Mjerë Qeveria shqiptare dhe Populli që e ka humbur kujtesën historike!

Nga Flori Bruqi 

Presidenti i Republikës, Ilir Meta në një konferencë për mediat bëri me dije se ka depozituar sot në Gjykatën Kushtetuese padinë për të mos lejuar prishjen e Teatrit Kombëtar.

“Sic ju kemi njoftuar edhe më parë, sot kam depozituar në Gjykatën Kushtetuese kërkesën për shfuqizimin e ligjit që i kalon në pronësi Bashkisë së Tiranës, Teatrin Kombëtar. Për fat të keq këshilli i ministrave që në pikën 1 shpreh vullnetin që bashkia të vijojë procedurën për shembjen e teatrit dhe ndërtimit të godinave të reja.

Shqiptarët rrezikojnë sot të humbasin një pasuri kombëtare, memoria jonë e përbashkët kolektive do të humbasë. Qëllimi i këtij vendimi është antikushtetues. Ne thelb edhe pse ky akt mbulohet nën argimentin e një vendimi rutinë që kalon nga pushteti qëndror te ai vendor, përmban të njejtin rrezik si edhe ligji special. Të dy këto akte shprehin prishjen e TK, kjo eshte shkelje e rëndë e parimeve kushtetuese. Qëndrova në pritje të reagimeve, por këto dy autoritete, qeveria dhe bashkia reaguan publikisht se qëndrimi i tyre është i qartë, se nuk tërhiqen për shembjen e godinës së re”, tha Presidenti.

Qeveria shqiptare  në krye me Kryeministrin shqiptar Edvin Ramën filluan rrënimin e ndërtesës së Teatrit Kombëtar  Shqiptar në Tiranë,  herët të dielën, pasi larguan dhjetëra aktorëve dhe aktivistëve që mbrojtën  sitin, duke tërhequr një turmë të madhe që brohorisnin “turp” dhe “diktaturë”.

Teatri Kombëtar nuk është më. Në dy dekada, godina historike në zemër të Tiranës ka kaluar në një sagë hedhje-pritjesh mes institucioneve dhe politikës, ndërsa degradimi i saj nuk u ndal.

Dokumentet herë e shfaqin e herë e zhdukin statusin e tij si monument kulture dhe pjesë e zonës së mbrojtur. 3 prillin e vitit 2000, qeveria e socialistëve merr vendimin për të shpallur “Ansambël Monument Kulture” aksin kryesor dhe qendrën historike të kryeqytetit. Dhe në listën bashkangjitur, kompleksi i Teatrit Kombëtar është shënuar me nr. 32 si objekt i mbrojtur brenda kësaj qendre historike.

Tre vite më pas, me ndryshimet në ligjin për trashëgiminë kulturore, bëhet e detyrueshme shpallja e monumenteve të kulturës me vendim të posaçëm për secilin objekt. Lista e 2004-s e Institutit të Monumenteve të Kulturës, edhe pse ia ruante statusin godinës, e konsideronte atë një objekt pa vlerë. Por, në një urdhër të 2007-s, firmosur nga Bujar Leskaj, ministër i Kulturës në qeverinë Berisha, teatri nuk përmendet me emër në listën e monumenteve, edhe pse figuron kompleksi ndërtimor në rrugën “Murat Toptani”.

Kryebashkiaku Erion Veliaj e përdor si argument për sulm ndaj kundërshtarëve politikë.

I kontakuar ish-ministri  Bujar Leskaj thotë se teatri ndodhet në listën e monumenteve të mbrojtura brenda qendrës së Tiranës. Edhe shefi i tij i kohës, Sali Berisha, hedh poshtë pretendimet e bashkisë.

Statusin e teatrit e konfirmon edhe drejtuesi i Institutit të Monumenteve të Kulturës, Apollon Baçe, në vitin kur u firmos shkresa: “Nëse një dhomë quhet monument kulture, edhe televizori brenda dhomës quhet monument kulture. Teatri përmendet edhe me emër, edhe me numër si monument kulture”.

Diskutimi për statusin e godinës rikthehet sërish në 2015-n. 

Instituti i Monumenteve të Kulturës e shpall në mbrojtje paraprake brenda Qendrës Historike kompleksin e Teatrit Kombëtar. 

Por, 2 vite më pas qeveria vendos ndryshimin e kufijve të qendrës historike. 

Territori zvogëlohet dhe dalin jashtë kufijve disa objekte, përfshirë edhe kompleksin e Teatrit Kombëtar. 

Vendimet që pasuan nuk e ndryshuan situatën për Teatrin Kombëtar. 

