Shkruan Mr.sci.Flori Bruqi
Ushtrimi i dhunës në familje
Dhuna në familje është një problem global dhe prek të gjitha shtresat e popullsisë, të rinj dhe të moshuar, të arsimuar apo analfabetë, të martuar apo beqarë, prek cdo kombësi, klasë, race, apo grup etnik. Në shoqërinë tonë ky fenomen është shumë shqetësues.
Gratë dhe vajzat rezultojnë se janë viktimat më të shpeshta të dhunës në familje. Ka gra të cilat dhunohen dhe nuk tregojnë, mendojnë se ky eshtë fati i tyre dhe duhet ta pranojnë. Por ka dhe nga ato të cilat e denoncojnë dhunën. Nuk lejojnë që të cënohet e drejta e tyre, madje edhe “ekzistencën“ e tyre.
Kjo ndodh kryesisht me gratë të cilat kanë një farë arsimimi, kanë një mbështetje, ndërsa në periferi, në zonat rurale janë të pakta vajzat apo gratë që bëjnë një gjë të tillë për të mos thënë fare. Sipas tyre kjo sakrificë bëhet për hir të fëmijëve, për të mos shkatërruar familje, por ato nuk mendojne apo më saktë nuk duan të cojnë nëpër mend që edhe fëmijët e tyre të dhunshëm do të rriten përderisa jetojnë në të tilla kushte. Ato edukohen, rriten në një familje ku hërë pas here përdoret dhunë.
Dhuna në familje është një nga format e krimeve më pak të raportuara dhe zakonisht konsiderohet si një çështje private. Format e dhunës në familje Dhuna fizike, e cila fillon nga format më të lehta të saj për të arritur deri në ato më ekstremet. Përgjithësisht kjo formë e dhunës takohet te gratë pas disa vitesh martesë (2-3 vjet). Por nuk duhet përjashtuar këtu edhe dhunën që fillon më herët se kaq.
Dhuna fizike përfshin: goditje, gërvishtje, mbylljen në shtëpi, goditje me sende të forta, kërcënim me thikë apo me armë të tjera, tentativë për vrasje e deri në formën më të rëndë vrasjen.
Kemi dëgjuar shpesh në media “burri vret gruan për shkaqe xhelozie”, më e rëndësëhishmja është se mënyrat e vrasjes janë nga më mizoret, me sëpatë, me thikë, etj. Forma të dhunës fizike janë edhe përpjekjet për të kontrrolluar e monitoruar lëvizjet e gruas.
Gratë që dyshohet se nuk janë “korrekte” në marrëdhëniet bashkëshortore shpesh bëhen viktima të formave ekstreme të dhunës fizike.
Dhuna psikologjike përfshin talljet, kërcënimet, ndjekjen nga pas, mohimin e hapësirës për të marrë vendime, ndalimin për të dalë me shoqërinë madje edhe vetëm, kritikën e vazhdueshme ndaj kulturës, sharjet në shtëpi dhe në publik, ngarkimin me faj për çdo gjë që shkon keq, kontrrollin ndaj veshjes dhe garderobës.
Kjo formë e dhunës është e hasur pothuajse në të gjitha familjet.
Ndalimi për të dalë me shoqërinë, për të shkuar në punë është një nga arsyet e përdorimit më të shpeshtë të kësaj forme dhune. Sipas mendimit të shumicës së burrave gratë janë të destinuara për të qëndruar në shtëpi, të jenë amvisa të mira dhe të merren me rritjen e fëmijëve.
Dhuna seksuale përfshin marrëdhënie seksuale me forcë, trajtimin e partneres si objekt seksual, detyrimin për te realizuar marrëdhënie në forma të padëshiruara dhe të papranueshme për partneren. Në vendin tonë denoncimi i kësaj dhune është i vogël.
Përse përdorin dhunë meshkujt? Shumë akte të dhunës nga ana e meshkujve janë një shenjë e dobësisë, pasigurisë dhe mungesës së vlerësimit për veten, të kombinuara me një kapacitet për dominim verbal ose fizik dhe një ndjenjë se ata duhet të jenë superiorë dhe të kontrollojnë gjithçka. Gra, sfidoni ato burra që përdorin dhunën!
Sipas të dhënave nga Departamenti i të Drejtave të Njeriut, të Drejtorisë së Policisë së Kosovës ka pasur 9.772 raste dokumentuara të dhunës në familje nga viti 2002 deri në 2009 - më shumë se 1.000 episode në vit në një vend me një popullsi më pak se 2 milion banorë, sipas regjistrimit më të fundit.
Nga këto raste, pothuajse 80 për qind e viktimave janë gra dhe nëntë nga dhjetë autorë janë burra. Në mbi gjysmën e rasteve, dhuna kundër grave ishte e lidhur edhe me dhunën kundër fëmijëve. Fenomeni është më i përhapur në zonat rurale të vendit ku niveli arsimor i njerëzve është mesatarisht më i ulët sesa në qendrat urbane dhe kushtet ekonomike janë më të këqija.
Fundi i luftës solli mundësi të reja për qytetet, por gjithashtu solli varfëri të përhapur gjerësisht dhe papunësi në fshat.
