Lulëzim Tafa
Thuhet se me prejardhje janë nga India, nga i cili vend kishin nisur të lëvizin apo të dynden diku rreth shekullit të X-të, ndërsa këto lëvizje ishin shtuar më shumë në Evropë dhe në Ballkan rreth shekujve XIII-XIV-të. Duket se qysh atëherë nuk u priten mirë nga vendësit. Paragjykimet ndaj tyre , për fat të keq, ku më shumë e ku më pak janë të pranishme ende...
Sot jetojnë të shkapërderdhur, kryesisht në Evropë, ndoshta, thënë figurativisht, edhe sa për të ngelur njollë në ndërgjegjejen e evropianëve të bardhë.
Jetojnë si munden, apo thënë ndryshe, në të shumtën e rasteve e bëjnë jetën sot për nesër. Me gjasë kjo është edhe motoja e tyre e jetesës, apo motoja që u kanë veshur të tjerët. Krijohet përshtypja se kudo jetojnë njësoj. Kualiteti i jetës së tyre fare pak ndryshon prej një vendi në vendin tjetër, kudo në Evropë, në rajonin tonë, por edhe në Kosovë.
Janë alarmante statistikat e publikuara kohët e fundit në Kosovë, mbi shkallën e papunësisë të Komunitetit RAE, ku këtu bëjnë pjesë romët, që mbi 90% të komunitetit janë të papunë e deri te tendencat gati raciste të pishinave, që gjatë verës t’i dëbojnë pjesëtarët e këtyre komuniteteve nga pishinat, apo të mos u lejojnë fare hyrjen e tyre në pishinat publike, pa ia vënë mendjen askush barazisë që parasheh Kushtetuta jonë dhe ndëshkueshmërinë që ka Kodi Penal për diskriminim. Është tmerr kur dëgjojmë se madje ka edhe raste kur edhe besimtarëve në Xhamitë tona u pengon prezenca e besimtarëve RAE. Pashmangshëm lind pyetja, çfarë besimtari është ai të cilit i pengon prezenca e një bashkëbesimtari tjetër në një faltore. Por, hiç më e mirë nuk është gjendja as me vendet e rajonit e fatkeqësisht as e Evropës.
Këto ditë doli një raport skandaloz ndërkombëtar për pozitën e romëve në Serbinë fqinje, ku thuhet se jetojnë rreth gjysmë milioni romë Fundja, Serbisë edhe i “shkon” një abuzim i tillë, sepse si popull “qiellor” që janë, edhe u takon të mos kenë respekt për popullin që jeton në tokë, sepse ata kurrë nuk patën respekt as për të tjerët, duke pasur parasysh sjelljet dhe masakrat e tyre në Bosnjë, Kosovë e Kroaci.
Një gjë e tillë nuk bën të na ndodhë neve si Kosovë dhe si popullatë shumicë, meqë për shekuj kemi jetuar me abuzimin dhe me përbuzjen e pushtuesve ndaj nesh, dhe e dimë më së miri ç’do të thotë të jesh qytetar i rendit të dytë në shoqëri. Kjo është e trishtueshme, këtë nuk duhet ta lejojmë ne, nuk duhet ta lejojnë institucionet tona.
Unë kurrë nuk mund ta kuptoj dikë, që merr për krahu një fëmijë të komunitetit RAE dhe e dëbon nga pishina. Cila është arsyeja? Se është RAE?!
Kjo është pashpirtësi, është e vrazhdë, është mëkat, por fundi i fundit është edhe e paligjshme, dhe e padrejtë edhe ndaj Zotit.
Ma merr mendja se ne si vend dhe si popull, që me dekada jemi trajtuar si pakicë në vendin tonë, duke qenë të abuzuar dhe të privuar madje edhe nga të drejtat elementare, deri edhe me tendencën e shfarosjes kolektive nga regjimet që na sunduan ne dhe vendin tonë, do të të duhej që të jemi më së shumti të vëmendshme në respektimin e këtij komuniteti që jeton në vendin tonë, duke e ofruar kështu shembullin e mirë se si një popull i shtypur e i diskriminuar dikur, tani ndërton modelin e respektimit të të drejtave të pakicave, e në këtë rast të romëve.
