Libri me tregime"Të vërtetat e ëndrrës" të MYZAFER BERBERIT
(ese)
Nga Përparim Hysi
Nuk është herë e parë që shkruaj për Myzafer Berberin. Dhe, nëse përsëri qëndroj tek shkrimet e tij (këtë radhë për librin me tregime), kjo ndodh se autori flet për ca"ëndrra" që janë zhgjëndrra dhe, tek i sjell para lexuesit, i jep lexuessit jo vetëm kënaqësi, por dhe, veç kënaqësisë, edhe formim. Formim intelektual dhe moral. Mjafton ta lexosh dhe tregim pas tregimi, zë e relaksohesh dhe të vjen mirë që has në personazhe që ti gati i ke njohur apo i ke patur karshi dhe nuk i paske parë se si janë në të vërtetë.
Myzafer Berberi,me profesion është mjek radiollog,dhe jo vetëm kaq: por me gradë shkencore në fushën e radiomikrobiologjisë,por as që bie në sy; as kapërdiset, por frymon aty me ty si një i barabartë midis të barabartëve dhe kurrë nuk të imponohet me dijet e tij. Është i ditur në shumë se sa duhet dhe, kur e fton për ndonjë takim (si jashtëradhe), ta vë kufirin tek thana:- Jam i zënë me punë! Dhe, "kjo zënie me punë e tij",nuk është aspak punë shtetërore apo private, por mbyllet si ai Demosteni në " vozën mitike" dhe zhytet në studime. Është Frojdist i thekur dhe të skuq kur u futet diksutimeve në këtë fushë. Mua më "hanë brirët për luftë" dhe, për t'i thënë se ,gjasme,edhe unë e njoh atë"babanë e analizës" ku merr ai "avdes", i them:- Por mjaft, or mik, se dhe ai "mitiku"yt (e kam fjalën për SIGMUND FREUD), ka dalë me "ftomë" në biografi.
-Po ç'ne?- gati të më hidhet në kokë.
-Ore,- i them më gjen të vogël mua dhe po më"kërcënon". Nuk kam faj unë, por e kanë ato fletoret e regjistrimit në një hotel të Zvicrrës, ku ai"babloku"yt ka fjetur me motrën e gruas!!!
Shpotitës siç është nga natyra, ma pret:- Ama për këtë më hap luftë! Do kohë që të shpalos,qoftë dhe përciptas,se ku fillon dhe ku mbaron "mëkati" dhe, kur është ai i falshëm.
Natyrisht, në këtë "betejë kaq miqësore", ne nuk e prishim dasmën për një qepë, por , në e solla këtë pasazh nga një mori bisedash tona, dua që t' i them lexuesit,se MYZAFER BERBERI është nga ata lloj shkrimtarësh që matet shtatë herë dhe pret njëherë. Pse është i një "mizure" të tillë, ndaj kam thënë: që "shëron" dhe me penë. Pra, nuk është një. penë që shkruan revan.
* * *
Sa për të patur një ide për autorin si shkrimtar, po "vjedh" një informacion që ka dhënë shkrimtarja dhe përkthyesja,MERI LALAJ,për të: 4 romane; dy vëllime me tregime; rreth njëzet studime monografike; mbi tetëdhjetë artikuj kritikë për artin e kulturën; mbi njëqind e tridhjetë tregime e novela që janë botuar në organe të ndryshme të shtypit shqiptar. Dhe me të drejtë, MERI LALAJ, vë në dukje një fakt shumë domethënës:" Dijet e Dr,MYZAFER BERBERIT janë aq skrupuloze, sa ai njeh mirë kulturën e përbotshme dhe, kjo njohje, vjen e bëhet aq e prekshme në krijimtarin e tij, sa lexuesi befasohet". Demisionet e kësaj njohjeje janë të një shkalle të epërme që nuk e gjen tek asnjë autor tjeter: personazhe në tregimet e tij,"lëvizin"nga Evropa, në Azi,Amerikë, Kanada dhe deri në Afrikë. Dhe, tek i lexon tregimet e tij, të duket se është gjallur"Felias Fogu" i Zhyl Vernit që po i bie përqark botës për 80-ditë! Autori, sado që nuk ka shkelur aty ku zhvillohen ngjarjet (pra "ëndrrat" të kthyer në zgjëndërra), prapë se prapë, bëhet i besueshëm. Se, mirëfilli, ai është i ndërgjegjshëm se letërsia, në fund të fundit, është një trillim apo sajim në kokën e autorit.
Dostojevski e ka përcaktuar edhe më mirë rolin e letërsisë, kur thotë:" Letërsia është një gënjeshtër që flet të vërtetën, më shumë se e vërteta".
Për të qenë edhe më i përafërt, tek flas për tregimet që janë përfshirë tek vëllimi" Të vërtetat e ëndrrës", nuk kam se si mos i referohem një MENDJEJE nga më të Ndriturat të ditëve tona, të Madhit, MOIKOM ZEQO, që thotë: "Krijimi është një sinergji apo veprimtari mendore që nuk ndodhet në natyrë, por në mendjen e krijuesit."
Dhe po nga MOIKOM ZEQO po sjell dhe një thënie që ia vlen: " Shkrimtari që nuk njeh pikturën, muzikën dhe filozofinë, është i mangët".
Duke i marrë, en bloc, këto thënie të të mënçmit,MOIKOM ZEQO, them sikur i ka thënë dhe për MYZAFERIN. Ndaj,- them unë,- miku im m'i është përveshur foilozofisë dhe është në gjendje të të mbajë me orë të tëra leksione.Veç janë leksione me bukë.