Në këtë kontekst, burrat shpesh nuk arrijnë të përmbushin rolin e tyre tradicional si mbajtës të familjes dhe "koka të familjeve" dhe, në vend të kësaj, ushtrojnë pushtetin e tyre përmes sjelljes agresive kundër grave dhe fëmijëve. Abuzimi në familje merr shumë forma, duke filluar nga neglizhenca në dhunë fizike, seksuale, psikologjike dhe ekonomike.
Pasojat e kësaj dhune janë serioze si për viktimat ashtu edhe për komunitetet e prekura dhe mund të çojë në prishje të familjes, vetëvrasje, dhe vrasje. Së bashku me trafikimin e qenieve njerëzore, dhuna në familje është një nga rreziqet më serioze për gratë dhe fëmijët në vend.
Sipas indeksit të zhvillimit gjinor të UNDP-së gjinore, Shqipëria dhe vendet fqinje me të kanë nivelin më të ulët të indeksit të zhvillimit gjinor në rajon. Shifrat zyrtare mund të dëshmojnë për këtë fenomen, por jo për përmasat e tij aktuale. Si mund të maten e të numërohen ato raste të cilat nuk janë raportuar tek autoritetet ?
Rrjetit të Grave të Kosovës (Rr.G.K), i themeluar në vitin 2000, është një organizatë e përbërë nga mbi 80 shoqata që mbrojnë të drejtat e grave. Në vitin 2008, rrjeti ka kryer një studim të quajtur "Siguria në shtëpi", i cili tregoi se 43 për qind e popullatës kanë përjetuar dhunë në familje në jetën e tyre.
Studimi tregoi gjithashtu se dhuna kundër grave dhe fëmijëve është nënvlerësuar kryesisht për shkak se shumica e viktimave nuk guxojnë të denoncojnë abuzuesit e tyre.
Arsyet për këtë janë të shumta, por janë të lidhura të gjitha me karakterin tradicional e rural të shoqërisë kosovare, ku strukturat patriarkale kufizojnë dhe paragjykojnë gratë.
Për shumicën e njerëzve, dhuna nuk është parë si një shkelje të të drejtave të grave, por si ndërveprim normal midis burrave dhe grave.
Dhuna ndaj grave është e pranuar shoqërisht deri në pikën që studimi i kryer nga Rr.G.K gjeti se mbi një e treta e të intervistuarve mendonin se dhuna fizike midis partnerëve shihej si diçka normale.
Për më tepër, dhuna shihet si një çështje private që duhet të mbetet e tillë. Një grua tradhton dhe turpëron nderin e familjes nëse ajo denoncon dhunuesin e saj - në mënyrë paradoksale, turpi nuk bie mbi ata që kryejnë dhunë, por mbi ata që flasin për të. Varësia financiare e grave nga burrat e tyre, frika për humbjen e fëmijëve të tyre, dhe frika e dhunimit të mëtejshëm gjithashtu kontribuojë për të mbajtur gratë të heshtura përballë këtij fenomeni.
Viktimat rrallë marrin llojin e shërbimeve dhe ndihmën që ata kanë nevojë nga institucionet shtetërore siç janë policia apo organet e pushtetit gjyqësor.
Policia, dhe sistemi i drejtësisë, shpesh janë në vonesë ose neglizhentë në mbështetjen e viktimave dhe në marrjen e veprimeve kundër abuzuesve.
Autorët e këtyre veprave, edhe nëse janë abuzues serial (recidivist), dënohen shumë rrallë dhe viktimat për këtë arsye kanë pak besim tek institucionet.
Falë pranisë së bashkësisë ndërkombëtare dhe të presionit nga shoqatat e të drejtave të grave, qeveria e Kosovës kohët e fundit ka vendosur që të reformojë ligjet e brendshme të saj ndaj dhunës për të përmbushur standardet evropiane.
Në vitin 2010, në mënyrë që të garantojë mbrojtje më të mirë për viktimat dhe dënimin adekuat të abuzuesve, qeveria miratoi një ligj dhe një Strategji Kombëtare kundër dhunës në familje. Megjithatë, këto reforma nuk janë zbatuar mirë dhe dhuna në familje nuk është ende një krim sipas Kodit penal të vendit.
Mekanizmat koordinues midis institucioneve të policisë, gjyqësorit, shërbimeve sociale, spitaleve janë të dobëta dhe shpesh nuk respektohen.
Ajo që mungon është një vullnet i vërtetë politik për të luftuar fenomenin - masat e marra deri më tani, edhe pse formalisht të rëndësishme, duket sikur më tepër kanë për qëllim të bëjnë përshtypje në komunitetin ndërkombëtar. Mediat luajnë vetë rolin e tyre negativ në këtë situatë.
Dhuna në familje rrallë e bën atë pjesë të lajmeve – edhe kur kjo ndodh, gazetarët priren të jenë dashamirës ndaj abuzuesve dhe jo në drejtim të viktimave. Në përgjithësi, media përforcojnë më tepër stereotipat dhe diskriminimin në vend sesa edukimin e publikut mbi mundësitë e barabarta dhe të drejtat e grave.
Në këtë sfond të zymtë kontekstual, shtatë shoqata të grave kanë kryer punë të rëndësishme, por edhe të rrezikshme. Këto shoqata kanë krijuar dhe menaxhuar shtatë strehëza për gratë e abuzuara dhe fëmijët, të vendosura në qendrat kryesore urbane të Kosovës (Prishtinë, Prizren, Pejë, Gjilan, dhe Mitrovicë).
