Në janar të vitit 1930, një grua 27-vjeçare e kishte publikuar një shpallje në “Matrimonial Post”. Ndoshta ky veprim ishte pjesë e ndonjë premtimi për vitin e ri, pasi ishte bezdisur nga familjarët gjatë Kërshëndellave. Prandaj, shtrohet pyetja, çka shpreson kjo grua e re, e cila e përshkruan veten si “në biznes”? “Dëshiron ta takojë një mashkull të pastër, qoftë edhe jo të hijshëm, të paktën të këndshëm, që fiton rreth 5 funte në javë”. Ky ishte një standard i shpeshtë në gazetat që publikonin shpallje për çifte që nga fundi i shekullit XIX. Një grua tjetër donte “një burrë shtëpie, jo tepër të trashë, të edukuar mirë dhe që nuk dehet”.
Përvoja emocionale
A duhet të na bëjnë të qeshemi, të qajmë, apo të ndjejmë keqardhje në lidhje me këto kërkesa? Historiania sociale Kler Langhamer punon me vëmendje nëpër ditarë dhe revista, në kërkim të tendencave dhe risive të dashurisë romantike të mesit të shekullit XX në Angli. “Dashuria ka një histori”, shkruan ajo, gjë që ka shumë rëndësi, duke pasur parasysh tendencën tonë që të mendojmë rreth dashurisë si një emocion, i cili nuk ka të bëjë me historinë dhe gjeografinë. Nëse dashuria ndryshon, atëherë ekziston rreziku që sonetet e Shekspirit të bëhen demode. Por, në fakt, ajo shumë rrallë i afrohet shumë përvojës emocionale. Nuk ka logjikë që “të rënit në dashuri” ishte i ndryshëm gjatë viteve 1920, krahasuar me vitet 1970. Ajo që Langhamer ka për qëllim të thotë, ka të bëjë me infrastrukturën dhe shprehitë e dashurisë: rregullat shoqërore, të cilat përcaktojnë se në kë mundesh, e në kë nuk mund të dashurohesh; pastaj si mund të takoheni dhe t’i vardiseni njëri-tjetrit, apo edhe të martoheni. Tanimë jemi kthyer në një territor të sigurt. Gati të gjithë pajtohen se praktika e vardisjes ka një histori të gjatë dhe se kultura e sotme, e caktimit të takimeve në internet (e inauguruar në vitin 1966) shumë shpejt do të evoluojë në diçka më të re. Vardisja ndryshon, sikur që ndryshojnë edhe motivet për zgjedhjen e partnerëve jetësorë. Ka kohë që historianët tregojnë versionet e ndryshme të këtij tregimi.
Gjetja e dashurisë së jetës
Megjithatë, Langhamer rendit dëshmi për ndryshime të vogla, të cilat rezultojnë me diçka aq radikale, që ai e quan revolucion. Gjuha e “Zemrave të Vetmuara” të para Luftës së Dytë Botërore, është zëvendësuar nga bisedat e përmbushjes emocionale. Në vitet 1950 dhe 1960 ju më nuk do të kërkoni një mashkull i cili, të paktën është “i këndshëm”. Ju shpresoni ta takoni shpirtin tuaj binjak, dashurinë e jetës tuaj. Dhe, gjithnjë e më shumë, mendohej se dashuria e vërtetë duhet të përfshijë tërheqjen fizike. Nëse në takimin e parë nuk do të kishte “reaksione kimike”, atëherë nuk kishte kuptim që të vazhdohej më tej edhe nëse ai mashkull kishte të ardhura të majme. “Intimiteti emocional fitoi një vlerë gjithnjë e më të madhe si çelës i lumturisë”, shkruan Langhamer. Ndoshta gjithmonë njerëzit e kanë ndier këtë, por trendi kah ajo që shumica e njerëzve ta ndjenin dhe ta shprehnin atë, është mahnitës. Nën këtë paraqitje të gjerë, dëshmitë na çojnë në të gjitha drejtimet. Gjetja e një partneri të përshtatshëm në vitet 1930 dhe 1940 në përgjithësi nënkuptonte ta gjeje dikë si vetja jote, përpos, natyrisht, që ishte i gjinisë së kundërt. (Langhamer nuk merret me dashurinë ndërmjet personave të gjinisë së njëjtë). Nëse dukej të kishte një dallim në moshë, atëherë burri duhej të ishte më i moshuar se gruaja. Gratë më të vjetra se burri nuk preferoheshin, meqë ato shkaktonin huti në lidhje me rolin e caktuar të burrit si udhëheqës dhe edukues. E, çka me të huajt? Komentuesit vazhdonin që të bënin vërejtje kundër ushtarëve amerikanë, por anglezet vazhdonin që të binin në dashuri me ta, duke bërë që, deri në fund të luftës, rreth 40 000 angleze të martoheshin me ushtarë amerikanë. Gruaja e një famullitari këshillonte gratë që të iknin nga ushtarët zezakë amerikanë. Shumë fshatarë mendonin se një gjë e tillë paraqiste ofendim. Në skenat e vogla sikur kjo, mund të vërehen rregullat që ndryshoheshin nga njerëzit që mendonin praktikisht dhe ideologjikisht.