* * *
Në tregimet e Myzafer Berberit gjen aktualitetin e ditëve tona; gjen edhe pasazhe nga e kaluara në regjimin që u përmbys; gjen pasazhe të një altruizmi të vërtetë; gjen edhe intringën apo zili ndaj kolegut; gjen përversitete dhe"proçka" të njerëzve të sigurimit; gjen... jetën tonë,ashtu lara-lara, me zigazket e saj dhe autori nuk bën asgjë tjetër, por herë e "zhvesh vesin lakuriq"; herë shpotit deri në apogje tentativat për të gjetur"armiq"; gjen naracione alla-Dekameron dhe, pa tjetër, edhe tregime me karakter filozofik apo psikologjik. Sonda e tij vëzhguese, sikur futet në lëkurën e personazheve dhe ai, autori, nuk vëzhgon vetëm, por na sjell modele të tillë personazhesh që duhen "klonuar". Në vizionin tim, për t'u "klonuar" dhe për t'u propanganduar nga kritika jonë , sado e vdekur, është tregimi"Eilethia". Ky tregim që flet për një mjeke altruiste, është leksioni që duhet mbajtur para studentëve të mjekësisë dhe, sa për mua, është më antologjiku!
Tek tregimet "Grumka"," Gomari i Pilos","Shenja" vihen në lojë njerëzit e sigurimit që shpiknin lloj-lloj proçkash se, gjasme, rrezikoheshim nga armiq hipotetikë/.
Tek tregimi "Të vërtetat e ëndrrës" ( autori e quan më përfaqësuesin, duke e përdorur dhe si titull të ilbrit), ka tri personazhe të moshës së tretë që, tek ligërojnë në intimitete të tyre, futen në një "zonë paksa delikate", sipas meje, natyrisht, dhe, siç ndodh me"Dekameronin" e Bokaçios, zënë e tregojnë "intimitete" dhe, veç tyre, zënë e filozofojnë për gratë apo për"mëkate". Këtu dora e autorit është pak dominuese: tek e ndjek në rrëfimin e tij, ai mezi ka pritur të logorisë për dijet e tij. E fillon nga lashtësia duke cituar autorë,aktorë, mëkatarë e puritanë dhe, siç vë re (unë them që kam të drejtë), ai mend i "vret" personazhet e tij. Mundohet që t'u injektojë dijet e tij. Për mendimi tim, kështu personazhet (sidomos këta "veqot" e moshës sime), humbasin në sytë e lexuesit dhe bëhen të pakapshëm. I "vret" ai me dorën e tij.
Meqë jemi në tregimet made in Dekameron, të tillë do quaja dhe tregimin "Gjaku". Është sinjifikativ dhe ka një naracion që të kënaqë. Një temë pak"delikate", por ky njohës i geneve njerëzore, nuk mund të rrijë pa ekspozuar pak si me të qeshur e me të ngjeshur se ç'është trashgimia e gjakut. Ata "borokoçët bythëzinj",sado që ta çojnë buzën vesh më vesh, flasin për një adutler apo "mëkat". Tek e lexon, përfton atë ndjesinë e një "mëkati" të bukur që kaloka si një"stafetë" nga njëri brez tek tjetri.
Shpotitës dhe pak hiporbilizues është tregimi "Femrat e arkës xy". Tek ky tregim, autori sikur ka gjetur atë fushën e tij: ka rënë në"kthetrat e NIÇES, mikut të "nunit" të autorit,Frojdit dhe "harron" apo bën sikur "harron" realitetin. Atij sikur i ka ardhur" gjahu" tek dera dhe, në vend që ta vras, zë e noton në"detin e tij të dijeve". Mjafton të ndalesh në sentencën e Niçes " E vërteta është një antetat që bëhet kundër turpit të grave" dhe poshtëshënimin që vë autori për"Sadomasochizëm", kupton se kemi të bëjmë me një"diadok"(pasues) të këtyre filozofëve.
Edhe "DANAIDA", për mua, është sinjifikativ. Në dinamikën e saj, pak nga pak, sa zë e rritet si personazh,aq dhe humbet. Autori i jep Danaidës ca tipare që zor t'i arrijë. Natyrisht, qejfet dhe ndërrimi i partnerëve, janë brenda caqeve, por deri në vrasje të qëllimshme, janë pak si shumë për një personazh që vjen nga hiçi. Kur pyes veten si lexues, pse ka ndodhur kështu me Danaidën, vihen pak në vështirësi dhe, tak tek lexoj atë shënimin nga ky autor erudit, bindem se autori ka arritur atje ku do ai. Danaida e sotme është vazhduesja hipotetike e atyre të lashtësisë greke: 50-vajzat e mbretit Danailis i vranë burrat e tyre, më përjashtim të njërës.
* * *
Por, në fund të fundit, kur flas për këtë vëllim me tregime të MYZAFER BERBERIT, më kujtohet një thënie e të Madhit JOHANN WOLFNGANG GOETHE që thotë:" Karakter, në gjëra të mëdha apo të vogla, do të thotë ato gjëra që ndjehesh i Zoti që t'i bësh". Dhe MYZAFER BEBERI ia ka dalë që t'i bëjë. Ndaj kam thënë që të"shëron" dhe me penë se si mjek as që diskutohet.
Tiranë, 18 prill 2017
