Agjencioni Floripress: EDHE KJO ËSHTË PJESA E JETËS...

Dibran Fylli është i lindur në fshatin Açarevë, komuna e Skënderajt. Shkollën fillore, katër klashëshe e kreu në vendlindje, duke vazhduar në Ujmirë e Likofc, të mesmen në Mitrovicë ku edhe vazhdoi shkollën e lartë teknike deri para diplomimit, kur u detyrua të largohet nga përndjekjet e regjimit të atëhershëm sllavo komunist. Nga Kosova largohet dhe vendoset në Slloveni në qytetin Universitar në Lubjanë.

Atje u regjistrua dhe e kreu Akademinë për Teatër, Radio, Film dhe Televizion (AGRFT) grupin e regjisë të profesor Mile Korun. Dibrani kthehet në kosovë, pikërisht në Drenicë, për të vazhduar aktivitetet e tij në fushën e artit e të kulturës, ku edhe punon me përkushtim të madh në Teatrin “Drenica” të Skënderajt, duke e punuar filmin “Deri kur...?!” në dy pjesë, komedinë “Kalanica e Kadiut” dhe një varg krijimesh tjera.

Ky radhitet qysh në ditët e para në radhët e UÇK-së. Është pjesëmarrës i shumë betejave. Beteja e Grykës së Llapushnikut, për të është më e veçanta. Aty edhe plagoset. Me shkrime merret qysh herët. Ka botuar dy vepra gjatë luftës në Tiranë, Përmbledhje poezish “Të fala nga Stambolli” dhe Argumente “Drenica dikur dhe sot”. Pas përfundimit të luftës ka botuar veprën “Ai është i gjallë” si dhe i ka në botim veprat; “Sharkia e Drenicës”, “Ditari i Tafrruk Tafrrukucit të Tafrrukajve”, romani “edhe kjo është pjesë e jetës” është vepra e tij e gjashtë.

Shkruan skenarë televiziv, skeçe, humor, komedi, por shpirti i flenë në poezi. Në gusht të vitit 2002 u arrestua dhe u dënua nga gjykata unmikiane. Derisa vuajti dënimin për 4 vite, shtoi bagazhin e krijimtarisë së tij artistike e letrare, duke shkruar disa skenar filmi si; “Abetarja e Arbrit”, “Betimi”. “Buka e djersës”...,një përmbledhje poezish me titull “1365 ditët e jolirisë” si dhe librin “Udhët e mija”, i bazuar në ditarin e luftës, të paqes dhe të luftës për liri në liri, por edhe shumë shkrime tjera publicistike të cilat së shpejti do të janë në duart e lexuesit.

Është anëtar i Lidhjes së Shkrimtarëve të Kosovës dhe anëtar i Klubit të Shkrimtarëve “Vorea Ujko” të Klinës.Dibrani tani punon dhe vepron në Klinë të begut....

......................................................................................................................................

Romani është shkruar gjatë kohës derisa autori po vuante dënimin në burgun famëkeq të Dubravës dhe pjesërisht tematika e kësaj ngjarje është e bazuar në realitetin e kohës gjatë luftës së UÇK-së, duke imagjinuar edhe fillimin e tregimit edhe përfundimin e tij...

........................................................................................................................................

.... unë jam pjesë e një copë lirie, por pjesa ime është e vogël në krahasim me atë të atyre që ia falen jetën Atdheut, e, po mos të ishte bota e rrumbullakët , zor se do t'i dihej fundi i jetës...

Autori

5. 8. 2002 Pejë - 4. 5. 2006 Dubravë

......................................................................................................................................

NË VEND TË HYRJËS

***Ishte duke ecur me hapa të mëdhenj, Ai ecte me të shpejtë, pothuajse vraponte nëpër një rrugicë të ngushtë e të përbaltur të qytetit. Pas tij vinte një motoçikletë me dy policë në uniformë dhe të armatosur mirë. Motoçikleta sa vinte e iu afrohej. Ata ishin në përcjellje të tij, s’e dinin që po e përcillnin njeriun që po e kërkonin. Sa vinte e iu afrohej motoçikleta, Ai i shpejtonte hapat e mëdhenj. Gati sa s'kishte filluar të vraponte para tyre. Në kthesën e një rrugice të ngushtë e të përbaltur, papritmas takoi vajzën që e kishte njohur ditë më parë në burgun e qytetit. Burg, ky, famëkeq, prej të cilit kishte ikur dhe vetë ai për ta shpëtuar kokën.

