Bijë e dashur,Po ngryset mbi oborr e mbi shkallët e gurta. Me një muzg të lehtë dhe shtrëngues ngjyrë manushaqe. Përpiqem të lehtësoj dhimbjen e largësisë duke menduar që edhe tek ty i njëjti muzg po bie ngadalë, ngadalë. Por ndoshta është më ftohtë atje. Patjetër që duhet të jetë më ftohtë në atë fshatin tënd mes malesh. Vallë i ke veshur çorapet e leshit që të dhashë më vete? Po trikon e trashë? Nuk di nëse keni filluar ta ndizni zjarrin në vatër. Bija ime sa shumë që më ka marrë malli për ty. Kam kohë pa të parë, që ditën që u nise me atë malukatin. Po ku e gjete moj bijë aq larg. U mbaruan burrat e tjerë këtu? Ah kjo lufta që na solli mbrapsht gjithçka. Më mbyt meraku për ty bija ime.
E di që je natyrë e hedhur dhe energjike, por je kaq e sinqertë dhe e drejtë, sa zor do e kesh të çash në këtë botë jallane. Unë mirë kam qenë këto kohë dhe nga jot motër ke të fala. Po rritet dhe ajo. Nuk kam asnjë lajm të ri nga të dy vëllezërit e tu dhe nuk di fare çfarë bëhet me ta. Uroj të jesh mirë dhe bëhu e fortë e me mënd në kokë, ashtu si të kam porositur.
Nënëz e dashur,
U bë kaq kohë që asnjë lajm nuk kam nga ty. Si janë vallë motra dhe vëllezërit e mi? Ndjehem kaq e shkëputur këtu mes malesh ku kam ardhur. Bën ftohtë, sidomos muzgjeve dhe të kam uruar kaq e kaq herë që m’i dhe me zor çorapet e leshit dhe trikon e trashë. Është kaq ndryshe këtu o nëna ime. Njerëz të tjerë, shtëpi tjetër, jetesë tjetër. Më mungon vatra e odës së zjarrit me dy këndet mbuluar me kuverta të leshta, oxhaku dhe masha me të cilën më pëlqente aq shumë që të ngacmoja drutë derisa ato lëshonin xixa si fishekzjarre dhe prushi shtohej përmbi vatër. Këtu nuk më bie radha të luaj me zjarrin. Jemi shumë veta në të njëjtën shtëpi dhe ne gratë më të shumtën e kohës e kalojmë me punë rrotull shtëpisë ose dhe kur kemi kohë, nuk ulemi dot pranë vatrës, ku qëndrojnë burrat. Me burrin tim shkoj mirë dhe jam e lumtur, por akoma nuk ndjehem si në shtëpinë time këtu. Kam shumë merak për ty. Si je tani? Si po ia del e vetme? Si bëni për t’u ushqyer ti dhe motra? Ah sa larg që jemi nënë e dashur. Kjo rrugë e ngushtë e përdredhur mes malesh të larta më shumë na ndan se na bashkon. Dal në muzg dhe ngre sytë në qiell a thua se ata yje me atë ndriçim të ftohtë do mund të bëhen lajmëtarë mes meje dhe teje. Ime vjehrrë po më thërret për t’u futur brenda. Më thotë që do ftohem në lagështirën e ajrit. Ika nëna ime dhe të puth fort.