Në vitin 2008, në një përpjekje për të thyer heshtjen e institucioneve dhe mediave, ato krijuan një Koalicion Kombëtar kundër Dhunës Seksuale dhe në familje. Në periudhën e pasluftës, strehimoret pritën gratë viktima të dhunës gjatë konfliktit.
Disa shoqata i mbështetën gratë edhe në detyrën e vështirë të dhënies së dëshmive në Hagë.
Sot këto streha ofrojnë strehim të sigurt, ushqim, veshje, si dhe mbështetje psikologjike, shëndetësore dhe ligjore për gratë e abuzuara dhe fëmijët. Disa shoqata realizojnë edhe mbështetjen e fëmijëve në marrjen e edukimit dhe gratë në gjetjen e një punë me qëllimin për t'i ndihmuar ato të bëhen financiarisht të pavarura.
Deri tani janë në këto strehimore është realizuar pritja e mbi 2.000 grave dhe fëmijëve. Këto shoqata kanë plotësuar një nevojë të madhe sociale dhe kanë përmbushur një detyrë të lënë pas dore krejtësisht nga institucionet zyrtare.
Qeveria mbulon vetëm 20 për qind të shpenzimeve të këtyre strehimoreve të përgjithshme dhe fondet publike janë të alokuara në bazë të buxheteve vjetore. Për këtë arsye, shoqatat duhet të vet-financohen duke u mbështetur ngushtësisht tek fondet ndërkombëtare. Pasiguria financiare e bën planifikimin afat-gjatë të pamundur, sidomos kur është fjala për të ndihmuar të mbijetuarit në shoqëri.
Së fundi, mungesa e burimeve të investuara në masat e sigurisë për vullnetarët dhe viktimat e bën punën e shoqatave "shumë e rrezikshme dhe të pasigurtë ... për të dy palët, pra: si për të mbijetuarit, ashtu edhe për aktivistët.
*****
Ky fenomen vazhdon të trajtohet nga shumica e popullsisë si një problem privat, që i përket vetëm familjes, dhe jo shoqërisë. Megjithë punën ndërgjegjësuese që është bërë veçanërisht gjatë dhjetë viteve të fundit për të sensibilizuar publikun, qëndrimet ndaj dhunës nuk kanë ndryshuar shumë. Vështirësia e studimit të fenomenit rritet edhe më shumë po të kemi parasysh se fenomeni ndodh “prapa dyerve të mbyllura”Ushtrimi i dhunës në familje
Dhuna në familje është një problem global dhe prek të gjitha shtresat e popullsisë, të rinj dhe të moshuar, të arsimuar apo analfabetë, të martuar apo beqarë, prek cdo kombësi, klasë, race, apo grup etnik. Në shoqërinë tonë ky fenomen është shumë shqetësues.
Gratë dhe vajzat rezultojnë se janë viktimat më të shpeshta të dhunës në familje. Ka gra të cilat dhunohen dhe nuk tregojnë, mendojnë se ky eshtë fati i tyre dhe duhet ta pranojnë. Por ka dhe nga ato të cilat e denoncojnë dhunën. Nuk lejojnë që të cënohet e drejta e tyre, madje edhe “ekzistencën“ e tyre.
Kjo ndodh kryesisht me gratë të cilat kanë një farë arsimimi, kanë një mbështetje, ndërsa në periferi, në zonat rurale janë të pakta vajzat apo gratë që bëjnë një gjë të tillë për të mos thënë fare. Sipas tyre kjo sakrificë bëhet për hir të fëmijëve, për të mos shkatërruar familje, por ato nuk mendojne apo më saktë nuk duan të cojnë nëpër mend që edhe fëmijët e tyre të dhunshëm do të rriten përderisa jetojnë në të tilla kushte. Ato edukohen, rriten në një familje ku hërë pas here përdoret dhunë.
Dhuna në familje është një nga format e krimeve më pak të raportuara dhe zakonisht konsiderohet si një çështje private. Format e dhunës në familje Dhuna fizike, e cila fillon nga format më të lehta të saj për të arritur deri në ato më ekstremet. Përgjithësisht kjo formë e dhunës takohet te gratë pas disa vitesh martesë (2-3 vjet). Por nuk duhet përjashtuar këtu edhe dhunën që fillon më herët se kaq.
Dhuna fizike përfshin: goditje, gërvishtje, mbylljen në shtëpi, goditje me sende të forta, kërcënim me thikë apo me armë të tjera, tentativë për vrasje e deri në formën më të rëndë vrasjen.
Kemi dëgjuar shpesh në media “burri vret gruan për shkaqe xhelozie”, më e rëndësëhishmja është se mënyrat e vrasjes janë nga më mizoret, me sëpatë, me thikë, etj. Forma të dhunës fizike janë edhe përpjekjet për të kontrrolluar e monitoruar lëvizjet e gruas.
Gratë që dyshohet se nuk janë “korrekte” në marrëdhëniet bashkëshortore shpesh bëhen viktima të formave ekstreme të dhunës fizike.
Dhuna psikologjike përfshin talljet, kërcënimet, ndjekjen nga pas, mohimin e hapësirës për të marrë vendime, ndalimin për të dalë me shoqërinë madje edhe vetëm, kritikën e vazhdueshme ndaj kulturës, sharjet në shtëpi dhe në publik, ngarkimin me faj për çdo gjë që shkon keq, kontrrollin ndaj veshjes dhe garderobës.
