Akademik Gazmend Zajmi lindi në Krumë më 1936. Shkollën fillore dhe gjimnazin i kreu në Prizren. Fakultetin Juridik dhe Studimet postdiplomike (drejtimi juridik-politik) i mbaroi në Beograd. Doktoroi më 1972.
Tre vjet ushtroi detyrën e gjykatësit e të kryetarit të Gjyqit të Rrethit të Prizrenit. Me themelimin e Fakultetit Juridik të Prishtinës u zgjodh asistent. Pas viteve 1963-67, kur qe sekretar i Kuvendit të Kosovës, ushtroi detyrën e profesorit të Fakultetit Juridik për lëndët Sistemi politik dhe E drejta kushtetuese. Qe shef i Katedrës së Shkencave Politike, prorektor dhe rektor i Universitetit të Prishtinës, kryetar i Shoqatës së Pedagogëve Universitarë të Kosovës, anëtar i Këshillit Ekzekutiv të Shoqatës të së Drejtës Komparative të Jugosllavisë, kryetar i Bashkësisë së Universiteteve të Jugosllavisë, anëtar i Komitetit të Përhershëm të Konferencës së Rektorëve të Evropës etj. Qe nënkryetar dhe kryetar i Akademisë së Shkencave dhe të Arteve të Kosovës. Në vitin 1992 u zgjodh anëtar i Akademisë Evropiane të Shkencave me seli në Strasburg.
Ishte një ndër figurat më të ndritshme intelekuale të vitit të madh 1968. Artikuloi kërkesat për Republikën e Kosovës, për vetëvendosjen e shqiptarëve, për Kushtetutën e Kosovës, për Universitetin e Prishtinës, për shkëputjen nga Serbia dhe barazinë e plotë të shqiptarëve me popujt e tjerë të ish-Jugosllavisë. Si rektor i Universitetit të Prishtinës në asnjë rast nuk shprehu distancim nga kërkesat e demonstrantëve në vitin 1981, por me mençuri bëri mbrojtjen më të mirë të mundshme. Prandaj regjimi e largoi nga posti i rektorit, e përjashtoi edhe nga Universiteti. Ishte iniciator dhe autor i Apelit 215 të intelektualëve shqiptarë në mars të vitit 1989. Në vitin 1990 Ishte kryehartuesi i Deklaratës së Akademisë së Shkencave dhe të Arteve të Kosovës për pozitën e re kushtetuese të Kosovës dhe përpilues i tekstit të Deklaratës Kushtetuese të 2 Korrikut 1990 dhe dokumentave të tjera për avancimin e pozitës konstitucionale-juridike të Kosovës.
Publikoi mbi 30 punime shkencore dhe katër studime monografike. Në këto punime kryesisht trajtohet problematika e pakicave kombëtare, e aspekteve sociopolitike të pozitës së gjuhëve, e autonomisë dhe e federalizmit. Publikoi edhe një sërë vështrimesh politike në mbrojtje të të drejtave kombëtare të shqiptarëve të Kosovës.Vdiq më 1995.(Floripress:Flori Bruqi)
Njeriu më i afërt me studentët, dhe që ishte gjatë gjithë kohës me demonstrues, të enjten më 26 Mars 1981, ishte Rektori i Universitetit të Prishtinës, profesor Gazmend Zajmi. Ai ka qenë me neve, me rininë mu në mes të studentëve protestues gjatë tërë paradrekës, deri sa ka intervenua policia.
I ndershmi Gazmend Zajmi, rektori i UP-së, ishte i vogël për nga trupi dhe mezi shihej nga turma por kishte zemër të madhe e mendje të ndritur. Ai fliste para masës dhe djersët i shkonin ballit rrëke.
Dita e Enjte e 26 Marsit, ishte një ditë e mirë, me diell të ngrohtë. Nga pak fryente një fllad i lehte nga Jugu dhe nga Jug-Lindja.(Sinan Kastrati)
I lindur me 20 qershor të vitit 1936 në Krumë të Hasit të Shqipërisë. Shkollimin fillor dhe atë të mesëm e kishte kryer në qytetin e lashtë të Prizrenit. Ndërsa, fakultetin juridik e kishte kryer në Beograd, mirëpo ambiciet e tija në sferën shkencore nuk kishin të ndaluar, ai përfundoi edhe shkallën e tretë të studimeve universitare në drejtimin juridik dhe politik në Beograd. Ndërsa, në vitin 1972 e kishte mbrojtur disertacionin e dokturaturës së tij në fakultetin e Shkencave Politike në Beograd me tezën e tij shkencore “Mbrojta e trajtimit kushtetues – juridik i gjuhëve të pakicave kombëtare në Evropë në mes dy luftërave botërore”.
Pas mbrojtjes së tezës së tij shkencore në shkallën e tretë, z. Zajmi ka ushtruar për tri vite me rradhë funksionin e gjykatësit dhe kryetarit në Gjykatën e Rrethit të Prizrenit. Ndërsa me themelimin e Fakultetit Juridik në vitin 1961, u zgjodh si asisenti i këtij fakulteti në lëndën “E drejta kushtetuese”. Gjatë periudhës së viteve 1963-1967, z.Zajmi ishte zgjedhur si “sekretar i Kuvendit Krahinor” të Kosovës apo ekuivalenca e sotme“deputet i Kuvendi të Kosovës”.z.Zajmi edhe pse ishte përzgjedhur si “sekretari i Kuvendit Krahinor”, asnjëherë nuk e kishte lënë anash funksionin e pedagogut në Fakultetin Juridik.
