Misionarja e dashurisë botërorer-Nëna Terezë shqiptare

Nёnë Tereza iu përkushtua si askush tjetёr dashurisë pёr tё afёrmin. Nё Kalkutё ajo u mor me mё tё varfёrit e tё varfёrve, me tё sёmurët nga lebra. Ajo nderohet nga njerёzit anembanё botёs. Pёr shumё vetë, ajo është njё shenjtore moderne: "The Saint of the Gutters". Angazhimi i saj pёr dinjitetin njerёzor u nderua nё vitin1979 me Çmimin Nobel pёr Paqe. Ndёrsa kritika e saj radikale kundёr çdo forme tё abortit e bёri atё edhe person tё kontestueshёm. Urdhëri i themeluar nga Nёna Terezё"Misionaret e Dashurisё" pёrfaqёsohet nё shumё vende tё botёs.

	Jeta dhe vepra: Njё biografi e shkurtёr pёrshkruan stacionet kryesore nё jetёn e Nёnё Terezёs.		Citate dhe fjalime: Pёrveç fjalimit me rastin e pranimit tё Çmimit Nobel dhe citateve tё shkurta, nё kёtё faqe mund tё gjeni edhe njё pёrmbledhje me lutje.
	Sfond: Varfёria nё Kalkutё është sfondi i veprёs sё Nёnё Terezёs.		Materiale: Nekrologji dhe raporte shtypi pas vdekjes sё Nёnё Terezёs nё vitin 1997sqarojnё rёndёsinё e saj.
	Linklista: Për të lehtësuar kërkimin në internet, nё kёtё faqe pёrshkruhen burime tё ndryshme informative nё internet mbi Nёnё Terezёn.	Citat	"Ajo nxit paqen nё mёnyrёn mё rrёnjёsore, nëpёrmjet pёrforёcimit tё patjetёrsimit tё dinjitetit njerёzor." [John Sannes, fjalimi Nobel1979]

Njohja e tё drejtave tё popujve indigjenё-Rigoberta Mençu

Rigoberta Mençu nga Guatemala fitoi nё vitin 1992 Çmimin Nobel pёr Paqe si e para përfaqësuese e popujve indigjenë dhe fituesja mё e re nё historinё e dhënies sё tij. Dhёnia e Çmimit indianes Quichéishte shumë i kontestueshёm. Qёndrimi i saj mbi rezistencёn e dhunshme nё vendlindjen e saj Guatemalё, shtet i cili bёn pjesё nё vendet me shkelje mё tё mёdha tё tё drejtave tё njeriut, pёr disa kritikё nuk ishte i qartё sa duhet. Suksesi i autobiografisё sё saj tё publikuar nё vitin 1983 "Yo, Rigoberta Menchú" jo vetёm qё ka tёrhequr vёmendjen e bashkёsisё ndёrkombёtare mbi gjendjen katastrofike nё Guatemalё, por ajo shёnoi edhe fillimin drejt njohjes sё tё drejtave tё popujve indigjenё nё të gjithё botёn.

	Jeta dhe vepra: Prindёrit dhe njёri vёlla u vranë nga ushtria, dy vёllezёr vdiqёn tё rinj nga varfёria - Rigoberta Mençu u arratis nё Meksikё.		Citate dhe fjalime: Pёrveç fjalimit me rastin e ndarjes sё Çmimit Nobel, nё kёtё pjesё është nё dispozicion ndёr tё tjera edhe njё intervistё me Rigoberta Mençu.
	Sfond: Historia e Guatemalёs qё nga kolonizimi spanjoll e deri nё regjimet e padrejta moderne pёrbёn sfondin e jetёs dhe veprёs sё Rigoberta Mençusë.		Materiale: Portrete tё shkurtra dhe raporte shtypi, kryesisht të vitit 1992, bёjnё tё qartё rёndёsinё e indianes quiché, e cila edhe sot lufton pёr tё drejtat popujve indogjen.
	Linklista: Nё kёtё faqe pёrshkruhen burime tё zgjedhura informative nё internetmbi Rigoberta Mençu Tum, pёr t'ju lehtёsuar kërkimin nё internet.	Citat	"Rigoberta Mençu angazhohet nё vendin e saj, nё kontinentin amerikan dhe nё të gjithё botёn pёr paqe dhe pajtim, pa marrё parasysh linjat ndarёse etnike, kulturore dhe sociale." [Sejersted, kryetar i Komitetit tё Çmimit Nobel 1992]