Kjo formë e dhunës është e hasur pothuajse në të gjitha familjet.
Ndalimi për të dalë me shoqërinë, për të shkuar në punë është një nga arsyet e përdorimit më të shpeshtë të kësaj forme dhune. Sipas mendimit të shumicës së burrave gratë janë të destinuara për të qëndruar në shtëpi, të jenë amvisa të mira dhe të merren me rritjen e fëmijëve.
Dhuna seksuale përfshin marrëdhënie seksuale me forcë, trajtimin e partneres si objekt seksual, detyrimin për te realizuar marrëdhënie në forma të padëshiruara dhe të papranueshme për partneren. Në vendin tonë denoncimi i kësaj dhune është i vogël.
Përse përdorin dhunë meshkujt? Shumë akte të dhunës nga ana e meshkujve janë një shenjë e dobësisë, pasigurisë dhe mungesës së vlerësimit për veten, të kombinuara me një kapacitet për dominim verbal ose fizik dhe një ndjenjë se ata duhet të jenë superiorë dhe të kontrollojnë gjithçka. Gra, sfidoni ato burra që përdorin dhunën!
Sipas të dhënave nga Departamenti i të Drejtave të Njeriut, të Drejtorisë së Policisë së Kosovës ka pasur 9.772 raste dokumentuara të dhunës në familje nga viti 2002 deri në 2009 - më shumë se 1.000 episode në vit në një vend me një popullsi më pak se 2 milion banorë, sipas regjistrimit më të fundit.
Nga këto raste, pothuajse 80 për qind e viktimave janë gra dhe nëntë nga dhjetë autorë janë burra. Në mbi gjysmën e rasteve, dhuna kundër grave ishte e lidhur edhe me dhunën kundër fëmijëve. Fenomeni është më i përhapur në zonat rurale të vendit ku niveli arsimor i njerëzve është mesatarisht më i ulët sesa në qendrat urbane dhe kushtet ekonomike janë më të këqija.
Fundi i luftës solli mundësi të reja për qytetet, por gjithashtu solli varfëri të përhapur gjerësisht dhe papunësi në fshat.
Në këtë kontekst, burrat shpesh nuk arrijnë të përmbushin rolin e tyre tradicional si mbajtës të familjes dhe "koka të familjeve" dhe, në vend të kësaj, ushtrojnë pushtetin e tyre përmes sjelljes agresive kundër grave dhe fëmijëve. Abuzimi në familje merr shumë forma, duke filluar nga neglizhenca në dhunë fizike, seksuale, psikologjike dhe ekonomike.
Pasojat e kësaj dhune janë serioze si për viktimat ashtu edhe për komunitetet e prekura dhe mund të çojë në prishje të familjes, vetëvrasje, dhe vrasje. Së bashku me trafikimin e qenieve njerëzore, dhuna në familje është një nga rreziqet më serioze për gratë dhe fëmijët në vend.
Sipas indeksit të zhvillimit gjinor të UNDP-së gjinore, Shqipëria dhe vendet fqinje me të kanë nivelin më të ulët të indeksit të zhvillimit gjinor në rajon. Shifrat zyrtare mund të dëshmojnë për këtë fenomen, por jo për përmasat e tij aktuale. Si mund të maten e të numërohen ato raste të cilat nuk janë raportuar tek autoritetet ?
Rrjetit të Grave të Kosovës (Rr.G.K), i themeluar në vitin 2000, është një organizatë e përbërë nga mbi 80 shoqata që mbrojnë të drejtat e grave. Në vitin 2008, rrjeti ka kryer një studim të quajtur "Siguria në shtëpi", i cili tregoi se 43 për qind e popullatës kanë përjetuar dhunë në familje në jetën e tyre.
Studimi tregoi gjithashtu se dhuna kundër grave dhe fëmijëve është nënvlerësuar kryesisht për shkak se shumica e viktimave nuk guxojnë të denoncojnë abuzuesit e tyre.
Arsyet për këtë janë të shumta, por janë të lidhura të gjitha me karakterin tradicional e rural të shoqërisë kosovare, ku strukturat patriarkale kufizojnë dhe paragjykojnë gratë.
Për shumicën e njerëzve, dhuna nuk është parë si një shkelje të të drejtave të grave, por si ndërveprim normal midis burrave dhe grave.
Dhuna ndaj grave është e pranuar shoqërisht deri në pikën që studimi i kryer nga Rr.G.K gjeti se mbi një e treta e të intervistuarve mendonin se dhuna fizike midis partnerëve shihej si diçka normale.
Për më tepër, dhuna shihet si një çështje private që duhet të mbetet e tillë. Një grua tradhton dhe turpëron nderin e familjes nëse ajo denoncon dhunuesin e saj - në mënyrë paradoksale, turpi nuk bie mbi ata që kryejnë dhunë, por mbi ata që flasin për të. Varësia financiare e grave nga burrat e tyre, frika për humbjen e fëmijëve të tyre, dhe frika e dhunimit të mëtejshëm gjithashtu kontribuojë për të mbajtur gratë të heshtura përballë këtij fenomeni.
Viktimat rrallë marrin llojin e shërbimeve dhe ndihmën që ata kanë nevojë nga institucionet shtetërore siç janë policia apo organet e pushtetit gjyqësor.
