.

Një nga shkrimtarët e diasporës me peshë më të madhe që jetoi e krijoi në Gjermani, është Martin Camaj (1925 - 1992). Vepra e tij hyn në fondin më të shquar të letërsisë bashkëkohore shqiptare.

Ndërsa në Shtetet e Bashkuara të Amerikës zhvilloi veprimtarinë më të madhe studimore e letrare Arshi Pipa (1920- 1997), një ndër punëtorët më të mëdhenj të letrave shqipe, intelektual i shquar, poet, përkthyes, studiues e polemist. Më 1944 ai dre`tori revistën "Kritika" dhe po këtë vit botoi librin e parë me poezi Lundërtarë. Në SHBA, ku emigroi në vitin 1958, punoi si profesor në disa universitete americane deri sa doli në pension. Si dëshmi e asaj që kishte përjetuar në kampet dhe burgjet komuniste ai botoi në Romë vëllimin me poezi Libri i burgut 1959, dhe më vonë dhe vepra të tjera. Një ndihmesë të jashtëzakonshme Arshi Pipa do të japë dhe në studimet letrare, sociologjike e politike me vepra të dorës së parë, ku operon me metoda moderne studimi.

Si përfundim, mund të themi, se aktualisht po bëhen përpjekje që të gjitha këto baza dhe këta krahë të shkëputur në kohë dhe në hapësirë të letërsisë shqiptare, të komunikojnë dhe të integrojnë mes vetes për ta përcaktuar dhe krijuar saktësisht nocionin letërsi kombëtare në gjuhën shqipe.




Në fund sot një plejadë e tërë të rinjsh po ecën në gjurmët e Mjeshtërve të vet. Kostë Çekrezi, Gj.Bubani, S.Malëshova, Z.Fundo, ia kanë hapur rrugën zhurnalizmit.Tajar Zavalani, me një gjuhë popullore, zgjoi te populli shqiptar bukuritë e letërsisë ruse, me përkthimet nga Tolstoi, Çehovi e Gorki. Ernest Koliqi përkthyes i disa klasikëve italianë, në ‘’Novelat’’ e tij të punuara me një stil mjaft të këndshëm, pasqyron qëndrimin e vet ‘’borgjez’’.
Midis shkrimtarëve që s’janë ende veçse në periudhën e shkrimeve fillestare, disa duan të marrin pjesë në Gostinë e perëndive,ndërsa disa të tjerë, jo aq ambiciozë, kënaqen vetëm duke ngjyer bukën e tyre në çanakun modest të bariut, të fshatarit dhe të punëtorit

Mendimet e shëndosha ndikojne ne pamjen , energjine dhe gjendjen tone te pergjithshme shendetesore.

Nga  Xhuli Spahiu 


Ne librin "Dizajno Jeten Tende", kam perfshi mendimet automatike negative te cilat i pershkruaj si "zerat e vegjel qe gjenden ne koken tuaj dhe te gjitha brengat qe ju preukupojn ne jte ju thone qe nuk jeni te mire sa duhet". Fatmiresisht ne ta mund te ndikohet:

Gjithcka ose asgje- kjo perfshin te menduarit bardh e zi, i cili ju ben te besoni se si gjithcka eshte ose absolutisht mire ose absolutisht keq. Kuptoni se si nje deshtim nuk do thote qe duheni te hiqni dore. 

Cdokujt mund ti ndodhe ndonje gabim, por fatmiresisht shume gjera ne jete nuk varen nga nje vendim i gabuar.

Perdorimi i negociatave dhe i pergjithesimeve- nese mendoni ose thoni fjali si "kurre nuk do te kem at qe e deshiroj", viheni ne poziten ku nuk keni kontroll ndaj veprave tuaja. Kurre mos thoni kurre, ndalojani vetes perdorimin e pergjithesimeve.

Fokusimi ne gjerat negative- nese shpesh e lodhni veten me mundesite negative, ne vend qe te mendoni pozitivisht, shume me pare do te hiqni dore se sa te vazhdoni. Perpiquni ne gjithcka te gjeni anen pozitive, dhe ne kete menyre te ngrini disponimin.

Te menduarit me ndjenja- kur supozoni se keni te drejte ne lidhje me dicka, mos e vini ne dyshim vazhdimisht. Perpiquni te mendoni me logjike ne vend te ndjenjave. Kerkoni deshmi qe do ta mbeshtesin qendrimin tuaj.