E dashur bija ime,
Ti e di që unë nuk di as shkrim as këndim. Edhe kur duhet të firmos ndonjë dokument, më duhet të ngjyej gishtin në bojë. Kjo ishte koha ime o bijë dhe asnjë nuk tentoi ta shkollonte këtë jetimen që u rrit dyerve të fisit dhe u martua pesëmbëdhjetë vjeçe. Por ti e di sa dëshirë kam pasur unë për shkollën dhe për dijen, sa shumë kam dashur që fëmijët e mi të shkolloheshin dhe të bëheshin të zotët për veten e tyre. Ty nuk të la lufta o bijë që t’i mbaroje ato të shkreta studime dhe në vend që të shkoje në shkollë, fillove të shkoje nëpër ato mbledhjet e fshehta ku njohe edhe këtë karafilin që të mori me vete atje mes malesh. Mban mënd atë trëndafilin e kuq në mes të oborrit që e ke mbjellë me duart e tua kur ke qenë e vogël? Duart e vogla që t’u shpuan nga gjembat dhe pikëzat e kuqe të gjakut. Aq të kuqe i çeli fletët ai trëndafil. Tani është rritur shumë. I janë harlisur degët dhe trungu i është trashur. Kurora i mbushet plot me lule të kuqe. Aty dal dhe i them fjalët që do doja të t’i thosha ty. Ti e di bijëzë që unë përditë e laj këtë shaminë e bardhë që mbledh flokët dhe përditë i nder mendimet e mia tek trëndafili yt. Ai lëkund petalet e brishta. Nga malli apo nga trishtimi im? Por jo, nuk është tharë nga hallet dhe hidhërimi im. Ka dashurinë tënde për jetën bija ime. Është vjeshtë dhe kurora i është skuqur më shumë së kurrë, a thua do i shpërthejë jeta si gjak i kuq nga petalet. Ia mbuloj kokën me shaminë time të bardhë dhe i pëshpëris vetëm me sy fjalë që do doja të t’i thosha vetëm ty. Vështirë e kemi pasur këto kohë, vetëm dy femra në shtëpi, unë dhe jot motër e vogla. Por thonë që kohë më të mira do vinë dhe ne rrimë dhe presim me shpresën tek e ardhmja. Patjetër që kohë më të mira do vinë dhe unë do mundem së paku të kem një lajm nga ty që më ke ikur kaq larg. Të puthë flokët e tua të bukura...
E dashur nënë,
Ditët janë tkurrur nën të ftohtin e malit dhe nën frymën e dimrit që po vjen. Ah larg shumë larg jam prej teje dhe ti e di që nuk ka këtu as telefon dhe as zyrë postare. Duhet të zbresim poshtë në qytet për të dërguar letrat dhe shumë rrallë zbresin njerëzit nga fshati ynë për në qytet, sidomos tani që fillojnë dhe zihen rrugët nga dëbora. Gjethet e pemëve po marrin arratinë pas fërshëllimës së erës që i këndon këngë gënjeshtare në vesh. Por duket sikur jeta që po shuhet aty jashtë, po ngjizet brenda meje. Më lëvrijnë rrënjë nëpër gjymtyrë. Trupi i brishtë më është rrumbullakosur. Përgjumja mi mbërthen qepallat pas jastëkut në mëngjes. Më janë rënduar hapat dhe kërthiza po buzëqeshet. Dje vjehrra ime nxori nga sënduku dhe më dha një pallto të madhe të leshtë që të mbështillesha me të. Nuk dua ta vesh, se m’i rëndon supet, por s’kam çfarë bëj, duhet t’i ruhem të ftohtit. Nuk dal më për të ndihmuar burrin në të mbjella. Më shumë rri brenda dhe bëj punë nëpër shtëpi. Nuset e tjera më shikojnë shtrembër dhe midis tyre më quajnë “nusja e qytetit”. Ti e di që unë jam e gjallë dhe e fortë zakonisht por kjo jetë që rritet brenda meje, po më ligështon. Të përqafoj nga larg o nëna ime dhe më ka marrë malli shumë për ju të gjithë.
Po si u bë kështu moj bijë?
Asnjë lajm akoma nga ty. Merak i madh më bren nga brenda dhe nuk kam asnjeri se kujt t’ia them. Nuk dua të rëndoj supet e njoma të sat’ motre me hallet e mija. Mjaft e kam rënduar me sëmundjen time. Vëllai yt i madh është në një qytet tjetër dhe tepër i zëne me punë dhe familjen e tij. Rrallë vjen e na sheh. Vëllai i vogël ushtar atje larg mes malesh dhe ai. Çdo natë dal tek pragu dhe pëshpëris lutjen e mbrëmjes. Netët janë të gjata pa fund. Zëra të çuditshëm më lëvrijnë nëpër trup. Çdo mëngjes, i mbuloj flokët trëndafilit tënd me mendimet e mija të bardha. Po e lenë edhe atë dalëngadalë të gjitha ngjyrat e shpresës. Lot të kuq malli janë petalet e rëna. Më janë rralluar fjalët akoma më shumë. Ka kohë që nuk të përmend më nëpër shtëpi. Kur më pyesin komshinjtë për ty “Mire qoftë, atje ku është” iu them. Ngre kokën çdo mbrëmje shikoj shkëlqimin e ftohtë të yjeve dhe kërkoj të të shoh me sytë e tyre. Por ai trëndafil në qoshe të oborrit tund degët... tund degët... dhe mban shaminë time në kokë. Eh bijë e dashur sa larg që më ike...
