Ne Vuthaj, aty ku historia nderthuret me natyren turistike

Vuthaj, kjo trevë etnike shqiptare shtrihet midis tre kufijve shtetëror Shqipëri, Kosovë dhe Mali i Zi. Në pjesën shqiptare ze vend në Malësinë e Madhe në zonën e Kelmendit. Sot drejt saj ka një rrugë te re e të bukur që mund të udhëtohet në çdo stinë.

Qysh në lashtësi ka qenë e njohur me emrin “Vuthaj” ose “Katundi Vuthaj”.

Por, duke pasur parasysh shtrirjen, kompaktësinë e territorit dhe të banorëve, distancën nga njeri katund tek tjetri, themi se është një krahinë e vogël shqiptare në zemër të alpeve, me bukuri mahnitëse, me karakteristika lokale të veçanta.

Këto troje përfshijnë një territor të madh me lugina e vende bujqësore me bjeshkë livadhe dhe gardhe nga Burimi i Valbones deri tek Burimi e Ali Pashe Gucisë, nga liqeni i shtarës deri tek Guri i Gjon Bales, nga Guri i Sahatit deri tek shkalla e Vuthit.

Trojet Vuthjane përbëhen nga këto vendbanime (fshatra) të përhershme : Valbona, Katuni i Epërm (sipërm), Ceremi, GjonBalajt, Qosajt, Kukajt, Hakajt dhe Zabeli.

Është pjesë përbërëse e Kelmendit të hershëm. Kufizohet me treva të tjera shqiptare : Malësia e Gjakovës, Dukagjinin, Bjeshkët e Kelmendit të Gurit, Gucinë dhe Plavën.

Prandaj themi se ky vend përbëhet nga një territor kompakt, me bjeshkë e male të lidhura në mes tyre.

Vuthaj si fshat për shum vite me radhë nga aspekti ekonomik është varur nga bujqësia, hoteleria dhe turizmi. Nga bujqësia vlerësohet të cekët: Pemtaria, blegtoria, bletaria etj Ndërsa për mikpritje përkujdesen vendasit me motele,hotele dhe restorante me kuzhinë tradicionale shqiptare. Qeverisja lokale është e përkushtuar për të ofruar infrastrukturë dhe qasje direkte në fshat në pashkpunim me investitor dhe mërgimtarë. Sipas statistikave lokale turizmi është më i theksuar gjat muajve të verës, ku mbahen festivale me muzikë dhe valle shqipëtare.

Popullsia është shqiptare. Popullata shqiptare në Vuthaj viteve të fundit është zvogëluar shqetësueshëm si rrjedhojë e emigrimit të vazhdueshëm për në SHBA dhe vende të tjera perëndimore.

Interesant mbetet fakti që popullsia është e bindur për disa zona që dikurë atje kan jetuar vetëm fise katolike apo se ato fise janë konvertuar.

Mbiemrat që hasen sot më shum në këtë krahinë janë : - Gjonbalaj (Đonbaljaj / Đonbalić) , - Bruçaj (Bruncaj / Brucaj), - Ulaj (Uljaj/Uljević), - Ahmetaj(Ahmetaj / Ahmetović), - Vuçetaj (Vučetaj and Vučetović), - Çelaj (Čeljaj / Čelić) etj.

Kultura në vuthaj është ndikuar dhe ndikohet kryesisht nga rajoni dhe afërsia gjeografike me qytet më të afërta. Gjuha, folklori si dhe zakonet e ndryshe në fshatin Vuthaj ngjasojnë me vendet e tjera me popullsi shqiptare si në Kosovë(qyteti të Pejes), Shqipëri apo sikurse në Beran, Rozhajë, Hakaj, Martinaj ,pra në qytete dhe rajone të republikes malazeze.

 Gjuha shqipe që flitet në këtë rajon ka një dialekt veçues që nuk ekziston në këtë formë në qytete të tjera me popullatë shqiptare (sub-dialekt gegë). Nga muzika autentike vendase si instrumente muzikore përdoren fylli dhe lahuta, në vallëzim me muzikë folklorike veçohet vallja kosovare ose valle e rugovës dhe e rajonit të dugagjinit.Etj.

Flori Bruqi