Prof. Dr.Lisen Bashkurti : ÇAMERIA NJE BRENGE E HAPUR
Ndjehem shumĂ« i lumtur dhe i privilegjuar qĂ«, me kĂ«tĂ« parathĂ«nie t’i bashkĂ«ngjitem mikut tim tĂ« kahershĂ«m Zef Pergega pĂ«r librin e tij dedikuar ÇamĂ«risĂ«. TanimĂ« çështja e ÇamĂ«risĂ«, nga njĂ« muze i harruar historik, po shndĂ«rrohet sĂ«rish nĂ« njĂ« realitet tĂ« gjallĂ«. ÇamĂ«ria, pra po rikthehet fuqishĂ«m nĂ« jetĂ«n politike, akademike, opinionale kombĂ«tare dhe diplomatike ndĂ«rkombĂ«tare. Kontributi qĂ« po jep studiuesi Zeg Pergega padyshim do jetĂ« vlerĂ« e shtuar nĂ« fushĂ«n e botimeve publicistiko-historike pĂ«r ÇamĂ«rinĂ«, sidomos duke marrĂ« parasysh tregun e Shteteve tĂ« Bashkuara tĂ« AmerikĂ«s, ku libri do shohĂ« dritĂ«n e shpĂ«rndarjes.
Nuk mund të rri, gjithashtu, pa shkruar në këtë hyrje modeste mendimet e mija që bartin konsideratën më të lartë për studiuesin e botuesin e palodhur, intelektual e patriot me vlera të admirueshme,
Zef Pergega. Për shkaqe gjenerate dhe profesionale, me Zef Pergegën jam njohur shumë dekada më parë. Ai ka qenë nga mendjet më profesionale që ka punuar në Agjencinë Telegrafike Shqiptare,
gazetar i palodhur nĂ« GazetĂ«n “Koha JonĂ«”, botuesi i çmuar i gazetĂ«s “KaltĂ«rsia” dhe autor me njĂ« nivel gjithnjĂ« nĂ« ngritje i njĂ« vargu librash qĂ« mbajnĂ« firmĂ«n e tij, si “Vigan nĂ« Krisht dhe Vatan”, “KĂ«mbana e MĂ«rgimtarit”, “Dheu i Atit”, “Deti dhe Peshku”, “Sarajat”, “Kallnori nĂ« Detroit”, “Djepi i thyer”, “Ylberet e Shejzave”, “Lereni kohĂ«n tĂ« flasĂ«”, “Zeri im PrishtinĂ«”, “Ora e Rodit”, “Kristale Dukagjini”,etj. Miku im Zef Pergega Ă«shtĂ« gjithashtu autori i disa dokumentareve televizive me temĂ« historike. Ai Ă«shtĂ« antarĂ« Bordi i RevistĂ«s “Illyria” qĂ« botohet ShBA, KosovĂ« dhe ShqipĂ«ri. Gjithashtu, Zef Pergega ka themeluar nĂ« ShBA Institutin e KulturĂ«s Shqiptaro-Amerikane. Tregues i kualitetit tĂ« botimeve tĂ« tij Ă«shtĂ« fakti, se dy nga librat e Zef PergegĂ«s kanĂ« hyrĂ« nĂ« bibliotekat e Kongresit Amerikan nĂ« Uashington D.C.
Pra, kemi të bëjmë me një autor, i cili ka kontribut të gjerë e cilësor në fushën e publicistikës , të letërsisë artistike, të studimeve historike, të vështrimeve teoriko-letrare, me një gamë të gjerë temash, me një pasuri të veçante zhanresh dhe mjetesh shprehëse . Mendoj se autori, në këtë botim për Çamërinë ka sintetizuar gjithë akumulimin e tij studimor e botues dhe e ka pasuruar e ridimensionuar çështjen çame parë nga kënd vështrimi edhe historik edhe letrar. Ky zhanër e bën librin shumë tërheqës, të lexueshëm më një frymë dhe mjaft emocional.