Faji- perdorimi i fjaleve si "nevojitet" ose "duhet" manifeston ndjenjen e fajit dhe i lejon te kontrolloje sjelljen tuaj. Largojeni ndjenjen e fajit, beni cka duhet por jo me cmimin e shendetit tuaj ose arsyes se shendoshe.
Etiktimi- nese ja ngjisni vetes etiketen (si per shembull "une jam humbes"). Ia merni vetes kontrollin ndaj asaj qe beni, ndersa edhe te filloni tu besoni ketyre mendimeve negative. Ky qendrim do te thote qe keni tendence per te hequr dore lehte.

Parashikimi i se ardhmes- parashikimi i me te keqes edhe nese e dini se cka do te ndodhe sakte keto mendime jane shume te shpeshta dhe mund tju rrembejne shume shpejt. Problemi me keto mendime eshte qe ndikojne fuqishem ne mendje dhe mund te duket qe gjerat jane me te vertete ashtu.nese lejoni qe tju dominoje stresi, kjo mund te ndikoje negativisht ne sistemin e imunitetit dhe te rrite shanset per tu semure. Stresi kronik lidhet me shume semundje.

Leximi i mendjes- kur konsideroni se e dini cka mendojne njerzit e tjere per ju. E verteta eshte qe ne fakt nuk keni lidhje se cfare mendojne njerzit. Nese ju shikon dikush, kjo domosdo nuk do te thote se edhe ju gjykon.

Fajesimi i te tjereve- eshte joproduktive te fajesoni te tjeret dhe ikni nga pergjegjesia per deshtimet ose sukseset tuaja. Kur filloni fjaline me "ky eshte faji yt", menyra e tille e te menduarit mund tua shkaterroje jeten. Mendimet negative ju bejne viktime, por fakti eshte qe ne shumicen e rasteve pikerisht ju jeni ata qe korrni ate qe mbillni ne jete.Pra pse te mos largohemi nga gjerat negative qe na sjellin shkatrrim dhe te fokusohemi ne gjerat pozitive kur edhe mund ta bejme keshtu qe mendoni pozitivisht shkoni gjithmon me mendimet pozitive per nje jete me te mire e me te shendeosh ..

ME FAKTE KUNDER SPEKULIMEVE

(Agim Mehmeti “E vērteta pēr FARK-un” , SHB “Rugova Art” Prishtinē, 2014)



Shkruan: Skēnder Zogaj

Libri “E vērteta pēr FARK-un” ēshtē njē sihariq i mirē, sepse prek njē temē shumē tē pērfolur, qē vazhdon tē pērtypet nga intrigat nēpēr koluare. Oficeri madhor i karrierēs, Agim Mehmeti, pēr tē mos u marr me thashethemet, paraqet librin me tē dhēna qē pasqyrojnē “Fillet e organizimit tē Sistemit tē Mbrojtjes sē Kosovēs 1991-1998, nē prizmin e konfliktit tē imponuar nga okupatori serb dhe pērpjekjeve tē shqiptarēve, pēr organizimin e luftēs clirimtare gjithēpopullore. Nē shērbim tē kētij qēllimi, Agim Mehmetit thot se, ēshtē ideuar dhe ēshtē themeluar FARK-u (Forcat e Armatosura tē Repubikēs sē Kosovēs), substanca ligjore (dhe kushtetuese) e aprovuar nga Qeveria e Republikēs sē Kosovēs. Ky ēshtē fakti thelbēsor historik qē dēshmon se FARK-u ishte institucioni legjitim i vullnetit tē lirē tē shumicēs apsolute tē shqiptarēve tē Kosovēs.


2.

Kapiteni i Klasit tē Parē, Agim Mehmeti, si njēri nga organizatorēt kryesor tē filleve tē Sistemit tē Mbrojtjes sē Kosovēs, ēshtē dēshmitari kyc i zhvillimeve dhe i ngjarjeve tē shumta, qē i kanē paraprirē themelimit tē FARK-ut . Prandaj duke qenē nē rrjedhēn e zhvillimeve, ne sot kemi nē duar librin pēr FARK-un, qē flet pērmes dokumenteve konkrete, dēshmive tē shkruara, shkresave zyrtare, shēnimeve, skicave e komunikatave, vendimeve e urdhēresave, raporteve, procesverbaleve, letērkēmbimeve, etj. me tē cilat autori ndricon tē vērtetēn e FARK-ut, dhe demaskon pērpjekjet cvlerēsuese tē qarqeve anti-farkiste!

