Mbreti Kristian i X nuk është se la ndonjë trashëgimi ‘të madhe’ në Danimarkë, por në kohën e Luftës së Dytë Botërore kreu një akt, i cili la një gjurmë të paharruar në historinë evropiane. Teksa gjermanët urdhëruan të gjithë hebrenjtë danezë të mbanin të vendosur në krah yllin e verdhë të Davidit, ai vetë doli të nesërmen në shëtitjen e përditshme me yllin në krah. Që nga ajo dite, të gjithë njerëzit në Kopenhagën do ta mbanin yllin e verdhë. Vërtetë nuk bënë rezistencë me pushkë ndaj gjermanëve, por kështu iu përgjigjën me prestigjin e tyre. Por nëse monarku Kristian i X mbante peshën e një monarkie solide, Pjetri 17-vjeçar, përfaqësuesi serb i një monarkie fare të re, në të njëjtën kohë do t’i sfidonte ndryshe dhe deri në kreni gjermanët, edhe pse me pasoja të pamata...për jugosllavët e asaj kohe, që lanë mbi 1 milion të vdekur në luftë.
Këto janë dy rastet që të vinë ndërmend në ditët tona, kur jemi në numërimin mbrapsht të Festimit të Pavarësisë e një luzmë pseudosh nga të gjithë anët po mundohen të arnojnë turpshëm historinë vazhdimisht të çjerrë kombëtare. Ku koha e Berishës sot trajtohet si e artë në librat e fëmijëve; koha e socialistëve, e lidhur me anarkinë e ’97-ës. Më tej akoma, koha e mbretërimit të Zogut është e mrekullueshme; kurse koha e Enver Hoxhës e tmerrshme. Do ketë monument të ri për Zogun, por jo nderim për Luigj Gurakuqin dhe Bajram Currin. Dështoi monumenti i Ismail Qemalit e kështu me radhë. Ky karusel emrash po vërtitet keqazi, teksa lloj-lloj njerëzish veshur me pushtet (kryesisht me njohuri të cunguara dhe të tjerët me qëllime tepër të largëta të mirë kalkuluara), po hapin debate shterpë historikë në dobi të protagonizmit vetjak virtual. Po se çfarë bëri Zogu për konsolidimin e arsimit kombëtar, krijimin e një administrate me staturë të rregullt, vendosjen e rendit pas vitesh anarkie (edhe pse vetë Zogu me shpurat e tij ishin shpesh protagonistë të katrahurës), përshtatjen me një legjislacion të përparuar apo Enveri me atë punë të madhe që bëri pas Luftës së Dytë Botërore për të futur një nga vendet më të shkatërruara të Evropës në rrjedha normale zhvillimi ekonomik dhe arsimor, këtë askush s’e pohon. Analiza e zbehtë është mike e virtualizmit patetik të lloj-lloj figurave.
Qëllimi mbetet i njëllojtë. Të provokohet dhe të bëhet scoop, ai që zakonisht politikanët i nxjerrë gjithnjë të fituar, pa treguar asnjë vlerë të mirëfilli. Pas kryeministrit Berisha, politikani Majko, një nga paraardhësit e tij socialistë e sheh si të nëpërkëmbur mbretin Zog. Në fakt, me një logjikë të thjeshtë nuk duhet t’i marrësh shumë seriozisht. Të dytin për protagonizmin e vazhdueshëm folklorik, të parin për mungesën e vazhdueshme të konsistencës. Mjafton të kujtosh vitin 1994, kohën kur Berisha në postin e presidentit do të shprehej se “1924 ishte një dhjetor i zi për shqiptarët dhe për Shqipërinë. Rrëzimi i qeverisë së Nolit nga Ahmet Zogu me mbështetjen e Serbisë përbën njërën prej ngjarjeve më tragjike të historisë sonë kombëtare. Shqipëria e idealeve të mëdha demokratike për 68 vjet me radhë njohu vetëm pushtime dhe mynxyra, tiranira dhe diktatura nga më të egrat dhe më çnjerëzoret.” (Gazeta “RD”, 17 qershor 1994) dhe 18 vjet më vonë, në një moment reflektimi panegjirik do kërkonte të gjithë nderimin kombëtar për të. Ky sens, politikanët tanë jo thjesht i ka treguar pa koherencë, por pjesëtarë të një mentaliteti hamami, që prej kohës qarkon në qarqet intelektuale shqiptare. Ku askush nuk shikon fushën e tij dhe të gjithë bëjnë protagonistin virtual në fusha që s’u përkasin. Veçmas, të dy kampet politike me writers e tyre janë të mbushur me shembuj të tillë.