Që nga viti 1968 z.Zajmi vazhdimisht kishte dhënë kontributin e tij në cilësinë e pedagogut në Fakultetin Juridik, pastaj ishte zgjedhur edhe kryetar i Shoqatës Krahinore të Pedagogëve Universitarë të Kosovës, duke vazhduar karierrën e tij profesionale si prorektorë i katredës së juridikut në Prishtinës, më pastaj bëhet edhe Rektor i Universitetit të Prishtinës, i katërti me rradhë pas z.Dervish Rozhajës, z.Idriz Ajeti dhe z.Feriz Krasniqi.
Për sa i përket rezultateve të arritur në botën akademike të këtij personalitetit puna e tij shkencore u dekorua me tri urdhra me “Urdhrin e Punës me Kurorë të Artë”, me urdhrin e dytë “Urdhrin e Vëllazinim Bashkimit” dhe me urdhrin e tretë “Kurora e Artë”.
Profesori i nderuar z. Zajmi gjatë karrierës së tij shkencore dhe atë profesionale kishte dhe këto funksione si shef i “Katedrës së Shkencave Shoqërore – Politike”, kryetar i “Shoqatës Krahinore të Politikologëve”, anëtar i “Kryesisë së Lidhjes së Shoqatës të Shkencave Politike të Jugsllavisë”, anëtar i “Këshillit Ekzekutiv të Shoqatës të së Drejtës Komparative të Jugosllavisë”, anëtar i “Pleqësisë Federative Juridike”, kryetar i “Bashkësisë së Univerteteve të Jugosllavisë”, anëtar i “Komitetit të Përhershëm të Konferencës së Rektorëve të Evropës”.
Që nga viti 1979 z.Zajmi zgjedhet si Rektor i Universitetit të Prishtinës, pas emëritmit të tij si rektor mbahet mbledhja urgjente e Kryesisë së Krahinës Socialiste Autonome të Kosovës dhe e Kryesisë së Komitetit Krahinor të Lëvizjes Komuniste të Kosovës dhe kuadrove kosovarë në nivelin e Republikës Federative të Jugosllavisë, në këtë mbledhje z.Zajmi ishte kundërshtuesi më i fuqishëm i ndërprerjes së “Protokollit të Bashkëpunimit të Universitetit të Prishtinë me atë të Shqipërisë në Tiranë”, z.Zajmi sërisht e kishte përpiluar një Protokoll ku parashihej riintergrimi i kombit shqptar në hapësirat e tij etnike, ku u përpjek me disa kolegë të tjerë ta kundështojnë këtë kërkesë antikombëtare, duke qenë këmbëngulës kategorikisht për prishjen e këtij “Protokolli”.
Pas pjesëmarrjes së tij në protesta studentore pushteti serb, e anatemoi bashkëpunimin në mes Universitetit të Prishtinës dhe atij të Tiranës, duke e akuzuar z.Zajmi nga niveli i kryesisë së KSAK-së, për organizimin e demostrave, pjesëmarrjen dhe kërkesën për t’u vazhduar marrëdhëniet bilaterale në mes Kosovës dhe Shqipërisë për “Marrëveshjen Arsimore”. Për këtë arsye ishte suspenduar edhe nga pozita e Rektorit në vitin 1981.
Si kryetar i “Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Kosovës” kishte arritur të hartonte këtë deklaratë kushtetuese, pas suprimimit të “Kushtetutës së Krahinës së Socialiste Autonome e Kosovës”. Por hartimin e këtij akti formal – juridik e kishte shtyer ta hartonte pas fjalimit të mbajtur të Sllobodan Millosheviçit në Fushë-Kosovë për ndër të “600 vjetorit të Gazimestanit”, ku i kishte paralajmëruar autoritetet dhe akademikët e Kosovës se çfarë do ta priste Kosovën tani dhe tutje pas suprimimit të Krahinës Autonome Socialiste të Kosovës.
Z.Zajmi ishte përpiluesi i “Deklaratës mbi Çështjen Kushtetuese të Akademisë së Shkencave dhe Arteve” me 15 qershor të vitit 1990. Pastaj ishte përpilues i “Forumit Demokratik”, që i’u bërë kërkesa nga të gjithë përfaqësuesit e të gjitha subjekteve politike dhe shoqatave shqiptare me të cilën u kërkohej deputetëve të Kuvendi të Kosovës që të mbronin pozitën e tyre kushtetuese si “akt më të lartë juridiko-shtetëror”.
Personaliteti i z.Zajmi zë vend të veçantë tek popullata shqiptare në Kosovë, pasi që vetë ky i fundit si kryetari i Akademisë së Shkencave dhe Arteve në kohën me kritike të çështjes politike shqiptare në Kosovë, ai e kishe hartuar deklaratën kushtetuese e njohur si “Deklarata Kushtetuese e 2 korrikut”, ku këtë akt juridik e kishtin lexuar deputet para ndërtesës së “Kuvendit Krahinor të Kosovës” apo “Kuvendi i Republikës së Kosovës”, nga deputetet e atëhershëm z.Bujar Gjuregjala dhe z.Muharrem Shabani, figura e z.Zajmi u bë me e njohur më hartimn e “Kushtetutës së Kaçanikut”, ku ishte përkrahësi më i fuqishëm ndaj deputetëve të cilët e mbajtjen Kuvendin e Kosovës në Kaçanik edhe pse ishte e planifikuar të mbahet në qytetin e Gjakovës, por një gjë e tillë nuk u realizuar për arsye se forcat policore serbe kishin mbajtur tërë ditën orë policore.