3.

E vērteta dhe vetēm e vērteta, ēshtē qēllimi i autorit i cili, krahas artit tē luftēs, po del se ēshtē i zoti edhe pēr artin e shkrimit. Libri qē kemi nē duar, ēshtē njē doracak i mirēfilltē dhe shumē i dobishēm pēr tē gjitha kategoritē e lexuesve, e vecmas, pēr studjuesit e historisē tē cilēve u pērket pērgjegjēsia morale dhe profesionale e pasqyrimit tē sē vērtetēs. Krahas mēnyrēs sē organizimit tē Sistemit tē Mbrojtjes, autori jep tē dhēna tē shumta edhe rreth pērpjekjeve pēr krijimin e fronit unik tē shqiptarēve kundēr okupatorit serb. Mirēpo, pēr fat tē keq, pērpjekjet nuk e japin rezultatin e dēshiruar sepse nē skenē shfaqen dy krah lufte, qē fort e dobēsojnē forcēn luftarake. Dy krahēt vazhdojnē edhe sot ta fajēsojnē njēri-tjetrin, prandaj Agim Mehmeti, pēr tē mos u marrē me spekulime, paraqet fakte pēr ngjarjet, datat, ndodhitē, pēr njerēz me emēr e mbiemēr. Po citojmē:
“...mē 7 shkurt 1989, nē mēngjes, gjatē revistēs ushtarake qē u bēhej kadetēve, nē pistēn e kazermēs, e vērejta ish kadetin tim, Bislim Zyrapi, i cili nē cilēsinē e dēshmitarit kishte dēshmuar rrejshēm pēr mua dhe ... si “dhuratē” pēr atē dēshmi dhe bashkēpunim me organet e UDB-sē dhe tē sigurimit ushtarak, Bislimin dhe disa tē tjerē, i kishin regjistruar nē akademinē njēvjecare!... “ Fatkeqēsisht, thot auori, disa nga kēta persona sot gjenden nē vende tē rēndēsishme tē pushtetit aktual tē Kosovēs, sigurisht, me frikē, por tē kujdesshēm qē tē mos zbulohet ish veprimtaria e tyre e fēlliqur!’

4.

Libri hapet me Parafjalēn autobiografike tē autorit, e cila njēherit ēshtē edhe biografia e brezit tē tij, i gjithē rinisē kosovare qē mēsyen shkollimin ushtarak, mē ēndrrēn e fshehur nē zemēr, pēr t’i dal zot popullit dhe atdheut tē robēruar! Shkollimi pēr kadetēt shqiptarē ēshtē tepēr i vēshtirē, por vullneti i tyre ēshtē mē i fortē se pengest. Ushtarēt dhe oficerēt shqiptarē janē mē tē dalluarit nē pērbērjen e APJ-sē, e cila pas vitit 1991 i bēn ‘mish pēr top”! Shpētimi i vetēm ēshtē dezertimi. Mē 12 gusht 1991 edhe Agim Mehmeti arratiset nē Zvicēr, ku i vazhdon angazhimet profesionale, nē bashkēveprim me spektrin politik dhe organizimet gjithēpopullore qē pērpiqeshin ta mbanin gjall traditēn shekullore tē rrezistencēs clirimtare.
Nē fillimin e viteve tē 90-ta nisen “aktivitetet pēr krijimin e sistemit tē mbrojtjes sē Kosovēs” si “gjysēm ushtarake dhe pjesērisht institucionale”, nga tē cilat krijohet Mbrojtja Territoriale e Kosovēs, nē kuadrin e sē cilēs formohen shtabet e mbrojtjes nē tē gjitha qytetēt e Kosovēs, me Hajzer Hajzerin nē krye. Por, nē marsin 1993, ky organizim zbulohet dhe UDB-a bēn pērndjekje drakonike. Burgoset Hajzer Hajzeri dhe shumē shokē tē tij, ndērsa tē tjerēt braktisin vendin. Aktivitetet nē Kosovē zvogēlohen, por marrin hovē nē mērgatē, ku, eprorēt ushtarakē vetorganizohen dhe kērkojnē pērkrahjen e Qeverisē sē Kosovēs nē Egzil. Personalisht, Agim Mehmeti, nē mars tē vitit 1992, lidhet me kryeministrin Bukoshi dhe zv-kryeministrin Nikē Gjeloshi. Kjo i gēzon ushtarakēt qē i rreken punēs me tē gjitha forcat. Entuziazmi bēhet edhe mē i flaktē, kur Agim Mehmeti me disa shokē tē tij, nē Zvicēr, takohen me Ibrahim Rugovēn, i cili u thot:
“...jam nē dijeni tē vēshtirēsive qē i theksoni..., duhet tē ecim tutje, pandalshēm, nē vazhdimsinē e sistemit tē mbrojtjes..., juve jeni profesionistē dhe e dini se cfarē bēni ... kthim prapa nuk ka...!”

