Shkrimtari shqiptar që lexohet në 22 gjuhë të huaja
Pinjolli i Azem Shkrelit, gazetari-poet Jeton Kelmendi, promovon në Bruksel botimet e reja
“Si shkohet për te vetvetja” është libri më i ri poetik i poetit kosovar, të përkthyer në 22 gjuhë të botës, Jeton Kelmendit. Tashmë po prezantohet edhe për lexuesin amerikan. Ky vëllim vjen si një botim i poezisë së përzgjedhur dhe na krijon mundësinë për të evidentuar një vizion më të plotë të individualitetit krijues të këtij poeti, duke rendur më sigurt brenda kohës së tij poetike....Po kush është Jeton Kelmendi dhe cila është lidhja e tij me poetin e madh Azem Shkrelin, lexoni intervistën e mëposhtme për tu prezantuar më mirë me autorin dhe krijimtarinë e tij....
Ju tani jeni në një pozicion të rëndësishëm të këndit letrar por më lejo të flasim pak për fëmijërinë tuaj?
Po në fakt unë kam pasur një fëmijëri të vështirë, pasi siç dihet Kosova ishte nën Jugosllavi dhe ne nuk gëzonin të drejtat qytetare. Letërsinë e kam dashur qysh fëmijë madje poezinë e parë e kam botuar me 1990 tek një revistë lokale që quhej Gurra. Më pas vështirësitë e jetës vinin dhe bëheshin dita-ditës me të rënda. Një fakt që duhet thënë është se unë kam filluar dhe mbaruar shkollën e mesme nëpër shtëpitë private, gjë kjo që kur kujtoj më dhimbset shumë, sepse nuk e jetova kënaqësinë e të qenit nxënës.
Ju jeni një shembull konkret ku geni letrar është trashëguar, çfarë keni pasuar dhe çfarë është kuruar në krijimtarinë tuaj ndryshe nga i madhi Azem Shkreli (familjar i juaji)?
Po unë ndihem mirë që Azem Shkreli është familjar i imi, por është edhe mësuesi im shpirtëror i artit letrar në përgjithësi dhe poezisë në veçanti. Fillimisht kam qenë shumë i ndikuar nga fryma e tij, mirëpo natyrisht me kohën unë kam gjetur një stil timin të të bërit të letërsisë. Tani që jetoj dhe krijoj në një vend të perëndimit, po bindem se Shkreli dhe disa shkrimtarë të tjerë shqiptar janë vërtetë të rangut evropian.
Një ngjarje e rëndësisë së dhimbjes kombëtare është dhe lufta e Kosovës, sa dhe si keni luftuar ju?
Shumë herë më janë bërë pyetje për luftën që kaloj vendi ynë. Eshtë e vërtetë se unë kam qenë pjesëtar i luftës, si ushtar, por ajo fazë kap një histori të veçantë të historisë dhe unë si intelektual nuk pëlqej shumë të flas për ketë çështje, me besimin se i shërbej më mirë historisë. Fakti se lufta është keqpërdorur shumë nga njerëz të caktuar ka bërë që shumëkush të adresoj akuza në UÇK. Unë kam edhe një libër për luftën por do ta botoj pas disa vitesh, kur gjerat të jenë stabilizuar.
Ju aktualisht jetoni në Belgjikë, a është vendi i duhur për ti dhënë frymëmarrje krijimtarisë së një talenti si ju?
Po unë jetoj në Bruksel, ku edhe jam specializuar për politikat ndërkombëtare dhe çështjet e sigurisë. Tani vazhdoj studimet PHD për filozofi politike dhe media. Asnjë vend nuk është si atdheu yt, por tani jam adaptuar me jetën në Bruksel dhe këtu krijoj dhe më pëlqen.
Jeni përkthyer në disa gjuhë të botës, jeni i njohur për forcën triumfale të poezisë tuaj, ku i ka rrënjët frymëzimi juaj dhe kush i vjel mendimet tuaja pasi poezia është elitare?