Debatet në Parlament, protesta më shumë se 2-vjeçare dhe një qëndrim i Komisionit Europian, detyruan mazhorancën në qeveri dhe bashki të tërhiqeshin nga ligji special, por nuk shmangën shembjen e tij në të gdhirë të 17 majit 2020. 

Për më shumë se dy vjet aktorët, aktivisttë dhe opozita kanë kontestuar planet e kryeministrit socialist Edvin Kristaq  Rama për të ndërtuar një teatër të ri, duke thënë se ndërtesa ekzistuese ishte pjesë e trashëgimisë së vendit, dhe e akuzuan atë për praktika korruptive.


Një forcë e madhe policore u shfaq para agimit dhe largoi anëtarët e Aleancës për Mbrojtjen e Teatrit, duke përdorur sprai piper. 
Gërmuesit e mekanizuar më pas filluan rrënimin e kolonës së saj të përparme, ku shkruheshin fjalët “Teatri Kombëtar”.



Fati i ndërtesës, i ndërtuar në 1939 dhe i bërë në një teatër kombëtar në 1945, ka ndarë shoqërinë, me shumë të zemëruar që Edvin Kristaq Rama kishte zgjedhur të veprojë gjatë mbylljes nga COVID 19.

“Kjo nuk është më për prishjen e teatrit por për rrëzimin e demokracisë dhe lirisë. Ne jemi në diktaturë”, tha një anëtar i paidentifikuar i aleancës në një video në Facebook.



Edvin Kristaq Rama, qeveria e të cilit thotë se teatri ishte i rrënuar dhe kishte nevojë për modernizim, i qëndroi mendimit të tij se po nxiste përparimin, pasi ndërtoi një stadium dhe të ri futbolli dhe treg.

“Këta janë të njëjtët njerëz që u ngritën kundër çdo projekti në Tiranë. Ata nuk duan zhvillim, por nuk mund ta ndalojnë Tiranën”, tha Kryeministri shqiptar Edvin Kristaq Rama në një postim në Facebook.

Protestuesit shtynë policinë duke bllokuar hyrjen në sit dhe brohoritën “poshtë diktatura”, duke çuar në 37 arrestime. 



Një polic u shtrua në spital pasi u godit nga protestuesit, ndërsa një dëshmitar i Floripressit  gjithashtu pa një protestues me lëndime në kokë.



Njëri nga të arrestuarit, analisti i mediave Alfred Lela, tha pas lirimit të tij se policia kishte përdorur dhunë të pajustifikuar dhe abuzim verbal. Policët shkelmuan protestuesit, të cilët hodhën shishe uji, sipas një dëshmitari të Floripress-it.



Policia tha se akuzat për dhunë ishin të pavërteta.
Kritikët e planit fillestar për një teatër të ri thanë se ndërtimi i ishte dhënë një prej partnerëve të preferuar të qeverisë pa qenë subjekt i tenderit, me ndërtimin e disa pronave të reja të larta, të përfshira në marrëveshje.

Qeveria Socialiste e tërhoqi atë plan në shkurt 2020.

Protestuesit kanë pohuar se me ligj kërkohet një periudhë gjashtë mujore që të miratohet një projekt i ri dhe se qeveria nuk ka siguruar lejet e duhura për të realizuar prishjen.



Mariya Gabriel, Komisionere e Inovacionit, Kërkimit, Kulturës, Edukimit dhe Rinisë së Bashkimit Evropian, javën e kaluar nxiti diskutime të mëtejshme para se të merrej ndonjë vendim mbi teatrin.



Kreu i Partisë Demokratike të opozitës, Lulzim Basha tha se prishja ishte e paligjshme dhe se gjithashtu kishte “prishur themelet e shoqërisë”.

Ambasada e BE në Tiranë ka reaguar pas shembjes së Teatrit Kombëtar. Në një postim në “Twitter”, BE deklaron se prishja erdhi në një kohë që kishin kërkuar dialog para një vendimi të pakthyeshëm dhe shpreh keqardhjen që thirrja nuk u ndoq nga institucionet kombëtare e vendore.




“Prishja e Teatrit Kombëtar erdhi në një kohë kur ne kërkuam dialog midis autoriteteve dhe shoqërisë civile para se të merrej një vendim i pakthyeshëm. Na vjen keq që kjo thirrje nuk u ndoq nga institucionet përkatëse kombëtare dhe vendore.

Që në orët e para të këtij mëngjesi, kemi ndjekur me shqetësim të thellë zhvillimet e situatës në terren. Ne u bëjmë thirrje palëve të tregojnë përmbajtje dhe të shmangin një përshkallëzimin të situatës”, deklaron zyra e BE.