5.

Paralelisht me vlerēsimin e faktorēve tē luftēs, ndērmerren edhe veprimet organizative nga tē cilat kurorēzohet formimi i FARK-ut, mē 7 mars 1998, kur kryeminsitri Bukoshi emēron Ahmet Krasniqin ministēr tē mbrojtjes. Njē ditē mē vonē, ministri Krasniqi therret eprorēt nē Curih dhe i urdhēron qē menjēherē, tē marrin tē gjitha masat pēr dislokim nē Shqipēri. Po atē ditē, pērmes telefonit nga Zvicra, ministri Krasniqi urdhēron Miftar Zibēn nē Tiranē, qē tē sigurojē objektet pēr dislokimin e pjesēs fillestare tē FARK-ut. Ahmet Krasniqi bashkē me Agim Mehmetin zhvillojnē takime intenzive me tē gjitha personalitetet dhe personat me ndikim nē faktorin ushtarak tē Kosovēs, nga Sali Cekaj e deri te Xhavit Haliti, Adem Demaci etj. si dhe me qindra ushtarē e vullnetarē qē duan ta kryejnē obligimin ndaj atdheut. Arrihet edhe konsolidimi i FARK-ut me kuadrot komanduese: rreth 200 eprorēt mē tē zgjdhur ngarkohen me detyrat pērgjegjēse nē Ministrinē e Mbrojtjes dhe nē shtabin e pērgjithshēm tē FARK-ut. Kēta nē afat rekord realizojnē formimin e njēsive taktiko operative, hapjen e qendrave stērvitore, furnizimin me armatime, formojnē bērthamat e brigadave, programojnē hyrjet dhe aksionet luftarake nē Kosovē...
Kolonel Krasniqi po e krijonte me shumē sukses forcēn e armatosur profesioniste qē i duhej Kosovēs, mirēpo, nē prapaskenē zhvillohen verprime tē fshehta. Mē 16 maj 1998, papritmas shfaqet eprori Xhafer Jashari me njē letēr kundēr caktimit tē Ahmet Krasniqit ministēr i mbrojtjes. Autori nē libēr konstaton: po citojmē “Nē kuadēr tē luftēs speciale kundēr popullit dhe ushtrisē nē formim, armiqēt dhe tradhētarēt e kombit pērdorin mjete dhe metoda nga mē tē ndryshmet! Ekzekutivi i atēhershēm i Kosovēs ngurronte t’u dilte pērballē. Ky ngurrim kushtoi shumē nē planin ushtarak...”, aq sa, pas takimit nē Osllo, nē mesnatēn e 21 shtatorit 1998, shkrepen plumba nē trupin e Ministrit Krasniqi, qē ia kēpusin udhēn e nisur pēr nē Kosovē...
Kēto e shumēcka tjetēr e bējnē kētē libēr shumē tē vecantē, prandaj, duke e pērgēzuar autorin, Agim Mehmeti, e them bindshēm: kemi shumē nevojē pēr libra tē kētillē.

Liber qe hedh drite mbi shume çeshtje dhe te verteta te patjteresueshme?!!!...