Si studiues i historisĂ« sĂ« marrĂ«dhĂ«nieve ndĂ«rkombĂ«tare dhe i diplomacisĂ« mund tĂ« them se sado qĂ« tĂ« shkruajmĂ« pĂ«r ÇamĂ«rinĂ«, gjithsesi i mbetemi borxh asaj kauze. Çështja e ÇamĂ«risĂ« Ă«shtĂ« aspekt themelor i dinjitetit kombĂ«tar. Nga vitit 1940, me Dekretin e Mbretit tĂ« GreqisĂ«, u shpall Ligji i LuftĂ«s me ShqipĂ«rinĂ« dhe, nĂ« kuadĂ«r tĂ« tij mĂ« pas vijoi dhuna masive mbi popullsinĂ« e ÇamĂ«risĂ« nĂ«n arsyetimin se “ishin bashkĂ«punĂ«torĂ« tĂ« nazizmit”. Kjo tezĂ« Ă« falsifikuar Ă«shtĂ« e manipuluar historikisht dhe e deformuar faktikisht.
Teza pĂ«r arsyetimin e spastrimit etnik tĂ« ÇamĂ«risĂ« si “bashkĂ«punĂ«torĂ« tĂ« nazizmit” Ă«shtĂ« falsifikim historik nĂ« kohĂ«. E vĂ«rteta e pastrimit etnik tĂ« ÇamĂ«risĂ«, nis qysh nĂ« vitin 1913, pĂ«rpara LuftĂ«s sĂ« ParĂ« BotĂ«rore. Asokohe as nazizmi nuk kishte lindur dhe as Lufta e DytĂ« BotĂ«rore nuk kishte filluar. NĂ« vitin 1913, pra shumĂ« vite pĂ«rpara arsyetimit tĂ« Mbretit Grek pĂ«r Dekretin anti shqiptar, Venizellosi, Kryeministri Grek i vitit 1913, parashtroi doktrinĂ«n e tij tĂ« Vorio-Epirit.
Në kuadër të kësaj doktrine shoviniste e pretencioze territorialisht mbi shqiptarët e Jugut, Venizellosi bëri veprime konkrete për spastrimin e dhunshëm të Çamërisë, fillimisht nga shqiptarët muhamedanë, por më pas edhe nga çamët ortodoksë, të cilët nuk pranuan të tjetërsonin identitetin e tyre autokton shqiptar.
Mbas LuftĂ«s sĂ« ParĂ« BotĂ«rore, Venizellosi nĂ« marrĂ«veshje me TurqinĂ«, bĂ«nĂ« kĂ«mbime popullsie, midis grekĂ«ve qĂ« jetonin nĂ« Turqi dhe shqiptarĂ«ve ÇamĂ« qĂ« jetonin nĂ« trojet e tyre nĂ« ÇamĂ«ri. Ky spastrim etnik u shoqĂ«rua me tre veprime: sĂ« pari, me largimin e dhunshĂ«m tĂ« shqiptarĂ«ve tĂ« ÇamĂ«risĂ« nĂ«n etiketimin “turq muhamedanĂ«”; sĂ« dyti, me popullimin me kolonĂ« grekĂ« qĂ« vinin nga Turqia; sĂ« treti, me tjetĂ«rsimin e pronave tĂ« çamĂ«ve nĂ« tĂ«rĂ« krahinĂ«n e tyre, duke ia dhĂ«nĂ« kolonĂ«ve grekĂ« ose duke i pĂ«rdorur si prona publike tĂ« MbretĂ«risĂ« Greke. Pra, Doktrina e Vorio- Epirit e vitit 1913 Ă«shtĂ« nĂ« thelb nisma e spastrimit etnik tĂ« ÇamĂ«risĂ« dhe jo viti 1940, nĂ«n etiketimin “bashkĂ«punĂ«torĂ« tĂ« nazizmit”. Vitet 1940-1945 e eskaluan nĂ« nivelin mĂ« tĂ« lartĂ«,, deri nĂ« shfarosje etnike e gjenocid, luftĂ«n e grekĂ«ve kundĂ«r popullsisĂ« Çame.