Ndërsa, me 27 qershor të vitit 1993 deri me 20 qershor të vitit 1994 ishte kryetar i “Akademisë së Shkencave dhe Artëve të Kosovës” me përzgjedhjen e tij si kryetari i Akademisë ai kishte arritur të bëhet një vrojtues aktivë në jetën politike, mandej kishte lobuar për pozitën politike të brendshme dhe ishte lobuesi më i fuqishëm në botën e jashtme për të vërtetën e popullatës shqiptare në Kosovë.
Një karakteristikë që e përben z.Zajmi është se ai ka qenë edhe anëtar i “Shoqërisë Kulturore Agimi” e themeluar në nëntor të vitit 1944 në qytetin e Prizrenit. Ai kishte marrë pjesë në Grupin e Muzikës Zbavitëse si udhëheq i dalluar së bashku me mikun e tij Petrit Nushin. Ku u vlerësohet ndër konbtribuesi më të madh për Shoqërinë Kulturore Agim dhe ishte bërë i njohur në kulturën arstike mbarë shqiptare.
Të dhënat faktike tregojnë se z.Gazmend Zajmi i ka gjithsej 30 punime shkencore të publikuar, përbërja e tyre është katër me karakter monografik si dhe autor i librave universitare të Universitetit të Beogradit “Drustveno politiçki sistem Jugosllavije” apo në gjuhën shqipe “Politika shtetërore në sistemin e Jugosllavisë”. Në këtë sferë akademiku z.Zajmi është autor i një varg eseve që iu dedikohen fushës politike, si dhe njëherësh është autor i tre librave komponimesh dhe i librave me vargje në fushën e krijimtarisë muzikore dhe të poezisë.
Gjatë karrierës së tij profesionale dhe në botën e tij akademike, z.Zajmi ka marrë pjesë në një varg supoziumesh shkencor si në atë vendore dhe ndërkombëtare. Gjithashtu ishte anëtar i Redaksisë së Enciklopëdisë Politike në Beograd. Ndërsa, vitin e kaluar i është bërë 20 vjetori i vdekjes së tij, pasi që ai kishte ndërruar jetë me 10 mars të vitit 1995 në kryeqytetin kroatë në Zagreb.
---------------
Gazmend Zajmi
Akademik
Biografia
Lindi në Krumë më 1936. Shkollën fillore dhe gjimnazin i kreu në Prizren. Fakultetin Juridik dhe Studimet postdiplomike (drejtimi juridik-politik) i mbaroi në Beograd. Doktoroi më 1972.
Tre vjet ushtroi detyrën e gjykatësit e të kryetarit të Gjyqit të Rrethit të Prizrenit. Me themelimin e Fakultetit Juridik të Prishtinës u zgjodh asistent. Pas viteve 1963-67, kur qe sekretar i Kuvendit të Kosovës, ushtroi detyrën e profesorit të Fakultetit Juridik për lëndët Sistemi politik dhe E drejta kushtetuese. Qe shef i Katedrës së Shkencave Politike, prorektor dhe rektor i Universitetit të Prishtinës, kryetar i Shoqatës së Pedagogëve Universitarë të Kosovës, anëtar i Këshillit Ekzekutiv të Shoqatës të së Drejtës Komparative të Jugosllavisë, kryetar i Bashkësisë së Universiteteve të Jugosllavisë, anëtar i Komitetit të Përhershëm të Konferencës së Rektorëve të Evropës etj. Qe nënkryetar dhe kryetar i Akademisë së Shkencave dhe të Arteve të Kosovës. Në vitin 1992 u zgjodh anëtar i Akademisë Evropiane të Shkencave me seli në Strasburg.
Ishte një ndër figurat më të ndritshme intelekuale të vitit të madh 1968. Artikuloi kërkesat për Republikën e Kosovës, për vetëvendosjen e shqiptarëve, për Kushtetutën e Kosovës, për Universitetin e Prishtinës, për shkëputjen nga Serbia dhe barazinë e plotë të shqiptarëve me popujt e tjerë të ish-Jugosllavisë. Si rektor i Universitetit të Prishtinës në asnjë rast nuk shprehu distancim nga kërkesat e demonstrantëve në vitin 1981, por me mençuri bëri mbrojtjen më të mirë të mundshme. Prandaj regjimi e largoi nga posti i rektorit, e përjashtoi edhe nga Universiteti. Ishte iniciator dhe autor i Apelit 215 të intelektualëve shqiptarë në mars të vitit 1989. Në vitin 1990 Ishte kryehartuesi i Deklaratës së Akademisë së Shkencave dhe të Arteve të Kosovës për pozitën e re kushtetuese të Kosovës dhe përpilues i tekstit të Deklaratës Kushtetuese të 2 Korrikut 1990 dhe dokumentave të tjera për avancimin e pozitës konstitucionale-juridike të Kosovës.
Publikoi mbi 30 punime shkencore dhe katër studime monografike. Në këto punime kryesisht trajtohet problematika e pakicave kombëtare, e aspekteve sociopolitike të pozitës së gjuhëve, e autonomisë dhe e federalizmit. Publikoi edhe një sërë vështrimesh politike në mbrojtje të të drejtave kombëtare të shqiptarëve të Kosovës.
Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës i botoi veprat e tij në katër vëllime.
Është gjithashtu autor i tre vëllimeve me kompozime këngësh dhe i dy vëllimeve me vargje të këngëve të kompozuara.