- Çao, Ilir - iu drejtua vajza flokëverdhë dhe pa u hamendur e ftoi që ta mbështeste kokën në kraharorin e saj për t'iu shmangur dyshimit të patrullës tjetër që po vinte pas saj. Patrullat bënin kontroll të rreptë nëpër tërë qytetin. Ata patrullonin dhe ishin në kërkim të të ikurve nga burgu i qytetit. Të dy mbetën për pak sekonda me shikim të drejtuar kah njëri-tjetri dhe papritmas koka e tij u gjend e mbështetur në kraharorin e saj që akoma po i vinte era grila të ndryshkura. Në atë çast ndodhi një e papritur, ndodhi ajo që ata më së paku e kishin menduar. Aty, në atë vend të ngushtë e përplot me baltë, sikur shkrepi rrufeja dhe u hap qielli, sikur filluan të bien pikat e para të shiut në kohën me diell, sikur filluan të flisnin edhe lulet e bozhures në gjuhën e tyre, pa ndonjë tekst të veçantë. Buzët e saj pa bërë zë, u gjenden të ngjitura për të tijat dhe gjuhët e tyre të thara tani ndodheshin të lidhura diku në brendi të gojëve të terura nga etja dhe uria. Qe sa kohë dergjeshin nëpër burgjet me mure të larta e të ndërtuara për diskriminimet e shqiptarëve. Motoçikletat me policët e armatosur, të shfrenuar e të prishur nga pamja e tyre prej agresori, u gjendën përballë njëri tjetrit mu para tyre ne kthesën e rrugicës së ngushtë. Me shpejtësi ndaluan, dhe, po sa u bënë gati të zbritnin, me armë te drejtuara nga ta, panë dy të rijn duke u puthur gojë me gojë. Nga zemërimi dhe habia, por dhe nga shkalla e kulturës së tyre të ulët, shkrepën nga goja fjali fyese, ashtu siç i kishin marrë udhëzimet nga eprorët e tyre shpirtzinj, që të shajnë, fyejnë, rrahin, torturojnë e të vrasin shqiptarë.

- Phi nënën e nënës !?

Këta, duke mos pasur guxim të flasin as një të vetmen fjalë e të mos diktoheshin nga zëri i tyre i shterur prej torturimeve që kishin përjetuar nga shpirtzinjtë, kujtim u mbeti vetëm kënaqësia nga afrimi intim. Të dy, ngadalë e duke hedhur shikimin anash, u ndanë nga njëri-tjetri, ashtu duke u mbajtur për dore pa bërë zë dhe, me frikën nga motoçikletat që ishin në përcjellje të tyre, u ndanë nga përqafimi i ngrohtë. Iliri vriste mendjen dhe s'mund të nxirrte përfundimin prej nga Ajo e dinte emrin e tij dhe, sot asgjë tjetër si kujtohet në ditët e pleqërisë, përpos fjalëve të ëmbla të saj që mezi i dolën nga goja e terur dhe dridhja e zërit që atij çasti i mbulonte të dy një erë grilë e ndryshkur,

''Mirë u pafshim në ditë më të mira. Ilir, unë jam Rida''.

***Me kalimin e kohës në periudhën me plot vuajtje e sakrifica, të shtypur e të torturuar me shekuj, pikërisht atëherë kur lindi dielli mbi qiellin e Drenicës dhe u vulos fati i Atdheut, iu kthye identiteti kombit, Iliri prapë takohet me Ridën në vendin e shqiponjave ku e ruanin çerdhen zogjtë e shqipes... Tani takimi ishte në rrethana krejt ndryshe. Ani pse ai vend aso kohe quhej ''vend i okupuar'', por emrin e kishte Drenicë. Asaj tani në ditët e pleqërisë s’i kujtohet gjë tjetër, pos fjalëve të tij që me zemërim i kishte thënë dikur, kur ndodheshin të ulur afër një kaçube rrëzë kufirit në bjeshkët e lashta të Pashtrakut të mbuluara me dëborë,

''...Rida, edhe pse të dua, ne nuk mund të martohemi. Unë jam djalë katundi, i varfër... E ti !?”