Teza e “bashkĂ«punĂ«torĂ«ve tĂ« nazizmit” Ă«shtĂ« manipulim faktik. NĂ« tĂ«rĂ« popullsitĂ« e Rajonit, pĂ«rfshirĂ« FrancĂ«n, PoloninĂ«, HolandĂ«n, AustrinĂ«, HungarinĂ«, KroacinĂ«, RumaninĂ«, madje edhe SerbinĂ«, GreqinĂ« e vendet tĂ« tjera pĂ«rreth, pati ose Qeveri tĂ« mirĂ«fillta naziste, nĂ«n presionin e shantazhin hitlerian, ose segmente politike, pra parti e korrente politko-ushtarake tĂ« caktuara pro naziste, tĂ« krijuara pĂ«r shkaqe e nĂ«n ndikime tĂ« ndryshme. ÇamĂ«ria nuk ishte njĂ« mjedis jashtĂ« pushtimit nazist. Edhe ÇamĂ«ria u pushtua nga nazistĂ«t mbasi Italia fashiste dĂ«shtoi nĂ« pushtimin grek. Nga mĂ« shumĂ« se 70 mijĂ« banorĂ« qĂ« jetonin asokohe nĂ« ÇamĂ«ri, shumica e tyre u bĂ«nĂ« pjesĂ« e formacioneve ushtarake antifashiste. Midis tyre kanĂ« bĂ«rĂ« pjesĂ« edhe figura qĂ« deri nĂ« ditĂ«t tona qĂ«ndrojnĂ« nĂ« krye tĂ« GreqisĂ«, sikundĂ«r Ă«shtĂ« Presidenti Papulias. VetĂ«m njĂ« numĂ«r jashtĂ«zakonisht i vogĂ«l, jo mĂ« shumĂ« se afro 200 persona, u vunĂ« nĂ« shĂ«rbim tĂ« nazizmit. Kjo ndodhte nĂ« njĂ« kohĂ« kur Kryeministri Grek Metaksa kishte pas qenĂ« i tĂ«ri fashist dhe miku mĂ« i ngushtĂ« i Musolinit. Pra, fashizmi ishte ulur kĂ«mbĂ«kryq nĂ« tĂ«rĂ« GreqinĂ« pĂ«rpara ardhjes sĂ« pushtuesve gjermanĂ«, ndĂ«rsa goditja politike e pastrimit etnik dhe gjenocidit u dha vetĂ«m mbi popullsinĂ« Çame, duke ndĂ«shkuar mbarĂ« popullin vetĂ«m pĂ«r njĂ« grusht kolaboratorĂ«sh tĂ« nazizmit.
NĂ« dokumente tĂ« shumta tĂ« kohĂ«s, nĂ« autorĂ«, dĂ«shmitarĂ«, madje edhe nĂ« letĂ«rkĂ«mbimin e Konsullit Britanik tĂ« KohĂ«s nĂ« JaninĂ«, reflektohet shqetĂ«simi i diplomacisĂ« Britanike, qĂ« Koloneli Fashist Zerva, po ushtronte reprezalje tĂ« papara mbi popullsinĂ« civile tĂ« pambrojtur, mbi gratĂ« e fĂ«mijĂ«t, mbi pleqtĂ« e tĂ« sĂ«murĂ«t, madje edhe mbi mĂ«sues e klerikĂ« shqiptarĂ«- nĂ«n arsyetimin absurd “tĂ« pastrimit tĂ« vendit nga kolaborarĂ«t e nazizmit”. NĂ« librin tim “ÇamĂ«ria-NĂ« rrugĂ«n e zgjidhjes” kam shqyrtuar pothuajse gjithĂ« autorĂ«t e kohĂ«s, studimet bashkĂ«kohore, dokumentet autentike tĂ« ardhura nga shumĂ« rrugĂ« e drejtime. I kam analizuar nĂ« mĂ«nyrĂ« krahasuese dhe mĂ« rezulton nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« pakundĂ«rshtueshme se politika Greke mbi ÇamĂ«rinĂ« ka lindur shumĂ« mĂ« herĂ«t se lindja e nazizmit e fashizmit; ka qenĂ« strategji e pastrimit etnik dhe e kolonizimit tĂ« territoreve Çame me grekĂ« nga Turqia si dhe ka synuar tĂ« tjetĂ«rsojĂ« pronat e shqiptarĂ«ve nĂ« mbarĂ« krahinĂ«n.