Irlanda Perёndimore nga lufta qytetare-Egil Aarvik

Tre fёmijё humbën jetёn nё vitin 1976 nё njё fatkeqёsi nё Belfast. Gjendja u keqёsua nё mёnyrё drastike, dhunёs i duhej dhёnё fund, mjaft vuajti Irlanda Perёndimore nga lufta qytetare, mendojnё shumё njerёz. Betty Williams und Mairead Corrigan veprojnё. Ato marrin guxim tё iniciojnё pajtimin nё njё situatё tё tensionuar. Nga reaksionet e tyre spontane lind njё lёvizje e madhe pёr paqe. Pёr angazhimin e tyre shpёrblehen me Çmimin Nobel pёr Paqe.

	Jeta dhe vepra: Para gushtit tё vitit 1976nobelistet ishin gra "normale", tё punёsuara nё Belfast. Qё nga kjo kohё ato angazhohen pёr paqe nё tё gjithё botёn.		Citate dhe fjalime: Njё letёr, citate dhe intervista tё zgjeruara krijojnë pёrshtypje interesante mbi nobelistet.
	Sfond: "Troubles" nё Irlandёn e Veriut pёrbёjnё sfondin qё ndikoi dy nobelistet.Nё kёtё pjesё mund tё gjeni tekste dhekronologjinё mbi historinё e Irlandёs së Veriut.		Materiale: Pёrveç fjalimit me rastin e dhënies sё Çmimit Nobel, nё kёtё pjesё gjenden nё edhe materiale tё tjera, si p.sh. apeli i dy nobelisteve drejtuar Kombeve tё Bashkuara..
	Linklista: Nё kёtё faqe pёrshkruhen burime tё zgjedhura informative nё internet mbi Betty Williams dhe Mairead Corrigan, tё cilat mund tё ndihmojnё gjatё kërkimit nё web.	Citat	Betty Williams dhe Mairead Corrigan na kanё treguar se çfarё mund tё bёjnё pёr nxitjen e paqes njerёzit e zakonshëm.[Egil Aarvik nё fjalimin me rastin e ndarjes sё Çmimit Nobel 1976]

Procesi i paqes nё Lindjen e Afёrme-Yitzhak Rabin

Itzhak Rabini, njёri ndёr personalitetet mё tё rёndёsishme tё shetit të Izraelit, para se tё bёhej politikan, shёrbeu 27 vjet me radhё si ushtar. Ndryshimin vendimtar nga hero lufte nё figurё simbolike tё procesit tё paqes nё Lindjen e Afёrme e mori nё momentin kur u zgjodh pёr herё tё dytё kryeministёr i Izraelit. Sё bashku me ministrin e tij tё jashtёm Shimon Peresin luftoi pёr paqen, duke bashkёpunuar me shtetet dhe politikanёt, kundёr tё cilёve kishte udhёhequr disa luftëra. Pёrshёndetja historike mes Jasir Arafatit para Shtёpisё sё Bardhё nё Uashington shёnoi fillimin e procesit tё paqes.Qё tё tre, Rabini, Peresi dhe Arafati, u shpёrblyen nё vitin 1994 me Çmimin Nobel pёr Paqe.