NGA NAIM KELMENDI



Duke dashur te ju pershendes po ashtu per prezencen tuaj, qe ne fillim dua te theksoj se libri i Agim Mehmetit“E verteta per FARK-un”, hedh drite mbi nje sere çeshtjesh, per here te pare per opninionin, mbase te verteta te patjetersueshme, per dhe rreth organizimit te Sistemit te Mbrojtjes se Republikes se Kosoves, pra me thekse te vecanta per t’i sqaruar dhe vertetuar aspektet e ketij organizimi ushtarak e ne funksion te clirimit te Kosoves.

Per ta kuptuar me mire qellimin dhe metimin e autorit per kete liber, po sherbehemi me vete thenien e tij, derisa autori,(ish zv minister i mbrojtjes se Republikes se Kosoves) shprehet se,”qe nga fillimi i vitit 1998 e deri ne mbarimin e luftes ne Kosove ne vitin 1999,ne mjetet e informimit,ne ambiente te ndryshme ne Shqiperi,Kosove dhe mergate,eshte spekuluar se gjoja na qenkan dy ushtri,UÇK dhe FARK,gje qe nuk ishte dhe as sot nuk eshte e vertete...

Vepra “E vërteta për FARK-un apo (fillet e sitemit te mbrojtjes se Republikes se Kosoves(1991-1998)”, eshte libër i shkruar nga njeriu më kompetent,që ishte në krye të të gjitha ngjarjeve të atëhershme,pra pergjate tere ketij organizimi ushtarak institucional per nje dekade rresht. Ne kete liber te autorit Agim Mehmetit shtjellohen shume aspekte e rrethana pergjate ecurise se ketij organizimi ushtarak me tere veprimtarine e tij dhe gjithashtu edhe me tere pengesat dhe kurthat qe i jane bere ketij organizimi ne tere ecjen e tij, por ky liber tashme u jep pergjigje para se gjithash edhe shume nga pikepyetjet qe jane me interes per publikun sic jane ato se çka ishte FARK-u, kur dhe si u themelua ai, si u ndertua FARK-u, cilat ishin detyrat e tij, kush e themeloi FARK-un etj. Me interes te vecante per t’u ditur per opinionin e gjere, mbetet gjithashtu e vërteta e takimit të Osllos në maj të vitit 1998?,e qe autori dhe personazhi i ketij takimi ndriqon aspekte te ketij takimi me domethenie per rrjedhat e atehershme rreth unifikimit te faktorit ushtarak. Vlen te theksohet se autori Agim Mehmeti,atehere zv.minister i mbrotjes,na sqaron edhe nje fakt shume domethenes ne takimin e tij me presidentin Ibrahim Rugova,ne Berne te Zvicres me 1994, kur ai ishte per vizite tek ministri i puneve te jashtme te Zvicres z.Flavoi Koti, pra duke u shprehur ne pyetjen e atehershme te zv.ministrit te mbrotjes drejtuar presidentit se:”Perkunder te gjitha veshtiresive qe po i kemi ne kete organizim,duam mendimin tend se si te ecim tutje”,ndersa presidenti Rugova ia thote kete: “duke qene ne dijeni te ketyre veshtiresive,qe juve zoti epror i theksoni,ne duhet te ecim tutje,pandalshem ne vazhdimesine e sistemit te mbrojtjes,ngase juve jeni profesioniste dhe e dini se çfare beni e kthim prapa nuk ka”.
Janë sjellë në këtë libër, pra për herë të parë publikohen edhe mjaft faksimile që ndriqojnë shumë rrethana tjera në vazhdën e këtyre proceseve, e që kanë një rëndësi për opinionin, sidomos për ta njohur me mire të vërtetën e këtyre zhvillimeve të atëhershme,sic ishte edhe krijimi i qendrave te para stervitore ne Vicidol, Banine e Papaj. Me nje fjale libri “E verteta per FARK-un” mbetet jo vetem nje liber dokumentariteti historik, por gjithashtu dhe nje liber faktografik e me rendesi te vecante per ngjarjet, proceset dhe zhvillimet e organizimit institucional ushtarak ne drejtim te clirimit te Kosoves...

Xhuli Spahiu - “Dizajno jetën tënde”

 Është ky një libër qe lidhet me shkencat e psikologjisë e që për autoren është një nektar diturie që ka dashtë të ndajë me të tjerët.

“Ajo çfarë është e rëndësishme është se të gjithë ne duhet te largohemi nga gjerat negative dhe te marrim pozitivitetin ne duart e në mendjet tona”,thotë psikologja shqiptare  Xhuli Spahiu .

