Ferit Lamaj u lind në Korçë më 6 janar 1955. Kreu studimet e larta për gjuhë-letërsi shqipe në Tiranë. Lamaj është nje nga fabulistet me te mire shqipetare. Ka publikuar 60 libra, në faqet e të cilëve renditen mbi 3500 fabula. Disa nga titujt e librave: “Në verë dhe në dimër”; “Në kopshtin zoologjik”; “Tosi me fustan”; “Kush e hëngri mjaltin?”; “Gjelkokoshi zgjon derrkucin”; “Bilbili dhe gjinkalla”; “201 fabula”; “Dhelpra doganiere”; “Dhelpra e Trojës”; “Kafshët flasin”; “Bubi, beci dhe kaleci”; “1111 fabula”; “Papagalli pinguin”; “Një deve pranë Eifelit”; “Derri me tri këmbë”; “Fabula erotike”; “Gërvisht e gërvisht”; “Mikrofabula”; “Lakuriqi lakuriq”; “Miss Dhia”; “Mbreti xhuxh”; “Gici dhe polici”; etj.
Fabulat e Ferit Lamajt janë përkthyer e botuar në disa gjuhë: anglisht, frëngjisht, spanjisht, italisht, greqisht e rumanisht. Krijimtaria e tij është ekranizuar në albume fabuleske nga TV shqiptar, nën interpretimin e aktorëve Kadri Roshi, Margarita Xhepa, Lazër Filipi e Roland Trebicka.
Është hartues i përmbledhjes antologjike të fabulës shqiptare si dhe fitues i mjaft çmimeve kombëtare e ndërkombëtare, ku spikatin: çmimi i parë në konkursin kombëtar të 45-vjetorit të Çlirimit (1989); çmimi "La Fonten" nga Ambasada Franceze në Tiranë (1995); çmimi “Libri më i mirë për fëmijë në gjuhën shqipe” (Maqedoni, 1996); çmimi i Karrierës (1996); medalja e argjendtë në konkursin ndërkombëtar "Il faro d'Argento" (Itali, 1998); medalja e argjendtë nga Biblioteka Ndërkombëtare e Poezisë (SHBA, 2002); medalja “Naim Frashëri i argjendtë” akorduar nga Presidenti i Republikës (2005); lista e Nderit e IBBY-t (Kinë, 2006).
Ka studiuar e hulumtuar në fushë të fabulës në Greqi, Itali, Francë, Gjermani, SHBA, Bullgari, Rumani, Zvicër, Austri, Egjipt, Maqedoni, Kosovë, Mali i Zi, Çeki, Kinë.
Është anëtar i Shoqatës Botërore të Fabulistëve si dhe i Shoqatës Ndërkombëtare të Shkrimtarëve për Fëmijë e të Rinj.
Ujku
Ç’e zu halli derrkucgjorin:
nuk hap dot televizorin,
te ekrani futur thellë
Ujku gojën çel si shpellë.
Radion Gici ndez pas pak,
nis zëçirret Ujku plak.
Te gazeta, mu në ballë,
Ujku shqyen gjënë e gjallë.
Gici sot te magazina
blen një qeskë me patatina;
tek e gris, shfryn: - Uf, ç’u çmenda!
Po sikur të jetë brenda…
Kandidati
Nis fushata politike
me premtime bombastike.
Kandidati shet parime
me premtim - këmbim - shkëmbime.
“Gegë, çamë e lalucë:
pesë vota …një derrkuc!
Malësorë, katundarë:
dhjetë vota …një gomar!
Toskë, labë, ju flas copë:
njëzet vota …baras lopë!”
Parlament krejt për së mbari:
Gici, Lopa dhe Gomari…
Titujt
- Në kujtim të Nonda Bulkës -
I thosh Zonja një behar:
- E ç’më hiqesh si shkrimtar,
kur një titull s’e ke marrë?!
- Ç’i do titujt, moj e gjorë,
kur të gjithë ma bëjnë me dorë:
“Tungjatjeta, Profesor!”
Përroi psikik
Një Kërriç psikopatik
i shkon Frojdit në klinikë
për konsultë, merret vesh.