***Lufta tanimë kishte marrë hovin në drejtimin e pa kthim prapa, deri në çlirimin e atdheut. Çlirimtarët po mbaheshin të pathyeshëm nëpër pozicionet e tyre duke mos u sprapsur për asnjë moment dhe duke mos njohur humbje as për një betejë të vetme. Armiku dita ditës po humbiste moralin edhe besimin tek vetja. Ai kishte filluar ta shkruajë ditarin që nga dita që kishte ikur nga burgu i qytetit. Gjatë krejt atyre ditëve të vështira e plot sakrifica, mund të thuhet së kishte edhe qaste të lumtura për faktin së lufta po bëhej për çlirim. Atyre ditëve, nëpër vijat frontale nuk mungonte as humori. Ai sot duke shfletuar ditarin e vet, me respekt e kujton shokun e pushkës dhe

humorin e pashoq të Picimulit. Ai edhe sot qeshet me shprehjet komike të shokut të tij që dikur i pate thënë diku afër lugut te tuneleve gjatë luftës.

“…Mos u ngut bre burrë se bilahi na plase ! A po tutesh se po vonohesh a ?!...”

***Nëse me vëmendje lexohet ditari i tij, apo edhe nëse do të lexohej ndonjë pjesë e këtij romani, atëherë do të hasim në shumë gjëra interesante dhe reale që s’kanë ndodhur fort moti dhe jo në ndonjë vend të largët. Ndryshe mund të thuhet , lufta çlirimtare ishte luftë e drejtë dhe këtë luftën edhe më të fortë e bënte morali i luftëtarëve të lirisë. Këtu një thelb vërehet qartë: se shqiptaret i kanë vetëm dy gëzime, Lindjen dhe Rënien në luftë.

Edhe Ajo, kur filloi t’i kujtonte ditët e kaluara të jetës së saj, momentet e vështira që i ka kaluar populli i saj, e sidomos kur kujton vijat frontale në luftë, nuk mbetet pa lot. Aty e gjen gëzimin e zemërimin qeshjet dhe hidhërimet …

Mbi të gjitha Asaj si largohej as sot nga mendja faqja e par e ditarit të tij ku shkruante,

“…Rroftë lufta e drejt e UÇK-së – Ilir Kosova” dhe kaptina e ditarit të gjakosur me gjakun e Tij...

***Pasi që lufta ishte intensifikuar, kishte marrë hovin e pandashëm drejt fitores, kudo zhvilloheshin beteja , pothuajse në çdo cep të atdheut. Aty ku i thonë çerdhe shqiponjash, aty ishin çlirimtarët, aty kriste kënga e pushka, luftohej për liri. Diku, në vijën e parë të frontit, bie një granatë afër istikamit ku ndodhej Ai. Granata plagosi disa luftëtarë e në mesin e tyre ishte edhe Ai, i cili plagoset rëndë. Pasi që Ajo tani më ishte me ekipin mjekësor për ndihmë të plagosurve, urdhërohet që, përpos ndihmës së parë në vend, të udhëtojë në përcjelljen e të plagosurve për në spitalin ushtarak të Tiranës. Rrugë, kjo e gjatë, e vështirë dhe plot sakrifica e mundime, por që duhej bërë me përgjegjësi, kujdes e ndershmëri.

Edhe sot, kur Ai e shfleton ditarin e vet, me mendje kalon diku në malet e Pashtrikut duke i kujtuar fjalët e saj të ëmbla e zërin e përzier me vaj bilbili kur i thoshte Atij,

“…Ilir, qëndro he trim, se ne të dyve s’mund të na ndajë as vdekja …!”

***Dhe pas shumë e shumë vuajtjesh që ju do t’i mësoni në brendi të këtij rrëfimi, lufta kishte përfunduar me fitoren e UÇK-së. Ai, qysh në ditët e para të pas luftës, mësoi se ku ndodhet Ajo, bëri zemrën gur dhe vendosi ta vizitojë. Vizita e tij i kishte dy arsye, njëra t’i kërkojë falje Asaj, që kishte ikur nga spitali gjatë kohës së luftës pa u përshëndetur me të dhe tjetra, që sipas traditës, të njoftohej me familjen e saj, e, pse jo, edhe të kërkonte dorën nga prindërit e saj, pa e ditur se Ajo tani më u kishte treguar atyre për dashurinë që ndiente për të si dhe për mundimet që i kishte përjetuar së bashku me të gjatë moshës rinore e deri te sakrifica e fundit gjatë luftës.