	Jeta dhe vepra: Njё tekst i zgjeruar pёrshkruan zhvillimin e Rabinit nga njё ushtar i ri nё një burrë shteti, tё cilit Çmimi Nobel mund t'i ketё dhёnё impulse tё reja.		Citate dhe fjalime: Kemi zgjedhur tri fjalime tё rёndёsishme tё Rabinit: Fjalimin e tij tё fundit, atё tё Çmimit Nobel mё 1994dhe fjalimin me rastin e nёnshkrimit tё marrёveshjes sё parё mes Izraelit dhe palestinezёve mё 1993.
	Sfond: Sfondi i jetёs dhe veprёs sё Rabinit është historia e Izraelit dhe Konflikti nё Lindjen e Mesme.		Materiale: I njohur u bё fjalimi i pёrmotshёm i mbesёs sё Rabinit, të cilin mund ta gjeni  gjithashtu nё kёtё pjesё.
	Linklista: Pёr ta lehtёsuar kërkimin tuaj, nё kёtё faqe pёrshkruhen burime tё zgjedhura informative nё internet mbiRabinin.	Citat	"We should not let the land flowing with milk and honey, become the land flowing with blood and tears." [Yitzhak Rabin]

Apartedi nё Afrikёn e Jugut-Desmond Tutu

Desmond Tutu hyri nё historinё e shek. XX si njё nga figurat kyçe tё luftёs pёr mposhtjen e regjimit racist tё apartedit nё Afrikёn e Jugut. Sanksionet qё kёrkoi vazhdimisht nga bashkёsia ndёrkombёtare kundёr Afrikёs sё Jugut kontribuan nё njё masё vendimtare nё gjunjёzimin e regjimit tё padrejtё.Kryepeshkopi Tutu ka luajtur dhe luan edhe pas mposhtjes sё apartedit rol tё rёndёsishёm nё procesin e mundimshёm tё mundjes sё tё kaluarёs dhe pajtimit nё vendin e tij. Çmimi Nobel pёr Paqe iu dha nё vitin 1984.

	Jeta dhe vepra: dy tekste merren me personalitetin, jetёn dhe rёndёsinё e Tutusë nё luftёn kundёr aparteidit nё Afrikёn e Jugut.		Citate dhe fjalime: Pёrveç pёrmbledhjes sё citateve, nё dispozicion gjenden edhefjalimi me rastin e marrjes sё Çmimit Nobel, intervista dhe letra e famshme e Tutusë dёrguar kryeministrit.
	Sfond: Sfondi i jetёs dhe ndikimit tёTutusë pёrbёhet nga sistemi i apartedit nё Afrikёn e Jugut, tё cilit nё D@dalos i ёshtё kushtuar njё temё e veçantё shtjelluese.		Materiale: 3 artikuj shtypi nga vitet 1984, 1985 dhe 1998 sqarojnё rolin e Tutusë nё luftёn kundёr aparteidit dhe si kryetar i Komisionit tё Pajtimit nё Afrikёn e Jugut.
	Linklista: Pёr të lehtёsuar kërkimin, nё kёtё faqe pёrshkruhen disa burime tё zgjedhura informative nё internet mbi Desmond Tutunë.	Citat	I kundёrshtoj tё dyjat: dhunёn e atyre qëmbajnё njё sistem tё padrejtё dhe dhunёn e atyre që duan ta rrёzojnё atё.

Nё luftёn e tij kundёr padrejtёsisё dhe shkeljes sё tё drejtave tё njeriut tё sistemit tё aparteidit, Desmond Tutu e ka formuluar qartё qёllimin e tij. Ai luftoi pёr "njё shoqёri tё drejtё dhe demokratike pa ndarje racore".

Kёrkesat minimale tё tij ishin:

1. Tё drejta tё barabarta pёr tё gjithё. 2. Heqja e ligjeve diskriminuese tё pasaportave tё Afrikёs sё Jugut. 3. Sistemi i pёrbashkёt arsimor. 4. Ndalja e shpёrnguljes sё dhunshme tё zezakёve nga Afrika e Jugut nё tё ashtuquajturat homelands.