Është e vërtetë se poezitë e mia janë përkthyer në shumë gjuhë të botës, pra në 22 gjuhë. Unë përpiqem ta bëj një poezi që del nga përmasat e një poezie lokale apo edhe të një populli. Mendoj se letërsia bëhet për të gjithë, natyrisht për ata qe e duan letërsinë. Sa i përket poezisë është e vërtetë se është shumë elitare dhe ka telashe në lexueshmërinë por i tillë është si art dhe kjo nuk bën të na ndaloj apo të na dekurajoj. Se kush i vel mendimet e mia, ketë nuk mund ta them unë, ndoshta kritikët duhet ta thonë.
Pse e keni braktisur mëmëdheun tuaj ku një shtet i ri si Kosova ka nevojë për filizat e rinj të kultivojnë dijet në tokën që akoma është e njomur me gjakun e lirisë?
Unë kurrë nuk e kam braktisur atdheun, as Kosovën as Shqipërinë. Unë jetoj në Belgjikë, por shpesh shkoj në atdhe dhe përcjell çdo gjë që ndodh atje. Kosova ka nevojë për njerëz që e përparojnë demokracinë dhe zhvillimin, por për fat të keq Kosova ka zgjedhur që bandat dhe hajdutët të drejtojnë. Tani siç është duke ndodhur Kosovës më së paku i duhet dija...
Kosova me zhurme politike si Shqipëria, ju po mbroni doktoraturën për politikë, çfarë letrash duhen djegur në lojën politike që mos të degradohet imazhi i Kosovës kur dihet që retë e mosnjohjes si shtete akoma qarkullojnë në qiellin e saj?
Kjo është pyetje që del nga arti dhe letërsia. Kosova që të dal nga katandisja që e ka kapluar duhet që qytetarët e saj ta kthjellin mendjen dhe ti dënojnë bandat që qeverisnin me vendin. Derisa Kosova të vazhdoj ti pranoj këto struktura dhe të mos i dënoj do ketë ditë të këqija. Imagjino vendet e lindjes kanë filluar të vetëdijësohen dhe tua ndërpresin keqqeverisjen liderëve të tyre, kurse Kosova ka rënë në gjumë dhe po duron të keqpërdoret çdo gjë. Kjo është vet përgjigje.
Çfarë është një shkrimtar në realitetin e ditëve të sotme?
Sot është problem së pari të dish se kush çka është e pastaj edhe më vështirë është ta përshkruash si është të jesh shkrimtar. Janë përzier shapi e sheqeri thonë në Prishtinë, prandaj ka të tillë na i pushtojnë mediat si shkrimtar e në fakt nuk janë, kurse kemi shumë shkrimtar që jetojnë të harruar dhe janë shkrimtar të mirë. Unë mendoj se për fat të keq sot të jesh shkrimtar i mirë është shumë vështirë, kurse të jesh shkrimtar i keq apo letër-shkarravitës, je me fat dhe në kohën dhe në vendin e duhur.
Si bashkëjeton vepra juaj në rrjedhën mediatike dhe në urat e bashkëpunimeve me shkrimtar të vendeve tuaja?
Në fakt unë nuk kam tanimë probleme sa i përket komunikimit me lexuesit e mi, për faktin se kam raporte të mira edhe me median edhe janë tani format e komunikimit si uebsite, facebook etj. Eshtë e vërtetë se ka media që kurrë nuk transmetojnë gjë që ka të bëj me mua, këtu aludoj në disa media kosovare që kurrë nuk më kanë përcjellë, qoftë edhe kur kam marr ndonjë çmim apo kur jam pranuar në Akademinë e Shkencave, Arteve dhe Letërsisë Evropiane.
Librat e fundit një triumf apo vazhdim i krijimtarisë suaj?
Librat e fundit që botova nuk janë asgjë më pak apo më shumë se një punë që kam bërë me përkushtim dhe besoj se puna ime do të vazhdoj.