Policia, dhe sistemi i drejtësisë, shpesh janë në vonesë ose neglizhentë në mbështetjen e viktimave dhe në marrjen e veprimeve kundër abuzuesve.
Autorët e këtyre veprave, edhe nëse janë abuzues serial (recidivist), dënohen shumë rrallë dhe viktimat për këtë arsye kanë pak besim tek institucionet.
Falë pranisë së bashkësisë ndërkombëtare dhe të presionit nga shoqatat e të drejtave të grave, qeveria e Kosovës kohët e fundit ka vendosur që të reformojë ligjet e brendshme të saj ndaj dhunës për të përmbushur standardet evropiane.
Në vitin 2010, në mënyrë që të garantojë mbrojtje më të mirë për viktimat dhe dënimin adekuat të abuzuesve, qeveria miratoi një ligj dhe një Strategji Kombëtare kundër dhunës në familje. Megjithatë, këto reforma nuk janë zbatuar mirë dhe dhuna në familje nuk është ende një krim sipas Kodit penal të vendit.
Mekanizmat koordinues midis institucioneve të policisë, gjyqësorit, shërbimeve sociale, spitaleve janë të dobëta dhe shpesh nuk respektohen.
Ajo që mungon është një vullnet i vërtetë politik për të luftuar fenomenin - masat e marra deri më tani, edhe pse formalisht të rëndësishme, duket sikur më tepër kanë për qëllim të bëjnë përshtypje në komunitetin ndërkombëtar. Mediat luajnë vetë rolin e tyre negativ në këtë situatë.
Dhuna në familje rrallë e bën atë pjesë të lajmeve – edhe kur kjo ndodh, gazetarët priren të jenë dashamirës ndaj abuzuesve dhe jo në drejtim të viktimave. Në përgjithësi, media përforcojnë më tepër stereotipat dhe diskriminimin në vend sesa edukimin e publikut mbi mundësitë e barabarta dhe të drejtat e grave.
Në këtë sfond të zymtë kontekstual, shtatë shoqata të grave kanë kryer punë të rëndësishme, por edhe të rrezikshme. Këto shoqata kanë krijuar dhe menaxhuar shtatë strehëza për gratë e abuzuara dhe fëmijët, të vendosura në qendrat kryesore urbane të Kosovës (Prishtinë, Prizren, Pejë, Gjilan, dhe Mitrovicë).
Në vitin 2008, në një përpjekje për të thyer heshtjen e institucioneve dhe mediave, ato krijuan një Koalicion Kombëtar kundër Dhunës Seksuale dhe në familje. Në periudhën e pasluftës, strehimoret pritën gratë viktima të dhunës gjatë konfliktit.
Disa shoqata i mbështetën gratë edhe në detyrën e vështirë të dhënies së dëshmive në Hagë.
Sot këto streha ofrojnë strehim të sigurt, ushqim, veshje, si dhe mbështetje psikologjike, shëndetësore dhe ligjore për gratë e abuzuara dhe fëmijët. Disa shoqata realizojnë edhe mbështetjen e fëmijëve në marrjen e edukimit dhe gratë në gjetjen e një punë me qëllimin për t'i ndihmuar ato të bëhen financiarisht të pavarura.
Deri tani janë në këto strehimore është realizuar pritja e mbi 2.000 grave dhe fëmijëve. Këto shoqata kanë plotësuar një nevojë të madhe sociale dhe kanë përmbushur një detyrë të lënë pas dore krejtësisht nga institucionet zyrtare.
Qeveria mbulon vetëm 20 për qind të shpenzimeve të këtyre strehimoreve të përgjithshme dhe fondet publike janë të alokuara në bazë të buxheteve vjetore. Për këtë arsye, shoqatat duhet të vet-financohen duke u mbështetur ngushtësisht tek fondet ndërkombëtare. Pasiguria financiare e bën planifikimin afat-gjatë të pamundur, sidomos kur është fjala për të ndihmuar të mbijetuarit në shoqëri.
Së fundi, mungesa e burimeve të investuara në masat e sigurisë për vullnetarët dhe viktimat e bën punën e shoqatave "shumë e rrezikshme dhe të pasigurtë ... për të dy palët, pra: si për të mbijetuarit, ashtu edhe për aktivistët.
*****
Dhuna në Familje: Paraqitje e Situatës Aktuale
1. Si i tillë, ai është i vështirë për t’u vëzhguar dhe studiuar nga afër. Vetëm rreth 5 për qind e grave të dhunuara në gjirin e familjes denoncojnë dhunën e ushtruar ndaj tyre.
I vetmi burim informacioni mbetet në shumicën e rasteve vetë viktima, e cila në çdo rast nuk është e çliruar nga paragjykimet dhe stereotipet që ekzistojnë në shoqëri apo në komunitetin ku ajo /ai bën pjesë. Dhuna në familje vetëm në raste të rralla përcaktohet dhe penalizohet si krim brenda familjes duke mos u paraqitur kështu në statistikat zyrtare.
Dhuna ndaj gruas është një problem kompleks që përfshin më shumë se sa një akt në vetvete në marrëdhëniet personale mes burrit dhe gruas.