Kuturisja e fundit e Majkos nuk tregon thjesht se ai nuk di të lexojë historinë, por orvatjen që ta lexojë shëmtuar dhe pse jo, ta përdorë ashtu si t’i leverdisë në ndonjë hulli ndryshe pas zgjedhjeve të 2013, në rast se Rama do të humbë. Duket se kalkulimet po bëhen ndryshe tek PS-ja nga një grup njerëzish që e ndjejnë se mund të jenë sërish larg pushtetit. Por historia s’mbaron këtu. Thjesht hamendësitë janë deri këtu. Historia mund të përdoret për të ardhmen, paçka perceptimit real. I njëjti sens vërehej pak a shumë edhe në kohën e diktaturës, ku personazhe të mëdha kombëtare u harruan dhe u fshehën (madje edhe kur ishin ende të gjallë) thjesht për të prodhuar një histori tjetër. Kjo edukoi gabuar breza shqiptarësh, duke i privuar nga të vërteta që kanë ndikuar gjerësisht në perceptimin e historisë tonë kombëtare. Dhe ai që nuk di të lexojë historinë në të shkuarën, nuk mund ta di kurrë të kuptojë të tashmen dhe të ardhmen...
Jo më kot, post ‘90 do të zbulonte një katrahurë më të madhe kur një takëm kalemxhinjsh u ngritën për të glorifikuar njerëz, që në shumë raste kishin cenuan rëndë interesin kombëtar. Pseudo të ndryshëm që bëjnë protagonistin tashmë janë shembull i bukur i kësaj. Prej tyre, Luigj Gurakuqi, veçanërisht do të përflitej dhe do të ofendohej. Do e akuzonin si proitalian dhe të korruptuar. Ismail Qemalin si rryshfetxhi dhe njeri kulisash. Do ngriheshin personazhe krejt të humbur me kontribute hipotetike.
Por, edhe pse historia është e pamëshirë, ky fenomen është i vjetër për figurat shqiptare, qoftë edhe ata me përmasa të larta. Faik Konica, i cili do shkruante essetë e mrekullueshme me penën e tij, do t’u pështirosej patriotëve shqiptarë kur do ta ofendonte kujtimin e Naim Frashërit me një artikull denigrues ndaj tij. Pak vite më vonë, pa pyetur fare për ato që tha ndaj Zogut, vendosi t’i shërbente si vasal i bindur dhe më shumë akoma: do të pranonte t’i shërbente edhe pas rënies në qeveritë e tij të mërgimit. Po ashtu Noli, armiku i madh i Zogut, do t‘ia pranonte paratë dhe madje edhe ofertën për një qeveri në Mërgim. Në Tiranë, intelektualë të ndryshëm do i shtrinin lirisht qilimat fashizmit me flirtet e ndryshme. Mes tyre, intelektuali i njohur Omer Nishani, do t’i kushtonte shkrime panegjirike fashizmit dhe pastaj do të bëhej president i komunistëve?! E sa e gjatë kjo listë?!