Profesori qesh e ngjesh:
- Ti notoke, dëgjomë mua,
bash në …lumë, jo në përrua!
Kolltukofagut
Mos ultë bythën në kolltuk
Ai copëmish:
para uljes …pulë kllukë,
prapa bëhet bishë
Derrit …Dajë!
Dosa sosi Drejtoreshë;
boll e zonja veç për peshë.
Më lugate, çfarë lubie!
Që të gjithë u bënë me hije,
dyllë fytyrat – e verdhë veze:
s’i thonë “Dosë”, por i thonë …“Teze”!
Tabelat…
Te qyteti, mbi motor,
me njëqind e ca në orë
fluturonte Majmun “trimi”:
s’njeh tabelë qarkullimi.
Mirë o mirë, po Polic Çimi
s’njeh tabelë …shumëzimi.
Këshilltarët
Mbret Luani në Pyllshtet
këshilltarë ka plot tridhjetë.
Plot tridhjetë këshilltarë?!
Jo Luan, qenka …Gomar.
Koha e hekurit
Lindi tre mijë vjet më parë
dhe pushtoi botën mbarë.
Sot më del, sipas hesapit,
po jetojmë Kohën e …skrapit.
Farefis
Farefis e nga një …Pis.
Engjëlli
Mu në xhungël, në Afrikë,
zgjidhet Engjëlli Mbret,
që të zbusë çdo egërsirë
e t’u bëjë Shtet.
Nëpër pyje, nëpër fshatra,
Engjëlli zemërmirë
jo që kafshëve s’u vu flatra,
por i ngjitën brirë…
Viçi
Ç’ves të poshtër paska Viçi,
zhvat në arë e vidh në stallë.
Punë hajduti, punë dobiçi;
damka pullë mu në ballë.
Ta flas shkoqur, ta them copë,
se merak të madh e kam:
s’u bë Viçi kokëlopë,
porse kokëhipopotam…
Kryepijaniku
Derri rrumbull, gojëshkumë,
djersët det e lotët lumë.
S’është shkumë, dhallë a hirrë,
porse …birrë, deli birrë!
S’i ka djersë Derr zavalli,
por …raki ç’i buron balli!
Jo, jo, shok nuk ka të dytë:
Verë, verë i del nga sytë!
Dhe nga veshët, vrik përpjetë:
njëri …ponç, tjetri …fërnet!
Ju rrëfeva aq sa munda:
kushedi ç’do qesë nga hunda!
Qerosi
Për një post në Dikaster
konkurrojnë këtë herë
sharlatanë, aventurierë…
Marrka pjesë dhe Qerosi.
“Qysh t’ia fusim? - pyet Bosi. -
Mençurinë ka në gjen;
s’i gjejmë dot as ves, as cen!”
Diç Urithi nakatos:
“Shef, ia gjeta, është …qeros!”
Kapteri te Berberi
Kapter Zefi, tek u rrua,
fët Berberit: “Nuk më thua,
ç’punë bën ti, byrazer?”
Ia pret ky: “Punoj …Kapter!”
Gjueti
Dy qen gjahu kësaj radhe
në kurth kapën një kunadhe.
Njëri s’priti doemos,
fët e fët ç’ia …rrumbullos.
Dhelprën zunë në fund të fshatit,
“Don Zhuani” vu zanatit…
Ç’i leh shoku gjithë oreks:
- Del për gjah apo për …seks?!
Pas fitores
Pas fitores në betejë
nis mësymja gjithandej
për të mbythur ndonjë punë,
kacavarur si majmunë.
Flamurtarit s’ia var kush;
sa s’e pshurrin, me nder jush!
Tek troket zyrë më zyrë,
nuk po njeh asnjë fytyrë.
Njëri fjalën shket si ngjalë:
- Jemi …trimat ilegalë!
Dënimi i Peshkaqenit
Dha vendim gjyqtari,
aq sa bëri bujë:
“Dënohet vrastari
me mbytje në ujë.”
Një i marrë
- Përrallë ndryshe -
Një i marrë s’e zgjat shumë,
fët hedh gurin thellë në lumë.