Është një problem social me përmasa të gjera që i ka rrënjët në qendrimet historike ndaj gruas dhe marrëdhë nieve martesore. Socializimi i grave dhe burrave në shoqërinë tonë dhe caktimi i grave në role dhe pozita inferiore që i mbajnë gratë të varura ekonomikisht, i bëjnë gratë me vunerabël ndaj dhunës se burrave me të cilët jetojnë.
Ky viktimizim i grave nga bashkëshortët e tyre përforcohet nga gjendja ekonomike, mentaliteti dhe tradita, ndërgjegjësimi jo i mjaftueshëm i njerëzve mbi dhunën në familje, por edhe nga mungesa e një ligji specifik për dhunën në familje.
Ndërsa dhuna ndaj gruas po bëhet gjithmonë dhe më shumë problem shqetësues në shoqëri, pasi shumë burra ndihen të kërcënuar nga koncepti i lirisë së grave. Studimi i dhunës në familje vështirësohet po të kemi parasysh edhe një numër mitesh që nuk lejojnë depërtimin në thelbin e problemit.
Kështu, në komunitete dhe ambiente të ndryshme sociale ndahen mendime se “dhuna prek vetëm një shtresë apo grupe të caktuara”, “dhuna është një problem i të varfërve”, “gratë e dhunuara kanë personalitete të caktuara që e nxisin ushtrimin e dhunës nga bashkëshorti”, “gratë e dhunuara qëndrojnë në marrëdhënie të dhuns hme sepse ato e pranojnë dhunën”, “dhuna është rastësore dhe ndodh shumë rrallë” etj
. Të dhënat mbi përhapjen e fenomenit të dhunës në familje vazhdojnë të jenë të kufizuara. Kështu komisariatet e policisë, zyrat juridike, qendrat e kujdesit shëndetësor dhe ato të shërbimeve sociale nuk janë të detyruara me ligj të grumbullojnë dhe prezantojnë të dhëna mbi dhunën.
Shqipëria është një nga vendet e pakta në Europë që nuk regjistron, publikon dhe prezanton zyrtarisht rregullisht të dhëna mbi përmasat dhe përhapjen e këtij fenomeni.
Dhuna në familje dhe nevoja për një strategji kombëtare dhe plan veprimi Dhuna në familje është një problem që prek të gjitha shtresat dhe grupet e shoqërisë, pa dallim race, etnie, niveli ekonomik, zone gjeografike, besimi fetar, moshe, etj. Nga të dhënat në nivel botëror, të mbledhura në dhjetë vietet e fundit rezulton se dhuna ndaj grave është një pengesë në proçesin e zhvillimit të shoqërisë njerëzore. Llogaritja e kostove social ekonomike të dhunës në familje, përbën një ndërhyrje strategjike në ndërgjegjësimin e politikëbërësve për rëndësinë dhe efektivitetin e parandalimit të saj.
Duke qenë se dhuna në familje është një çështje tepër sensitive në vende dhe rajone të ndryshme, për adresimin e saj duhen programe dhe strategj i në përputhje me kulturën e tyre.
Dhuna në familje është një fenomen mjaft i përhapur në shoqërinë shqiptare dhe si rrjedhojë, është përgjegjësia e shtetit, komunitetit dhe individëve të ndërmarrin veprimet e nevojshme për ta ndaluar atë.
Është e domosdoshme që qeveria të ndërmarrë inisiativat e duhura kundër këtij fenomeni në mënyrë që të respektojë dhe plotësojë të drejtat themelore të grave dhe fëmijëve si pjesë e të drejtave të njeriut.
Pavarësisht nga inisiativat dhe aktivitetet e organizatave të ndryshme, veprimet e ndërmarra nga shteti kanë mundësinë të unifikojnë dhe të konsolidojnë këto përpjekje dhe pse jo t’i nxisin dhe promovojnë. Ekistojnë një sërë argumentash të cilët kërkojnë të tërheqin vëmendjen e politikëbërësve lidhur me marrjen e masave parandaluese dhe luftën kundër dhunës në familje.
Argumenti i drejtësisë: Çdo individ duhet të gëzojë të drejtën themelore për të jetuar i/e lirë dhe i/e paprekur nga dhuna.
Argumenti i efiçencës: Ndërsa në rastet e dhunës në fa milje duhet treguar kujdes i veçantë ndaj viktimës, politikbërësit duhet të mbajnë në konsideratë faktin se efektet e dhunës ndjehen nga e gjithë shoqëria.
Argumente të cilësisë së jetës: Gratë që arrijnë t’i mbijetojnë dhunës së ushtruar nga bashkëshortët, në pjesën më të madhe të rasteve vuajnë nga probleme shëndetësore, psikologjike dhe fizike.
Në këto kushte dhuna në familje nuk mund të injorohet si problem social, por edhe shëndetësor.
Argumenti i reagimit zinxhir: Efektet fizike dhe psikologjike të dhunës përfshijnë çdo fushë të jetës. Ajo mund të çojë në izolim social, sjellje josociale, vështirësi ekonomike dhe transmetim të modelit të dhunshëm tek fëmijët.