Se mungesa e tij në jetën e saj kishte krijuar një bosh që nuk mund t hiqej, do të kuptohet në vazhdimin e romanit, duke e shkruar ashtu siç shkruan në ditarin e tij me modesti, thjesht e me po të njëjtën shprehje. Atij, edhe tani, kur nuk heziton t’i përkujtojë ato ditët për të cilat më së shumti dëshiron të flasë, Atij s’i kujtohet më shumë se fjalët e saj mallëngjyese me zërin e saj të përvuajtur që i fliste pa u lëkundur nga shtrati i saj dhe pa e shikuar fare në sy,

“Të lutem, të lutem mos, unë s’kam mbetur për ty ! Të lutem Ilir largohu nga unë !”

***Dhe hyrjen e këtij romani do ta përfundoj me një ndodhi që do të ndodhë ose të paktën mund të ketë ndodhur, sepse po të mos ishte bota e rrumbullakët, zor së do t’i dihej fundi i jetës së mundimshme...

***Kështu kalonin ditët dhe vitet. Ngadalë vjen edhe pleqëria, siç u erdhi Atij e Asaj. Ata i kalojnë ditët e pleqërisë duke e kujtuar të kaluarën e tyre me hidhërime, gjëra të këqija e të mira, mundime e sakrifica, por edhe ato pak çaste me lumturi e me gëzime. Të paktën, atyre u ka shpëtuar ditari me shënime, që kurrë të mos harrohet një e kaluar kaq e rëndësishme. Djali i tij këto ditë pritet të diplomojë Fakultetin e Arteve të Bukura. Edhe vajza e tij i bën studimet në po të njëjtin fakultet dhe që të dy kanë vendosur, posa ta gjejnë pak kohë të lirë, të fillojnë ta shkruajnë një biografi për prindërit e tyre, pse jo edhe një skenar filmi, i cili më vonë do të kenë mundësi ta realizojnë së bashku, u mor vesh, nëse lejohet nga ta. Kur djali i tij e pyet babin për të gjitha ato përjetime, rrugë të gjata e të mundimshme, të cilat gati duken të pabesueshme Ai, qetë, ngadalë dhe me modesti përgjigjej

“Edhe kjo është pjesë e jetës”...

.........................................................................................................................................

-I-

***Iliri mbeti i shtangur, jo për ta kujtuar atë puthje që më së paku e kishte pritur, por filloi t’i sillej vërdallë mendja, duke e munduar kokën edhe ashtu mjaft të lodhur, se si kishte arritur të shpëtonte nga ai burg i mallkuar, i rrethuar aq fort me hekurina e tela gjemborë me erë çeliku. Nga krejt kjo i mbeti vetëm kujtimi i asaj puthjes së detyrueshme dhe fjalët e Ridës që më në fund i kishte thënë: “Unë jam Rida”...

Pas një pushimi jo dhe aq të shkurtër në rrugicën e ngushtë të qytetit, Iliri vazhdoi rrugëtimin e tij sipas një plani të pa konceptuar fare, por edhe të pamenduar mirë e me nguti. Qetë dhe pa panik kishte filluar të largohej nga ai vend që do t’i mbetej sa për ta kujtuar takimin e parë me Ridën. Aq sa ecte me hapat e tij të mëdhenj nëpër rrugicat e pafundme e të ngushta, po aq edhe i shkonte mendja te Rida. Ecte e ecte, por disi sikur hapat e tij të mëdhenj po i numëronin në vend dhe s’mund ta largonte mendjen e as shikimin nga aty, ku u takua me Ridën. E vriste mendjen se si do ta quante atë vend. Mendja i thoshte se do të duhej të quhet “Vend kujtimi i Paharruar”. Nga një herë mendja i shkonte te qelitë e errëta të burgut ku për herë të parë e kishte parë Ridën, të lidhur me pranga këmbë e duar, të lodhur e të rraskapitur deri në atë masë, sa mezi qëndronte në këmbët e lodhura e të goditura, me buzë të përgjakura e me shikimin e mprehtë të syve të saj ngjyrë gështenjë. Mbi të gjitha këto që po i mendonte, as se si t’i largohej mendja nga takimi i asaj ditë në rrugicën e qytetit, e kujtonte zërin e saj, shikimin, dorën që aq lehtas e kishte përkëdhelur dhe puthjen e rastësishme që ai e konsideronte të domosdoshme e shpëtimtare. Sillej vërdallë atyre rrugicave të asaj pjese të qytetit, sikur të ishte në kërkim të dikujt. Mendja i sillej poshtë e lart, këmbët s’i pushonin as shikimi s’i mungonte së kërkuari nëpër çdo qoshe atë që e dëshironte. Para syve i përfytyrohej fytyra e skuqur e Ridës dhe buzët e saj të njoma. Mendonte me vete, fliste me zë ndër vete sikur të ishte në shoqërim të dikujt, pa ndonjë paragjykim se a kishte ikur Rida nga burgu, sikur ai vetë të ishte liruar.