Një i mençur pa hiç bujë
shtyn marrokun mu në ujë;
thirri fjalët e argjendta:
“Ja nxirr gurin, ja rri brenda!”
Shfryn Veriu
Në një shtet gjetiu
na u çmend Veriu,
ç’rron mbi tokë, ngriu;
tok flenë macja, miu.
Tek ne më dreq fati,
treshe shtrirë te shtrati:
macja, miu, djathi…
Zhvirgjërim
Njoh, për turp, ca tipa,
pa pikën e burrit.
U ka plasur cipa,
virgjëri e trurit…
Celulari me dy karta
Dhelpra zuri post të ri,
Drejtoreshë në Qeveri.
Celularin, dale, dale,
me dy karta personale.
Bëri provën shpejt e shpejt,
tak i ra numrit të vet;
thirrja zgjatej pa hesap:
- A t’ia hap a mos t’ia hap!
Telenovelë
Katër Zonja gjerbin kafe,
për Ezelin* tjerrin llafe;
porsi pulat në oborr
kakarisin katër orë…
Në fund tonet janë të buta,
flasin fiks katër minuta
për papunësinë e shkretë,
që jetojnë tash katër vjet!
_________________________
*Personazh i një teleseriali turk.
Komedia
Ndrit reklama në vitrinë,
dihet, pas avazit:
“Bli biletë për komedinë,
që të dhitesh gazit!”
Nga reklama ç’u marrosa,
s’shkruhet dot me laps.
Jo që hiç s’u menderosa,
porse ngela kaps…
“Invalidi”
Invalid nuk je nga sytë;
veshët pipëz, s’gjej të dytë;
edhe këmbët i ke top,
pas partive me galop…
Gjer më sot ndërrove shtatë,
porsi Mbreti këmben gratë.
Ç’diagnozë Mjeku të vuri?
“Invalid, me gjysmë truri.”
Adresë elektronike
Ujq e dhelpra të pabesë
kanë së toku një adresë,
një adresë si paradhomë:
“zhvateshqyej@.com”
Shkallë gjyqësori
Për ca prona të tim gjyshi
shkuma po më del.
Njëzet vite gjyq pas gjyqi
me rrënjë, me themel.
Nëpër shkallë zbrit e hip,
rrahur si këlysh:
kur ia nisa isha nip,
sot jam …babagjysh!
Vitamina
Mbret Luani Pyllin - Shtet
e kërdisi, e la shkretë.
Mjerë kafshët, ç’pikëllim!
Pa një strofkë, pa ushqim…
S’këndon bilbil e thëllëzë,
pemët prerë gjer në rrëzë,
bimët mbetur pa kërcej,
dhimbje koke gjithandej.
Lepurushi flet nën zë:
- Po marr vitaminë B 1!
Derri noçkën çon përpjetë:
- Me këtë palaço shtet
futi ca B 12!…
Fërkimi
Njëherë në një klub,
tek pinin kafe grup,
Dikush Njërës iu qep,
nën tavolinë si grep
shtrin dorën allasoj,
Zonjushën ta fërkojë.
Pas kafes, me një Shok
shkëmbeu dialog:
- Ajo, more jahu,
nuk kishte kofshë, por dru!
Kolegu zgjidhi tezën:
- Do kesh bërë copë tryezën!
Relativiteti
Ajnshtajni disi tinëz
i binte violinës.
Thërret me aq dëshirë:
“Si dukem, luaj mirë?!”
Ç’ia bën vetes me gisht:
“Eh, mirë …relativisht.”
Aleksandri dhe Diogjeni
Aleksandri kohë më parë
ç’ia mbush vezët plot me ar.
Diogjeni fitilndezës:
- Më bën keq e verdh’ e vezës!
Pritje populli
Dhelpra pritje paska sot,
ç’u mbush lista, mos o Zot!
Plot treqind, nxitojnë të tjerë:
Dash e Cjap, Kërriç e Derr,
Pulë, Patë e Gjeldet,
halli hallit nuk i ngjet.
Dhelpra fët shkel njërin sy:
“Le të futen dy nga dy!”