Këtë vend të lënë bosh disa kohë e rrëmbyen menjëherë politikanët e sotëm me sharlatanizmat e fundit, por më shumë me pavëmendjen e tyre. Si ndodhi për shembull në një aktivitet rinor ku socialistët e rinj ftuan nipin e Mbretit Zog, Lekën e ri!? Kuptohet se më shumë se panjohje ata kishin përsëritur atë gabim që sot rëndom haset edhe te shqiptarët e rinj... indiferenca ndaj sharlatanizmit kombëtar. Që kinse me hapje-mendjen, mbulon hapur qëllime gjithnjë personale. Prandaj ajo ecja vetjake e Kristian me yllin e Davidit në krah, kumbon më shumë se kurrë për pseudot e ndryshëm, që artikulojnë gjoja sot gjëra si të çuditshme...
Këto janë dy rastet që të vinë ndërmend në ditët tona, kur jemi në numërimin mbrapsht të Festimit të Pavarësisë e një luzmë pseudosh nga të gjithë anët po mundohen të arnojnë turpshëm historinë vazhdimisht të çjerrë kombëtare. Ku koha e Berishës sot trajtohet si e artë në librat e fëmijëve; koha e socialistëve, e lidhur me anarkinë e ’97-ës. Më tej akoma, koha e mbretërimit të Zogut është e mrekullueshme; kurse koha e Enver Hoxhës e tmerrshme. Do ketë monument të ri për Zogun, por jo nderim për Luigj Gurakuqin dhe Bajram Currin. Dështoi monumenti i Ismail Qemalit e kështu me radhë. Ky karusel emrash po vërtitet keqazi, teksa lloj-lloj njerëzish veshur me pushtet (kryesisht me njohuri të cunguara dhe të tjerët me qëllime tepër të largëta të mirë kalkuluara), po hapin debate shterpë historikë në dobi të protagonizmit vetjak virtual. Po se çfarë bëri Zogu për konsolidimin e arsimit kombëtar, krijimin e një administrate me staturë të rregullt, vendosjen e rendit pas vitesh anarkie (edhe pse vetë Zogu me shpurat e tij ishin shpesh protagonistë të katrahurës), përshtatjen me një legjislacion të përparuar apo Enveri me atë punë të madhe që bëri pas Luftës së Dytë Botërore për të futur një nga vendet më të shkatërruara të Evropës në rrjedha normale zhvillimi ekonomik dhe arsimor, këtë askush s’e pohon. Analiza e zbehtë është mike e virtualizmit patetik të lloj-lloj figurave.
Qëllimi mbetet i njëllojtë. Të provokohet dhe të bëhet scoop, ai që zakonisht politikanët i nxjerrë gjithnjë të fituar, pa treguar asnjë vlerë të mirëfilli. Pas kryeministrit Berisha, politikani Majko, një nga paraardhësit e tij socialistë e sheh si të nëpërkëmbur mbretin Zog. Në fakt, me një logjikë të thjeshtë nuk duhet t’i marrësh shumë seriozisht. Të dytin për protagonizmin e vazhdueshëm folklorik, të parin për mungesën e vazhdueshme të konsistencës. Mjafton të kujtosh vitin 1994, kohën kur Berisha në postin e presidentit do të shprehej se “1924 ishte një dhjetor i zi për shqiptarët dhe për Shqipërinë. Rrëzimi i qeverisë së Nolit nga Ahmet Zogu me mbështetjen e Serbisë përbën njërën prej ngjarjeve më tragjike të historisë sonë kombëtare. Shqipëria e idealeve të mëdha demokratike për 68 vjet me radhë njohu vetëm pushtime dhe mynxyra, tiranira dhe diktatura nga më të egrat dhe më çnjerëzoret.” (Gazeta “RD”, 17 qershor 1994) dhe 18 vjet më vonë, në një moment reflektimi panegjirik do kërkonte të gjithë nderimin kombëtar për të. Ky sens, politikanët tanë jo thjesht i ka treguar pa koherencë, por pjesëtarë të një mentaliteti hamami, që prej kohës qarkon në qarqet intelektuale shqiptare. Ku askush nuk shikon fushën e tij dhe të gjithë bëjnë protagonistin virtual në fusha që s’u përkasin. Veçmas, të dy kampet politike me writers e tyre janë të mbushur me shembuj të tillë.