Pasditja erdhi, dielli filloi t’i shndriste muret e ndërtesave në anën perëndimore të qytetit. Nëpër muret e ndërtesave vëreheshin të ngjitura ca pamflete. Në to dukej edhe fotografia që Ilirit ia kujtonte dike. Kur Iliri u ndodh afër një ndërtese që i kishte muret e stilizuara me ngjyrë vjollce, pa pamfletin për së afërmi, në të cilin ishte fotografia e Ridës me flokë të verdha e të shprishura për shpine. Në atë pamflet, te fundi i fotografisë shkruante : “Kush e sheh këtë person, ta lajmërojë sa më parë postën e policisë Nr. 1 – Pason shpërblimi”.

Iliri për disa çaste mbeti duke shikuar pamfletin, pa bërë zë, dhe thuaj se edhe frymëmarrja iu ndalua. S’dinte a është kohë mbrëmjeje apo në mos ishte mëngjes i hershëm me kohë të vrenjtur. Në fytyrë po i shtohej shqetësimi dhe brenga për Ridën dhe fatin e saj, kishte harruar fare për veten. S’e mendonte veten e vet, se edhe ai ishte në të njëjtën situatë. Për pak çaste edhe ai vetë do të bëhej personazhi i po të njëjtës fletëkërkesë publike. Koha po kalonte, minutat po ecnin, mbrëmja po afrohej, kurse hapat e tij të mëdhenj s’po pushonin duke lëvizur së kërkuari vendin e quajtur “Vend kujtim”. Çdo herë para syve i dilte fytyra e skuqur e Ridës dhe kujtimi për buzët e saj të njoma e të ëmbla.

Atëherë kur muzgu filloi ta mbulonte token dhe t’ua ndërronte pamjen rrugicave të asaj pjese të qytetit dhe ndërtesave të atij vendi, Iliri prapë hasi në murin e një pallati të ulët, ku ndodhej e varur një fletë kërkesë tjetër. Në mesin e saj ishte e vendosur fotografia e flokëverdhës me flokë të shprishura për shpine, fotografi ajo që tani më kishte filluar ta shqetësonte, por të cilën edhe ai e dëshironte ta ketë pranë vetes.

Tani Iliri s’brengosej hiq më tepër për fatin e vet se sa për fatin e flokëverdhës. U ndal afër asaj fletëkërkesës publike dhe filloi me dorë t’i prekë buzët e saj, filloi ta përkëdhelë fotografinë e flokëverdhës dhe vendosi që ta shkëpuste atë foto, dëshironte ta mbajë pranë vetes .Aty afër asaj rrugice të ngushtë, afër tij, po e vëzhgonte vajza flokëverdhë. Asaj i shkonte mendja se vallë mos Ilirin e kanë liruar me qëllime të këqija, për ta përcjellë a hedhur në ndonjë grackë atë, sikur dhe ishte principi i armikut të punonte me strategji të tilla, e për fat të keq edhe numri i bashkë punëtorëve s’ishte aq i vogël. Rida fshehurazi po afrohej afër e me afër Ilirit të tretur në mendime, pa u vërejtur dhe duke e shikuar situatën përreth. Ajo dëgjonte se ai po fliste diçka me veten. Iu afrua edhe më dhe u ndal që ta dëgjonte me vëmendje. Fjalët që i thoshte nën zë Iliri, ishin të mbuluara me plot emocione. Fliste sikur të kishte ndokënd afër vetes ose të përgjigjej para ndonjë gjykatësi në gjyqet e montuara të asaj kohe. Rida afrohej edhe më afër tij, në dorë mbante një revole, hapat afër tij i bënte lehtazi sa mund të thuhej se nuk dëgjohej as frymëmarrja e saj, këtë e bënte që ajo të jetë e përgatitur dhe e sigurt për ta zënë afër atë, pa mundur të bëjë një hap para as prapa. Rida flokëverdhë u ndal dhe po i dëgjonte fjalët e Ilirit

Flokëkaçurrel, i cili mëzi e shqiptonte me buzët e tij të terura e të bëra shkrumb nga etja. “Ah, sikur të mund të shpëtoja ty! Do ta kisha ndërruar jetën tënde me vdekjen time...Ty të kisha shpëtuar e unë do të dëshiroja të mbetem kujtim në jetën tënde …Dhe me duart që kishin filluar t’i dridheshin nga emocioni, filloi ta prekte fotografin e Ridës. Qetësinë e çastit në ato orë të mbrëmjes, e prishi zhurma e një motoçiklete që u dëgjua aty afër në një rrugicë tjetër që ishte pranë asaj ku ndodheshin ata të dy.