Librat e botuar:
Ustavno-pravna zaštita i tretman jezika nacionalnih manjina u Evropi izme?u dva svetska rata, Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës, Seksioni i Shkencave Shoqërore, Lib. 2, Prishtinë, 1982.
Vepra I, ASHAK, 1997.
Vepra II, ASHAK, 2001.
Vepra III, ASHAK, 2003.
Vepra IV, ASHAK, 2004.
Artikujt dhe studimet:
Quelques aspects theoriques de la corelation entre le traitement de minorites nationales dans le droit international et le droit constitutional, Conference internationale sur les minorites, Triestes, 27-31, maggio 1974.
Same observations on the (language) possition of national minorities in Europe after the first ëorld ëar, in connection ëith contempirery problems of national minorities, United Nations S.O. 216/3 (26), United Nations Seminar on the promotion and protection of human rights of national, ehnie and other minorities, Ohrid, Jugoslavija, 1974, “Ohrid Seminar”, 1975, Nova Makedonija.
“L’essenza politica delle miknoranze nazionali” Atti del simposio sui problemi socioeconomici e ambientali degli sloveni in Italia, volume I, Trieste 1978 (The Political Esse of Nationalities (nations Minorities) JP.S.A. Round Teble, Dubrovnik, 1975.
Language equality among the nations and nationalites of Yugoslavia, Nations and nationalities of Yugoslavia, Me?unarodna politika, Beograd, 1974.
Od flotantnosti iseljenika do njihove etni?ke (nacionalne) aglomeracije, Iseljeništvo naroda i narodnosti Jugoslavije i njegove uzajamne veze s domovinom, Zavod za migracije i narodnosti, Zagreb, 1978 (separat).
Aspekti ostvarivanja nacionalne ravnopravnosti u školstvu, Simpozijum 76, Novi Sad 76, SFR Jugoslavija, Novi Sad 1977.
Ustavni zakon SAP Kosova i ravnopravnost jezika, Përmbledhje punimesh 1961-1971, Fakulteti Juridik-Ekonomik, Prishtinë, 1972.
Nacionalne manjine u državnoj regulativi bivše Jugoslavije, Fakulteti Juridik i Prishtinës, Prishtinë 1974 (separat).
Jezik kao jedan od ?inilaca bi?a i položaja narodnosti, Federalizam i nacionalno pitanje, Zbirka radova, Savez udruženja za politi?ke nauke Jugoslavije, Beograd, 1971.
(A nyelv mint a nemzetiseglenyenek es helyzetenek tenyezoje) Anyanyelv – A llaninyelv, Forum Knyvkiado.
Aspektet teorike mbi gjuhën si një ndër faktorët e qenies dhe pozitës së kombësive, Përparimi 3/71.
Socialisti?ka misao i ravnopravnost jezika, Socijalizam – ?asopis Saveza komunista Jugoslavije, 10 tetor 1968.
Functions and aspects of the balanced and effective development of the universities of developing countries and/or regions, International Association of Universities. Seventh general conference, Manila 1980, documents.
Nelogi?nost u mehani?koj paraleli izmedju teorije o odumiranju države i teorije o odumiranju nacije, Socijalizam u svetu, Me?unarodni ?asopis marksisti?ke i socijalisti?ke misli, Beograd, 1980, nr. 20.
The relations of the Class and the national in the Political Sistem of Socialism, “Sociolism in the World”, Cavtat, 1977, Yugoslavia, number 6.
Format e barazisë së gjuhëve gjatë lëvizjes dhe Luftës Nacionalçlirimtare në Kosovë, Përparimi, nr. 6, Prishtinë 1971.
Disa aspekte metodologjike dhe konkluduese lidhur me studimin e pozitës së gjuhëve të pakicave kombëtare në Evropë midis dy luftërave botërore, Përparimi, nr. 4, 1972.
Pozita e gjuhëve në Krahinën Autonome të Kosovës në periudhën 1945-1970 (periudha 1945-1953), Përparimi, nr. 7, 1971.
Pozita e gjuhëve në Krahinën Autonome të Kosovës në periudhën 1945-1970 II Periudha 1963-1968, Përparimi, nr. 8, 1971.
Mbi aspektet dhe problemet sociologjike t’urbanizmit e t’urbanizimit, Përparimi nr. 7, 1967.
Kushtetuta e Krahinës në vend të Ligjit Kushtetues, Përparimi, viti XIX, nr. 7-8.
Neka zapažanja o osnovama autonomije u našem društveno-politi?kom sistemu Autonomne pokrajine u Jugoslaviji, Institut za uporedno pravo, Beograd, 1967.
Barazia e gjuhëve (Monografi në botim të Përparimit), Prishtinë, 1968.
Disa çështje nacionale në Kosovë në dritë të Traktatit të Senzhermenit, Simpozium i Entit Krahinor të Historisë: Kosova gjer në vitin 1912 (dokumentacion).
Marksizmi dhe vetëqeverisja, Përparimi, nr. 2/75.
L’autogestion. Dokuments. Centre International de coordination des Rexherches sur l’autogestion (CICRA) Paris, septembre, 1977.
National minorities in space and time – the United Nations and National Minorities, X th World Congress of International Political Science Associatin. Edinburgh, Scotland, 1976, documents. (në gjuhën sllovene: Teorija in Praksa 12/76, Ljubljana.
Nacionalni faktor i društveni progres, Konferenca VII ndërkombëtare: “Nauka i društvo” – Science and society – dokumenti, Portorozh, 1976.