Kuturisja e fundit e Majkos nuk tregon thjesht se ai nuk di të lexojë historinë, por orvatjen që ta lexojë shëmtuar dhe pse jo, ta përdorë ashtu si t’i leverdisë në ndonjë hulli ndryshe pas zgjedhjeve të 2013, në rast se Rama do të humbë. Duket se kalkulimet po bëhen ndryshe tek PS-ja nga një grup njerëzish që e ndjejnë se mund të jenë sërish larg pushtetit. Por historia s’mbaron këtu. Thjesht hamendësitë janë deri këtu. Historia mund të përdoret për të ardhmen, paçka perceptimit real. I njëjti sens vërehej pak a shumë edhe në kohën e diktaturës, ku personazhe të mëdha kombëtare u harruan dhe u fshehën (madje edhe kur ishin ende të gjallë) thjesht për të prodhuar një histori tjetër. Kjo edukoi gabuar breza shqiptarësh, duke i privuar nga të vërteta që kanë ndikuar gjerësisht në perceptimin e historisë tonë kombëtare. Dhe ai që nuk di të lexojë historinë në të shkuarën, nuk mund ta di kurrë të kuptojë të tashmen dhe të ardhmen...
Jo më kot, post ‘90 do të zbulonte një katrahurë më të madhe kur një takëm kalemxhinjsh u ngritën për të glorifikuar njerëz, që në shumë raste kishin cenuan rëndë interesin kombëtar. Pseudo të ndryshëm që bëjnë protagonistin tashmë janë shembull i bukur i kësaj. Prej tyre, Luigj Gurakuqi, veçanërisht do të përflitej dhe do të ofendohej. Do e akuzonin si proitalian dhe të korruptuar. Ismail Qemalin si rryshfetxhi dhe njeri kulisash. Do ngriheshin personazhe krejt të humbur me kontribute hipotetike.
Por, edhe pse historia është e pamëshirë, ky fenomen është i vjetër për figurat shqiptare, qoftë edhe ata me përmasa të larta. Faik Konica, i cili do shkruante essetë e mrekullueshme me penën e tij, do t’u pështirosej patriotëve shqiptarë kur do ta ofendonte kujtimin e Naim Frashërit me një artikull denigrues ndaj tij. Pak vite më vonë, pa pyetur fare për ato që tha ndaj Zogut, vendosi t’i shërbente si vasal i bindur dhe më shumë akoma: do të pranonte t’i shërbente edhe pas rënies në qeveritë e tij të mërgimit. Po ashtu Noli, armiku i madh i Zogut, do t‘ia pranonte paratë dhe madje edhe ofertën për një qeveri në Mërgim. Në Tiranë, intelektualë të ndryshëm do i shtrinin lirisht qilimat fashizmit me flirtet e ndryshme. Mes tyre, intelektuali i njohur Omer Nishani, do t’i kushtonte shkrime panegjirike fashizmit dhe pastaj do të bëhej president i komunistëve?! E sa e gjatë kjo listë?!
Këtë vend të lënë bosh disa kohë e rrëmbyen menjëherë politikanët e sotëm me sharlatanizmat e fundit, por më shumë me pavëmendjen e tyre. Si ndodhi për shembull në një aktivitet rinor ku socialistët e rinj ftuan nipin e Mbretit Zog, Lekën e ri!? Kuptohet se më shumë se panjohje ata kishin përsëritur atë gabim që sot rëndom haset edhe te shqiptarët e rinj... indiferenca ndaj sharlatanizmit kombëtar. Që kinse me hapje-mendjen, mbulon hapur qëllime gjithnjë personale. Prandaj ajo ecja vetjake e Kristian me yllin e Davidit në krah, kumbon më shumë se kurrë për pseudot e ndryshëm, që artikulojnë gjoja sot gjëra si të çuditshme...
