Recension
Iljaz PROKSHI
DASHURIA DHE MALLI PËR ATDHEUN
Gëzim Ajgeraj: "Ëndrra për parajsë", poezi, Rilindja, Prishtinë, 1997
Është një plejadë poetësh në mërgim që aktin krijues e ndiejnë si vokacion. Veçanarishtë dallohen disa syresh, siç është Gëzim Ajgeraj, i cili pas botimit të librit me poezi "Klithmë malli", mori guxim dhe nxori edhe librin e dytë titulluar "Ëndrra për parajsë", në botim të NB "Rilindja", Prishtinë. Mendoj se ky poet i ri me talent nuk vrapon pas fjalëve të mëdha patetike, por në esencë i rreket fjalës së bukur magjike, asaj që e përjeton me lehtësi shprehësi, subtilitet, që pak krijues e kultivojnë këtu dhe në diasporë. Përndryshe nga disa koleg të tijë, ai temat dhe motivet i gjen kudo, në rrethin ku tani gjendet, shkon larg Zvicrës, ku ka mërguar dhe bie në krahët e atdheut, prej nga m syrin optik prej poeti vështron gjërat, njerëzit, natyrën.
Mërgimi frymëzim i lehtë poetik
Poezia e Ajgerajt është tërheqëse, thjesht një shprehje e frymëzimit të lehtë autentik, pa grimasa, pa kozmetikë të jashtme, por e nxjerrë nga shpirti i përvëluar si për atdheun që e ka lënë, si për njerëzit e tij, si për mërgimtarët. Mjafton të lexohet poezia hyrëse "Vargu im", që të shihet bota e poetit, përceptimi i tij: / Si t'i lidhi vargjet / sikur bashkë kur ishim /, është një zë i çiltër, njerëzor, gati si testament për kohën kur është shkruar, për vetë poezinë apo subjektit që i referohet. Në strukturën e kësaj poezie, por edhe të ciklit të parë "Albumi i vetmisë" gërshetohen në mënyrë të natyrshme aktet e vetmisë, të lidhura me intimitet, kujtimet, zërat e shpërndarë andej-këtej atdheut gjer në perendim. Është një cikël që ngre ërin e dhembjes mbi të bukurën, por edhe një akord spontan, himn për mallin, dashurinë, ëndrrat. / "Dhe një ditë do të ikim / nga këto përralla / kujtimet e shqyera do të lodhen nga pritja /, "Ëndrra për parajsë" fq. 16, që për lexuesin është një reminishencë e rizbuluar, veqanarisht e mërgimtarit që jeton largë atdheut me vite. Një her tjetër, poeti shpreh vetminë pas largimit, pa mohuar dhembjen, as dashurinë intime, por asnjëherë pa e harruar atdheun aq të amshuar, të dashur, të robëruar. Derisa poeti pret si një Godo i vetmuar shpreson se do të vijë ajo që i ka premtuar muza, e kjo s'është tjetërkush veq se poezia mbi dashurinë: / " E urrej pritjen / Në prehrin e vetmisë tënde" /, apo / "Të mos e lë peng dashurinë" / "Ofshamë vetmie", fq. 21, që është pothuajse zëri më i dhemshëm që shfaq një poet ndaj botë së tij intime.
Poezitë e këtij cikli kanë pothuajse një rezonancë: mallkimin e heshtjes, të vetmisë, që në esencë e preokupojnë muzën e poetit dhe ai shprehet lirshëm, pa kursër fjalë as dhuntinë e vet, por permes figurës dhe simboleve bën një akt që shprish ëndrrën ose aktin e mërgimit.
Arketipi i fjalës magjike
Është e pa besueshme, por Gëzim Ajgeraj jo vetëm me librin e parë "Klithmë malli", por edhe me këtë libër ka prekur sekuencat më të ndieshme të poezisë. Ai për më tepër si duket është një poet që frymëzimi i vlon nga brenda, dhe kur e nxjerr zërin i thotë drejtpërdrejt, nje varg pa agresivitet, por figurshëm, i lehtë, i kapshëm dhe mjaft domethënës.
Ciklet "Romancë mërgimi" dhe "Fund vere" shquhen për shprehje metaforike, kapin dimensione më të gjëra në krahasim me ciklin e parë, poezitë janë më stabile në rrafshin estetiko-letrar. /"Bukuria nuk shihet/Bukuria ndihet/, është fjala për poezinë, që poeti e përcepton në harmoni me dridhjet e heshtura të shpirtit, pa krijuar huti e dilema.
Poezitë më me vlerë në këta cikuj janë "Vetëm ti", "Këngët përvëluese", "Engjëlli im", "Oktavë pikëllimi", "Zjarri i dashurisë", "Trëndafil e ëndërr", "Fund vere" etj, të cilat përbëjnë një kurorë poetike të fuqishme, të thëna bukur me lot në vete, por lot që kanë një bukuri magjepse, si vargjet "Nëpër të gjitha këngët e mia/ndiej dhembje përvëlohem", ose "Vera na qenka vetë dashuria". Është kjo ajo rruga që ndjek ky poet, po aq i përvëluar për dashurinë ndaj atdheut, njerëzve të tij, që jetojnë në një kohë të pakohë.
Poeti duke u njëjtësuar me fatin e mërgimtarëve dhe atyre që shkruajnë në mërgim, bën punë të rënda mbase fizike për ekzistencë mbanë mbi supe dyfish më rëndë se njerëzit e thjeshtë: artin dhe djersën, duke përjetuar mungesën e lirisë, dhembjen që e bren aq pamëshirshëm larg në ekzil.
E ndërkaq idetë e tilla, motivet e shkrira në varg jo rrallë e shtyjnë poetin Ajgeraj t' i harrojë vuajtjet, ngashërimet mbi nerëzit e afërm, miqtë, dhe në vetmi bën një poezi që rrjedh me një disponim spontan, e nivelit konstantant të verbit poetik dhe s'ka asnjë pikë dyshimi se Gëzim Ajgeraj është poet me prirje nga i cili pritet edhe më shumë nga se hetohet karakteri refleksiv, meditativ i poezisë së tij, se: "Mbase vetëm poezia/ Ta ndërron mendjen/Engjëllushë lamtumirë/se vetmia dhe malli/ më dëgjon mua të tërin/ ma vodhën vargun"/.
Ky është ai indi që ndërlidh verbin poetik ë këtij poeti, që merr përmasa më të gjëra dhe e bën njëkohësisht poezinë e tij me shprehje moderne poetike në përgjithësi.