Shteti Shqiptar, në kuadër të detyrimeve ndaj shtetasve të saj duket të respektojë, mbrojë, plotësojë dhe promovojë të drejtën e të gjithë shtetasve për të jetuar një jetë pa dhunë. Hartimi dhe zbatimi i një Strategjie Kombëtare mundëson: Kordiminin dhe bashkërendimin e strategjive dhe përpjekjeve ekzistuese të të gjitha departamenteve dhe institucioneve qeverisëse të ministrive të ndrys hme dhe organizatave jo-qeveritare nën një të vetme për të parandaluar dhe luftuar dhunën në familje. Parandalimi i dhunës në familje angazhon struktura të ndryshme publike dhe private për të diskutuar dhe zgjidhur çështjet e arsimimit, shëndetit, punësimit, drejtësisë, familjes, fëmijëve, të moshuarve, të shërbimeve sociale, për më tepër proçesit të zhvillimit të një shoqërie.
Strukturat ligjbërëse dhe ekzekutive dhe organizatat jofitimprurëse, kanë të gjitha funksione specifike dhe strategjia kombëtare dhe plani për veprim i unifikojnë këto dhe ndajnë detyrat dhe përgjegjësitë e secilit. Dhuna në familje, kundrejt pjesëtarëve të ndryshëm të saj, bën që në shumë raste përdhunimi dhe ngacmimet seksuale të adresohen në mënyrë të veçantë nga ligji, ndërsa rrahja dhe neglizhimi i fëmijëve në një mënyrë tjetër.
Një strategji e kombëtare do të bënte që të gjitha format e dhunës në familje të identifikoheshin, të përcaktoheshin saktësisht shkaqet e kësaj dhune dhe të prezantoheshin mënyrat se si ky problem kaq kompleks do të adresohej nga ligji, politikat sociale dhe programet që do të realizoheshin nga të gjitha grupet e interesit.
Strategjia Kombëtare duhet të sigurojë se: Të gjitha format e dhunës në familje janë të adresuara në mënyrën e duhur; Të gjitha nevojat (kulturore, etnike, gjeografike, etj) të viktimave të dhunës janë të adresuara; Ekziston dhe implementohet një përqasje të që ndrueshme dhe koherente për të parandaluar dhunën në familje; Një pjesë e buxhetit të shtetit përdoret për të parandaluar dhe adresuar dhunën në familje.
1. Dhuna në Familje dhe Format e Saj Çfarë është dhuna në familje?
Familja tradicionale zakonisht përkufizohet nga sociologët si një grup individësh i lidhur nga gjaku ose nëpërmjet martesës, që jeton bashkë, bashkëpunojnë ekonomikisht dhe ndajnë përgjegjësitë për të rritur fëmijët e përbashkët.
Familja është gjithashtu një një grupim privat individësh, marrëdhëniet dhe sjelljet e të cilëve janë të padukshme për të tjerët; një organizim social kompleks që konsiston në shumllojshmëri rolesh dhe statusesh; dhe së fundmi marrëdhëniet ndërmjet anëtarëve të një familje janë më intime, më emocionale dhe më të ndjeshme.
5 “Në kohën tonë familja e ka humbur “qetësinë” e cila pritet ta karakterizojë. Ajo është e kërcënuar jo vetëm nga faktorë tradicionalë, si vdekja, sëmundjet, katastrofa të ndryshme, varfëria, etj., por dhe ata “jo tradicionalë” si sjelljet devijante, konfliktet gjithfarëshe, dhuna, alkolizmi, përdorimi abuziv i drogës, braktisja, sëmundjet seksualisht të trasmetueshme, etj.”
6 Pra familja është një strukturë që përmbledh një mori marrëdhëniesh dhe rolesh dhe si e tillë është e ndjeshme nga dhuna që ushtrohet brenda saj. Duke u bazuar në vlerat universale të familjes, Organizata e Kombeve të Bashkuara e përkufizon dhunën në familje si një akt që rezulton, ose ka shumë mundësi të rezultojë në dëmtim fizik, seksual ose mendor duke përfshirë kërcënime ose akte të ngjashme, shtrëngimet ose heqjen arbitrare të lirisë
7. Dhuna në familje është një nga format e krimeve më pak të raportuara dhe zakonisht konsiderohet si një çështje private, si rrjedhojë nuk dihet me saktësi përmasat dhe frekuenca e fenomenit. Megjithatë studimet e kryera tregojnë se dhuna në familje, sidomos ajo ndaj grave dhe vajzave, është rritur gjatë periudhës së tranzicionit.
Vështirësia e grumbullimit të informacionit mbi dhunën në familje vjen dhe si pasojë e gjendjes ekonomike të viktimave, të cilat në shumë prej rasteve janë të varfra (sidomos në vendin tonë) dhe janë individët të cilët kanë aksesin më të kufizuar ndaj informacionit për të drejtat e tyre, shërbimeve sociale, ndihmës juridike apo dhe vëmendjes së medias.
Ekzistojnë disa forma të dhunës , ndër të cilat më poshtë janë renditur ato më të përhapurat në Shqipëri, bazuar edhe në përvojën e qendrave të shërbimit në ndihmë të grave dhe vajzave të dhunuara: Dhunë Fizike përfshin: shtyrje, goditje, gërvishtje, , mbylljen në shtëpi, goditje me objekte të forta, kërcënim me thikë ose me armë tjetër, refuzim për ta ndihmuar gruan kur është shtatzënë ose e sëmurë, tentativë për vrasje deri në formën më të rëndë, vrasjen.
