Nga Flori Bruqi
Rritet numri i vjedhjeve të identitetit në internet
Zyrtarët federalë amerikanë pohojnë se vjedhja e identitetit është një prej llojeve të krimeve që rritet më së shpejti në këtë vend, dhe se kjo gjë mund t’i ndodhë cdokujt që nuk është mbrojtur mirë dhe nuk është i vetëdijshëm për këtë rrezik.
Sipas prognozave statistikore, vjedhja e identitetit do t’i ndodhë çdo të dhjetit amerikan gjatë këtij viti.
Sipas agjencisë së hulumtimeve Javelin Strategy & Research, 39 për qind e të gjitha mashtrimeve të vitit të kaluar janë realizuar falë llogarive të vjedhura në shërbime të ndryshme të internetit, (këto vjedhje identiteti kanë të bëjnë edhe me ato offline). Vetëm para një viti kjo përqindja ka qenë 33 për qind.
Janë të shpeshta rastet kur viktima jeton në një shtet, e krimineli, i cili blen (vjedh) me anë të internetit, në një vend tjetër. Për t’u mbrojtur, rekomandohet mbikëqyrja e transaksioneve bankare, veçanërisht kartelave të kreditit dhe internetit, por edhe atyre llogarive të hapura në emrin tuaj në shërbime të ndryshme. E për t’u bërë viktimë e këtij lloji të krimi, nuk duhet shumë, vetëm t’i lini të dhënat mbi kartelën tuaj bankare në internet.
Vjedhja e identitetit në internet është problem i ndërlikuar dhe i përhapur në të gjithë botën. Ky fenomen përkufizohet në mënyra të ndryshme, por në thelb ka të bëjë me keqpërdorimin e të dhënave personale të një personi tjetër për të mashtruar dikë tjetër. Vjedhësit e identitetit mund të veprojnë të vetëm; megjithatë, agjencitë e rendit njoftojnë se ata po krijojnë gjithnjë e më shumë rrjete për të vepruar në të gjithë vendin, e madje edhe në kontinente të tjera. Vetëm në Shtetet e Bashkuara, Komisioni Federal i Tregtisë kontaktohet nga mbi 20 mijë konsumatorë në javë të cilëve u është vjedhur identiteti ose që besojnë se mund të bien viktimë e tij.
Punonjësi i zjarrfikëseve Tod Çisom u arrestua për shkarkimin e faqeve që përmbanin pornografi fëmijësh në internet. Por ai ishte i pafajshëm, dhe kishte rënë viktimë e vjedhjes së identitetit. Po kështu ndodhi me Geri Bërkin. Karta e tij bankare ishte kopjuar.
Miliona njerëz në të gjithë botën bien viktimë çdo vit dhe humbjet vjetore në para vlerësohen të arrijnë në miliarda dollarë. Komisioni Federal i Tregtisë thotë se rreth nëntë milionë amerikanë bien viktimë e vjedhjes së identitetit çdo vit.
Kushdo që përdor kartë krediti apo kartë bankare mund të bjerë viktimë. Numri i kartës mund të kopjohet, të ruhet apo të shitet.
Këto vjedhje pastaj i plasojnë në rrjet ekipi i specializuar i Idrizi Myrvet-es si fjala vjen edhe për publicistin e
mirënjohur Partizan Cene(në foto).
(Marrë nga faqja virtuale në facebook.com:Emiljan Pjetri-t).
Ndoc Carramoku shkruan:
Pra sipas të gjitha gjasave të gjithë këta maskarenjë interneti(nofka)janë grekë qe shpifin çdo gjë për shqiptar.Të njajtit montojnë biseda(siç i ndodhi edhe autorit të këtyre rreshtave:Flori Bruqit,vjedhja e fotografive,identitetit,si dhe kinse bisedat seksi të tij më Iliri Myrvete,pa i bërë fare!).
Vjedhja e identitetit i është bërë edhe publicistit dhe shkrimtarit të mirënjohur shqiptar Z.Albert Zholi,nga të sipërshenuarit.
Ja se çfarë thotë miku im i mirë z.Albert Zholi në profilin e tij në faceboo.com
https://www.facebook.com/albert.zholi
Prokuria e shtetit shqiptar për perdhosjen e fotografisë se Heroit Kombëtar në Facebook nga njëfarë
https://www.facebook.com/rrokundoc
Mos vallë Ndoci është ky:
****
Një shqetësim tjetër është vjedhja e identitetit përmes kompjuterit nga vjedhësit dhe shitja e tij në internet.
Në këtë faqe interneti, vjedhësit e identiteteve mund të blejnë dhe të shesin numra kartash krediti me shumicë. Ata mund të japin edhe mostra për blerësit e interesuar. Ed Lourej punon për Shërbimet Sekrete amerikane.
“Ne nuk ndjekim vjedhësit adoleshentë që punojnë nga bodrumi. Ne ndjekim grupe të organizuara kriminale, të cilat janë zakonisht të vendosura në Evropën Lindore, dhe që përpiqen të vjedhin shuma të mëdha parash.”
Muajin e kaluar u ngritën akuzat kundër disa të dyshuarve nga Shtetet e Bashkuara, Evropa Lindore dhe Kina, në atë që hetuesit federalë amerikanë e quajtën rrjeti më i madh dhe më kompleks i vjedhjes së identiteteve të zbuluara ndonjëherë në vend. Ata kishin hyrë në rrjetet pa lidhje kabllore të disa firmave të mëdha duke komprometuar numrat e mbi 40 milionë kartave të llogarive rrjedhëse dhe të kreditit. Besohet se qindra miliona dollarë janë vjedhur në këtë rast.
Mund t’ju vjedhin identitetin!
VAJZA e re nisi të merrte mesazhe të ndyra në sekretarinë telefonike nga disa burra. Më pas, një burrë i telefonoi dhe i tha se po u përgjigjej ftesave imorale që kishte bërë ajo në Internet. Por vajza as që kishte fare kompjuter. Iu desh njëfarë kohe që të zbulonte se dikush kishte marrë identitetin e saj në rrjet dhe bënte në Internet ato njoftime. Jo vetëm kaq, por mashtruesi i panjohur jepte adresën e saj, tregonte si mund të shkohej deri në banesën e saj dhe, madje, këshillonte se si të shmangej sistemi i alarmit i shtëpisë!
Shumica nga ne e marrin identitetin si diçka të zakonshme. Jemi ata që jemi dhe nëse na kërkohen prova për këtë, mund t’i japim. Por dokumentet që përdorim dendur si dëshmi të identitetit—certifikata e lindjes, numri i identifikimit,* patenta e shoferit, pasaporta, karta e identitetit dhe gjëra të ngjashme—po bëhet kaq e lehtë të falsifikohen a të vidhen, sa ka dalë një term i ri i kriminalistikës: «vjedhje e identitetit».
Një epidemi mashtrimi
Ky lloj krimi është kompleks, tinëzar dhe mund të jetë shkatërrimtar. Viktimat befas zbulojnë se dikush po i fut në borxhe të mëdha, po mashtron kreditorët dhe po shkakton dëme të tjera në emër të tyre. Në disa vende, ligji i mbron viktimat nga detyrimi për të paguar këto borxhe, por emri i tyre mund të dëmtohet dhe gjendja e tyre financiare mund të rrënohet.
Agjencitë për zbatimin e ligjit, personat që janë të lejuar të dinë informacione të fshehta në lidhje me kartat e kreditit dhe shoqatat e konsumatorëve e pranojnë gjerësisht se vjedhja e identitetit po bën të humbasin me miliarda dollarë çdo vit. Nuk ka asnjë mënyrë për ta ditur me saktësi se sa njerëz janë mashtruar me anë të vjedhjes së identitetit. Një nga problemet më të mëdha është që mund të kalojnë muaj para se një person ta zbulojë se i kanë vjedhur identitetin. Disa autoritete në fushën e zbatimit të ligjit e quajnë vjedhjen e identitetit krimin me përhapje më të shpejtë në Shtetet e Bashkuara. Probleme të ngjashme janë raportuar edhe në vende të tjera.
Gjendjen e përkeqëson fakti që hajdutët e dinë se mashtrimi në lidhje me identitetin është vështirë të hetohet dhe rrallë ndiqet penalisht. «Kriminelët nuk e shohin si një krim që prek individin,—vëren Sheril Smith, hetuese e posaçme.—Viktima është për ta si një bankë a si një supermarket. Nuk mendojnë se po dëmtojnë një individ.»
Bëjnë pre emrin tuaj
Hajdutët e identitetit vjedhin zakonisht një a më shumë elemente kyçe të të dhënave tuaja personale të tilla, si numrin e identifikimit ose patentën. Pastaj i përdorin ato për t’u hequr si ju dhe hapin llogari kreditore në emrin tuaj. Në të njëjtën kohë, ua kthejnë drejtimin të gjitha dokumenteve që vijnë më pas për në kutinë e tyre postare. Shpenzojnë sa më shumë që munden dhe sa më shpejt që munden. Ju nuk do ta merrni vesh ç’po ngjet derisa të fillojnë të telefonojnë agjencitë e vjeljes së parave.
Në ç’mënyrë i vjedhin këto informacione personale individë të tillë të paskrupull? Mjaft kollaj. Shpesh fillojnë duke mbledhur të dhëna personale që shumë njerëz i bëjnë të ditura zakonisht në kërkesat për kredi ose ua tregojnë personave që shesin me anë të telefonit. Disa mashtrues përdorin ‘rrëmimin në hedhurina’, pra, gërmojnë në koshin tuaj të plehrave për të gjetur dokumente bankare, të hipotekës ose të kredive. Të tjerë marrin nga kutitë tuaja postare postën që ka të bëjë me punët financiare. ‘Spiunët pas shpine’ janë vjedhës që përdorin aparate fotografike ose dylbi për t’i vëzhguar viktimat e tyre teksa shtypin numrat në bankat automatike (ATM-të) ose në telefonët publikë. Në disa vende mund të gjenden me lehtësi shumë të dhëna personale nëpër gjykata, në dokumente publike ose në Internet.