Sot çështja Çame shtrohet në kontekste bashkëkohore. Historia nuk restaurohet kurrë tërësisht. As e kaluara nuk mund të riparohet. As gabimet e së shkuarës nuk mund të përmirësohen plotësisht. Ajo çka mund të bëhet sot lidhur me zgjidhjen e çështjes së Çamërisë është konsiderimi i saj, i kompleksitetit të saj, të vendosur në rendin e ri botëror, në normat e parimet e të drejtës ndërkombëtare, të drejtave universal të njeriut dhe ato në kuadër të Këshillit të Evropës dhe Bashkimit Evropian si dhe në respekt të së drejtës ndërkombëtare private.
ShqipĂ«ri ka hedhur dy hapa me rĂ«ndĂ«si drejt rrugĂ«s sĂ« zgjidhjes sĂ« çështjes Çame. SĂ« pari, Parlamenti Shqiptar ka adoptuar njĂ« rezolutĂ« tĂ« vullnetit tĂ« mirĂ« politik pĂ«r ta pĂ«rfshirĂ« kĂ«tĂ« çështje nĂ« strategjinĂ« e qeverisjes. SĂ« dyti, diplomacia shqiptare , mĂ« nĂ« fund e ka pĂ«rfshirĂ« çështjen Çame nĂ« dosjen e bisedimeve dypalĂ«she me GreqinĂ«. KĂ«to dy hapa janĂ« shumĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m. Kjo, sepse, tanimĂ«, çështja Çame nuk Ă«shtĂ« fakultative, sipas konjukturave apo alternativave qeverisĂ«s, por Ă«shtĂ« e bazuar nĂ« vullnetin politik tĂ« Sovranit-Parlamentit Shqiptar dhe Ă«shtĂ« nĂ« dosjen e diplomacisĂ« zyrtare tĂ« Shtetit Shqiptar. Ky Ă«shtĂ« njĂ« fillim i mirĂ«, por vetĂ«m fillimi. Sfida e zgjidhjes sĂ« çështjes sĂ« ÇamĂ«risĂ«, formati i zgjidhjes, aspektet qĂ« do ofrojĂ« zgjidhja, rrugĂ«t e mekanizmat qĂ« do ndiqen – nĂ« tĂ«rĂ«sinĂ« e tyre do tĂ« duan kohĂ«, durim, maturitet e, mbi tĂ« gjitha, shumĂ« patriotizĂ«m e profesionalitet njĂ«kohĂ«sisht.
Shteti shqiptar, qeveria e tij, por edhe vetë komuniteti i Çamërisë kërkojnë një zgjidhje të bazuar në normat e ligjet bashkëkohore, në mundësitë reale të zbatueshme, pa cenuar kufijtë politikë të shteteve ekzistuese në Ballkan, politikën e fqinjësisë së mirë dhe pa cenuar paqen e stabilitetin në Rajon. Madje, faktori shqiptar, kudo që ndodhet, pavarësisht sfidave që kalon, sërish ka qenë dhe mbetet modeli i kontributit për qëndrueshmërinë e stabilitetit Ballkanik, për demokratizimin e Rajonit, por prosperitetin ekonomik dhe përshpejtimin e integrimit në strukturat Euro-Atlantike.
Mendoj se Zef Pergega me këtë studim historiko-letrar e publicistik sjell një vlerë tjetër të shtuar në rrugën drejt zgjidhjes së çështjes Çame, si një prej kauzave më të rëndësishme të realizmit të Kombit Shqiptar. E përgëzoj shumë autorin për këtë libër të mrekullueshëm, të cilin do dëshiroja ta lexonin gjithë shqiptarët e mirë kudo në botë.
Tiranë, 25 Nëntor 2013
.jpg)
Comments
Post a Comment