Iliri me shpejtësi shkëputi atë fletëkërkesë duke e fshehur në gjirin e vet. Në të kthyer, koka i hasi në një tyt revoleje që Rida e mbante në shënjestër.

-Pëssët…!? dhe pa bë zë e tërhoqi nga vetja duke e tërhequr fare pranë. Iliri u hutua. Mendonte se do t’i përsëritej e njëjta gjë, siç i kishte ndodhur orë më parë në vendin, e quajtur “Vend kujtimi”. Kjo nuk ndodhi siç ai po mendonte. Ajo e tërhoqi për dore e afroi te një qoshe e rrugicës dhe, në vend të puthjes, ia lëshoi në dorë një revole të tipit velter.

-A di të punosh me të ? - e pyeti flokëverdha duke qeshur.

- Do ta provoj dhe varet se kujt duhet drejtuar … ia ktheu Iliri.

- Ke kujdes …duhet ta likuidojmë këtë patrullë policësh dhe duhet gjithsesi ta asgjësojmë motoçikletën e tyre për të mos lënë gjurmë pas veprimit, - dhe ia lëshoi në dorë velterin duke mos iu dridhur zëri as dora.

- Ti po mendon seriozisht? - pyeti flokëkaçurreli me habi.

- Po ti, ti për kë punon?

- Për kë, kishe thënë sipas mendjes sate?

- Nëse është ashtu, siç po mendoj unë …

- Po ashtu është, bash siç po mendon ti, jam edhe unë…

- Kjo do të thotë se ?… - dhe arriti motoçikleta me patrullën policore afër qoshes ku ishin të strehuar dy zogjtë e shqipes, të vendosur që ta marrin nën kontroll atë pjesë të qytetit në emrin e Lëvizjes Çlirimtare për t’i treguar popullit se Atdheut ia kemi borxh lirinë, për të mos i mbetur borxh atdheut duhet luftuar... Që të mos na mallkojë ai... Motoçikletat tani kishin arritur pranë tyre, ato punonin në vend. Dy policët, të hipur në të, (që regjimin e tyre e quanin të pathyeshëm), lirshëm e pa kokërr droje filluan ta ndiznin nga një cigare, për të filluar me sjellje si të kaubojve t’i marrin në pyetje flokëverdhën dhe Ilirin që ndodheshin fare pranë tyre. Papritmas u dëgjua zëri i thekshëm i Ridës flokëverdhë:

- Tashti…!

Policëve u mbetën duart thatë, pa mundur t’i preknin armët. Iliri qëlloi në të parin njëherë, por saktë, caku i tij ishte zemra e policit. Rida gjithashtu qëlloi në të dytin dy herë, caku i saj ishte gjoksi dhe lulja e ballit në policin tjetër dhe vendi u mbush me krisma e erë baroti. Iliri, në këtë çast filloi të shpejtonte për ta kryer punën.

- Ti hedhim në shportë të bërllokut ?! Tani s’kemi kohëpër të humbur, do të bëhet tollovi, u dëgjuan krisma të mëdha . Jo, jo ja ktheu flokëverdha krenare e me fytyrë të skuqur.

- Këtu i thonë Kosovë! Fëmijët në vend ninulle, janë mësuar të flenë me krisma armësh... eja, eja !?