Forma të dhunës fizike janë edhe përpjekjet për të kontrolluar e monitoruar lëvizjet e gruas. Gratë që dyshohet se nuk janë “të rregullta” dhe “korrekte” në marrëdhëniet bashkëshortore shpesh bëhen viktima të formave ekstreme të dhunës fizike. Ato jo vetëm janë rrahur, lidhur me litar, por ju janë shuar cigare në trup, janë tërhequr zvarrë, ju janë thyer eshtrat ose janë lënë natën jashtë derës së shtëpisë të vetme dhe të dhunuara.
Dhuna fizike në përgjithësi ushtrohet duke filluar nga forma t më të lehta për të arritur deri tek ato më ekstremet. Dhunuesit janë tepër testues dhe të kujdesshëm me rritjen e nivelit të dhunës. Përgjithësisht kjo formë e dhunës takohet pas vitit të parë të martesës, gjatë shtatzënisë, për t’u përshkallëzuar pas lindjes së fëmijës së parë e për të vazhduar gjatë gjithë jetës bashkëshortore nëse gruaja nuk e kundërshton atë ose nuk gjen një mënyre për të shpëtuar prej saj.
Të dhënat tregojnë se një numër i konsiderueshëm grash, viktima të dhunës në familje, e kanë përjetuar atë që në familjen e origjinës. Viktimat tregojnë se edhe nënat e tyre janë abuzuar njësoj nga bashkëshortët dhe kurrë nuk e kanë kundërshuar atë. Çfarë është edhe më e dhimbshme, ndonëse këto nëna janë lutur për një jetë më të mirë të vajzave të tyre, prapëseprapë ju kanë dhënë atyre mesazhin se “burrat duhen duruar”.
Mjekët e familjes duhet të tratohen për rastet e dhunës ndaj fëmijëve në familje Tërhequr më 18 Qershor 2011 Sipas një studimi të Institutit të Shëndetit Publik
Mjekët e familjes dhe të shkollave duhet të kenë më tepër njohuri rreth vendeve ku mund të adresohen fëmijët e dhunuar, por dhe për rastet e shenjat e dhunës, fizike apo psikologjike të ushtruara ndaj tyre.
Studimi i Institutit të Shëndetit Publik mbi vlerësimin e njohurive, qëndrimeve dhe nevojave të mjekëve të familjes dhe të shkollave për dhunën ndaj fëmijëve vëren se rreth 85 për qind e mjekëve të familjes nuk njohin siç duhet shenjat e dhunës ndaj fëmijëve, ndaj kanë nevojë të trajnohen.
Nga studimi, i kryer mbi qëndrimin e tyre ndaj dhunimit të fëmijëve, apo aftësisë për të dalluar simptomat psikosomatike tek një fëmijë i dhunuar, si dhe njohurive rreth përgjegjësive të tyre ndaj një fëmije të dhunuar, rezulton se 58 % e tyre nuk e konsiderojnë dhunë ironizimin dhe frikësimin ndaj fëmijëve. Ndërkohë, 62 % e tyre nuk e konsiderojnë dhunë mungesën e afeksionit dhe vëmendjes.
Bazuar në studim, 26 % e tyre raportojnë se nuk janë përballur me një fëmijë të dhunuar. Ndërsa, 80 % nuk i kanë raportuar këto raste dhe kjo për shkak se 64 % e tyre pohojnë se nuk është detyrë e tyre të raportojnë fëmijët e dhunuar.
Një përqindje e lartë e mjekëve nuk konsiderojnë dhunë, jo vetëm atë fizike me gjuajtjet me pëllëmbë, apo shkuljen e flokëve, por edhe frikësimin apo kërcënimin për braktisje dhe heqje të drejtash. Kjo mungesë njohurie mbi format e dhunës, bën që mjekët të jenë pasivë ndaj parandalimit të këtyre sjelljeve.
Referuar të dhënave të studimit, specialistët e ISHP e konsiderojnë mjaft të rëndësishëm dhe imediat trajnimin e mjekëve të familjes për të ndryshuar njohuritë, qëndrimet dhe sjelljet ndaj fëmijëve të dhunuar. Në studim u përfshinë 200 mjekë familjeje dhe shkollash të Tiranës (50 mjekë shkollash dhe 150 mjekë familjeje), të cilët kanë plotësuar pyetsorin përkatës gjatë periudhës shkurt-prill 2009.
Ky pyetësor mbledh të dhëna rreth qëndrimeve të mjekëve ndaj dhunimit të fëmijëve, aftësisë së tyre për të dalluar simptoma psikosomatike tek një fëmijë i dhunuar, njohurive rreth përgjegjësive të tyre ndaj një fëmije të dhunuar dhe nivelit të informimit të tyre mbi institucionet, ku mund të referohen këta fëmijë.
Nëpërmjet pyetsorit janë marrë të dhëna edhe rreth nevojave të mjekëve në këtë fushë, për të trajtuar në mënyrë sa më efiçente rastet e fëmijëve të dhunuar, si dhe për të parandaluar këtë fenomen. Sipas specialistëve, një fëmijë quhet i dhunuar edhe kur e fyen, ironizon, frikëson, e lë pa vëmendje apo dhe e tremb se do ta lësh vetëm, apo se do t’i heqësh disa nga të drejtat e tij, nëse vazhdon të gabojë.
Prishtinë,15 qershor 2011- 01 tetor 2011
No comments:
Post a Comment