Nëna ime,
Sot ndjehem më mire pas kaq ditësh që kalova në shtrat. Një e ftohtë e fortë më mbërtheu dhe për ditë të tëra u dogja nën ethe. Nuk ka asnjë doktor këtu në fshat. Një plakë e vjetër erdhi dhe më dha ca çajra me bimë mali. Dora jote e freskët mbi ballë, ishte gjëja që më mungonte më shumë. Pas kaq ditësh ndjehem më mirë. Jam ngritur dhe vij rrotull vetë nëpër shtëpi. E mban mend atë trëndafilin e kuq që mbolla në fund të oborrit? Një tjetër farë mbjellur brenda meje sëshpejti do shohë dritë. Dua të vij atje tek ty. Dua të jesh pranë meje kur të lindë. Është kaq ftohtë dhe errët këtu. Dimër i madh ka mbërthyer. Bagëtitë i mbajmë brenda në dhomën ku rrimë dhe ne. Ato rrinë aty në një qoshe në errësirë dhe sytë iu shkëlqejnë. Vjehrra nuk donte që të vija tek ty sepse zakoni është që nusja duhet të lindë në shtëpinë e burrit ndërsa burri më tha që rrugët janë të zëna tashmë nga dëbora dhe unë jam e rëndë dhe nuk eci dot. Kam frikë, kam frikë. Nuk di çfarë do ndodhi me mua. Por ti më ke mësuar të jem trime dhe t’i përballoj vështirësitë e jetës me kurajë. Do ia dal patjetër, për veten, për beben dhe për ty. Të puth ballin e mbuluar me shaminë tënde të bardhë…
Bija ime,
Ditë dimri, por mua kurrë nuk më është dukur më ngrohtë se sot. Ky qiell gri asnjëherë nuk ka shkëlqyer për mua më tepër. Më në fund mora një lajm nga ty. Vëllai yt i madh nëpërmjet miqsh të tij, ishte lidhur me repartin ushtarak pranë fshatit tuaj. Më thanë që ti je mirë dhe një bebe e vockël rritet brenda trupit tënd. Pastë bekimin tim dhe qoftë si dritë e hënës. M’u shtua meraku për ty o bijë tani. Përpiqem të mbys ata zërat e egër që flasin brenda meje dhe që më thonë vetëm gjëra ogurzeza. Duhet të jem e lumtur. Së shpejti një fëmijë do t’i shtohet familjes sonë. Ardhtë me këmbë të mbarë.
Oh nënë, moj nënë,
Jam kaq e dobët sot. Bebja qan me kokën tek jastëku im dhe unë nuk zgjas dot duart ta marr t’i jap për të pirë. Vetëm tre ditë e lindur. Emrin ia vumë Hëna. A do kenë vallë sot forcën e duhur këto mendimet e mia që të udhëtojnë për tek ty? Petalet e trëndafilit po rrjedhin nga trupi im përditë. Tre ditë më parë, kur ndjeva trokitjet e dhimbshme të foshnjës, nuk kishte asnjeri në shtëpi të më ndihmonte. Më pas erdhi vjehrra dhe pasi nuk ia doli dot të më ndihmonte, thirrën prapë atë plakën që më dha ato çajrat kur isha ftohur. Ajo erdhi përsëri me një enë të bakërt me vete dhe thonj të mëdhenj të palarë. Pas shtatë orë të mundimshme Hëna e vogël doli në dritë ndërsa mua m’u errësuan sytë. Nuk di çfarë bënë me mua më pas por kur erdha në vete më thanë që kisha humbur ndjenjat për një farë kohe dhe që kisha pasur shumë hemorragji. Sot është dita e tretë dhe ti më mungon më shumë së çdo gjë. Dua të qëndroj e shtrirë në çarçafët e tu të bardhë aq të pastër dhe të ngrohtë. Është kaq errët këtu brenda. Kam ethe. Gjymtyrët i kam si të mpirë dhe trupi më është bërë pulla-pulla. Nuk duroj dot dritën që hyn nga dritarja e vogël në tavan. Vetëm kjo fije dritëhëne që më qëndron në jastëk më bën të përpiqem për të mbledhur forcat. O nënë, kam ftohtë dhe më dhembin shumë këmbët, më dhembin këmbët, nuk ngrihem dot. Ku i kam çorapet e leshta? Ku je… ku je?