“Ç’dy nga dy, - Ketri Maçokut: -
T’i qajmë hallet shoku – shokut?!”
Shtetrrethim
Në pyllshtet plas anarkia,
s’mbahet shpezë – kafshëria…
Mbret Luanit një Çakall:
- Shtetrrethimin pse s’e shpall?
Madhëria: - More trim,
me dajak e shtetrrethim,
e kanë thënë sak të parët,
qeverisin dhe Gomarët…
Dumas (Ati), Dumas (Biri)*
Te një dramë me dy pjesë
Dumas (Biri) korr sukses.
Dumas (Ati) urtë e butë:
- Kam dhe unë kontribut!
- Po, po, je, - i thanë të gjorit, -
Auor i autorit…
_________________________
*Shkrimtarë të shquar francezë.
Peshkatari …politikan
Lë liqen, e lumë, e det,
var në gozhdë grep e rrjetë;
bëhet bash politikan:
peshq e ngjala, more xhan,
i vijnë vetë në tigan…
Gjilpëra me kokë
Gjilpërën me kokë
ç’ma mburrte një shok
përherë jashtë radhe:
“Është kokë e madhe!”
Vizitë
Derri qe aq i sëmurë:
ethe, kollë, temperaturë.
Dosa llafet fët i tori:
- Shpirti im, po vjen Doktori!
Porse Derri ka vënë prita:
- Jam pa qejf, nuk pres vizita!
Lao Tze*
Në të gdhirë, një mëngjes
ç’i thotë Laos një kinez:
- Donin të më bënin puç,
por nja tre i hodha tuç!
Filozofi fluturim
qet prej goje një qortim:
- Ç’bën me botën shuhen, treten.
Je një hiç, po s’munde veten!
__________________
*Filozof i lashtë kinez.
Dhelpra, Ujku…
Dhelpra, Ujku bënë kërdinë:
Njëra griu pularinë,
Tjetri rropi bagëtinë…
Në fund Dhelpra ra në lak;
epo burgun e ka hak!
Te biruca bishtin – fshesë
seç heq zvarrë dyshemesë.
Hidhen Dhentë: - Ç’ditë e mbarë!
E tërheqtë dhe këmbën zvarrë…
“Përrallat”
Ç'u gdhi Derri Deputet,
mori laps e nxiu fletë,
shkroi libër me “përralla”:
sesi koqe paska Halla,
sesi qumështi del nga dhalla,
sesi dardha pjell gorrica,
sesi Derri paska cica…
Noçkën Derri tund krenar:
- M’u shit krejt tirazh’ i parë!
Si shkrimtar i madh, i vjetër,
tash do shtyp tirazhin tjetër.
Kësaj radhe, more burrë,
them, ta vesh dhe me lëkurë!
Dashi fjalët pjek në furrë:
- Kur të sosë legjislatura,
shih sesa të vlen lëkura......
D-U-R-I-M!
Kam një dert, një shqetësim;
po më çmend, hej, miku im,
ky refreni: “Pak DURIM!”
Prit e prit, prita aq shumë;
më del “D”ja dhe në gjumë.
Ja, i shtyva disa ditë,
porse “U”ja më zë pritë
si Ujkonjë me Ulërimë:
“Pak DURIM, bëj pak DURIM!”
Shkuan javë, erdhën muaj;
nga lajthitja, Zot, më ruaj!
Ta marr “R”më fort për dore
tok me “I”në Iluzore
dhe t’i flak përtej, përtej,
se pak prehje nuk po gjej…
Ç’më thotë “M”ja: - Zotëri,
çdo D-U-R-I-M ka një kufi!
Ndryshim ore
Milingonat punëtore,
jo, nuk njohin ndryshim ore;
porsi lumë vërshojnë tek ara:
- Ora pas, por ne përpara!
Kufje celulari
Gici me kufje në vesh,
në noçkë mikrofon,
Bulevardit qesh a s’qesh,
llap a s’llap me ton!
Hidhet Dashi: - Marifete!
Iku ky, po flet me vete...