Motoçikleta punonte në vend. Rida po i merrte armët nga policët e vrarë. Filloi t’ua zhvishte edhe uniformat. Iliri i ndihmonte flokëverdhës dhe me shumë vëmendje vëzhgonte terrenin për rreth vetes. Ata e diktuan një grua në moshë të vjetër që e hapi portën e vogël të oborrit të një shtëpize aty pranë dhe me dorë u dha shenjë që të hynin

brenda. Pasi që Rida e njohu gruan e moshuar në derë të vogël, me shpejtësinë e duhur i gjuajti grumbull të dy policet e vrarë në rimorkion e vogël të motoçikletës së tyre. Vetë u hodh në motoçikletë, e drejtoi atë në mënyrë profesioniste, e drejtoi kah kapinxhiku i hapur, i dha shenjë Ilirit të shkonte pas saj. Gjurmët u zhdukën, në vendngjarje mbeten vetëm shenjat e gjakut dhe kanta e bërllokut me qetësinë e mbrëmjes. Në të hyrë brenda, kapinxhiku u mbyll. Pas kapinxhikut qëndronte gruaja e moshuar me një automatik të tipit gjerman në dorë, e gatshme për t’ia shkrepë barutin. Tani qetësia e natës së pahanë e mbuloi atë pjesë të qytetit duke lënë pas një ngjarje që më vonë do të shkruhej në historinë më të re të ndërtuar nga trimat e kësaj kohe. Iliri më vonë mësoi gjerësisht për gruan e kapinxhikut. Ajo ishte një përkrahëse e hershme që u ndihmonte djelmoshave dhe vajzave të rezistencës. Të gjithë e quanin NËNA E BUNKERIT.

Ajo i ndihmonte të gjithë ata që vepronin nëpër qytet për ta kryer ndonjë detyrë që e merrnin përsipër për t’ia dhuruar armikut në emër të popullit e atdheut. Shtëpia e kësaj Nëne u bë strehimore e vërtetë, ishte në shërbim të atdheut, u bë bunker i tyre i padukshëm për armikun e tërbuar e të prishur gjaku. Nëna e bunkerit i strehonte ata në shtëpinë e vet, duke u ndihmuar që të mos diktoheshin gjurmët e tyre. U ndihmonte për t’u tërhequr nëpër rrugë të sigurta nga qyteti deri të takimi me vëllezërit tjerë që ishin nëpër male, duke u përgatitur për fillimin e një rezistence të armatosur. Pas hyrjes në oborrin e asaj shtëpie, ishin përshëndetur me njëri-tjetrin dhe i kishin filluar planet pa u vonuar. Nëna e bunkerit si zakonisht fliste pak dhe qetë e buzagaz. Rida e prezantoi Nënën me flokëkaçurrelin dhe filloi t’i tregojë për aksionin e para pak minutave si dhe për atë se si ia kishin arritur të iknin pa e ditur për njëri-tjetrin. Nëna e bunkerit s’ia ndante shikimin Ilirit drejt në sy. Ajo foli me buzagaz:

- Mirë po të ecka puna, djalosh, mirë po e bëke goditjen!…

- Qitjen me armë e kam ushtruar qysh herët. Nga fëmijëria kam qenë i mirë në qitje.

Kur Iliri flokëkaçurrel fliste, Nëna e bunkerit e shikonte me vëmendje.

- Prej cilës anë e qëllove këlyshin, - e pyeti ajo.

- Nga e para, ia ktheu Iliri si prej grykës së martinës.

- I njeh ti të shpuarat e plumbave?

- Po. Hyrja e plumbit lë vrimë më të vogël së dalja ...

- Shkëlqyeshëm, djalosh, qenke edhe orator i shkëlqyer. Besa edhe sy patrembur !

Iliri qeshi, kurse nëna e bunkerit e urdhëroi që të fillohet për t’i marrë rrobat e policëve, të vishen e të përgatiten me uniforma për detyrën që do t’i priste pas pak flokëverdhën dhe flokëkaçurrelin. Pak më vonë ata mësuan nga rrobat uniformë të policëve të vrarë, se vrimat që dukeshin në trupin e vrarë të policit ishin nga prapa, hyrja e plumbit ishte përmes kraharorit kah drejtimi i kapixhikut, gjë që e befasonte Ilirin. Atij i shkonte mendja dhe vriste mendjen me vete .”Vallë, Nëna e bunkerit e paska vrarë këtë derr shkine” ?!...