E shkreta bija ime,
Ata erdhën atë ditë të gjithë tufë, njerëz të rëndësishëm. Që kur lufta kishte mbaruar dhe ata kishin zënë karriget e tyre, nuk para kujtoheshin më për vatrën që i strehoi dhe mbajti në ato kohët e vështira. Por dje, erdhën të gjithë dhe u ulën në odën e zjarrit. Unë rrija si e ngrirë dhe pa fjalë. Zërat e errët më pëshpëritnin vetëm mynxyra. Kishte ardhur dhe yt vëlla i madhi me nusen e tij, por vëllai i vogël ushtar dhe ti ishit larg. Çfarë kishte ndodhur vallë? Biseda filloi të shtjellohej rreth kohëve të shkuara, sa karakter të fortë që kisha pasur, sa trime dhe e palëkundur që isha treguar në situata të caktuara. Por unë nuk i dëgjoja. Zërat e këqij po më mbysnin. Pas pak u ngrita e ngrirë. Çfarë zë i çuditshëm brenda meje foli ashtu vallë? “Mos ma rrotulloni muhabetin” - thashë. “Më thoni të vërtetën njëherë e mirë. Ka vdekur ajo atje?”. Njëri nga ata u ngrit dhe më përqafoi dhe shtrëngoi fort në heshtje. Heshtja e zisë mbuloi shtëpinë. Unë nuk fola më asnjë fjalë. Asnjë lot, asnjë ulërimë, asnjë psherëtimë. Të gjitha, të gjitha u mbyllën dhe u vulosën njëherë e përgjithmonë brenda kraharorit tim. Ti nuk ishe më që të t’i thosha. Ti nuk ishe më që të më lexoje të pashkruar. Fijet ishin prerë. Më pas ata ikën dhe më lanë ashtu, pa fjalë e pa zë. Më dridheshin gjymtyrët, më këputeshin këmbët. Fjalën e parë e nxora vetëm të nesërmen në mëngjes. I kërkova nuses së tët vëllai të më bënte një kafe. Ti e di unë kurrë nuk e kisha pirë kafen, por atë mëngjes e doja. Më thanë që ti kishe tre muaj që nuk ishe më dhe Hënëzën e vogël e kishe marrë me vete vetëm një muaj më parë. Bijë moj bija ime. Nuk të vranë dot plumbat që të kaluan aq pranë gjatë luftës dhe të mori vdekja duke sjellë jetën në jetë. Vetëm trëndafili yt më ka ngelur nga ty. Petalet e purpurta si gjaku yt i pastër. Ia mbuloj kokën çdo mëngjes me shaminë e mendimeve të mia dhe flas me të. Të shkruaj ty, letrat që kurrë nuk do të vinë, letrat që kurrë nuk do mund t’i lexosh.
Nënëz e dashur,
U bë kaq kohë që asnjë lajm nuk kam nga ty. Si janë vallë motra dhe vëllezërit e mi? Ndjehem kaq e shkëputur këtu mes malesh ku kam ardhur. Bën ftohtë, sidomos muzgjeve dhe të kam uruar kaq e kaq herë që m’i dhe me zor çorapet e leshit dhe trikon e trashë. Është kaq ndryshe këtu o nëna ime. Njerëz të tjerë, shtëpi tjetër, jetesë tjetër. Më mungon vatra e odës së zjarrit me dy këndet mbuluar me kuverta të leshta, oxhaku dhe masha me të cilën më pëlqente aq shumë që të ngacmoja drutë derisa ato lëshonin xixa si fishekzjarre dhe prushi shtohej përmbi vatër. Këtu nuk më bie radha të luaj me zjarrin. Jemi shumë veta në të njëjtën shtëpi dhe ne gratë më të shumtën e kohës e kalojmë me punë rrotull shtëpisë ose dhe kur kemi kohë, nuk ulemi dot pranë vatrës, ku qëndrojnë burrat. Me burrin tim shkoj mirë dhe jam e lumtur, por akoma nuk ndjehem si në shtëpinë time këtu. Kam shumë merak për ty. Si je tani? Si po ia del e vetme? Si bëni për t’u ushqyer ti dhe motra? Ah sa larg që jemi nënë e dashur. Kjo rrugë e ngushtë e përdredhur mes malesh të larta më shumë na ndan se na bashkon. Dal në muzg dhe ngre sytë në qiell a thua se ata yje me atë ndriçim të ftohtë do mund të bëhen lajmëtarë mes meje dhe teje. Ime vjehrrë po më thërret për t’u futur brenda. Më thotë që do ftohem në lagështirën e ajrit. Ika nëna ime dhe të puth fort.