Fitorja nëpёrmjet rezistencёs paqёsore — Martin Luter King (1929-1968)

Dr. Martin Luter King i Riu ёshtë njё ndër personalitetet mё tё rёndёsishme tё shek. XX. Luftёn e tij tё suksesshme pa dhunё kundёr diskriminimit tё zezakёve nё SHBA, King e zhvilloi i frymëzuar nga ideja dhe metodat e Gandit. Nё vitin 1964 fitoi Çmimin Nobel pёr Paqe. :

	Jeta dhe vepra: Kёtu mund të gjeni tё listuara dhe tё lidhura me pjesёt e tjera tё kapitullit dhe me informacione mё tё zgjeruara momentet mё tё rёndёsishme tё jetёs sё M. L.Kingut.		Citate dhe fjalime: Pёrveç pёrmbledhjes sё vogёl tё citateve, nё kёtё pjesё gjenden dhe dy fjalimet mё tё njohura tё Kingut, sё bashku me njё test pёr dёgjim, të cilin mund ta shkarkoni në kompjuterin tuaj.
	Sfond: Pёrveç kronologjisё sё shkurtёr përlёvizjen e tё drejtave tё njeriut, kjo pjesё ofron edhe informacione themelore tё zgjeruara pёr kuptimin e ndikimit tё Martin Luter Kingut.		Materiale: Kjo pjesё pёrmbledh tekste mbiKingun, veçanёrisht njё tekst tepër të rekomandueshёm tё Prof. H. Grosse mbi rёndёsinё e Martin Luter Kingut pёr ne sot.
	Linklista: Nё kёtё faqe pёrshkruhen burime tё zgjedhura informacionesh nё internet mbi Martin Luter Kingun.	Citat	"Errësira nuk mund ta dёbojë errёsirёn;vetёm drita mund ta bёjë kёtё. Urrejtja nuk mund ta dёbojë urrejtjen; vetёm dashuria mund ta bёjë kёtё."[Dr. Martin Luther King Jr.]

[Kreu i faqes]

Fitorja nëpёrmjet rezistencёs paqёsore — Martin Luter King (1929-1968)

Mё 15 janar 1929, priftit baptist James King dhe gruas sё tij u lindi njё djalё nё Atlanta të shtetit Xhorxhia. Sipas zakoneve tё vendit mori emrin e njё personaliteti tё shquar: Martin Luter. (...)
Ai nuk e kishte idenё se ky qytet do tё bёnte qё jeta e tij tё pёrjetojnte njё kthim vendimtar
Martin Luter kishte fatin tё shkonte nё shkollё dhe tё studionte. I vendosur, ai pёrgatitej pёr jetёn. Pas pёrfundimit shkёlqyeshёm tё studimeve ai vendosi tё punonte nё Montgomeri. Ai nuk e kishte idenё se ky qytet do tё bёnte qё jeta e tij tё pёrjetonte njё kthim vendimtar.
Montgomeri, kryeqytet i Alabamas, i cili shtrihet nё pjesёn jugore tё SHBA-së, asokohe vuante nga tensionet racore gjithnjё nё rritje. Prifti i ri i kishёs baptiste u bё dёshmitar i provokimeve tё pandёrprera, tё cilat i pёrjetonte çdo ditё nё rrethin e tij. Kingnuk erdhi i papёrgatitur nё kёtё gjendje. Qysh gjatё studimeve, ai kishte ndjekur me vёmendje problemet e popullsisё zezake nё vend. Vëmendja e tij përqendrohej edhe në ndryshimet strukturore, nisjen e tё cilave e shihte si tepër tё domosdoshme pёr bashkёjetesёn nё vend. Rol tё rёndёsishёm nё kёtё drejtim luajtёn pёr tё tё dhёnat për jetёs dhe veprёs sё Gandit. King ishte i bindur se dhuna shkakton domosdoshmёrisht dhunё. Metoda e vetme e suksesshme pёr zgjidhjen e problemeve shoqёrore nё Amerikё iu duk rezistenca paqёsore. Gjatё angazhimit tё tij, King u bazua tёrёsisht nё mёsimin e Jezu Krishtit. Pёr zbatimin nё praktikё ai pёrdori metodat e mёsimit tё Gandit.