Jeton Kelmendi vlerësohet nga akademikë të huaj
Shoqata e Shkrimtarëve Shqiptare në Belgjikë në bashkëpunim me Europa Press Club (Klubi i Gazetarëve Ndërkombëtar), organizuan para pak ditësh në Bruksel promovimin e veprave letrare të Jeton Kelmendit: “How to reach your self” dhe “Comme le commencement est silencieux” (“Si shkohet tek vetvetja” dhe “Sa i heshtur është fillimi”). Në këtë eveniment letrar ishin të pranishëm shkrimtarë shqiptarë, miq e dashamirës të letërsisë. Ky eveniment letrar u çel me përshëndetjen e presidentit të Klubit të Gazetarëve Ndërkombëtarë z.Thomas A.Friedrich, i cili u ndal në rëndësinë e organizimit të aktivitete letrare për gazetarët që përveç profesionit të tyre kanë edhe talente të tjera, sikurse ato letrare. Në fjalën e tij përshëndetëse ai theksoi se poezia e gazetarit poet J. Kelmendit e kishte tërhequr shumë, dhe nisur nga sadisfaksioni i krijuar ai recitoi edhe disa vargje të autorit. Po kështu ai i fali shkrimtarit Jeton Kelmendit një libër ku flitet për konceptin Europian. Në këtë aktivitet ishin të pranishëm edhe Ambasadori i Shqipërisë në Belgjikë z.Ilir Tepelena. Referimin e parë rreth veprave të autorit e bëri Akademiku, z. Ahtanase Vantchev de Thracey, që kishte ardhur posaçërisht nga Franca për ketë eveniment. Në analizën letrare të vëllimit poetik “Comme le commencement est silencieux”, u shpreh: “Jeton Kelmendi është një baptizues i mrekullueshëm poezish që na impresionojnë me aftësinë dhe formën simbolike, që bëjnë të vibrojë imagjinata dhe të vijnë në jetë metafora krejtësisht origjinale me një fluditet plot delikatesë...” Për auditorin shqipfolës u lexua kumtesa e dr. Irena Gjonit “Poezia e Jeton Kelmendit mes esencash hyjnore dhe kumtesh” (edhe pse ajo nuk ishte e pranishme). Nder te tjera ajo theksonte: “Ashtu si prezantohen të tejdukshme poetikisht, po ashtu shfaqen sigurt edhe kodet e padëshifrueshme lehtë. Dhe këtu behet evidente esenca hyjnore, duke u shndërruar në esencë kumtesh. Këto kode bëhen bashkëudhëtare në kohë të ndryshme. Bëhen grishëse në deshifrim duke tërhequr vëmendjen e receptuesve në kohë e hapësira të ndryshme, ashtu si dhe në kohët e reja të së ardhmes. Dhe kjo pjesë e padëshifrueshme, e kodifikuar, esencë hyjnore dhe esencë kumtesh, ndihmon për të krijuar më sigurt profilin e një poeti modern si Jeton Kelmenti, një nga përfaqësuesit më dinjitoz të poezisë moderne mbarë shqiptare, që ka për të “rrojtur” shumë gjatë.” Në fund të këtij aktiviteti ju dha fjala autorit, z. Kelmendi, i cili falënderoi miqtë e pranishëm, ata që ndihmuan në mbarëvajtjen e këtij aktiviteti. Më tej shkrimtari Kelmendi u shpreh: “Duhet je jemi të sinqertë me vete-veten në radhë të parë që të jemi të sinqertë edhe me te tjerët. Ne si shkrimtar gjënë më të madh qe kemi është fjala dhe librat qe botojmë, prandaj duhet ta pranojmë se kur miqtë dhe lexuesit flasim fjalë të mira për ne, natyrisht se na inkurajojnë të besojmë se përkushtimi ynë nuk është i kotë”. Vlen të thuhet se ky ishte promovimi i parë i veprave të një shkrimtari shqiptar në institucionet e BE-së.
(Shqiponja Duro, koordinatore e Shoqatës së Shkrimtarëve Shkrimtarë në Belgjikë)