Kryekusareshë me vulë
Zonja Dhelpër nuk la pulë,
Kryekusareshë me vulë.
Zoti Ujk gjithë grigjën grin,
Kryehajn me vulë e firmë…
Pa u lagur…
Dhelpra mbrëmë te qymezi,
si përlau nja dy pata,
fët “motorin” seç e ndezi
e ia mbathi me të katra…
Teksa hodhi një përrua,
ç’u bë qull këmbë edhe bisht.
Bishti kokës iu drejtua:
- Pa u lagur …ti sërish!
Fotot
Në album fotografik
kafshë të kopshtit zoologjik.
Shih, shih, Qelbësi! Ky, për nder,
dhe në foto vika erë…
Derri me tri këmbë
Kthehet Beni prej mësimit:
- Mami, ia kalova Çimit! -
Pastaj shtoi nëpër dhëmbë: -
Thashë, derri ka tri këmbë.
- Ty mësuesja të mban hatër,
S’ka tri këmbë, por ka katër.
Beni mamin sheh në sy:
- Epo, Çimi tha, ka dy!
Disa Fabula:
Një thënie e re
Që prej shekujsh rron e thëna: "Qengj’ i urtë pi dy nëna". Por nuk dini më të renë: "Pi servili gjithë kopenë"...
Kanarina
Engjëllorja kanarinë Në kafaz rri e trishtuar. Sheh një ujk që ulërin, Ulërin si i tërbuar.
Eh, moj botë, botë e mbrapshtë, Kë mban brenda, kë lë jashtë!...
Pasfjalë
Më ka rrëmbyer fabula që herët. Humbisja pas Ezopit e Fedrit, La Fontenit e Krillovit, Trilusës, Naimit, Santorit e Çajupit. Fabula është magjike. Të ngjizet në shpirt. Të pushton. Të josh me përjetësinë e saj. Fabula nuk do të ketë kurrë vdekje. Ajo ka gjalluar njëzet e pesë shekuj më parë, do të gjallojë edhe njëzet e pesë të tjerë, edhe dyqind e pesë, edhe... Le të më falë lexuesi, nëse pasionin dhe dashurinë ndaj fabulës do ta shprehja përmes vargjeve: "Rrëmbemini të gjitha:/ Mish, e kockë, e gjak./ Larg kthetrat nga fabula!/ Larg!" Fabula bën çudira. Të ledhaton, por edhe ta ngul. Fabula është e tillë. Disi "e pabesë", ngaqë e tillë është vetë jeta. Fabula ndjek jetën. E lufton me armët e saj të fuqishme: me humorin, sarkazmën, ironinë, groteskun, alegorinë, paradoksin, lakonizmin, befasinë, e mbi të gjitha, me filozofinë e saj. Fabula është filozofike. Siç shprehet Dritëroi në parafjalë të këtij vëllimi, fabula shpejt bëhet pronë e të gjitha moshave dhe profesioneve. Është pikërisht kjo ndër arsyet që i jam përkushtuar i tëri fabulës. Fabulisti lumturohet kur krijesat e tij shëtisin te sa më shumë duar e sy.
Ferit Lamaj
Globi - Kokë
Globi - Kokë glob më vete, Supershtete, minishtete.
Shtetet - Buzë buzabuzë... Shteti - Gjuhë pjell akuzë.
Shteti - Gojë, shteti - Gojë Po u hap, diç do kafshojë.
Shteti - Hundë Shfryn ku mund.
Shtetet - Faqe Lypin paqe.
Shteti - Ballë Rrudhat palë.
Thellë ç'fsheh pyllshteti - Flok: Derra, ujqër a maçokë?
Shtetet - Veshë vesh më vesh: "Koka ...glob apo përshesh!"
Shtete - Sy na qenkan dy, Kanë sy a s'kanë sy?!
Globi - Kokë djeg si furrë. ...Deri kur? Deri kur?
33
Çohet gici në tabelë.
- Shkruaj numrin 33!
Gici rri si torovel.
I thotë pata: - Shkruaj, ç'ke?
- Nuk e di, si është e mbara: Cilin tresh të vë përpara!
Përgatiti Flori Bruqi