Popullsia zezake vendosi tё bojkotonte njё firmё autobusёsh

Shpejt erdhën konfliktet. Nё Montgomeri, mё 1 dhjetor 1955, ndodhi një ngjarje pothuajse e pёrditshme. Nё njёrin nga autobusёt e shumtё tё transportit tё punёtorёve nga puna pёr nё shtёpi ndodhej edhe Roza Parks, rrobaqepёse. E lodhur nga puna pushonte e ulur nё një ndenjёse të autobusit. Pёr arsye se pjesa e rezervuar pёr udhёtarё tё bardhё ishte mbushur, shoferi i urdhёroi zezakёt t'u lironin tё bardhёve vendet e tyre dhe tё qёndronin nё kёmbё. Tre udhёtarё zezakё respektuan urdhёrin; ata me sa duket ishin mёsuar me sjellje tё tilla. Roza Parks ishte tepër e lodhur. E qetё por e vendosur nuk e respektoi urdhёrin e shoferit. Shoferi thirri policёt, tё cilёt e çuan Rosa Parks nё rajonin e policisë dhe e paditёn. 

Njё rast i pёrditshёm, por kёsaj here me pasoja. Popullsia zezake vendosi ta bojkotonte firmёn e transportit (Bojkotimi i firmёs sё autobusёve) dhe tё kёrkonte tё drejta tё barabarta. U shpërndanë ftesa pёr njё miting tё madh. Shumica e pjesёmarrёsve kishin vendosur tё filloningrevёn. President i iniciativёs qytetare u zgjodh prifti i ri Dr. Martin Luter King, i cili propozoi zhvillimin nё mёnyrё paqёsore tё grevёs.

Mё 21 dhjetor 1956 rifilloi nё Montgomeri pёr herё tё parё shfrytёzimi i  autobusёve nga zezakёt
Sot ёshtё interesante tё lexosh pёr vullnetin e popullsisё zezake tё Montgomerit gjatё bojkotit, tё cilёt nuk e kishin problem se ishin pa autobusё: nё kёmbё dhe me biçikleta; nё shoqёri udhёtimi dhe vetura private mbajtёn nё funksion linjat e nevojshme.Njё vit mё vonё u mor vendimi i gjykatës së lartё nё dobi tё lёvizjes greviste. Mё 21 dhjetor 1956, nё Montgomeri rifilloi pёr herё tё parё shfrytёzimi i autobusёve.

Martin Luter King ishte angazhuar me pёrkushtim nё pozitёn e tij si president. Gjatë njё atentati me bombё në shtёpinё e tij gjatё kohёs sё grevave u rrezikua jeta e tij dhe e familjes sё tij. Gjithnjё e mё shumё zezakё, pas kёtij akti filluan të kёrkonin fillimn e njё konflikti tё armatosur. King shprehej para masave tё emocionuara: "Problemin nuk mund ta zgjidhim duke ju pёrgjigjur dhunёs me dhunё."

Kushtetutёn dhe Deklaratёn e Pavarёsisё King e krahasoi me njё çek tё bardhë

Kudo ku demonstrohej, King ftohej pёr predikime dhe fjalime. Ai vazhdonte ta ushtronte me vendosmёri detyrёn e tij, duke zgjuar interesin e dёgjuesve dhe duke forcuar vetёdijen e tyre pёr rezistencё paqёsore. Fitorja nё Montgomeri e kishte forcuarlёvizjen pёr tё drejtat qytetare. Tani kishte ardhur koha të kёrkonin respektimin e tё drejtave tё zezakёve nё tё gjithё vendin.Pika kulminante u arrit nё gusht tё vitit 1963 me marshimin paqёsor nё Uashington. Me qindra mijёra njerёz i ishin pёrgjigjur ftesёs. 