Vjedhin emrin tuaj të mirë
Pasi ka në dorë numrin tuaj të identifikimit, mashtruesi mund të ketë nevojë të marrë edhe të dhëna të tjera identifikuese të tilla, si: datën e lindjes, adresën dhe numrin e telefonit. Me këto të dhëna e ndoshta me një patentë të rreme ku ka vënë fotografinë e vet, vjedhësi mund të fillojë krimin. Do të kërkojë kredi të menjëhershme personalisht ose me anë të postës, duke u hequr si ju. Shpesh ai jep adresën e vet, duke thënë se është transferuar. Në nxitim e sipër për të dhënë kredinë, punonjësit e kredive nuk i kontrollojnë gjithmonë të dhënat ose adresat.
Kështu, pasi hap llogarinë e parë bankare, mashtruesi mund ta përdorë këtë llogari të re së bashku me të dhënat e tjera identifikuese për të rritur besueshmërinë e vet. Kjo e lehtëson edhe më tej mashtrimin. Tani vjedhësi ka mundësi të mira për t’u pasuruar dhe, në të njëjtën kohë, për të rrënuar besueshmërinë dhe emrin tuaj të mirë.
Ndreqja e këtij dëmi mund të jetë e vështirë, mund të hajë kohë dhe mund të jetë acaruese. Marí Frank, prokurore nga Kalifornia, e provoi sa e vështirë mund të jetë kjo, kur një mashtrues mblodhi në emrin e saj borxhe me vlerë rreth 100.000 dollarë. «M’u desh të shkruaja 90 letra dhe të harxhoja 500 orë duke punuar për të shfajësuar emrin tim,—thotë ajo.—Është një luftë për emrin e mirë dhe për qetësinë tënde mendore. . . . Pjesën dërrmuese të kohës ti nuk e di se kush po e bën këtë gjë dhe autorët e krimit nuk kapen kurrë.»
Çfarë të bëni?
Nëse jeni viktimë e një vjedhjeje identiteti, mund të ndërmerrni një sërë hapash. Para së gjithash, këshillohet t’u telefononi dhe të njoftoni sektorët kundër mashtrimit të agjencive të kredive që ndodhen në zonën tuaj. Pas kësaj bëni një deklaratë me shkrim dhe kërkoni që për të verifikuar kërkesat e ardhshme për kredi të vihen në lidhje me ju.
Më tej, bëni një denoncim në polici. Sigurohuni të merrni një kopje të padisë që ka policia, sepse mund t’ju duhet për të njoftuar kreditorët.
Duhet të njoftoni, gjithashtu, bankat dhe kompanitë e kartave të kreditit me të cilat keni lidhje. Edhe nëse hajduti përdor të dhëna të vjedhura për të bërë karta krediti të tjera, do të jeni më i sigurt nëse i nxirrni të reja të gjitha kartat e kreditit. Po ashtu, nëse janë sulmuar llogaria juaj rrjedhëse dhe kursimet, mund t’ju duhet të hapni llogari të reja. Veç kësaj, mund t’ju duhet të siguroni karta të reja ATM-je dhe numra të rinj personalë identifikimi.
A duket ndonjë zgjidhje në horizont?
Qeveritë, agjencitë për zbatimin e ligjit dhe institucionet kreditore po luftojnë me forcë për të gjetur mënyra që të pengojnë vjedhjen e identitetit. Në disa zona, janë miratuar projektligje që e shpallin këtë një krim të rëndë dhe që mbrojnë më mirë informacionet personale. Janë propozuar edhe masa të tjera të teknologjisë së lartë. Këtu përfshihen shenjat e gishtave të koduara në karta krediti, karta ATM-je që njohin shenjën e pëllëmbës a një zë të caktuar, karta të kompjuterizuara që mund të mbajnë të dhëna të tilla personale identifikuese, si grupi i gjakut e shenjat e gishtave dhe karta krediti me një shirit që nuk mund të hiqet, në të cilin vihet firma.
Veç këtyre metodave parandaluese të sofistikuara ka edhe gjëra praktike që mund të bëni për të ruajtur veten. (Shih kutinë «Si të mbroni veten nga vjedhja e identitetit?».) Duke i menduar gjërat që më parë dhe duke planifikuar me kujdes, mund të ndihmoni për ta zvogëluar rrezikun e vjedhjes së identitetit.
*****
Në shumë vende, shtetasve dhe banorëve të huaj me qëndrim të përhershëm u jepet një lloj numri identifikimi. Ky mund të përdoret jo vetëm për identifikim personal, por edhe për taksat dhe për kujdesin shëndetësor. Në Shtetet e Bashkuara, shtetasit marrin atë që quhet numër i sigurimit shoqëror. Termat që përdoren për këta numra identifikimi ndryshojnë nga njëri vend në tjetrin.
*****
Çfarë duhet bëjmë që të mos bien në kurthet e vjedhjet e identitetit?
I fundit i njohur raste shqetësim i njohur soubrette, dhe madje edhe Ministri i Zhvillimit Ekonomik Corrado Passera në të cilën, pas nisjes së paketës së buxhetit, dhe 'i është dhënë një cicërimë që ka "provuar të jetë një vepër e falsifikuar. Vjedhja e identitetit thashetheme çmendur 'në Net, por jo rrallë shkaktojnë dëme në imazhin e figurave politike apo artist, shumë prej të cilëve janë të shpejtë për të vënë në dukje se ai nuk është i pranishëm edhe në rrjetet e popullarizuara sociale.
Rastet janë më 'të ndryshme, duke filluar nga mythomaniacs që të pretendojë të jetë një yll i famshëm i cili shkruan mesazhe në emër të fytyrave të njohura. Për të qenë të mashtruar janë 'pasuesit', dmth 'njerëzit të cilët ndoqën dëshirat e veta' të shtëna mitet 'e tweets. Si e shpjegoni ju që të Adnkronos Sabrina Castelluzzo, kreu i krimeve kompjuterike seksion Postal dhe Komunikimi Shërbimi Policor,'' ndër krimet që janë konsumuar në rrjetin e internetit, vjedhja e identitetit 'dhe' sigurisht më 'shpesh,' shkaktojnë shpesh përdoret si një 'vepër do të thotë' të konsumojë shumë më shumë "krime të rënda kundër pronës, të tilla si keqpërdorimit të kartave të kreditit apo llogaritë bankare, nëpërmjet kredencialeve rrëmbeu nga teknikën e phishing ose mashtrimet. Por edhe për të përgojojë të tjerët ose të kryejë veprimtari 'e drerësh.'' Në raste të tjera, megjithatë, 'pirate' zevendesohet per nje'' person të veçantë për të marrë shans 'dhe lëshime. Sa për rrjetet sociale, vjedhjet e identitetit "është praktikuar kryesisht për të bërë drerësh dhe shpifje.'' Numrat e fenomenit, për më tepër, flasin për veten e tyre:'' Në dixhital vjedhjet e identitetit "vetëm këtë vit ne kemi marrë 2.900 ankesa gjithë Italinë Castelluzzo-shpjegon-dhe 1.400 kanë qenë të grumbulluara nga agjencitë e tjera të policisë. Hetimet e kryera kanë lejuar të padisë për njerëzit edhe 198 vjedhjes vë gjysma identitetit ', ndërsa të paktën 2.600 Kontrollet u kryen në Net.''
Nëse ju keni vuajtur tashmë një vjedhjen e identitetit, ka disa hapa ju mund të merrni. Pasi ajo raportoi incidentin në polici, duke e bërë ju lirimin e një kopje të raportit të dobishme për të paralajmëruar kreditorëve, në qoftë se në zonën tuaj ka agjenci të informatave financiare me një zyrë që mashtrimi është i mirë telefoniate ti shpjeguar se çfarë ka ndodhur, dhe më pas edhe duke dërguar një komunikim të shkrim me faks ose me postë të regjistruar. Japin deklaratë me shkrim dhe pastaj të kërkoni të të kontaktohet në të ardhmen për të verifikuar çdo kërkesë për financimin e bërë në emër tuaj, ose të mbrojnë veten nga shërbimet specifike të ofruara nga kompani të specializuara që ju tregojnë në kohë reale në telefon sa herë që ju të ngritur një praktikë për dhënien e një kredi ose një kartë krediti. Të njoftohet menjëherë në qoftë se dikush që nuk është ju të tregojë deri në një bankë në emër tuaj, mund të jetë vendimtare për të shmangur probleme të ardhmen.
Ju duhet gjithashtu të informojë bankën tuaj dhe të kompanisë që ka lëshuar kartën tuaj të kreditit. Edhe në qoftë se hajdut do të përdorë informacionin e vjedhur për të nxjerrë kartat e reja të kreditit, të tilla si kur ju dyshoni se dikush ka një kopje të çelësave të shtëpive tona, mos hezitoni të ndryshim lock, kështu që do të ishte mirë për sigurinë që ju ka dhënë, gjithë të rinj që ju keni. Përveç kësaj, në qoftë se penale ka shërbyer edhe në llogarinë tuaj bankare, është mirë që ju të hapur një tjetër. Ju gjithashtu mund të duhet për të marrë kartat e reja të ATM dhe kodet e reja të identifikimit.
Ka zgjidhje në sytë?
Progresi teknologjik mund të jetë ndihmë e madhe për t'iu kundërvënë këtij fenomeni në rritje. Ne ofrojnë karta me shenjat e gishtave të koduara kartat ATM mund të njohin gjurmë e pëllëmbë të dorës apo tingullin e zërit, karta me një mikroçip në të cilën ju mund të regjistrojnë të dhënat personale të tilla si tipi i gjakut dhe shenjat e gishtave kartat në të cilën nënshkrimi mbetet i pashlyeshëm, dhe zgjidhje të tjera të avancuar teknologjikisht, por ka nevojë për shumë kujdes para miratimit të sistemeve që do, nga ana tjetër, përdorimi i të dhënave personale edhe më delikate për të trajtuar.