Sipas saj, këtë mund ta bëjë gjithkush ngase siç thotë ajo, çfarë do lloj mendimi, na regjistrohet në ndërdijen tonë dhe vetes ja imponojmë gjërat si ato pozitive ashtu edhe negative, si te mirën ashtu dhe të keqën.

“E pse te shkojmë kah ana negative kur mundemi të bëjmë më të mirën për vetveten tonë të mendojmë pozitivisht dhe te arrijmë atë çfarë e dëshirojmë, të kem durimin, të falim, të jemi real ne çdo pikëpamje, për të pas një shpirt të pastër”, shprehet Spahiu.

Ajo synon nxitjen të menduarit pozitivisht andaj mendon se ka trajtuar tema në këtë libër që mund t’i shërbej lexuesit të interesuar. Ajo kërkon që njeriu të mos dorëzohet kurrë por t’i tejkalojmë sfidat, duke rrezatuar pozitivitet. Spahiu thotë se njerëzit duhet të japin sa më shumë dashuri sepse sa më shumë fal dashuri aq edhe i sjellë vetit.

Sipas saj, çdo fjalë e këtij libri ka një kuptim të plotë për çdo person qe e merr ne duar e lexon, për të zbutur mendjen e njeriut dhe për t’u futur në shpirtin e tij paqja, hareja e lumturia, në çdo pikëpamje.

E në para-hyrje autorja e nis këtë libër me këto vargje

E ujis shpirtin çdo ditë me lumturi
dhe e ushqej me qetësi!
Trishtimin e këpus me gërshërët
e buzëqeshjes!
Mos mendoni se jam egoiste...
E bëj për prindërit e mi,
për të shtrenjtit e mi, që më rrethojnë!
Dua t’i infektojë me dashurinë time!
Dua që kur të jenë nën ndikimin e shoqërisë sime,
të ndihen si pranë një burimi qetësie!

Përndryshe, ndër tema që ka trajtuar autorja në këtë libër janë edhe: Ndryshoni të menduarit tuaj, ndryshoni jetën tuaj, Zgjidh rrugën e drejt, Çfarë kërkoni më shumë nga jeta, Jeto, Mos fajëso, Rreziko, Roli i paqes në shpirt, Vetëm dashuria është e vërtetë, Gjithçka ka një zgjidhje, Buzëqeshja, një ilaç shumë i dobishëm, Burimet e stresit, Si funksionon mendimi pozitiv, Sekreti i suksesit në jetë dhe mendimi pozitiv, Përse jetojmë, I miri gjithmonë duhet të dëshmohet, Momentet fluturojnë, Jepi energji jetës, Guximi, Zgjohu, Dizajno jetën tënde, e shumë tema të tjera të kësaj natyre.

Ndryshe, kjo autore thotë se do të vazhdoj edhe me tutje në këtë rrugëtim për të sjellë libra të tjerë ngase siç thotë ajo ja vlen sepse është rrugë e ndriçimit, rrugë e suksesit.

Pak psikologji,mos t'ju ardhtë mërzi :Interviste me psikologen dhe hulumtuesen e “Mendimit pozitiv”, Zonjen Xhuli Spahiu

Intervistoi Qamil Gjyrezi

1.Cili është roli i mendimit pozitiv?

Mendimi pozitiv luan një rol të rëndësishëm në jetën e njeriut. Duke qene se shëndeti dhe buzëqeshja varen prej tij roli i tij padyshim që është i madh.

2. Sa ndikon mendimi pozitiv në fazën e depresionit?

Depresioni meqë paraqet një fazë të errët te njeriu, mendimi pozitiv ndikon në atë mënyre sa sa sjell dritën brenda errësirrës së depresionit. Është vetë personi ai i cili vendos në do të ketë drite me mendimin pozitiv apo të vazhdoj në errësirë me depresionin.

3. Përse thuhet se me mendimin pozitiv ne përqafojmë jetën?

Sepse ne vërtet e përqafojme. Hapim krahet dhe i hidhemi në përqafim. Të zgjoheni në mëngjes me mendimin se nje ditë e bukur erdhi tek ju, apo të zgjoheni dhe fytyrën tuaj të gezoni me buzëqeshje, kjo quhet një përqafim jete që në mengjes,dhe e gjitha kjo falë mendimit pozitiv.