Mitingu u organizua nёn qiell të hapur. Martin Luter King mbajti njё fjalim nё kёtё demonstratё tё veçantё dhe që pati ndikim nё Amerikё. Kushtetutёn dhe Deklaratёn e Pavarёsisё King i krahasoi me njё çek tё bardhë, i cili nuk ёshtё nёnshkruar nga popullsia zezake dhe që ёshtё vulosur me vulёn "Pa mbulesё". "Por ." Me thirrjen "Freedom now" (...) King kritikoi brutalitetin policor, ndalesёn e punёsimit nё institucione publike, kufizimin e tolerancёs, ndarjen racore dhe mohimin e tё drejtёs sё votёs.Fjalimin e tij e pёrfundoi me fjalёt tashmë tё njohura anembanё botёs: "Ёndёrroj ditёn kur nё brigjet e Xhorxhias, bijtё e ish skllevёrve dhe pronarëve të tyre do tё ulen sё bashku me ne nё tavolinёn e vёllazёrimit. Ёndёrroj që njё ditё, edhe vetё shteti iMisisipit i cili zjen nga padrejtёsia dhe shtypja, do tё shndërrohet nё njё oaz tё lirisё dhe drejtёsisё. Ёndёrroj që katёr fёmijёt e mi tё vegjёl, njё ditё tё jetojnё nё njё komb, i cili nuk do tё trajtojë sipas ngjyrёs sё lёkurёs, por sipas karakterit tё tyre. Kjo ёshtё shpresa jonё. Dhe bindja ime ёshtё se do tё kthehem pёrsëri nё jug, bashkё me besimin se njё ditё, malin e dёshpёrimit do tё mund ta shndёrrojmё nё njё shkёmb tё shpesёs."

Martin Luter King nuk e pёrjetoi fitoren e tretё

(...) Lёvizja pёr tё drejtat qytetare u bё gjithnjё e mё e suksesshme. Ligji për tё drejtat qytetare i vitit 1964 ndaloi çdo lloj diskriminimi nё institucionet, qё ofrojnё ushqim, banim, argёtim apo benzinё. Kushdo që provon se ka përfunduar . Ndalohet çdo lloj diskriminimi nё fushёn e punёsimit dhe angazhimit.
Nё vitin 1965 u miratua njё ligj tjetёr, i cili u zgjeroi zezakёve tё shteteve të Jugut mundёsinё e pjesёmarrjes nё zgjedhje.Martin Luter King nuk e pёrjetoi fitoren e tretё. Mё 10 prill 1968 u pranua projektligji, i cili shpallte pёrfundimin e diskriminimit gjatё shitjes sё shtёpive dhe gjatё lёshimit me qira tё banesave.

Lajmi pёr atentatin ndaj Dr. Martin Luter Kingut tronditi botёn


Bota e kishte ndjekur me vёmendje rrjedhёn e ngjarjeve nё Amerikё. Kjo doli nё pah gjatë dhënies . Me rastin e pjesёmarrjes nё dhënien e çmimit Martin Luter Kingut dhe gruas sё tij , ata vizituan edhe disa qytete tё tjera evropiane ku folёn rreth lёvizjes pёr tё drejtat qytetater dhe pёr idenё e rezistencёs paqёsore.

Lajmi pёr atentatin ndaj Dr. Martin Luter Kingut mё 4 prill 1968 tronditi botёn. Kishte ardhur nё Memfis pёr tё marrё pjesё nё njё miting tё madh pёr tё drejtat qytetare. Ndёrhyrjet e policisё kundёr punёtorёve zezakё tё mbeturinave kishin shkaktuar indinjatё tё thellё. King nuk e pёrjashtonte mundёsinё e vdekjes sё dhunshme. Kjo megjithatё nuk e pengoi nё angazhimin e tij pёr bashkёvendasit e shtypur. Ai ishte i bindur se njё ditё diskriminimit racor do t'i vinte fundi. 
"Bashkё me Martin Luter Kingun vdiq edhe parimi i rezistencёs paqёsore. Tё besosh se akoma ёshtё i mundur shpёtimi i tij do tё ishte vetёmashtrim." Kёto fjalё tё rёnda i shkroi pas vdekjes sё tij njё gazetar. Shtimi i numrit tё konflikteve tё armatosura duket se i jep tё drejtё kёtij gjykimi. Por nё rast se do të dёshtonte kёrkesa pёr të hequr dorё nga dhuna? Ideja e saj nuk duhet tё vdesё.