Položaj i uloga narodnosti u SFRJ, Libri universitar i grupit të autorëve: Politi?ki sistem SFRJ – Beogradski univerzitet, Rad, 1975.
Floripress:Flori Bruqi
Tre vjet ushtroi detyrën e gjykatësit e të kryetarit të Gjyqit të Rrethit të Prizrenit. Me themelimin e Fakultetit Juridik të Prishtinës u zgjodh asistent. Pas viteve 1963-67, kur qe sekretar i Kuvendit të Kosovës, ushtroi detyrën e profesorit të Fakultetit Juridik për lëndët Sistemi politik dhe E drejta kushtetuese. Qe shef i Katedrës së Shkencave Politike, prorektor dhe rektor i Universitetit të Prishtinës, kryetar i Shoqatës së Pedagogëve Universitarë të Kosovës, anëtar i Këshillit Ekzekutiv të Shoqatës të së Drejtës Komparative të Jugosllavisë, kryetar i Bashkësisë së Universiteteve të Jugosllavisë, anëtar i Komitetit të Përhershëm të Konferencës së Rektorëve të Evropës etj. Qe nënkryetar dhe kryetar i Akademisë së Shkencave dhe të Arteve të Kosovës. Në vitin 1992 u zgjodh anëtar i Akademisë Evropiane të Shkencave me seli në Strasburg.
Ishte një ndër figurat më të ndritshme intelekuale të vitit të madh 1968. Artikuloi kërkesat për Republikën e Kosovës, për vetëvendosjen e shqiptarëve, për Kushtetutën e Kosovës, për Universitetin e Prishtinës, për shkëputjen nga Serbia dhe barazinë e plotë të shqiptarëve me popujt e tjerë të ish-Jugosllavisë. Si rektor i Universitetit të Prishtinës në asnjë rast nuk shprehu distancim nga kërkesat e demonstrantëve në vitin 1981, por me mençuri bëri mbrojtjen më të mirë të mundshme. Prandaj regjimi e largoi nga posti i rektorit, e përjashtoi edhe nga Universiteti. Ishte iniciator dhe autor i Apelit 215 të intelektualëve shqiptarë në mars të vitit 1989. Në vitin 1990 Ishte kryehartuesi i Deklaratës së Akademisë së Shkencave dhe të Arteve të Kosovës për pozitën e re kushtetuese të Kosovës dhe përpilues i tekstit të Deklaratës Kushtetuese të 2 Korrikut 1990 dhe dokumentave të tjera për avancimin e pozitës konstitucionale-juridike të Kosovës.
Publikoi mbi 30 punime shkencore dhe katër studime monografike. Në këto punime kryesisht trajtohet problematika e pakicave kombëtare, e aspekteve sociopolitike të pozitës së gjuhëve, e autonomisë dhe e federalizmit. Publikoi edhe një sërë vështrimesh politike në mbrojtje të të drejtave kombëtare të shqiptarëve të Kosovës.Vdiq më 1995.(Floripress:Flori Bruqi)
Njeriu më i afërt me studentët, dhe që ishte gjatë gjithë kohës me demonstrues, të enjten më 26 Mars 1981, ishte Rektori i Universitetit të Prishtinës, profesor Gazmend Zajmi. Ai ka qenë me neve, me rininë mu në mes të studentëve protestues gjatë tërë paradrekës, deri sa ka intervenua policia.
I ndershmi Gazmend Zajmi, rektori i UP-së, ishte i vogël për nga trupi dhe mezi shihej nga turma por kishte zemër të madhe e mendje të ndritur. Ai fliste para masës dhe djersët i shkonin ballit rrëke.
Dita e Enjte e 26 Marsit, ishte një ditë e mirë, me diell të ngrohtë. Nga pak fryente një fllad i lehte nga Jugu dhe nga Jug-Lindja.(Sinan Kastrati)
I lindur me 20 qershor të vitit 1936 në Krumë të Hasit të Shqipërisë. Shkollimin fillor dhe atë të mesëm e kishte kryer në qytetin e lashtë të Prizrenit. Ndërsa, fakultetin juridik e kishte kryer në Beograd, mirëpo ambiciet e tija në sferën shkencore nuk kishin të ndaluar, ai përfundoi edhe shkallën e tretë të studimeve universitare në drejtimin juridik dhe politik në Beograd. Ndërsa, në vitin 1972 e kishte mbrojtur disertacionin e dokturaturës së tij në fakultetin e Shkencave Politike në Beograd me tezën e tij shkencore “Mbrojta e trajtimit kushtetues – juridik i gjuhëve të pakicave kombëtare në Evropë në mes dy luftërave botërore”.
Pas mbrojtjes së tezës së tij shkencore në shkallën e tretë, z. Zajmi ka ushtruar për tri vite me rradhë funksionin e gjykatësit dhe kryetarit në Gjykatën e Rrethit të Prizrenit. Ndërsa me themelimin e Fakultetit Juridik në vitin 1961, u zgjodh si asisenti i këtij fakulteti në lëndën “E drejta kushtetuese”. Gjatë periudhës së viteve 1963-1967, z.Zajmi ishte zgjedhur si “sekretar i Kuvendit Krahinor” të Kosovës apo ekuivalenca e sotme“deputet i Kuvendi të Kosovës”.z.Zajmi edhe pse ishte përzgjedhur si “sekretari i Kuvendit Krahinor”, asnjëherë nuk e kishte lënë anash funksionin e pedagogut në Fakultetin Juridik.