Përveç sistemeve të sofistikuara dhe zhvillimet teknologjike, ka disa hapa praktike ju mund të merrni për të mbrojtur veten në ndërkohë:
Si të mbroni veten nga vjedhja e identitetit?
● Jepeni numrin e identifikimit vetëm kur është krejt e nevojshme.
● Mos mbani me vete në çantë ose në kuletë më shumë karta krediti se ç’ju duhen dhe as kartën e identifikimit, certifikatën e lindjes ose pasaportën, përveçse kur është e nevojshme.
● Para se t’i hidhni në plehra kërkesat për karta krediti të miratuara kohë më parë, grisini. Bëni të njëjtën gjë me dokumentet e gjendjes bankare, faturat telefonike, vërtetimet e pagesës së kartave të kreditit e kështu me radhë.
● Mbajeni dorën si strehë kur përdorni një bankë automatike ose kur bëni telefonata të largëta me kartën tuaj telefonike. Diku afër mund të ketë ‘spiunë pas shpine’ me dylbi ose me një aparat fotografik.
● Siguroni një kuti postare me kyç për të zvogëluar rrezikun e vjedhjes së postës.
● Merrini vetë çeqet e reja në bankë, në vend që të pritni t’jua dërgojnë me postë.
● Mbani një listë a një fotokopje të të gjithë numrave të llogarive bankare të kartave të kreditit dhe ruajeni në një vend të sigurt.
● Mos jepni kurrë në telefon numrin e kartës së kreditit ose të dhëna të tjera personale, përveçse nëse keni një marrëdhënie të besuar tregtare me kompaninë dhe nëse e keni bërë ju telefonatën.
● Mësojeni përmendësh fjalëkalimin tuaj. Mos i mbani të shkruara fjalëkalimet në çantë ose në kuletë.
● Nëse është e mundur, merrni rregullisht një kopje të dokumentit të regjistrimit të kartave të kreditit.
● Siguroni që të hiqet emri juaj nga listat për reklama që përdorin agjencitë e regjistrimit të kartave të kreditit dhe ato që japin karta krediti.
‘Spiunët pas shpine’ vëzhgojnë viktimat e tyre teksa shtypin numrat në telefonët publikë ose në bankat automatike
*******
● Sigurimi numrin tuaj të sigurimit shoqëror ose informatat tjera personale vetëm kur është absolutisht e nevojshme.
● Mos e mbani në portofolin tuaj apo çantë kartat shtesë të kreditit, kartë identiteti, certifikata e lindjes ose pasaportë në qoftë se ju nuk e përdorni ato kur keni nevojë.
● Para se të hedh larg oferta precompiled financimi, llogari bankare, faturat e telefonit, faturat për shpenzime të bëra me kartë krediti dhe si, stracciatele dhe i bëjnë ato në copa të vogla.
● mbrojë veten me duart tuaja, kur ju bëni një tërheqje në ATM ose kur telefonata duke përdorur kartën tuaj të kreditit. Disa mund të spiunuar mbi ju me një palë dylbi ose një aparat fotografik.
● Përdorni një kuti postare me çelës për të reduktuar vjedhjen e postës.
● Shkoni në bankë personalisht për të marr blloqe çeqesh të reja në vend se atë e kanë dorëzuar me postë.
● Mbani në një vend të sigurt në një listë ose fotokopje të të gjitha të dhënave dhe kodet e hyrjes në lidhje me llogaritë bankare, kartat e kreditit, etj.
● Asnjëherë mos jepni numrin tuaj të telefonit kartën tuaj të kreditit ose informatat tjera personale nëse nuk e di të drejtë kompanisë me të cilën ju jeni duke folur për dhe ju nuk keni qenë ju që të bëni thirrje.
● Shitore fjalëkalimet tuaja dhe kodet sekrete që keni përdorur. A nuk e mbani listat e fjalëkalimet dhe kodet në çantë ose portofolin.
● Nëse është e mundur, të merrni një kopje të rregullt të situatës tuaj të kreditit.
● Ju lutem hiqni emrin nga lista administrohen nga agjencitë e informacionit financiar dhe kompanitë financiare për qëllime promovuese.
Me një vëmendje pak 'dhe maturi, dhe ndoshta me mbështetjen e shërbimeve të caktuara të ofruara nga bankat dhe kompanitë e specializuara, mund të zvogëlojë rrezikun që ruby identiteti!
‘Rrëmuesit e hedhurinave’ gërmojnë mes mbeturinave që të vjedhin informacione personale
Si të mbroni fëmijët nga vjedhja e identitetit
Kohët e fundit, po vihet re se viktima e zakonshme e vjedhjes së identitetit nuk është një person me shumë karta krediti apo me fjalëkalime të dobëta: Është në fakt një fëmijë. Sipas një studimi të fundit, vjedhja e identitetit që u bëhet fëmijëve nën moshën 5 vjeçare është dyfishuar nga 2011 në 2012-n.
Po ashtu, sipas studimit, 10% e fëmijëve të kësaj grupmoshe, kishin qenë viktima të vjedhjes së identitetit. Më e keqja është se fëmijët nuk kanë nga se ta kuptojnë se u është vjedhur identiteti derisa të kalojnë shumë vite.
Kjo është arsyeja kryesore pse ata janë shënjestra e parë. Por, çfarë mund të bëjë prindi për të mbrojtur identitetin e fëmijës?
Vihuni në dijeni mbi shenjat
Prindërit duhet të jenë në gjendje ta kuptojnë kur është rrezikuar identiteti i fëmijës. Nëse fëmijës i vijnë fatura, njoftime, apo letra të ndryshme mbi taksat (para se ata të kenë filluar punë), ka shumë mundësi që të jenë viktimë e vjedhjes së identitetit.
Merrni raporte mbi huatë dhe fitimet
Ashtu siç kontrolloni raportet mbi huatë tuaja disa herë në vit, duhet të bëni të njëjtën gjë edhe me atë të fëmijës. Normalisht, nuk duhet të ketë asnjë hua në emrin e fëmijës suaj. Po ashtu, duhet të kontrolloni edhe nëse dikush po përdor ilegalisht numrin e sigurimeve shoqërore të fëmijës suaj.
Bëni pyetje
Nëse dikush ju kërkon numrin e sigurimeve shoqërore të fëmijës suaj, pyesni se përse. A jeni ligjërisht të detyruar ta jepni dhe çfarë mund të ndodhë nëse nuk e jepni?
Mbajini dokumentet e kyçura
Të gjitha dokumentet e rëndësishme, duke filluar nga certifikatat e lindjes deri tek pasaportat, duhet të mbahen me çelës. Në ndryshim nga të rriturit, fëmijët nuk kanë pse mbajnë elemente identifikimi me vete.
Kujdes me internetin
Sigurohuni që nëse fëmija përdor internetin dhe rrjetet sociale, të mos shpërndajë asnjëherë të dhëna personale apo sensitive në to. Nuk duhet të pranojnë aplikacione të palëve të treta – vetëm nëse vijnë nga marka të njohura. Nuk duhet të publikojnë kurrë informacione mbi emrin e vajzërisë së nënës, emrin e kafshës së parë shtëpiake apo informacione të tjera që përdoren nga kompanitë dhe institucionet financiare për të verifikuar identitetin.
Çfarë të bëni nëse ndodh?
Nëse keni zbuluar se fëmija juaj ka rënë pre e vjedhjes së identitetit, duhet të veproni.
1. Mbyllni llogaritë që janë hapur në emër të tij.
2. Bëni një ankesë ligjore.
3. Dërgoni një kopje edhe në drejtorinë më të afërt të policë.
4. Dërgoni një raport në rast se bëhet fjalë për hua.
Jo gjithmonë është e thjeshtë të rregullosh rrëmujën që ka sjellë vjedhja e identitetit, por është e mundur
Si të dalloni një e-mail të rrezikshëm
Email-et mund të jenë të rrezikshme. Leximi i përmbajtjes të një e-mail-i duhet të jetë i sigurtë nëse keni të gjitha arnimet e sigurisë, por të dhënat e dërguara bashke me e-mail mund të jenë të dëmshme. Në këtë rast përfshihen çdo lloj të dhënash që mund të dërgohen përmes e-mail-it, përfshi edhe ato me shtojcën .exe. Shumica e e-mail-eve skanohen dhe hiqen pjesët e dëmshme të tij, por ju nuk mund të keni besim të plotë në këtë rast. Vështroni nëse ka ndonjë paralajmërim para se ta hapni e-mail-in që të shmangni viruset.
Të ashtuquajturat “fushata phishing” kanë patur si gjithmonë për qëllim servera korporatash dhe të qeverive duke përdorur të dhënat e dërguar përmes e-mail-eve për të shfrytëzuar dobësitë e sigurisë dhe kompromentuar të dhënat e tyre. Të dhënat e dërguara me e-mail janë të rrezikshme për çdo njeri.
Formatet e rrezikshme të të dhënave
Mënyra më e lehtë për të identifikuar nëse një e dhënë është e rrezikshme është duke parë formatin që ju tregon se çfarë përfaqëson. Për shembull, një e dhënë me formatin .exe bëhet fjalë për një program në Windows dhe nuk duhet të hap në asnjë mënyrë. Shumica e provajderave të e-mail-it i bllokojnë këto.
Gjithsesi, .exe nuk është i vetmi format i rrezikshëm. Ka të tjera që mund të jenë potencialisht të dëmshme si: .msi, .bat, .com, .cmd, .hta, .scr, .pif, .reg, .js, .vbs, .wsf, .cpl, .jar etj. Kjo nuk është një listë përfundimtare pasi ka mënyra të tjera që një program të dëmtojë kompjuterin tuaj.