Ndikimi i Gandit nё Indi

Mahatma Gandi është një ndër personalitetet mё mahnitëse tё shek. XX. Angazhimi i tij pa dhunё kundёr diskriminimit nё Afrikёn e Jugut dhe nё Indi dhe mёsimi i tij e bёjnё atё njё ndёr udhёrrёfyesit mё tё rёndёsishёm tё njerёzimit. Me veprёn e tij ai ka frymëzuar njerёz tё shumtё, siç ishte rasti edhe me aktivistin amerikan pёr tё drejtat e njeriut  Martin Luter  King. Martin Luter King. Mosdhënia e Çmimit Nobel pёr Paqe përbën një nga kapitujt mё tё errёt tё historisё sё Komitetit tё Çmimit Nobel.

	Jeta dhe vepra: Njё tekst i zgjeruar merret me jetёn dhe veprёn e Gandit nё Afrikёn e Jugut dhe nё Indi.		Citate: Nё kёtё pjesё mund tё gjeni citate tё Gandit, ndёr tё tjera edhe për temёn e rezistenca pa dhunё, mosbindja civile dhe morali.
	Sfond: Historia e Afrikёs sё Jugut dhe e Indisё pёrbёjnё sfondin e ndikimit tёGandit.		Materiale: Kjo pjesё pёrmbledh citate dhetekste mbi Gandin, ndёr tё tjerash ngaMartin Luter King.
	Linklista: Nё kёtё faqe mund tё gjeni burime tё zgjedhura informative nё internet mbi Gandin.	Citat	I urrej privilegjet dhe monopolet.Kundёrshtoj çdo gjё qё s'mund tё ndahet me popullin. [Mahatma Gandhi]

[Kreu i faqes]

Ndikimi i Gandit nё Indi

India para 15 gushtit 1947
Disa publikime statistikore tё Indisё britanike para 15 gushtit 1947 paraqesin situatёn e Gandit pas kthimit tё tij: 410 milionë banorё, prej tyre 281 milionë hindu, 115 milionë myslimanë, 7 milionë të krishterё dhe 6 milionë sikh përballë 150.000 anglezёve. Hindutë ishin ndarё nё 3.000 shtresa dhe nёnshtresa, mes tyre rreth 70 milionë nё tё paprekshёm dhe nё pasardhёs tё banorёve tё vjetёr autoktonë. Nёn administrimin britanik ndodheshin 310 milionë banorё, tё cilёt popullonin 2/3 e territorit. 1/3 e vendit me afro 100 milionë banorё ishte ndarё nё 565 principata; fliteshin 15 gjuhё dhe 845 dialekte. 85% e popullsisё analfabete dhe varfёria e papёrshkruar (...) pengonin pavarёsinё.


Gandi fitoi gradualisht mbёshtetjen e fortё tё popullsisё sё Indisё

Pas kthimit tё tij nё Indi, Gandi filloi të bënte publik qёndrimin e tij. Rezistencёn civile kundёr pushtetit tё pakufizuar anglez e tregoi i ashtuquajturi Marshi i kripёs i vitit 1930, me anё të tё cilit u thye monopoli shtetёror mbi kripёn dhe popullsia e Indisё pati lehtёsime ekonomike. Me rёndёsi pёr Gandin ishte t'u mësonte bashkëkombësve ta mposhtnin sundimin ushtarak britanik nëpërmjet njё fuqie tjetёr mё tё fortё morale. Ndërsa nё fillim, shumё aktivitete tё ndryshme paqёsore dёshtuan, ngaqë masat nuk bindeshin, me kalimin e kohës, Gandi arriti të fitonte njё mbёshtetje tё fortё tё popullit tё Indisё dhe ta forcojё vetёdijen e tij kombёtare.

