Fatos Daci
Është një ndër këngët më të ndëgjuara kur është fjala për zhanrin e muzikës popullore dhe foklorike. Por kjo nuk është veqse një këngë, ngaqë në vetvete përmban edhe një histori dhe rrëfim për atë se si Rexha vdiç pikërisht në ditën e dasmës së tij, e që thuhet se atë e mbyti kali. Ka edhe të atillë që kësaj historie i mëveshin një tregim tjetër, atë se Rexhën nuk e mbyti Kali por Mixha i tij, për t’i marrë pasurinë që kishte Rexha. Ndonëse kënga mbetet e popullarizuar, përgjigja e këtij rrëfimi që mban misteriozitet mbetet ende e paqartë për atë se si vdiç personazhi i shumë këngëve, Rexha. Megjithatë, për të dëshmuar një histori më ndryshe ekziston edhe një verzion i këngës i cili e paraqet më dallueshëm se si erdhi vdekja e Rexhës, pikërisht në ditën e dasmës së tij. Sipas versionit të melodisë së vjetër të kësaj kënge, tekstin e kësaj ngjarje në origjinal , e kam përpunuar dhe përshtatur për t’u kënduar në këtë variant : Oh, para Lidhjes së Prizrenit – Ngjarje t’ mëdha kanë ndodhë gjithë vendit ! N’ Jabllanicë e në Toplicë , Kriminelet e Serbisë – S’i lanë vend kund shqiptarisë ! Oh, mbi tetëqind katunde t’ shkreta – I përzunë prej trojeve t’ veta ! N’ rrugë t’ pa kthime i kanë nisë , Vuajtjet e muhaxherisë , Faqe t’ dhimbshme t’ historisë ! Oh, n’ fshatin Stubëll të Medvegjës – Herët vdiq ai baba i Rexhës , La jetim një djalë në djep , Ia kish lanë emrin Rexhep , Mbet me nënën për gazep ! Oh, nëna e Rexhës derman s’ pat – U kthye nuse për kunat ! Kështu zakon atëherë asht kanë – Mos me e lanë djalin pa nënë , Shpi e plang shkret mos me i lënë ! Oh, mixha i Rexhës fort ish gëzua – Me kunatë që ish martua , Pa bë dasmë , pa u harxhua , Shumë do pare i ka shpëtua , Hisen vëllait me e trashëgua ! Oh, kohë e gjatë kështu ka kalua – Shumë për Rexhën është kujdesua ! U rritë Rexha me u martua – Nuse t’ mirë i ka fejua , Dasmë të madhe i ka caktua ! Oh, n’ ditë të dasmës së martesës – Shumë dasmorë ju kanë mbledhë Rexhës ! Mixha i Rexhës ish mbërthye – I kish hipë dreqi mbi krye , Po donë Rexhën me e përmbi ! Oh, me pishman dasmën e nisen – Se tash Rexha do t’ ma merr hisen ! Sillet mixha si n’ bela – Po e banë plan Rexhën me e vra , Me ia marrë hisen për vëlla ! – O, hajde Rexhë, o nipi im , Me ju qitë kuajve ushqim ! Krushqit n’ odë këndojnë këngë t’ mallit – Mixha i Rexhës bishë e malit , E vrau nipin n’ grazhd të kalit ! O, shpejt u kthye te krushqit brenda – Ma vranë Rexhën , kuajt me shkelma ! Ja la krushqit me bajrak , Ja la nusen nën duvak , Ja la shkret shpi e konak ! Oh, ja la nënën me duar n’ gji – E vrau nipin me tradhti ! Vajtojnë zogjtë mbi varr të djalit – Mixha i Rexhës – arushë e malit , Ja la krimin shkelmave t’ kalit ! Oh, kaluan vjet , kaloi një shekull – E vërteta mbeti pezull ! Për këtë ngjarje të vërtetë – Ka tregua nëna e vet Ma vrau Rexhën – mixha i vet!