Lidhja ndërmjet personave të racave të ndryshme
Mund të shpresosh që ka pasur të paktën një lidhje të lumtur të dashurisë midis personave të racave të ndryshme në fshatin Uorl të Somersetit verior. Por, dëshmitë e Langhamerit tregojnë se dashnorët asokohe ishin konservatorë në përzgjedhjen e partnerit. U bë e mundur të dashuroje haptazi jashtë kufijve të klasës shoqërore, besimit, moshës dhe racës, por në praktikë njerëzit vazhdonin që të martoheshin me ata që i bënin të ndiheshin “si në shtëpi”. Një pjesë e madhe e materialit burimor vjen nga Arkivi “Mass Observation”, një projekt i jashtëzakonshëm që filloi në vitin 1937 e që vazhdon edhe sot e kësaj dite. Ideja ishte që të ofrohej një ndihmë për njerëzit “e rëndomtë” që mblidhnin të dhëna rreth jetës së anglezëve - të dhëna të të gjitha llojeve, duke filluar nga shprehitë e festave e deri te preferencat e depilimit. Njëri nga themeluesit, Tom Harrisson, ishte ornitolog i famshëm. Vëzhguesit në kafene shkruanin sikur të ishin duke pritur në ndonjë shkurre që të fillonte rituali i ndërzimit. Por, ata shkuan përtej kësaj, duke mbajtur ditarë dhe duke paraqitur jetët e tyre personale. Rezultat i kësaj është një “fushë e arit” për historianët socialë. Por, ky material mund të jetë problematik, meqë nuk dimë shumë rreth vëzhguesve, për të vlerësuar motivimet e tyre. Një nëpunës i forcave ajrore në vitin 1943 shkruan se partnerët bashkëshortorë duhet të kenë pikëpamje të përbashkëta fundamentale rreth çështjeve politike dhe sociale. Në këtë mozaik të statistikave, anekdotave dhe jetëve të vërteta, është vështirë të kuptohet domethënia e vërtetë e këtyre deklaratave. Zërat të cilët i dëgjojmë më së shpeshti, që u referohen bashkimeve në momentet e dyshimit, janë ata të “hallave të agonisë” nga revistat e grave. Faqja e problemeve me gjasë ishte shpikur në vitin 1691 nga “kurorëshkelësi problematik”, Xhon Danton.
Thirrjet për ndryshim të ligjeve të shkurorëzimit
Është mëkat që pronësia akademike e kufizon Langhamerin për ta bërë një analizë objektive në një gjuhë neutrale. Citimet shpesh duken të tepërta. Problemi është se, me një material kaq eklektik, me përjashtimet që janë më të shpeshta sesa rregullat, konkludimet doemos janë tepër të përgjithësuara. Langhamer përfundon një kapitull duke thënë se “dashuria e mesit të shekullit ishte e pasur dhe e shumanshme, e përzier me shpresa komplekse dhe me dëshira problematike”. Kjo duket si diçka që më së paku mund të thuhet rreth dashurisë në çfarëdo epoke të mundshme. Megjithatë, me dëshirë do ta lexonim një vazhdim të këtij libri, që do të fliste rreth dashurisë angleze në shekullin XXI. Langhamer thotë se, deri në vitet 1970, pritjet për vetë-përmbushjen romantike ushtronin një presion aq të madh ndaj lidhjeve, të cilin presion ato shpesh nuk mund ta bartnin. Nuk ishte e rastësishme që në këtë kohë ishin shpeshtuar thirrjet për ndryshim të ligjeve të shkurorëzimit. Langhamer këtë e sheh si përfundim të epokës së artë të martesës. E tani, ku gjendemi? Libri “The English in Love” ka mundësi t’i shndërrojë lexuesit në antropologë amatorë, në vëzhgues të kulturës së tyre.