Që nga viti 1968 z.Zajmi vazhdimisht kishte dhënë kontributin e tij në cilësinë e pedagogut në Fakultetin Juridik, pastaj ishte zgjedhur edhe kryetar i Shoqatës Krahinore të Pedagogëve Universitarë të Kosovës, duke vazhduar karierrën e tij profesionale si prorektorë i katredës së juridikut në Prishtinës, më pastaj bëhet edhe Rektor i Universitetit të Prishtinës, i katërti me rradhë pas z.Dervish Rozhajës, z.Idriz Ajeti dhe z.Feriz Krasniqi.
Për sa i përket rezultateve të arritur në botën akademike të këtij personalitetit puna e tij shkencore u dekorua me tri urdhra me “Urdhrin e Punës me Kurorë të Artë”, me urdhrin e dytë “Urdhrin e Vëllazinim Bashkimit” dhe me urdhrin e tretë “Kurora e Artë”.
Profesori i nderuar z. Zajmi gjatë karrierës së tij shkencore dhe atë profesionale kishte dhe këto funksione si shef i “Katedrës së Shkencave Shoqërore – Politike”, kryetar i “Shoqatës Krahinore të Politikologëve”, anëtar i “Kryesisë së Lidhjes së Shoqatës të Shkencave Politike të Jugsllavisë”, anëtar i “Këshillit Ekzekutiv të Shoqatës të së Drejtës Komparative të Jugosllavisë”, anëtar i “Pleqësisë Federative Juridike”, kryetar i “Bashkësisë së Univerteteve të Jugosllavisë”, anëtar i “Komitetit të Përhershëm të Konferencës së Rektorëve të Evropës”.
Që nga viti 1979 z.Zajmi zgjedhet si Rektor i Universitetit të Prishtinës, pas emëritmit të tij si rektor mbahet mbledhja urgjente e Kryesisë së Krahinës Socialiste Autonome të Kosovës dhe e Kryesisë së Komitetit Krahinor të Lëvizjes Komuniste të Kosovës dhe kuadrove kosovarë në nivelin e Republikës Federative të Jugosllavisë, në këtë mbledhje z.Zajmi ishte kundërshtuesi më i fuqishëm i ndërprerjes së “Protokollit të Bashkëpunimit të Universitetit të Prishtinë me atë të Shqipërisë në Tiranë”, z.Zajmi sërisht e kishte përpiluar një Protokoll ku parashihej riintergrimi i kombit shqptar në hapësirat e tij etnike, ku u përpjek me disa kolegë të tjerë ta kundështojnë këtë kërkesë antikombëtare, duke qenë këmbëngulës kategorikisht për prishjen e këtij “Protokolli”.
Pas pjesëmarrjes së tij në protesta studentore pushteti serb, e anatemoi bashkëpunimin në mes Universitetit të Prishtinës dhe atij të Tiranës, duke e akuzuar z.Zajmi nga niveli i kryesisë së KSAK-së, për organizimin e demostrave, pjesëmarrjen dhe kërkesën për t’u vazhduar marrëdhëniet bilaterale në mes Kosovës dhe Shqipërisë për “Marrëveshjen Arsimore”. Për këtë arsye ishte suspenduar edhe nga pozita e Rektorit në vitin 1981.
Si kryetar i “Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Kosovës” kishte arritur të hartonte këtë deklaratë kushtetuese, pas suprimimit të “Kushtetutës së Krahinës së Socialiste Autonome e Kosovës”. Por hartimin e këtij akti formal – juridik e kishte shtyer ta hartonte pas fjalimit të mbajtur të Sllobodan Millosheviçit në Fushë-Kosovë për ndër të “600 vjetorit të Gazimestanit”, ku i kishte paralajmëruar autoritetet dhe akademikët e Kosovës se çfarë do ta priste Kosovën tani dhe tutje pas suprimimit të Krahinës Autonome Socialiste të Kosovës.
Z.Zajmi ishte përpiluesi i “Deklaratës mbi Çështjen Kushtetuese të Akademisë së Shkencave dhe Arteve” me 15 qershor të vitit 1990. Pastaj ishte përpilues i “Forumit Demokratik”, që i’u bërë kërkesa nga të gjithë përfaqësuesit e të gjitha subjekteve politike dhe shoqatave shqiptare me të cilën u kërkohej deputetëve të Kuvendi të Kosovës që të mbronin pozitën e tyre kushtetuese si “akt më të lartë juridiko-shtetëror”.
Personaliteti i z.Zajmi zë vend të veçantë tek popullata shqiptare në Kosovë, pasi që vetë ky i fundit si kryetari i Akademisë së Shkencave dhe Arteve në kohën me kritike të çështjes politike shqiptare në Kosovë, ai e kishe hartuar deklaratën kushtetuese e njohur si “Deklarata Kushtetuese e 2 korrikut”, ku këtë akt juridik e kishtin lexuar deputet para ndërtesës së “Kuvendit Krahinor të Kosovës” apo “Kuvendi i Republikës së Kosovës”, nga deputetet e atëhershëm z.Bujar Gjuregjala dhe z.Muharrem Shabani, figura e z.Zajmi u bë me e njohur më hartimn e “Kushtetutës së Kaçanikut”, ku ishte përkrahësi më i fuqishëm ndaj deputetëve të cilët e mbajtjen Kuvendin e Kosovës në Kaçanik edhe pse ishte e planifikuar të mbahet në qytetin e Gjakovës, por një gjë e tillë nuk u realizuar për arsye se forcat policore serbe kishin mbajtur tërë ditën orë policore.