Po ashtu dokumentet në Office mund të jenë të dëmshme. Formatet .docx, .pprx, .xlsx janë të sigurta, ndërsa .docsm, .pptm, .xlsm janë të rrezikshme dhe të dëmshme. Për ta përmbledhur ju duhet të hapni ato të dhëna formatet e të cilave janë të sigurta dhe që ju i njihni. Për shembull .png, .jpg janë formate imazhesh dhe duhet të jenë të sigurta. Formatet .pdf, .xlsx, .docx, .pptx janë formate dokumentesh dhe janë të sigurta po ashtu.
Arkivat, veçanërisht të enkriptuarat
Për të shmangur filtrat të serverave të e-mail-eve dikush mund t'ju dërgojë të dhënat të arkivuara dhe të enkriptuara. Për shembull ju mund të merrni një e-mail me këto formate .zip, .rar, .7z dhe të enkriptuara. Ju duhet ti shkarkoni dhe ti bëni ekstrak arkivës që ti akesoni.
Arkivat e mbrojtura me kode, pra të enkriptuara pengojnë mundësinë e programeve antivirus për ti skanuar kështu që me shumë mundësi këto arkiva mund të përmbajnë programe të dëmshme ose viruse. Por arkivat e enkriptura janë edhe shumë të mira kur bëhet fjalë për informacion sensitive përmes e-mail-it. Do t'ju duhet të gjykoni vetë se çfarë do bëni.
Dërguesi
Nëse shikoni se kush e ka dërguar e-mail-in mund t'ju ndihmojë të kuptoni nëse keni të bëni me të dhëna të rrezikshme dhe të dëmshme. Por kini kujdes sepse mund të jenë të dëmshme edhe nëse është dërguar nga një person i besuar. Nëse ata infektohen me një virus ka shumë gjasa që ky e-mail është si rezultat i kompjuterit të tyre të infektuar dhe nuk është përdoruesi ai që dërgon këtë e-mail. Nëse merrni një e-mail nga dikush të bashkangjitur edhe një pyetje, ka shumë mundësi të jetë virus. Nëse nuk jeni të sigurtë nëse dikush që ju njihni ju ka dërguar këtë e-mail me të dhënat dhe keni frike mos është i dëmshëm do ishte mirë të bënit një telefonatë ose mesazh sms për tu informuar.
Vetë e-maili
Përmbajtja e e-mail-eve po ashtu mund t'ju ofrojë detaje. Nëse merrni një e-mail nga dikush që ju njihni, diçka mund të ju duket mosbesuese, ajo duhet të jetë e shkruar nga një virus. Të tilla e-maile mund të përmbajnë phishing me të dhëna të rrezikshme, p.sh nëse merrni një e-mail me përmbajtje të tilla si kemi nevojë për ju dhe duhet t'ju marrim disa para borxh përmes Western Union, kjo thjesht mund të identifikohet me një virus. Në qoftë se merrni një e-mail nga FedEx ose UPS dhe ju kërkon të shkarkoni të dhëna dhe ti hapni ato kjo është po ashtu një virus.
Alarmet nga antivirusi
Nëse po përdorni shërbimet e Gmail, Outlook.com ose Yahoo! Mail ata me patjetër do t'iu njoftojnë juve pasi të kenë skanuar e-mail-et nëse është i dëmshëm. Do vëreni një paralajmërim afër e-mail-it që u thotë të mos shkarkoni gjë. Dhe nëse shkarkoni diçka nga e-maili dhe antivirusi në desktop jep alarm atëherë duhet të ndaloni. Mos bëni asgjë dhe besojini antivirusit tuaj më shumë sesa e-mail-it. Por edhe antiviruset nuk janë perfektë, kështu që nuk mund ti besoni gjithçka atij. Një e-mail i rrezikshëm mund edhe të mos kapet nga antivirusi.
Duhet të jeni dyshues
Kur vjen puna për të dhëna të dërguara përmes e-mail-it duhet të ushtroheni për më të keqen. Asnjëherë mos shkarkoni gjë nga e-maili direkt ose ta hapni atë vetëm nëse keni një arsye të fortë. Nëse nuk keni qenë duke pritur një e-mail të tillë, atëherë bëhuni dyshues. Nëse është një imazh atëherë do të jetë në rregull. Edhe formatet .PDF duhet të jeni në rregull nëse keni arnimet e sigurisë më të fundit. Por nëse nuk jeni të sigurtë se çfarë është ajo gjë atëherë mos shkarkoni apo hapni asgjë në kompjuterin tuaj. Disa ofrues të shërbimeve e-mail ju japin mundësi ti shikoni këto e-maile pa patur nevojë ti shkarkoni si imazhet apo dhe dokumentet, prandaj shfrytëzojeni këtë mundësi.
Rritet numri i vjedhjeve të identitetit në internet
Zyrtarët federalë amerikanë pohojnë se vjedhja e identitetit është një prej llojeve të krimeve që rritet më së shpejti në këtë vend, dhe se kjo gjë mund t’i ndodhë cdokujt që nuk është mbrojtur mirë dhe nuk është i vetëdijshëm për këtë rrezik.
Sipas prognozave statistikore, vjedhja e identitetit do t’i ndodhë çdo të dhjetit amerikan gjatë këtij viti.
Sipas agjencisë së hulumtimeve Javelin Strategy & Research, 39 për qind e të gjitha mashtrimeve të vitit të kaluar janë realizuar falë llogarive të vjedhura në shërbime të ndryshme të internetit, (këto vjedhje identiteti kanë të bëjnë edhe me ato offline). Vetëm para një viti kjo përqindja ka qenë 33 për qind.
Janë të shpeshta rastet kur viktima jeton në një shtet, e krimineli, i cili blen (vjedh) me anë të internetit, në një vend tjetër. Për t’u mbrojtur, rekomandohet mbikëqyrja e transaksioneve bankare, veçanërisht kartelave të kreditit dhe internetit, por edhe atyre llogarive të hapura në emrin tuaj në shërbime të ndryshme. E për t’u bërë viktimë e këtij lloji të krimi, nuk duhet shumë, vetëm t’i lini të dhënat mbi kartelën tuaj bankare në internet.
Vjedhja e identitetit në internet është problem i ndërlikuar dhe i përhapur në të gjithë botën. Ky fenomen përkufizohet në mënyra të ndryshme, por në thelb ka të bëjë me keqpërdorimin e të dhënave personale të një personi tjetër për të mashtruar dikë tjetër. Vjedhësit e identitetit mund të veprojnë të vetëm; megjithatë, agjencitë e rendit njoftojnë se ata po krijojnë gjithnjë e më shumë rrjete për të vepruar në të gjithë vendin, e madje edhe në kontinente të tjera. Vetëm në Shtetet e Bashkuara, Komisioni Federal i Tregtisë kontaktohet nga mbi 20 mijë konsumatorë në javë të cilëve u është vjedhur identiteti ose që besojnë se mund të bien viktimë e tij.
Punonjësi i zjarrfikëseve Tod Çisom u arrestua për shkarkimin e faqeve që përmbanin pornografi fëmijësh në internet. Por ai ishte i pafajshëm, dhe kishte rënë viktimë e vjedhjes së identitetit. Po kështu ndodhi me Geri Bërkin. Karta e tij bankare ishte kopjuar.
Miliona njerëz në të gjithë botën bien viktimë çdo vit dhe humbjet vjetore në para vlerësohen të arrijnë në miliarda dollarë. Komisioni Federal i Tregtisë thotë se rreth nëntë milionë amerikanë bien viktimë e vjedhjes së identitetit çdo vit.
Kushdo që përdor kartë krediti apo kartë bankare mund të bjerë viktimë. Numri i kartës mund të kopjohet, të ruhet apo të shitet.
Ky kriminel shqipëfolës në foto që paraqitet më nofka të nduarduarta (Idrizi Myrvete etj)vjedhë identitetet në www.facebook .com ,të cilat i shpërndan në rrjetet sociale.
Idrizi Myrvete gjëja nga Shkodra me fotografi femre është manjaku qe ka vjedhë fotografi nga faqja e ime në facebook .com duke falsifikuar kinse biseda në mes meje dhe tij (lexo biseda falso dhe fotografi se kinse kam zhvilluar bisedë intime gjëja me te,gjegjësisht me Idrizi Myrvete, është e pavertetë )ngase telefoni im(iphone ) është vjedhur nëse eventualisht është zhviluar ajo bisedë me grekun në fjalë(tabulatet janë të falsifikuara nga transvesisti në foto i cili ka vjedhë fotografitë e mija në FB,si dhe ka hapur profil të publicistit të mirënjohur Partizan Cene..K
Këto vjedhje pastaj i plasojnë në rrjet ekipi i specializuar i Idrizi Myrvet-es si fjala vjen edhe për publicistin e
mirënjohur Partizan Cene(në foto).
Në foto:Partizan Cene-Profili i është vjedhur edhe mikut tim gazetarit të mirënjohur Partizan Cene.
Në murin e tij publicisti i mirënjohur shqiptar z.Partizan Cene,shkruan:
E falnderoj , mikun tim dhe publicistn Flori Bruqi për këtë shkrim .. Por dua të saktësoj se mua nuk ma ka vjedhë profilin në Fb , se ajo është e pa mundur për profilet e mia , por ky mostra i quajtur Emiljan Pjetri , ka përdorur fotografinë time në një profil fallco të emëruar prej tij , Ndoc Camarroku .. !! Po përpiqemi që ta bllokojmë dhe ta izolojmë këtë fenomen , dhe personi të pëgjigjet para ligjit !