E dashur bija ime,
Ti e di që unë nuk di as shkrim as këndim. Edhe kur duhet të firmos ndonjë dokument, më duhet të ngjyej gishtin në bojë. Kjo ishte koha ime o bijë dhe asnjë nuk tentoi ta shkollonte këtë jetimen që u rrit dyerve të fisit dhe u martua pesëmbëdhjetë vjeçe. Por ti e di sa dëshirë kam pasur unë për shkollën dhe për dijen, sa shumë kam dashur që fëmijët e mi të shkolloheshin dhe të bëheshin të zotët për veten e tyre. Ty nuk të la lufta o bijë që t’i mbaroje ato të shkreta studime dhe në vend që të shkoje në shkollë, fillove të shkoje nëpër ato mbledhjet e fshehta ku njohe edhe këtë karafilin që të mori me vete atje mes malesh. Mban mënd atë trëndafilin e kuq në mes të oborrit që e ke mbjellë me duart e tua kur ke qenë e vogël? Duart e vogla që t’u shpuan nga gjembat dhe pikëzat e kuqe të gjakut. Aq të kuqe i çeli fletët ai trëndafil. Tani është rritur shumë. I janë harlisur degët dhe trungu i është trashur. Kurora i mbushet plot me lule të kuqe. Aty dal dhe i them fjalët që do doja të t’i thosha ty. Ti e di bijëzë që unë përditë e laj këtë shaminë e bardhë që mbledh flokët dhe përditë i nder mendimet e mia tek trëndafili yt. Ai lëkund petalet e brishta. Nga malli apo nga trishtimi im? Por jo, nuk është tharë nga hallet dhe hidhërimi im. Ka dashurinë tënde për jetën bija ime. Është vjeshtë dhe kurora i është skuqur më shumë së kurrë, a thua do i shpërthejë jeta si gjak i kuq nga petalet. Ia mbuloj kokën me shaminë time të bardhë dhe i pëshpëris vetëm me sy fjalë që do doja të t’i thosha vetëm ty. Vështirë e kemi pasur këto kohë, vetëm dy femra në shtëpi, unë dhe jot motër e vogla. Por thonë që kohë më të mira do vinë dhe ne rrimë dhe presim me shpresën tek e ardhmja. Patjetër që kohë më të mira do vinë dhe unë do mundem së paku të kem një lajm nga ty që më ke ikur kaq larg. Të puthë flokët e tua të bukura...
E dashur nënë,
Ditët janë tkurrur nën të ftohtin e malit dhe nën frymën e dimrit që po vjen. Ah larg shumë larg jam prej teje dhe ti e di që nuk ka këtu as telefon dhe as zyrë postare. Duhet të zbresim poshtë në qytet për të dërguar letrat dhe shumë rrallë zbresin njerëzit nga fshati ynë për në qytet, sidomos tani që fillojnë dhe zihen rrugët nga dëbora. Gjethet e pemëve po marrin arratinë pas fërshëllimës së erës që i këndon këngë gënjeshtare në vesh. Por duket sikur jeta që po shuhet aty jashtë, po ngjizet brenda meje. Më lëvrijnë rrënjë nëpër gjymtyrë. Trupi i brishtë më është rrumbullakosur. Përgjumja mi mbërthen qepallat pas jastëkut në mëngjes. Më janë rënduar hapat dhe kërthiza po buzëqeshet. Dje vjehrra ime nxori nga sënduku dhe më dha një pallto të madhe të leshtë që të mbështillesha me të. Nuk dua ta vesh, se m’i rëndon supet, por s’kam çfarë bëj, duhet t’i ruhem të ftohtit. Nuk dal më për të ndihmuar burrin në të mbjella. Më shumë rri brenda dhe bëj punë nëpër shtëpi. Nuset e tjera më shikojnë shtrembër dhe midis tyre më quajnë “nusja e qytetit”. Ti e di që unë jam e gjallë dhe e fortë zakonisht por kjo jetë që rritet brenda meje, po më ligështon. Të përqafoj nga larg o nëna ime dhe më ka marrë malli shumë për ju të gjithë.