4. Po mendimi pozitiv sa rol luan në jetën e një jeten e njeriut, pershembull ne jeten e perditshme?

Si qdo njeri si qdo individ dhe qenie njerzore, me plot gojën them që mendimi pozitiv luan një rol te madh. Eshte vetë mendja jone ajo që na kordinon. Nëse në vend të stresit do fillojme me një mendim pozitiv, gjithçka do vejë mbarë, ajo që na duhet është vetëm një frymëmarrje e thellë.

5. Sa i dobishëm është mendimi pozitiv para një trishtimi të madh?

Kur flasim për një trishtim të madh i referohemi vetë përplasjeve të jetës, ndodhive të këqijave që ne i quajme trishtim. Gjithnjë nëse duam ne me mendjen pra me mendimin pozitiv mund t’ia arrijmë që vetveten ta shpetojmë nga ai trishtim.

6. A e kane të gjithe aftësin për të menduar pozitivisht, mendimi juaj?

Mendoj që secili njeri nëse do ta ketë këtë aftesi e ka. Mendimi pozitiv vie ashtu siç ne e ftojmë. Mbyll porten e negativitetin dhe i hap rrugë pozitivitetit.

7. Si mund t’ia arrijmë të mendojmë pozitivisht atëhere kur pesimizmi mbretëron në ne?

Zakonisht pesimizmin e lejojmë të veproj gjate. Gjithnjë mund t’ia arrijmë të mendojmë pozitvisht, gjithmonë, kjo varet nga vet ne. Duam pozitivitetin apo jo.

8. Ballafaqimi i te rinjëve me thyerjet shpirtërore të sferave sentimemntale sa vjen dhe rritet, shpesh janë këto thyerje që dërgojnë gjer tek depresioni, na thoni si mund të shërojë mendimi pozitiv këto thyerje në mënyrë që mos të arrihet gjer tek depresioni?

Keni të drejtë, sfera sentimentale shpesh dërgon në thyerje shpirterore që zakonisht prek të rrinjt. Edhe këtu si në çdo pjesë të jetës sone mendimi pozitiv mund të depërtoj. Personi duhet të ngris nivelin e vetëbesimit tek vetja, ta dojë veten e tij dhe ti parashtroj vetes ca pyetje se në vlen të qendroj strukur, kur atje jashtë ka Jetë.

9. Po,vetëbesimi a lidhet me të menduarit pozitiv?

Eshte nje prej elementeve kyce. Nese kemi nje vetebesim te mire, çmojme veten e duam ate mendimi pozitiv vie vete madje edhe i paftuar.

10. Cilat janë gjërat që ndalojnë depertimin deri tek mendimi pozitiv?

Ka shume gjëra që ndalojnë mendimin pozitiv, duke u nisur nga fakti nga vete Ne. Vetë ne mund ta ndalojme atë. Dëshira për të qënë depresiv, dëshira për të qenë i vetem e shumë faktor të tjerë janë që dërgojnë në ndalimin e mendimit pozitiv.

11. Si mund të mendojmë pozitivisht kur shpresat vdesin?

Shpresat asnjëherë nuk vdesin, përderisa jashtë dritares tuaj Jetohet aty shprese ka. Andaj,kur ju mendoni që shpresat vdiqën ngritni kokën larte dhe shihni se jashtë dhomës suaj ka Jetë. 12. Na shpjegoni pak sa e bukur duket jeta në këndin e mendimit pozitiv? Dhe për fund cili është mesazhi juaj për lexuesit tanë? 12. Mesazhi im do ishte kështu: “Jetoni jetën tuaj është e juaja, çmoni veten duajeni atë dhe mbi të gjitha “Mendoni pozitivisht” ja vlen.

13. Ku dhe kur i moret hapat e par dhe kush ju dha keto rruge qe ju te drejtoheni ne Mendime pozitive dhe te jepni mesazhe per te tjeret?

Hapat e pat mora ne “Institutin Hipnomed ne Prishtine” me drejtues Hidajet Byticin i cili me mesoi qe un te marr ket rrugtim me aq vler per te gjithe dhe i jam falenderuese per gjithe jeten sepse ai njeri din se si te ndriqoj rruget e gjithesecilit!


*******