Identitetet i janë vjedhur edhe gazetarit të mirënjohur Albert Zholi nga greku me nofkën :
Ndërsa në ndihmë vjedhësve të sipëshënuar ju vije njëfarë Ndoc Carramoku,që falsifikimet e Idrizi Myrvete-së ,i shpërndanë në rrjetet sociale(facebook.com).
Në foto të profilit në facebook.com:Ndoc Carramoku,i cili ka gjithsejtë 15 shok,shkruan:
Pershendetje. Myrvete idrizi eshte mashkull,dhe quhet emilian pjetri nga dukagjini i i shkodres.eshte i semure mendor dhe ka hapur shume adresa fallco duke keqperdorur emrat dhe fotot e te tjereve.Nje nder viktimat e abuzimit te tij ,jam dhe une ku ka hapur adrese me emrin tim,dhe me foto profili,fotografine e nje personi qe nuk e njoh fare(https://www.facebook.com/rrokundoc)
Sipas të gjitha gjasave më këto pislleqe merren edhe këta të dytë më poshtë:Në murin e tij publicisti i mirënjohur shqiptar z.Partizan Cene,shkruan:
E falnderoj , mikun tim dhe publicistn Flori Bruqi për këtë shkrim .. Por dua të saktësoj se mua nuk ma ka vjedhë profilin në Fb , se ajo është e pa mundur për profilet e mia , por ky mostra i quajtur Emiljan Pjetri , ka përdorur fotografinë time në një profil fallco të emëruar prej tij , Ndoc Camarroku .. !! Po përpiqemi që ta bllokojmë dhe ta izolojmë këtë fenomen , dhe personi të pëgjigjet para ligjit !
Identitetet i janë vjedhur edhe gazetarit të mirënjohur Albert Zholi nga greku me nofkën :
Emiljan Pjetri, i cili vazhdimisht fyen Partinë Demokretike të Shqipërisë në rrjetin social Facebook.com.
Sipas kodeve të IP-ve është i njajti person që ka
hapur emajlin e rremë Idrizi Myrvete Myrvete Idrizi I cili tash është
Emiljan
Pjetri.gjëja nga Shkodra .Në FCB e tij I njajti ka 4 shokë: Mustafë
Shabani-n me 3.972 shokë, Beli Hoti-n
me 3.962 shokë; Man Shuti-n me 4.463 shokë
dhe Zeri Kosoves me 5.000
shokë.Në sfondin e murit
kryesor të emilianit është
presidenti rus Vlladimir Putin-in.
Idrizi Myrvete(Muharrem) gjeja femer eshte i lindur me 10.1.1976. Është
mashkull që jeton ne Greqi,ku vazhdimish shane shqiptarët ne internet.Është
i paguar per sharje nga sigurimi grek!
Ndërsa në ndihmë vjedhësve të sipëshënuar ju vije njëfarë Ndoc Carramoku,që falsifikimet e Idrizi Myrvete-së ,i shpërndanë në rrjetet sociale(facebook.com).
Në foto të profilit në facebook.com:Ndoc Carramoku,i cili ka gjithsejtë 15 shok,shkruan:
Pershendetje. Myrvete idrizi eshte mashkull,dhe quhet emilian pjetri nga dukagjini i i shkodres.eshte i semure mendor dhe ka hapur shume adresa fallco duke keqperdorur emrat dhe fotot e te tjereve.Nje nder viktimat e abuzimit te tij ,jam dhe une ku ka hapur adrese me emrin tim,dhe me foto profili,fotografine e nje personi qe nuk e njoh fare(https://www.facebook.com/rrokundoc)
Ndoc Camarroku ka shpërndarë një kohështrirje.
LEXONE MOTERSHKERDHYMIN ,KOMUNISTIN ,SPIJUNIN PARTIZAN CENE CA THOTE:EMILJAN PJETRI THOT KA 23 PROFILE ,JANE EMILJANI ,MYRVETI,ARSENI ,NDOCI ,DMTH KETA 4 PER PARTIZANIN JAN 23.
ARSENI ASHT DJALI JEM ,DHE I KAM SHKRU METE NGAQE MU EMILJANIN MBLLOKONTE.NDOCIN EKAM UNE ,MYRVETI KOMANDOHET NGA SHUME TE TJERE.
ARSENI ASHT DJALI JEM ,DHE I KAM SHKRU METE NGAQE MU EMILJANIN MBLLOKONTE.NDOCIN EKAM UNE ,MYRVETI KOMANDOHET NGA SHUME TE TJERE.
(Marrë nga faqja virtuale në facebook.com:Emiljan Pjetri-t).
Ndoc Carramoku shkruan:
Pra sipas të gjitha gjasave të gjithë këta maskarenjë interneti(nofka)janë grekë qe shpifin çdo gjë për shqiptar.Të njajtit montojnë biseda(siç i ndodhi edhe autorit të këtyre rreshtave:Flori Bruqit,vjedhja e fotografive,identitetit,si dhe kinse bisedat seksi të tij më Iliri Myrvete,pa i bërë fare!).
Në foto:Albert Zholi
Vjedhja e identitetit i është bërë edhe publicistit dhe shkrimtarit të mirënjohur shqiptar Z.Albert Zholi,nga të sipërshenuarit.
Ja se çfarë thotë miku im i mirë z.Albert Zholi në profilin e tij në faceboo.com
Miqte e mi. Serish dikush ka hap faqen qe ma kane vjedhur para disa muajsh. Ju lutem cdo lidhje pervec kesaj faqeje qe une zoteroj te mos e mirni te mireqene. Ju lutem, Vetem kjo eshte faqja ime e vertete. Se kuptoj se cpo behet! Ju flm per mirekuptimin!
Prokuria e shtetit shqiptar për perdhosjen e fotografisë se Heroit Kombëtar në Facebook nga njëfarë
Ndoc Camarroku duhet të përgjigjet penalisht:
https://www.facebook.com/rrokundoc
Mos vallë Ndoci është ky:
****
Te nderuar miq dhe
mikesha,
Sot para disa minutave mora kete kercnim nga njefare Emiljan Pjetri alias Idrizi Myrvete ,qe nderron identitete dhe vjedh fotografi me te dhena ne facebook.com. Zotriu ne fjale ,pra Greku Emiljan (ka kete numer telefoni +306997928413 ) ,qe vazhdimisht shane shqiptaret ne internet , i cili pak me pare postoje kete sms,te cilin pa ndryshime ,fjale per fjale po e editojme dhe dergoje ne policine gjermane : "...do ti qi tan motrat ,more vesh,motrat ti kam qi nji nga ni .nuk keni shpetim o amorale o te degjenerum shqiptar...jeni fliqesina ,nuk me shpetoni mu jo, o fliqsina ,ngjherne kryt o njerz te degjenerum te shqipnis.UN DO TI TQI TAN MOTRAT...SE TI Qije TAN ROBT...E FISIN...UN DO TI Q MOTRAT...NUK KE CA MEM BA...JENI ARAB JU...une jam GREK i shqipnis...GREQIS I HANGSHI K......PO NUK TREMEM UN".. me shkruan sms,z. Emiljan Pjetri,sipas te gjitha gjasave nje i semure psikik ,qe falsifikon emajla,vjedhe fotografi,identitete(te Sali Berishes,Flori Bruqit,Partizan Cenes etj.) Kohe me pare ia vodhi te dhenat,identitetin se bashku me fotografi ,publicistit te mirenjohur z.Flori Bruqi,gjeja ky i fundit ka bere komunikime(te pa bera fare) me njefare Idrizi Myrvete ,qe eshte vete Emiljan Pjetri .Pra ,Emiljani, vodhi te dhenat e publicistit bashke me fotografi ,kompiloi tekste sexi dhe i plasoje ne rrjetin social Facebook.com . Ndersa njefare Ndoc Camarroku ,nje tjeter nofke(shok i Emilian Pjetrit)me kercnon dhe dergon sms kercnues: "Pershendetje. Myrvete idrizi eshte mashkull,dhe quhet emilian pjetri nga dukagjini i i shkodres.eshte i semure mendor dhe ka hapur shume adresa fallco duke keqperdorur emrat dhe fotot e te tjereve.Nje nder viktimat e abuzimit te tij ,jam dhe une ku ka hapur adrese me emrin tim,dhe me foto profili,fotografine e nje personi qe nuk e njoh fare(e merkure, ora:7,45),ndersa sot para 17 minutave Ndoc Camarroku me shkruan sms:ndoc camarroku i vertete jam une qe po td shkruaj nga kjo adrese.ndoc camarroku tjeter eshte profil fallco i hapur nga emilian pjetri duke keqperdorur fotot e tjeterkujt. (https://www.facebook.com/rrokundoc) Ndoc Camarroku ka shpërndarë një kohështrirje. LEXONE MOTERSHKERDHYMIN ,KOMUNISTIN ,SPIJUNIN PARTIZAN CENE CA THOTE:EMILJAN PJETRI THOT KA 23 PROFILE ,JANE EMILJANI ,MYRVETI,ARSENI ,NDOCI ,DMTH KETA 4 PER PARTIZANIN JAN 23. ARSENI ASHT DJALI JEM ,DHE I KAM SHKRU METE NGAQE MU EMILJANIN MBLLOKONTE.NDOCIN EKAM UNE ,MYRVETI KOMANDOHET NGA SHUME TE TJERE. https://www.facebook.com/emiljan.pjetri.9/friends Emiljan Pjetri Idrizi Myrvete(Muharrem) eshte Emiljan Pjetri(jeton ne Greqi)paraqitet here si femer e here si mashkull.Profilin e patur si Idrizi Myrvete ( femer).Ne murin e tij te rreme shkruan se eshte i lindur me 10.1.1976. Vazhdimish shane shqiptarët ne internet.Me siguri eshtë i paguar per sharje te shqiptareve nga sigurimi grek! Kurse ne foton e profilit qe shpesh i ndrron në facebook.com,z.Ndoc Carramoku,i ka gjithsejtë 15 shok! Emiljan Pjetri, i cili vazhdimisht fyen Partinë Demokretike të Shqipërisë në rrjetin social Facebook.com. Sipas kodeve të IP-ve është i njajti person që ka hapur emajlin e rremë Idrizi Myrvete Myrvete Idrizi I cili tash është Emiljan Pjetri.gjëja nga Shkodra .Në FCB e tij I njajti ka 4 shokë: Mustafë Shabani-n me 3.972 shokë, Beli Hoti-n me 3.962 shokë; Man Shuti-n me 4.463 shokë dhe Zeri Kosoves me 5.000 shokë.Në sfondin e murit kryesor të emilianit është presidenti rus Vlladimir Putin-in. Pra te dyte keta jane duke bere vepra penale kibernetike te denueshme me ligje nderkombetare dhe kombetare.Lusim moderatoret e Facebookut te hulumtojne me shume per keta dy persona abuziv qe jane edhe pedofil. ËSHTË SUM INTERESANT POSA TE IDENTIFIKOHET EMILJAN PJETRI ,PAS LESHIMEVE TE SMS VULLGARE E MBYL FAQEN DHE TE BLLOKON NE FACEBOOK. Pra te nderuar miq,me njerez te semure mentalisht mos paqim pune. Me respekt, B.Tafaj |
Një shqetësim tjetër është vjedhja e identitetit përmes kompjuterit nga vjedhësit dhe shitja e tij në internet.