Po si u bë kështu moj bijë?
Asnjë lajm akoma nga ty. Merak i madh më bren nga brenda dhe nuk kam asnjeri se kujt t’ia them. Nuk dua të rëndoj supet e njoma të sat’ motre me hallet e mija. Mjaft e kam rënduar me sëmundjen time. Vëllai yt i madh është në një qytet tjetër dhe tepër i zëne me punë dhe familjen e tij. Rrallë vjen e na sheh. Vëllai i vogël ushtar atje larg mes malesh dhe ai. Çdo natë dal tek pragu dhe pëshpëris lutjen e mbrëmjes. Netët janë të gjata pa fund. Zëra të çuditshëm më lëvrijnë nëpër trup. Çdo mëngjes, i mbuloj flokët trëndafilit tënd me mendimet e mija të bardha. Po e lenë edhe atë dalëngadalë të gjitha ngjyrat e shpresës. Lot të kuq malli janë petalet e rëna. Më janë rralluar fjalët akoma më shumë. Ka kohë që nuk të përmend më nëpër shtëpi. Kur më pyesin komshinjtë për ty “Mire qoftë, atje ku është” iu them. Ngre kokën çdo mbrëmje shikoj shkëlqimin e ftohtë të yjeve dhe kërkoj të të shoh me sytë e tyre. Por ai trëndafil në qoshe të oborrit tund degët... tund degët... dhe mban shaminë time në kokë. Eh bijë e dashur sa larg që më ike...
Nëna ime,
Sot ndjehem më mire pas kaq ditësh që kalova në shtrat. Një e ftohtë e fortë më mbërtheu dhe për ditë të tëra u dogja nën ethe. Nuk ka asnjë doktor këtu në fshat. Një plakë e vjetër erdhi dhe më dha ca çajra me bimë mali. Dora jote e freskët mbi ballë, ishte gjëja që më mungonte më shumë. Pas kaq ditësh ndjehem më mirë. Jam ngritur dhe vij rrotull vetë nëpër shtëpi. E mban mend atë trëndafilin e kuq që mbolla në fund të oborrit? Një tjetër farë mbjellur brenda meje sëshpejti do shohë dritë. Dua të vij atje tek ty. Dua të jesh pranë meje kur të lindë. Është kaq ftohtë dhe errët këtu. Dimër i madh ka mbërthyer. Bagëtitë i mbajmë brenda në dhomën ku rrimë dhe ne. Ato rrinë aty në një qoshe në errësirë dhe sytë iu shkëlqejnë. Vjehrra nuk donte që të vija tek ty sepse zakoni është që nusja duhet të lindë në shtëpinë e burrit ndërsa burri më tha që rrugët janë të zëna tashmë nga dëbora dhe unë jam e rëndë dhe nuk eci dot. Kam frikë, kam frikë. Nuk di çfarë do ndodhi me mua. Por ti më ke mësuar të jem trime dhe t’i përballoj vështirësitë e jetës me kurajë. Do ia dal patjetër, për veten, për beben dhe për ty. Të puth ballin e mbuluar me shaminë tënde të bardhë…
Bija ime,
Ditë dimri, por mua kurrë nuk më është dukur më ngrohtë se sot. Ky qiell gri asnjëherë nuk ka shkëlqyer për mua më tepër. Më në fund mora një lajm nga ty. Vëllai yt i madh nëpërmjet miqsh të tij, ishte lidhur me repartin ushtarak pranë fshatit tuaj. Më thanë që ti je mirë dhe një bebe e vockël rritet brenda trupit tënd. Pastë bekimin tim dhe qoftë si dritë e hënës. M’u shtua meraku për ty o bijë tani. Përpiqem të mbys ata zërat e egër që flasin brenda meje dhe që më thonë vetëm gjëra ogurzeza. Duhet të jem e lumtur. Së shpejti një fëmijë do t’i shtohet familjes sonë. Ardhtë me këmbë të mbarë.