Kush më mirë sesa ne shqiptarët e Kosovës e di domethënien e shkeljes së të drejtave dhe lirive, abuzimin dhe diskriminimin?! Andaj, ne jo vetëm që nuk duhet të imitojmë apo kopjojmë agresorët tanë, por duhet që minoritarëve tanë dhe botës t’i përçojmë mesazhe se ne nuk jemi si ata që na shtypën e diskriminuan, dhe se ata nuk janë modeli ynë.
Po i kujt është faji? Nuk përjashtohet asnjëherë mundësia që fajtor të jenë edhe përfaqësuesit e këtyre minoriteteve, sidomos të deputetëve të tyre, të cilët pothuajse asnjëherë nuk i kanë ngritur në Kuvendin e Kosovës çështje të cilat kanë të bëjnë me cilësinë e jetës së qytetarëve që ata i përfaqësojnë. Pra, ata duhet të preokupohen më shumë për komunitetet e tyre, kurse kolegët e tyre të shumicës duhet t’u ndihmojnë dhe t’i përkrahin në adresimet e problemeve që kanë ata, dhe jo vetëm t’i përdorin deputetët e pakicave si numra për kusuritje. Është për keqardhje deklarata e njërit prej liderëve të një partie të komuniteteve RAE në një intervistë, se në zgjedhje nuk kishte votuar për partinë e vet dhe për vete, por për një parti tjetër të komunitetit shumicë. Pa marrë parasysh është apo nuk është e vërtetë deklarata e tij, ajo është skandaloze.
Të themi se romët janë njerëz të mirë, kjo është e pakontestueshme dhe do të mund të tingëllojë paksa patetike, sepse ata janë të mirë siç janë të mirë edhe krejt popujt e botës, por, si studiues i së drejtës penale që shpeshherë gjatë hulumtimeve të mia më ka rënë të ekzaminoj shumë lëndë në çështjet penale nga regjistrat e gjykatave në Kosovë, kam vënë re se romët, me gjithë shkallën e lartë të papunësisë së tyre, me gjithë shkallën e ulët të arsimimit, me gjithë shkallën e lartë të varfërisë (tregues këta që janë faktorët kryesorë kriminogjen) ata, pra romët, nuk paraqiten si kryerës të shumtë të veprave penale, madje përqindja e pjesëmarrjes së tyre në numrin e tërësishëm të veprave penale është edhe më e ulët sesa përqindja e strukturës së popullsisë në vendin tonë.
Pra, ata janë qytetarët që më së shumti i binden ligjit. Nuk ka asnjë të dhënë të vërtetuar, që e dëshmon të kundërtën. Mund të merrni me mend se si do të ishte gjendja me kriminalitetin sikur popuj të tjerë të kishin këtë gjendje sociale. Çfarë do të ndodhte?! Pra, këta janë njerëz që duhet ta kenë përkrahjen tonë, të shumicës, që të kujdesemi për pozitën e tyre, për arsimimin e tyre, thjesht për respektimin e tyre, ashtu siç thotë Zoti e ligji, sepse janë njerëz që jetojnë mes njerëzish, asgjë, as më shumë e as më pak.
Madje, janë shumë sentimentalë dhe gazmorë, janë të admiruar si i bëjnë dasmat dhe ahengjet, si vallëzojnë e këndojnë, madje prej tyre edhe mund të mësohet se si njeriu duhet të gjejë kurajën për jetë, si dinë t’i injorojnë gjërat e këqija në jetë dhe t’i marrin asaj vetëm gjërat e bukura.
Fundja, Romët janë një yrnek i mirë i kapërcimit të dhembjes me Gjymysh.