Në këtë faqe interneti, vjedhësit e identiteteve mund të blejnë dhe të shesin numra kartash krediti me shumicë. Ata mund të japin edhe mostra për blerësit e interesuar. Ed Lourej punon për Shërbimet Sekrete amerikane.
“Ne nuk ndjekim vjedhësit adoleshentë që punojnë nga bodrumi. Ne ndjekim grupe të organizuara kriminale, të cilat janë zakonisht të vendosura në Evropën Lindore, dhe që përpiqen të vjedhin shuma të mëdha parash.”
Muajin e kaluar u ngritën akuzat kundër disa të dyshuarve nga Shtetet e Bashkuara, Evropa Lindore dhe Kina, në atë që hetuesit federalë amerikanë e quajtën rrjeti më i madh dhe më kompleks i vjedhjes së identiteteve të zbuluara ndonjëherë në vend. Ata kishin hyrë në rrjetet pa lidhje kabllore të disa firmave të mëdha duke komprometuar numrat e mbi 40 milionë kartave të llogarive rrjedhëse dhe të kreditit. Besohet se qindra miliona dollarë janë vjedhur në këtë rast.
Mund t’ju vjedhin identitetin!
VAJZA e re nisi të merrte mesazhe të ndyra në sekretarinë telefonike nga disa burra. Më pas, një burrë i telefonoi dhe i tha se po u përgjigjej ftesave imorale që kishte bërë ajo në Internet. Por vajza as që kishte fare kompjuter. Iu desh njëfarë kohe që të zbulonte se dikush kishte marrë identitetin e saj në rrjet dhe bënte në Internet ato njoftime. Jo vetëm kaq, por mashtruesi i panjohur jepte adresën e saj, tregonte si mund të shkohej deri në banesën e saj dhe, madje, këshillonte se si të shmangej sistemi i alarmit i shtëpisë!
Shumica nga ne e marrin identitetin si diçka të zakonshme. Jemi ata që jemi dhe nëse na kërkohen prova për këtë, mund t’i japim. Por dokumentet që përdorim dendur si dëshmi të identitetit—certifikata e lindjes, numri i identifikimit,* patenta e shoferit, pasaporta, karta e identitetit dhe gjëra të ngjashme—po bëhet kaq e lehtë të falsifikohen a të vidhen, sa ka dalë një term i ri i kriminalistikës: «vjedhje e identitetit».
Një epidemi mashtrimi
Ky lloj krimi është kompleks, tinëzar dhe mund të jetë shkatërrimtar. Viktimat befas zbulojnë se dikush po i fut në borxhe të mëdha, po mashtron kreditorët dhe po shkakton dëme të tjera në emër të tyre. Në disa vende, ligji i mbron viktimat nga detyrimi për të paguar këto borxhe, por emri i tyre mund të dëmtohet dhe gjendja e tyre financiare mund të rrënohet.
Agjencitë për zbatimin e ligjit, personat që janë të lejuar të dinë informacione të fshehta në lidhje me kartat e kreditit dhe shoqatat e konsumatorëve e pranojnë gjerësisht se vjedhja e identitetit po bën të humbasin me miliarda dollarë çdo vit. Nuk ka asnjë mënyrë për ta ditur me saktësi se sa njerëz janë mashtruar me anë të vjedhjes së identitetit. Një nga problemet më të mëdha është që mund të kalojnë muaj para se një person ta zbulojë se i kanë vjedhur identitetin. Disa autoritete në fushën e zbatimit të ligjit e quajnë vjedhjen e identitetit krimin me përhapje më të shpejtë në Shtetet e Bashkuara. Probleme të ngjashme janë raportuar edhe në vende të tjera.
Gjendjen e përkeqëson fakti që hajdutët e dinë se mashtrimi në lidhje me identitetin është vështirë të hetohet dhe rrallë ndiqet penalisht. «Kriminelët nuk e shohin si një krim që prek individin,—vëren Sheril Smith, hetuese e posaçme.—Viktima është për ta si një bankë a si një supermarket. Nuk mendojnë se po dëmtojnë një individ.»
Bëjnë pre emrin tuaj
Hajdutët e identitetit vjedhin zakonisht një a më shumë elemente kyçe të të dhënave tuaja personale të tilla, si numrin e identifikimit ose patentën. Pastaj i përdorin ato për t’u hequr si ju dhe hapin llogari kreditore në emrin tuaj. Në të njëjtën kohë, ua kthejnë drejtimin të gjitha dokumenteve që vijnë më pas për në kutinë e tyre postare. Shpenzojnë sa më shumë që munden dhe sa më shpejt që munden. Ju nuk do ta merrni vesh ç’po ngjet derisa të fillojnë të telefonojnë agjencitë e vjeljes së parave.
Në ç’mënyrë i vjedhin këto informacione personale individë të tillë të paskrupull? Mjaft kollaj. Shpesh fillojnë duke mbledhur të dhëna personale që shumë njerëz i bëjnë të ditura zakonisht në kërkesat për kredi ose ua tregojnë personave që shesin me anë të telefonit. Disa mashtrues përdorin ‘rrëmimin në hedhurina’, pra, gërmojnë në koshin tuaj të plehrave për të gjetur dokumente bankare, të hipotekës ose të kredive. Të tjerë marrin nga kutitë tuaja postare postën që ka të bëjë me punët financiare. ‘Spiunët pas shpine’ janë vjedhës që përdorin aparate fotografike ose dylbi për t’i vëzhguar viktimat e tyre teksa shtypin numrat në bankat automatike (ATM-të) ose në telefonët publikë. Në disa vende mund të gjenden me lehtësi shumë të dhëna personale nëpër gjykata, në dokumente publike ose në Internet.
Vjedhin emrin tuaj të mirë
Pasi ka në dorë numrin tuaj të identifikimit, mashtruesi mund të ketë nevojë të marrë edhe të dhëna të tjera identifikuese të tilla, si: datën e lindjes, adresën dhe numrin e telefonit. Me këto të dhëna e ndoshta me një patentë të rreme ku ka vënë fotografinë e vet, vjedhësi mund të fillojë krimin. Do të kërkojë kredi të menjëhershme personalisht ose me anë të postës, duke u hequr si ju. Shpesh ai jep adresën e vet, duke thënë se është transferuar. Në nxitim e sipër për të dhënë kredinë, punonjësit e kredive nuk i kontrollojnë gjithmonë të dhënat ose adresat.
Kështu, pasi hap llogarinë e parë bankare, mashtruesi mund ta përdorë këtë llogari të re së bashku me të dhënat e tjera identifikuese për të rritur besueshmërinë e vet. Kjo e lehtëson edhe më tej mashtrimin. Tani vjedhësi ka mundësi të mira për t’u pasuruar dhe, në të njëjtën kohë, për të rrënuar besueshmërinë dhe emrin tuaj të mirë.
Ndreqja e këtij dëmi mund të jetë e vështirë, mund të hajë kohë dhe mund të jetë acaruese. Marí Frank, prokurore nga Kalifornia, e provoi sa e vështirë mund të jetë kjo, kur një mashtrues mblodhi në emrin e saj borxhe me vlerë rreth 100.000 dollarë. «M’u desh të shkruaja 90 letra dhe të harxhoja 500 orë duke punuar për të shfajësuar emrin tim,—thotë ajo.—Është një luftë për emrin e mirë dhe për qetësinë tënde mendore. . . . Pjesën dërrmuese të kohës ti nuk e di se kush po e bën këtë gjë dhe autorët e krimit nuk kapen kurrë.»
Çfarë të bëni?
Nëse jeni viktimë e një vjedhjeje identiteti, mund të ndërmerrni një sërë hapash. Para së gjithash, këshillohet t’u telefononi dhe të njoftoni sektorët kundër mashtrimit të agjencive të kredive që ndodhen në zonën tuaj. Pas kësaj bëni një deklaratë me shkrim dhe kërkoni që për të verifikuar kërkesat e ardhshme për kredi të vihen në lidhje me ju.
Më tej, bëni një denoncim në polici. Sigurohuni të merrni një kopje të padisë që ka policia, sepse mund t’ju duhet për të njoftuar kreditorët.