Oh nënë, moj nënë,
Jam kaq e dobët sot. Bebja qan me kokën tek jastëku im dhe unë nuk zgjas dot duart ta marr t’i jap për të pirë. Vetëm tre ditë e lindur. Emrin ia vumë Hëna. A do kenë vallë sot forcën e duhur këto mendimet e mia që të udhëtojnë për tek ty? Petalet e trëndafilit po rrjedhin nga trupi im përditë. Tre ditë më parë, kur ndjeva trokitjet e dhimbshme të foshnjës, nuk kishte asnjeri në shtëpi të më ndihmonte. Më pas erdhi vjehrra dhe pasi nuk ia doli dot të më ndihmonte, thirrën prapë atë plakën që më dha ato çajrat kur isha ftohur. Ajo erdhi përsëri me një enë të bakërt me vete dhe thonj të mëdhenj të palarë. Pas shtatë orë të mundimshme Hëna e vogël doli në dritë ndërsa mua m’u errësuan sytë. Nuk di çfarë bënë me mua më pas por kur erdha në vete më thanë që kisha humbur ndjenjat për një farë kohe dhe që kisha pasur shumë hemorragji. Sot është dita e tretë dhe ti më mungon më shumë së çdo gjë. Dua të qëndroj e shtrirë në çarçafët e tu të bardhë aq të pastër dhe të ngrohtë. Është kaq errët këtu brenda. Kam ethe. Gjymtyrët i kam si të mpirë dhe trupi më është bërë pulla-pulla. Nuk duroj dot dritën që hyn nga dritarja e vogël në tavan. Vetëm kjo fije dritëhëne që më qëndron në jastëk më bën të përpiqem për të mbledhur forcat. O nënë, kam ftohtë dhe më dhembin shumë këmbët, më dhembin këmbët, nuk ngrihem dot. Ku i kam çorapet e leshta? Ku je… ku je?
E shkreta bija ime,
Ata erdhën atë ditë të gjithë tufë, njerëz të rëndësishëm. Që kur lufta kishte mbaruar dhe ata kishin zënë karriget e tyre, nuk para kujtoheshin më për vatrën që i strehoi dhe mbajti në ato kohët e vështira. Por dje, erdhën të gjithë dhe u ulën në odën e zjarrit. Unë rrija si e ngrirë dhe pa fjalë. Zërat e errët më pëshpëritnin vetëm mynxyra. Kishte ardhur dhe yt vëlla i madhi me nusen e tij, por vëllai i vogël ushtar dhe ti ishit larg. Çfarë kishte ndodhur vallë? Biseda filloi të shtjellohej rreth kohëve të shkuara, sa karakter të fortë që kisha pasur, sa trime dhe e palëkundur që isha treguar në situata të caktuara. Por unë nuk i dëgjoja. Zërat e këqij po më mbysnin. Pas pak u ngrita e ngrirë. Çfarë zë i çuditshëm brenda meje foli ashtu vallë? “Mos ma rrotulloni muhabetin” - thashë. “Më thoni të vërtetën njëherë e mirë. Ka vdekur ajo atje?”. Njëri nga ata u ngrit dhe më përqafoi dhe shtrëngoi fort në heshtje. Heshtja e zisë mbuloi shtëpinë. Unë nuk fola më asnjë fjalë. Asnjë lot, asnjë ulërimë, asnjë psherëtimë. Të gjitha, të gjitha u mbyllën dhe u vulosën njëherë e përgjithmonë brenda kraharorit tim. Ti nuk ishe më që të t’i thosha. Ti nuk ishe më që të më lexoje të pashkruar. Fijet ishin prerë. Më pas ata ikën dhe më lanë ashtu, pa fjalë e pa zë. Më dridheshin gjymtyrët, më këputeshin këmbët. Fjalën e parë e nxora vetëm të nesërmen në mëngjes. I kërkova nuses së tët vëllai të më bënte një kafe. Ti e di unë kurrë nuk e kisha pirë kafen, por atë mëngjes e doja. Më thanë që ti kishe tre muaj që nuk ishe më dhe Hënëzën e vogël e kishe marrë me vete vetëm një muaj më parë. Bijë moj bija ime. Nuk të vranë dot plumbat që të kaluan aq pranë gjatë luftës dhe të mori vdekja duke sjellë jetën në jetë. Vetëm trëndafili yt më ka ngelur nga ty. Petalet e purpurta si gjaku yt i pastër. Ia mbuloj kokën çdo mëngjes me shaminë e mendimeve të mia dhe flas me të. Të shkruaj ty, letrat që kurrë nuk do të vinë, letrat që kurrë nuk do mund t’i lexosh.