Ndërsa, me 27 qershor të vitit 1993 deri me 20 qershor të vitit 1994 ishte kryetar i “Akademisë së Shkencave dhe Artëve të Kosovës” me përzgjedhjen e tij si kryetari i Akademisë ai kishte arritur të bëhet një vrojtues aktivë në jetën politike, mandej kishte lobuar për pozitën politike të brendshme dhe ishte lobuesi më i fuqishëm në botën e jashtme për të vërtetën e popullatës shqiptare në Kosovë.
Një karakteristikë që e përben z.Zajmi është se ai ka qenë edhe anëtar i “Shoqërisë Kulturore Agimi” e themeluar në nëntor të vitit 1944 në qytetin e Prizrenit. Ai kishte marrë pjesë në Grupin e Muzikës Zbavitëse si udhëheq i dalluar së bashku me mikun e tij Petrit Nushin. Ku u vlerësohet ndër konbtribuesi më të madh për Shoqërinë Kulturore Agim dhe ishte bërë i njohur në kulturën arstike mbarë shqiptare.
Të dhënat faktike tregojnë se z.Gazmend Zajmi i ka gjithsej 30 punime shkencore të publikuar, përbërja e tyre është katër me karakter monografik si dhe autor i librave universitare të Universitetit të Beogradit “Drustveno politiçki sistem Jugosllavije” apo në gjuhën shqipe “Politika shtetërore në sistemin e Jugosllavisë”. Në këtë sferë akademiku z.Zajmi është autor i një varg eseve që iu dedikohen fushës politike, si dhe njëherësh është autor i tre librave komponimesh dhe i librave me vargje në fushën e krijimtarisë muzikore dhe të poezisë.
Gjatë karrierës së tij profesionale dhe në botën e tij akademike, z.Zajmi ka marrë pjesë në një varg supoziumesh shkencor si në atë vendore dhe ndërkombëtare. Gjithashtu ishte anëtar i Redaksisë së Enciklopëdisë Politike në Beograd. Ndërsa, vitin e kaluar i është bërë 20 vjetori i vdekjes së tij, pasi që ai kishte ndërruar jetë me 10 mars të vitit 1995 në kryeqytetin kroatë në Zagreb.
---------------
Gazmend Zajmi
Akademik
Biografia
Lindi në Krumë më 1936. Shkollën fillore dhe gjimnazin i kreu në Prizren. Fakultetin Juridik dhe Studimet postdiplomike (drejtimi juridik-politik) i mbaroi në Beograd. Doktoroi më 1972.
Tre vjet ushtroi detyrën e gjykatësit e të kryetarit të Gjyqit të Rrethit të Prizrenit. Me themelimin e Fakultetit Juridik të Prishtinës u zgjodh asistent. Pas viteve 1963-67, kur qe sekretar i Kuvendit të Kosovës, ushtroi detyrën e profesorit të Fakultetit Juridik për lëndët Sistemi politik dhe E drejta kushtetuese. Qe shef i Katedrës së Shkencave Politike, prorektor dhe rektor i Universitetit të Prishtinës, kryetar i Shoqatës së Pedagogëve Universitarë të Kosovës, anëtar i Këshillit Ekzekutiv të Shoqatës të së Drejtës Komparative të Jugosllavisë, kryetar i Bashkësisë së Universiteteve të Jugosllavisë, anëtar i Komitetit të Përhershëm të Konferencës së Rektorëve të Evropës etj. Qe nënkryetar dhe kryetar i Akademisë së Shkencave dhe të Arteve të Kosovës. Në vitin 1992 u zgjodh anëtar i Akademisë Evropiane të Shkencave me seli në Strasburg.
Ishte një ndër figurat më të ndritshme intelekuale të vitit të madh 1968. Artikuloi kërkesat për Republikën e Kosovës, për vetëvendosjen e shqiptarëve, për Kushtetutën e Kosovës, për Universitetin e Prishtinës, për shkëputjen nga Serbia dhe barazinë e plotë të shqiptarëve me popujt e tjerë të ish-Jugosllavisë. Si rektor i Universitetit të Prishtinës në asnjë rast nuk shprehu distancim nga kërkesat e demonstrantëve në vitin 1981, por me mençuri bëri mbrojtjen më të mirë të mundshme. Prandaj regjimi e largoi nga posti i rektorit, e përjashtoi edhe nga Universiteti. Ishte iniciator dhe autor i Apelit 215 të intelektualëve shqiptarë në mars të vitit 1989. Në vitin 1990 Ishte kryehartuesi i Deklaratës së Akademisë së Shkencave dhe të Arteve të Kosovës për pozitën e re kushtetuese të Kosovës dhe përpilues i tekstit të Deklaratës Kushtetuese të 2 Korrikut 1990 dhe dokumentave të tjera për avancimin e pozitës konstitucionale-juridike të Kosovës.
Publikoi mbi 30 punime shkencore dhe katër studime monografike. Në këto punime kryesisht trajtohet problematika e pakicave kombëtare, e aspekteve sociopolitike të pozitës së gjuhëve, e autonomisë dhe e federalizmit. Publikoi edhe një sërë vështrimesh politike në mbrojtje të të drejtave kombëtare të shqiptarëve të Kosovës.
Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës i botoi veprat e tij në katër vëllime.
Është gjithashtu autor i tre vëllimeve me kompozime këngësh dhe i dy vëllimeve me vargje të këngëve të kompozuara.
Librat e botuar:
Ustavno-pravna zaštita i tretman jezika nacionalnih manjina u Evropi izme?u dva svetska rata, Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës, Seksioni i Shkencave Shoqërore, Lib. 2, Prishtinë, 1982.