Duhet të njoftoni, gjithashtu, bankat dhe kompanitë e kartave të kreditit me të cilat keni lidhje. Edhe nëse hajduti përdor të dhëna të vjedhura për të bërë karta krediti të tjera, do të jeni më i sigurt nëse i nxirrni të reja të gjitha kartat e kreditit. Po ashtu, nëse janë sulmuar llogaria juaj rrjedhëse dhe kursimet, mund t’ju duhet të hapni llogari të reja. Veç kësaj, mund t’ju duhet të siguroni karta të reja ATM-je dhe numra të rinj personalë identifikimi.
A duket ndonjë zgjidhje në horizont?
Qeveritë, agjencitë për zbatimin e ligjit dhe institucionet kreditore po luftojnë me forcë për të gjetur mënyra që të pengojnë vjedhjen e identitetit. Në disa zona, janë miratuar projektligje që e shpallin këtë një krim të rëndë dhe që mbrojnë më mirë informacionet personale. Janë propozuar edhe masa të tjera të teknologjisë së lartë. Këtu përfshihen shenjat e gishtave të koduara në karta krediti, karta ATM-je që njohin shenjën e pëllëmbës a një zë të caktuar, karta të kompjuterizuara që mund të mbajnë të dhëna të tilla personale identifikuese, si grupi i gjakut e shenjat e gishtave dhe karta krediti me një shirit që nuk mund të hiqet, në të cilin vihet firma.
Veç këtyre metodave parandaluese të sofistikuara ka edhe gjëra praktike që mund të bëni për të ruajtur veten. (Shih kutinë «Si të mbroni veten nga vjedhja e identitetit?».) Duke i menduar gjërat që më parë dhe duke planifikuar me kujdes, mund të ndihmoni për ta zvogëluar rrezikun e vjedhjes së identitetit.
*****
Në shumë vende, shtetasve dhe banorëve të huaj me qëndrim të përhershëm u jepet një lloj numri identifikimi. Ky mund të përdoret jo vetëm për identifikim personal, por edhe për taksat dhe për kujdesin shëndetësor. Në Shtetet e Bashkuara, shtetasit marrin atë që quhet numër i sigurimit shoqëror. Termat që përdoren për këta numra identifikimi ndryshojnë nga njëri vend në tjetrin.
*****
Çfarë duhet bëjmë që të mos bien në kurthet e vjedhjet e identitetit?
I fundit i njohur raste shqetësim i njohur soubrette, dhe madje edhe Ministri i Zhvillimit Ekonomik Corrado Passera në të cilën, pas nisjes së paketës së buxhetit, dhe 'i është dhënë një cicërimë që ka "provuar të jetë një vepër e falsifikuar. Vjedhja e identitetit thashetheme çmendur 'në Net, por jo rrallë shkaktojnë dëme në imazhin e figurave politike apo artist, shumë prej të cilëve janë të shpejtë për të vënë në dukje se ai nuk është i pranishëm edhe në rrjetet e popullarizuara sociale.Nëse ju keni vuajtur tashmë një vjedhjen e identitetit, ka disa hapa ju mund të merrni. Pasi ajo raportoi incidentin në polici, duke e bërë ju lirimin e një kopje të raportit të dobishme për të paralajmëruar kreditorëve, në qoftë se në zonën tuaj ka agjenci të informatave financiare me një zyrë që mashtrimi është i mirë telefoniate ti shpjeguar se çfarë ka ndodhur, dhe më pas edhe duke dërguar një komunikim të shkrim me faks ose me postë të regjistruar. Japin deklaratë me shkrim dhe pastaj të kërkoni të të kontaktohet në të ardhmen për të verifikuar çdo kërkesë për financimin e bërë në emër tuaj, ose të mbrojnë veten nga shërbimet specifike të ofruara nga kompani të specializuara që ju tregojnë në kohë reale në telefon sa herë që ju të ngritur një praktikë për dhënien e një kredi ose një kartë krediti. Të njoftohet menjëherë në qoftë se dikush që nuk është ju të tregojë deri në një bankë në emër tuaj, mund të jetë vendimtare për të shmangur probleme të ardhmen.
Ju duhet gjithashtu të informojë bankën tuaj dhe të kompanisë që ka lëshuar kartën tuaj të kreditit. Edhe në qoftë se hajdut do të përdorë informacionin e vjedhur për të nxjerrë kartat e reja të kreditit, të tilla si kur ju dyshoni se dikush ka një kopje të çelësave të shtëpive tona, mos hezitoni të ndryshim lock, kështu që do të ishte mirë për sigurinë që ju ka dhënë, gjithë të rinj që ju keni. Përveç kësaj, në qoftë se penale ka shërbyer edhe në llogarinë tuaj bankare, është mirë që ju të hapur një tjetër. Ju gjithashtu mund të duhet për të marrë kartat e reja të ATM dhe kodet e reja të identifikimit.
Ka zgjidhje në sytë?
Progresi teknologjik mund të jetë ndihmë e madhe për t'iu kundërvënë këtij fenomeni në rritje. Ne ofrojnë karta me shenjat e gishtave të koduara kartat ATM mund të njohin gjurmë e pëllëmbë të dorës apo tingullin e zërit, karta me një mikroçip në të cilën ju mund të regjistrojnë të dhënat personale të tilla si tipi i gjakut dhe shenjat e gishtave kartat në të cilën nënshkrimi mbetet i pashlyeshëm, dhe zgjidhje të tjera të avancuar teknologjikisht, por ka nevojë për shumë kujdes para miratimit të sistemeve që do, nga ana tjetër, përdorimi i të dhënave personale edhe më delikate për të trajtuar.
Përveç sistemeve të sofistikuara dhe zhvillimet teknologjike, ka disa hapa praktike ju mund të merrni për të mbrojtur veten në ndërkohë:
Si të mbroni veten nga vjedhja e identitetit?
● Jepeni numrin e identifikimit vetëm kur është krejt e nevojshme.
● Mos mbani me vete në çantë ose në kuletë më shumë karta krediti se ç’ju duhen dhe as kartën e identifikimit, certifikatën e lindjes ose pasaportën, përveçse kur është e nevojshme.
● Para se t’i hidhni në plehra kërkesat për karta krediti të miratuara kohë më parë, grisini. Bëni të njëjtën gjë me dokumentet e gjendjes bankare, faturat telefonike, vërtetimet e pagesës së kartave të kreditit e kështu me radhë.
● Mbajeni dorën si strehë kur përdorni një bankë automatike ose kur bëni telefonata të largëta me kartën tuaj telefonike. Diku afër mund të ketë ‘spiunë pas shpine’ me dylbi ose me një aparat fotografik.
● Siguroni një kuti postare me kyç për të zvogëluar rrezikun e vjedhjes së postës.
● Merrini vetë çeqet e reja në bankë, në vend që të pritni t’jua dërgojnë me postë.
● Mbani një listë a një fotokopje të të gjithë numrave të llogarive bankare të kartave të kreditit dhe ruajeni në një vend të sigurt.
● Mos jepni kurrë në telefon numrin e kartës së kreditit ose të dhëna të tjera personale, përveçse nëse keni një marrëdhënie të besuar tregtare me kompaninë dhe nëse e keni bërë ju telefonatën.
● Mësojeni përmendësh fjalëkalimin tuaj. Mos i mbani të shkruara fjalëkalimet në çantë ose në kuletë.
● Nëse është e mundur, merrni rregullisht një kopje të dokumentit të regjistrimit të kartave të kreditit.
● Siguroni që të hiqet emri juaj nga listat për reklama që përdorin agjencitë e regjistrimit të kartave të kreditit dhe ato që japin karta krediti.
‘Spiunët pas shpine’ vëzhgojnë viktimat e tyre teksa shtypin numrat në telefonët publikë ose në bankat automatike
*******
● Sigurimi numrin tuaj të sigurimit shoqëror ose informatat tjera personale vetëm kur është absolutisht e nevojshme.
● Mos e mbani në portofolin tuaj apo çantë kartat shtesë të kreditit, kartë identiteti, certifikata e lindjes ose pasaportë në qoftë se ju nuk e përdorni ato kur keni nevojë.
● Para se të hedh larg oferta precompiled financimi, llogari bankare, faturat e telefonit, faturat për shpenzime të bëra me kartë krediti dhe si, stracciatele dhe i bëjnë ato në copa të vogla.
● mbrojë veten me duart tuaja, kur ju bëni një tërheqje në ATM ose kur telefonata duke përdorur kartën tuaj të kreditit. Disa mund të spiunuar mbi ju me një palë dylbi ose një aparat fotografik.
● Përdorni një kuti postare me çelës për të reduktuar vjedhjen e postës.
● Shkoni në bankë personalisht për të marr blloqe çeqesh të reja në vend se atë e kanë dorëzuar me postë.
● Mbani në një vend të sigurt në një listë ose fotokopje të të gjitha të dhënave dhe kodet e hyrjes në lidhje me llogaritë bankare, kartat e kreditit, etj.
● Asnjëherë mos jepni numrin tuaj të telefonit kartën tuaj të kreditit ose informatat tjera personale nëse nuk e di të drejtë kompanisë me të cilën ju jeni duke folur për dhe ju nuk keni qenë ju që të bëni thirrje.
● Shitore fjalëkalimet tuaja dhe kodet sekrete që keni përdorur. A nuk e mbani listat e fjalëkalimet dhe kodet në çantë ose portofolin.
● Nëse është e mundur, të merrni një kopje të rregullt të situatës tuaj të kreditit.
● Ju lutem hiqni emrin nga lista administrohen nga agjencitë e informacionit financiar dhe kompanitë financiare për qëllime promovuese.
Me një vëmendje pak 'dhe maturi, dhe ndoshta me mbështetjen e shërbimeve të caktuara të ofruara nga bankat dhe kompanitë e specializuara, mund të zvogëlojë rrezikun që ruby identiteti!