Është një ndër këngët më të ndëgjuara kur është fjala për zhanrin e muzikës popullore dhe foklorike. Por kjo nuk është veqse një këngë, ngaqë në vetvete përmban edhe një histori dhe rrëfim për atë se si Rexha vdiç pikërisht në ditën e dasmës së tij, e që thuhet se atë e mbyti kali. Ka edhe të atillë që kësaj historie i mëveshin një tregim tjetër, atë se Rexhën nuk e mbyti Kali por Mixha i tij, për t’i marrë pasurinë që kishte Rexha. Ndonëse kënga mbetet e popullarizuar, përgjigja e këtij rrëfimi që mban misteriozitet mbetet ende e paqartë për atë se si vdiç personazhi i shumë këngëve, Rexha. Megjithatë, për të dëshmuar një histori më ndryshe ekziston edhe një verzion i këngës i cili e paraqet më dallueshëm se si erdhi vdekja e Rexhës, pikërisht në ditën e dasmës së tij. Sipas versionit të melodisë së vjetër të kësaj kënge, tekstin e kësaj ngjarje në origjinal , e kam përpunuar dhe përshtatur për t’u kënduar në këtë variant : Oh, para Lidhjes së Prizrenit – Ngjarje t’ mëdha kanë ndodhë gjithë vendit ! N’ Jabllanicë e në Toplicë , Kriminelet e Serbisë – S’i lanë vend kund shqiptarisë ! Oh, mbi tetëqind katunde t’ shkreta – I përzunë prej trojeve t’ veta ! N’ rrugë t’ pa kthime i kanë nisë , Vuajtjet e muhaxherisë , Faqe t’ dhimbshme t’ historisë ! Oh, n’ fshatin Stubëll të Medvegjës – Herët vdiq ai baba i Rexhës , La jetim një djalë në djep , Ia kish lanë emrin Rexhep , Mbet me nënën për gazep ! Oh, nëna e Rexhës derman s’ pat – U kthye nuse për kunat ! Kështu zakon atëherë asht kanë – Mos me e lanë djalin pa nënë , Shpi e plang shkret mos me i lënë ! Oh, mixha i Rexhës fort ish gëzua – Me kunatë që ish martua , Pa bë dasmë , pa u harxhua , Shumë do pare i ka shpëtua , Hisen vëllait me e trashëgua ! Oh, kohë e gjatë kështu ka kalua – Shumë për Rexhën është kujdesua ! U rritë Rexha me u martua – Nuse t’ mirë i ka fejua , Dasmë të madhe i ka caktua ! Oh, n’ ditë të dasmës së martesës – Shumë dasmorë ju kanë mbledhë Rexhës ! Mixha i Rexhës ish mbërthye – I kish hipë dreqi mbi krye , Po donë Rexhën me e përmbi ! Oh, me pishman dasmën e nisen – Se tash Rexha do t’ ma merr hisen ! Sillet mixha si n’ bela – Po e banë plan Rexhën me e vra , Me ia marrë hisen për vëlla ! – O, hajde Rexhë, o nipi im , Me ju qitë kuajve ushqim ! Krushqit n’ odë këndojnë këngë t’ mallit – Mixha i Rexhës bishë e malit , E vrau nipin n’ grazhd të kalit ! O, shpejt u kthye te krushqit brenda – Ma vranë Rexhën , kuajt me shkelma ! Ja la krushqit me bajrak , Ja la nusen nën duvak , Ja la shkret shpi e konak ! Oh, ja la nënën me duar n’ gji – E vrau nipin me tradhti ! Vajtojnë zogjtë mbi varr të djalit – Mixha i Rexhës – arushë e malit , Ja la krimin shkelmave t’ kalit ! Oh, kaluan vjet , kaloi një shekull – E vërteta mbeti pezull ! Për këtë ngjarje të vërtetë – Ka tregua nëna e vet Ma vrau Rexhën – mixha i vet!