Preferoi jetёn e thjeshtё dhe e bёri furkёn simbol tё kёsaj mёnyre jetese

Rruga e Gandit e ktheu atё prapё nё burimet e fuqisё sё besimit. Luftoi me pёrkushtim kundёr industrializimit dhe u mundua të mbronte veten  dhe vendasit kundёr mendimeve perёndimore dhe mёnyrёs perёndimore tё jetesёs. Ai preferoi jetёn e thjeshtё, pjesë e së cilës ishte mёnyra vegjetariane e jetesёs, mjekёsisё popullore dhe higjiena. Furkёn e bёri simbol tё kёsaj mёnyre jetese dhe u premtoi bashkёkombësve tё tij, se pёrmes tekstilit tё tjerrë dhe thurur vetё do të krijonte industrinё fshatare, si luftё kundёr industrisё angleze tё tekstilit. Pas fillimit tё mbajtjeve tё fjalimeve publike, ai shpesh ulej mbi furkё, pёr tё demonstruar nё kёtё mёnyrё idenё e tij.

Pёr Gandin ishte shumё i rёndёsishёm pajtimi i hinduve me tё "paprekurit", gjё qё nuk arriti ta realizonte. Edhe pse hindutë dhe pariasit, nuk arriti dot të bënte të njëjtën gjë edhe me hindutë dhe myslimanёt. Pjesёtarёt e bashkёsisё sё tij fetare nuk ia dhanё besimin, gjё qё shkaktoi rritjen e konflikteve tё pёrgjakshme mes grupeve tё armiqёsuara. Me rastin e shpalljes sё pavarёsisё sё Indisё dhe realizimit tё saj mё 15 gusht 1947 u bё njёkohёsisht edhe ndarja e Indisё nga Pakistani.

Me trishtim tё thellё shihte grindjet mes grupeve tё ndryshme

Qёndrimi i Gandit pёr rezistencё pa dhunё mbetet amanet. Nё kёtё kontekst nuk duhet harruar se ai, nëpërmjet mёnyrёs sё tij tё njёanshme tё jetesёs dhe "tërheqjes nё jetёn e thjeshtё" i anashkaloi kёrkesat e kohёs dhe me kёtё pengoi njёkohёsisht vendimet politike tё njё njёsie shtetёrore, e cila duhet t'i pёrshtatej rrjedhёs sё kohёs.

Dramatik ishte edhe fundi i Gandit. Mё 30 janar 1948, Gandi, tё cilin poeti indian Tagore e kishte quajtur Mahatma (shpirti i madh), u vra nga plumbat e revolverit. Ai gjithë jetёn e tij luftoi pёr njё politikё pa dhunё. Me trishtim tё thellё shihtë grindjet dhe luftrat mes grupeve tё ndryshme para dhe pas shpalljes sё pavarёsisё. U pёrpoq tё ndёrmjetёsonte dhe i ftoi besimet pёr vёllazёrim. Dhjetё ditё para vdekjes sё tij, gjatё mbajtjes nga ana e tij tё njё mbledhjeje fetare shpёrtheu njё bombё. Pak ditё para vdekje vrasjes sё tij, Gandi tha: "Nёse do tё vritem nga plumbi i ndonjё tё çmenduri, atёherё do tё vdes duke qeshur. Tek unë nuk duhet tё ekzistojë inati. Zoti duhet tё jetё nё zemrёn dhe buzёt e mia, ndёrsa ju duhet tё me premtoni njё gjё: Nё rast se ndodh njё gjё e tillё, ju nuk duhet të derdhni lotё pёr mua. Shёrbimin tim ndaj njerёzimit unё nuk e kam filluar me lutjen e ndokujt, e nuk mund ta pёrfundoj me lutjen e askujt. Jam i tillё, siç mё deshi Zoti dhe veproj siç mё kёshillon ai. Lëreni tё bёjё atё qё do tё bёjë me mua. Nёse do, Ai mund tё mё vrasё. Unё mendoj se veproj ashtu siç mё urdhёron ai."

Lajmi pёr vdekjen e tij shkaktoi dhimbje nё mbarё botёn. Kombet e Bashkuara i ulёn flamujt nё gjysmёshtizё. Dhembja pёr tё u shpreh nga Vatikani deri nё Kremlin. Gandi mbeti udhёrrёfyes i madh nё botё.