Vepra I, ASHAK, 1997.
Vepra II, ASHAK, 2001.
Vepra III, ASHAK, 2003.
Vepra IV, ASHAK, 2004.
Artikujt dhe studimet:
Quelques aspects theoriques de la corelation entre le traitement de minorites nationales dans le droit international et le droit constitutional, Conference internationale sur les minorites, Triestes, 27-31, maggio 1974.
Same observations on the (language) possition of national minorities in Europe after the first ëorld ëar, in connection ëith contempirery problems of national minorities, United Nations S.O. 216/3 (26), United Nations Seminar on the promotion and protection of human rights of national, ehnie and other minorities, Ohrid, Jugoslavija, 1974, “Ohrid Seminar”, 1975, Nova Makedonija.
“L’essenza politica delle miknoranze nazionali” Atti del simposio sui problemi socioeconomici e ambientali degli sloveni in Italia, volume I, Trieste 1978 (The Political Esse of Nationalities (nations Minorities) JP.S.A. Round Teble, Dubrovnik, 1975.
Language equality among the nations and nationalites of Yugoslavia, Nations and nationalities of Yugoslavia, Me?unarodna politika, Beograd, 1974.
Od flotantnosti iseljenika do njihove etni?ke (nacionalne) aglomeracije, Iseljeništvo naroda i narodnosti Jugoslavije i njegove uzajamne veze s domovinom, Zavod za migracije i narodnosti, Zagreb, 1978 (separat).
Aspekti ostvarivanja nacionalne ravnopravnosti u školstvu, Simpozijum 76, Novi Sad 76, SFR Jugoslavija, Novi Sad 1977.
Ustavni zakon SAP Kosova i ravnopravnost jezika, Përmbledhje punimesh 1961-1971, Fakulteti Juridik-Ekonomik, Prishtinë, 1972.
Nacionalne manjine u državnoj regulativi bivše Jugoslavije, Fakulteti Juridik i Prishtinës, Prishtinë 1974 (separat).
Jezik kao jedan od ?inilaca bi?a i položaja narodnosti, Federalizam i nacionalno pitanje, Zbirka radova, Savez udruženja za politi?ke nauke Jugoslavije, Beograd, 1971.
(A nyelv mint a nemzetiseglenyenek es helyzetenek tenyezoje) Anyanyelv – A llaninyelv, Forum Knyvkiado.
Aspektet teorike mbi gjuhën si një ndër faktorët e qenies dhe pozitës së kombësive, Përparimi 3/71.
Socialisti?ka misao i ravnopravnost jezika, Socijalizam – ?asopis Saveza komunista Jugoslavije, 10 tetor 1968.
Functions and aspects of the balanced and effective development of the universities of developing countries and/or regions, International Association of Universities. Seventh general conference, Manila 1980, documents.
Nelogi?nost u mehani?koj paraleli izmedju teorije o odumiranju države i teorije o odumiranju nacije, Socijalizam u svetu, Me?unarodni ?asopis marksisti?ke i socijalisti?ke misli, Beograd, 1980, nr. 20.
The relations of the Class and the national in the Political Sistem of Socialism, “Sociolism in the World”, Cavtat, 1977, Yugoslavia, number 6.
Format e barazisë së gjuhëve gjatë lëvizjes dhe Luftës Nacionalçlirimtare në Kosovë, Përparimi, nr. 6, Prishtinë 1971.
Disa aspekte metodologjike dhe konkluduese lidhur me studimin e pozitës së gjuhëve të pakicave kombëtare në Evropë midis dy luftërave botërore, Përparimi, nr. 4, 1972.
Pozita e gjuhëve në Krahinën Autonome të Kosovës në periudhën 1945-1970 (periudha 1945-1953), Përparimi, nr. 7, 1971.
Pozita e gjuhëve në Krahinën Autonome të Kosovës në periudhën 1945-1970 II Periudha 1963-1968, Përparimi, nr. 8, 1971.
Mbi aspektet dhe problemet sociologjike t’urbanizmit e t’urbanizimit, Përparimi nr. 7, 1967.
Kushtetuta e Krahinës në vend të Ligjit Kushtetues, Përparimi, viti XIX, nr. 7-8.
Neka zapažanja o osnovama autonomije u našem društveno-politi?kom sistemu Autonomne pokrajine u Jugoslaviji, Institut za uporedno pravo, Beograd, 1967.
Barazia e gjuhëve (Monografi në botim të Përparimit), Prishtinë, 1968.
Disa çështje nacionale në Kosovë në dritë të Traktatit të Senzhermenit, Simpozium i Entit Krahinor të Historisë: Kosova gjer në vitin 1912 (dokumentacion).
Marksizmi dhe vetëqeverisja, Përparimi, nr. 2/75.
L’autogestion. Dokuments. Centre International de coordination des Rexherches sur l’autogestion (CICRA) Paris, septembre, 1977.
National minorities in space and time – the United Nations and National Minorities, X th World Congress of International Political Science Associatin. Edinburgh, Scotland, 1976, documents. (në gjuhën sllovene: Teorija in Praksa 12/76, Ljubljana.
Nacionalni faktor i društveni progres, Konferenca VII ndërkombëtare: “Nauka i društvo” – Science and society – dokumenti, Portorozh, 1976.
Položaj i uloga narodnosti u SFRJ, Libri universitar i grupit të autorëve: Politi?ki sistem SFRJ – Beogradski univerzitet, Rad, 1975.