‘Rrëmuesit e hedhurinave’ gërmojnë mes mbeturinave që të vjedhin informacione personale
Si të mbroni fëmijët nga vjedhja e identitetit
Kohët e fundit, po vihet re se viktima e zakonshme e vjedhjes së identitetit nuk është një person me shumë karta krediti apo me fjalëkalime të dobëta: Është në fakt një fëmijë. Sipas një studimi të fundit, vjedhja e identitetit që u bëhet fëmijëve nën moshën 5 vjeçare është dyfishuar nga 2011 në 2012-n.
Po ashtu, sipas studimit, 10% e fëmijëve të kësaj grupmoshe, kishin qenë viktima të vjedhjes së identitetit. Më e keqja është se fëmijët nuk kanë nga se ta kuptojnë se u është vjedhur identiteti derisa të kalojnë shumë vite.
Kjo është arsyeja kryesore pse ata janë shënjestra e parë. Por, çfarë mund të bëjë prindi për të mbrojtur identitetin e fëmijës?
Vihuni në dijeni mbi shenjat
Prindërit duhet të jenë në gjendje ta kuptojnë kur është rrezikuar identiteti i fëmijës. Nëse fëmijës i vijnë fatura, njoftime, apo letra të ndryshme mbi taksat (para se ata të kenë filluar punë), ka shumë mundësi që të jenë viktimë e vjedhjes së identitetit.
Merrni raporte mbi huatë dhe fitimet
Ashtu siç kontrolloni raportet mbi huatë tuaja disa herë në vit, duhet të bëni të njëjtën gjë edhe me atë të fëmijës. Normalisht, nuk duhet të ketë asnjë hua në emrin e fëmijës suaj. Po ashtu, duhet të kontrolloni edhe nëse dikush po përdor ilegalisht numrin e sigurimeve shoqërore të fëmijës suaj.
Bëni pyetje
Nëse dikush ju kërkon numrin e sigurimeve shoqërore të fëmijës suaj, pyesni se përse. A jeni ligjërisht të detyruar ta jepni dhe çfarë mund të ndodhë nëse nuk e jepni?
Mbajini dokumentet e kyçura
Të gjitha dokumentet e rëndësishme, duke filluar nga certifikatat e lindjes deri tek pasaportat, duhet të mbahen me çelës. Në ndryshim nga të rriturit, fëmijët nuk kanë pse mbajnë elemente identifikimi me vete.
Kujdes me internetin
Sigurohuni që nëse fëmija përdor internetin dhe rrjetet sociale, të mos shpërndajë asnjëherë të dhëna personale apo sensitive në to. Nuk duhet të pranojnë aplikacione të palëve të treta – vetëm nëse vijnë nga marka të njohura. Nuk duhet të publikojnë kurrë informacione mbi emrin e vajzërisë së nënës, emrin e kafshës së parë shtëpiake apo informacione të tjera që përdoren nga kompanitë dhe institucionet financiare për të verifikuar identitetin.
Çfarë të bëni nëse ndodh?
Nëse keni zbuluar se fëmija juaj ka rënë pre e vjedhjes së identitetit, duhet të veproni.
1. Mbyllni llogaritë që janë hapur në emër të tij.
2. Bëni një ankesë ligjore.
3. Dërgoni një kopje edhe në drejtorinë më të afërt të policë.
4. Dërgoni një raport në rast se bëhet fjalë për hua.
Jo gjithmonë është e thjeshtë të rregullosh rrëmujën që ka sjellë vjedhja e identitetit, por është e mundur
Email-et mund të jenë të rrezikshme. Leximi i përmbajtjes të një e-mail-i duhet të jetë i sigurtë nëse keni të gjitha arnimet e sigurisë, por të dhënat e dërguara bashke me e-mail mund të jenë të dëmshme. Në këtë rast përfshihen çdo lloj të dhënash që mund të dërgohen përmes e-mail-it, përfshi edhe ato me shtojcën .exe. Shumica e e-mail-eve skanohen dhe hiqen pjesët e dëmshme të tij, por ju nuk mund të keni besim të plotë në këtë rast. Vështroni nëse ka ndonjë paralajmërim para se ta hapni e-mail-in që të shmangni viruset.
Të ashtuquajturat “fushata phishing” kanë patur si gjithmonë për qëllim servera korporatash dhe të qeverive duke përdorur të dhënat e dërguar përmes e-mail-eve për të shfrytëzuar dobësitë e sigurisë dhe kompromentuar të dhënat e tyre. Të dhënat e dërguara me e-mail janë të rrezikshme për çdo njeri.
Formatet e rrezikshme të të dhënave
Mënyra më e lehtë për të identifikuar nëse një e dhënë është e rrezikshme është duke parë formatin që ju tregon se çfarë përfaqëson. Për shembull, një e dhënë me formatin .exe bëhet fjalë për një program në Windows dhe nuk duhet të hap në asnjë mënyrë. Shumica e provajderave të e-mail-it i bllokojnë këto.
Gjithsesi, .exe nuk është i vetmi format i rrezikshëm. Ka të tjera që mund të jenë potencialisht të dëmshme si: .msi, .bat, .com, .cmd, .hta, .scr, .pif, .reg, .js, .vbs, .wsf, .cpl, .jar etj. Kjo nuk është një listë përfundimtare pasi ka mënyra të tjera që një program të dëmtojë kompjuterin tuaj.
Po ashtu dokumentet në Office mund të jenë të dëmshme. Formatet .docx, .pprx, .xlsx janë të sigurta, ndërsa .docsm, .pptm, .xlsm janë të rrezikshme dhe të dëmshme. Për ta përmbledhur ju duhet të hapni ato të dhëna formatet e të cilave janë të sigurta dhe që ju i njihni. Për shembull .png, .jpg janë formate imazhesh dhe duhet të jenë të sigurta. Formatet .pdf, .xlsx, .docx, .pptx janë formate dokumentesh dhe janë të sigurta po ashtu.
Arkivat, veçanërisht të enkriptuarat
Për të shmangur filtrat të serverave të e-mail-eve dikush mund t'ju dërgojë të dhënat të arkivuara dhe të enkriptuara. Për shembull ju mund të merrni një e-mail me këto formate .zip, .rar, .7z dhe të enkriptuara. Ju duhet ti shkarkoni dhe ti bëni ekstrak arkivës që ti akesoni.
Arkivat e mbrojtura me kode, pra të enkriptuara pengojnë mundësinë e programeve antivirus për ti skanuar kështu që me shumë mundësi këto arkiva mund të përmbajnë programe të dëmshme ose viruse. Por arkivat e enkriptura janë edhe shumë të mira kur bëhet fjalë për informacion sensitive përmes e-mail-it. Do t'ju duhet të gjykoni vetë se çfarë do bëni.
Dërguesi
Nëse shikoni se kush e ka dërguar e-mail-in mund t'ju ndihmojë të kuptoni nëse keni të bëni me të dhëna të rrezikshme dhe të dëmshme. Por kini kujdes sepse mund të jenë të dëmshme edhe nëse është dërguar nga një person i besuar. Nëse ata infektohen me një virus ka shumë gjasa që ky e-mail është si rezultat i kompjuterit të tyre të infektuar dhe nuk është përdoruesi ai që dërgon këtë e-mail. Nëse merrni një e-mail nga dikush të bashkangjitur edhe një pyetje, ka shumë mundësi të jetë virus. Nëse nuk jeni të sigurtë nëse dikush që ju njihni ju ka dërguar këtë e-mail me të dhënat dhe keni frike mos është i dëmshëm do ishte mirë të bënit një telefonatë ose mesazh sms për tu informuar.
Vetë e-maili
Përmbajtja e e-mail-eve po ashtu mund t'ju ofrojë detaje. Nëse merrni një e-mail nga dikush që ju njihni, diçka mund të ju duket mosbesuese, ajo duhet të jetë e shkruar nga një virus. Të tilla e-maile mund të përmbajnë phishing me të dhëna të rrezikshme, p.sh nëse merrni një e-mail me përmbajtje të tilla si kemi nevojë për ju dhe duhet t'ju marrim disa para borxh përmes Western Union, kjo thjesht mund të identifikohet me një virus. Në qoftë se merrni një e-mail nga FedEx ose UPS dhe ju kërkon të shkarkoni të dhëna dhe ti hapni ato kjo është po ashtu një virus.
Alarmet nga antivirusi
Nëse po përdorni shërbimet e Gmail, Outlook.com ose Yahoo! Mail ata me patjetër do t'iu njoftojnë juve pasi të kenë skanuar e-mail-et nëse është i dëmshëm. Do vëreni një paralajmërim afër e-mail-it që u thotë të mos shkarkoni gjë. Dhe nëse shkarkoni diçka nga e-maili dhe antivirusi në desktop jep alarm atëherë duhet të ndaloni. Mos bëni asgjë dhe besojini antivirusit tuaj më shumë sesa e-mail-it. Por edhe antiviruset nuk janë perfektë, kështu që nuk mund ti besoni gjithçka atij. Një e-mail i rrezikshëm mund edhe të mos kapet nga antivirusi.
Duhet të jeni dyshues
Kur vjen puna për të dhëna të dërguara përmes e-mail-it duhet të ushtroheni për më të keqen. Asnjëherë mos shkarkoni gjë nga e-maili direkt ose ta hapni atë vetëm nëse keni një arsye të fortë. Nëse nuk keni qenë duke pritur një e-mail të tillë, atëherë bëhuni dyshues. Nëse është një imazh atëherë do të jetë në rregull. Edhe formatet .PDF duhet të jeni në rregull nëse keni arnimet e sigurisë më të fundit. Por nëse nuk jeni të sigurtë se çfarë është ajo gjë atëherë mos shkarkoni apo hapni asgjë në kompjuterin tuaj. Disa ofrues të shërbimeve e-mail ju japin mundësi ti shikoni këto e-maile pa patur nevojë ti shkarkoni si imazhet apo dhe dokumentet, prandaj shfrytëzojeni këtë mundësi.