Terri e kishte mbuluar tërë qytetin. Kudo ndihej qetësi nate. Iliri me Ridën ishin të gatshëm dhe në pritje të urdhrit për fillimin e aksionit të radhës, aksion ky që ishte i rëndësisë së veçantë dhe me mjaft përgjegjësi te madhe. Rida e kishte të ditur detyrimin e vet dhe të Ilirit, për deri sa Iliri nuk kishte dijeni për atë që do të ndodhte. Edhe Rida këtë sekret e mbante për befasi të flokëkaçurrelit. Meqë motoçikleta me policët e vrarë si dhe gjurmët tjera duheshin zhdukur. Iliri dhe Rida, si dy sokola, të veshur me rroba policie, të armatosur mirë dhe drejtues të shkëlqyer të motoçikletës, morën rrugën nëpër atë rrugicë të asaj pjese të qytetit. Që të dy dukeshin si dy policë me uniformë që do të kujdeseshin për rend e qetësi në ato orë të natës. Motoçikleta doli nga kapixhiku pa u pa nga askush dhe u tret. Errësirën dhe qetësinë e natës e prishën dritat dhe zhurma e motoçikletës policore me targa “M*001-001” me ngjyrë të zezë si korbi dhe ecje të rëndë e të tmerrshme për qytetaret e asaj pjese të qytetit të zënë nga okupatori që e ëndërronin për tokë të tyre. Me që operacioni ishte planifikuar mirë dhe me përpikëri në oborrin e shtëpisë së Nënës së bunkerit, Rida e drejtonte motoçikletën mirë, qetë, sigurt dhe pa hutim në drejtim të një shtëpie me fasadë të bardhë, shtëpi kjo komfor, tre katesh, e cila ishte pronë e njeriut të njohur me emrin Çup. Çupi, si shumë të tjerë, ishte bashkëpunëtor i armikut, i përbetuar të punojë kundër kombit të vet, por mjerisht ishte daja i flokëverdhës. Këtë Iliri e kishte mësuar pasi që kishte hyrë në shtëpinë e tij, kur në korridorin e asaj shtëpie ishin takuar me gruan e Çupit që quhej Mili. Mili ishte një shkurtesë e emrit pagëzuar sipas kishës sllave “Milijana“.

- Rida, jemi shumë afër shtëpisë së bardhë, ngadalëso dhe kujdes !

- Nuk e di ç’të them, Ilir.

- Mos thuaj asgjë, ngadalëso dhe kujdes!

- Ha, ha, ha …Ilir dua të ta them një të vërtetë. Ende askush s’ më ka thirrur në emër kaq ëmbël, - ia ktheu Rida buzagaz. Motoçikleta me targa të policisë ndaloi para hyrjes së shtëpisë me fasadë të bardhë. Flokëverdha pa bërë zë, zbriti, la helmetën mbi ulëse të motoçikletës, ngriti gishtin tregues afër hundës së vet, mori frymë thellë e iu drejtua Ilirit:

- Pssst…!? - dhe e ftoi Ilirin që me kujdes të veçantë ta ndiqte pas. Iliri bëri ashtu siç ishte urdhëruar. La edhe ai helmetën e vet dhe u afrua te porta e hyrjes. Rida vuri gishtin në zile, cingëroi, më pas u lajmërua një zë femre.

Zëri nga brenda pyeti diçka, Rida ju përgjigj me një gjuhë që unë s’e kuptoja dot. Porta bëri drang dhe u hap. Hynë brenda me kujdes dhe të gatshëm për çdo pengesë. Ne ecnim nëpër korridorin e stolisur me lloj-lloj fotografish. Kur pa pritë u doli para gruaja me emrin Mili. Ajo kur e pa Ridën flokëverdhë, ndali në vend, e shtanguar dhe e frikshme, foli me gjysmë zëri .

- Rida …Ti këtu!?...

- Po po unë vetë. Pse çka ka të keqe këtu ?!

- Aman Rida !? Të lutem!

- S’është vendi as momenti i duhur për lutje, oj sorrëshkinë ! Flokëverdha, pa u vonuar, ia përmblodhi kablushen e flokut aq mirë të krehur, e tërhoqi zvarrë nëpër korridor, e futi në kuzhinë duke e përplasur për tryeze, nga aty e mbështeti për vitrine ku i kishin të vendosur gotat e kristalta duke e përplasur sorrëshkinën për toke, bashkë me shumë gota të bëra copë-copë nëpër dyshemenë e shtruar me tepihë të ngjyrës blu në të bardhë e që simbolizonin flamurin e armikut. Rida, pak sa e shqetësuar dhe me zë të prishur, iu drejtua Milit me fjalë kërcënuese:

- Ku është daja? Fol së ta këputa kokën!

- Unë …unë ……

- Fol sa je gjallë, për ndryshe do ta humb durimin.

- Në punë, - mezi u përgjigj Mili me zë të shterur nga frika.

Iliri po e shikonte tërë episodin e kësaj drame, rrinte i gatshëm për çdo reagim të Ridës duke vëzhguar veprimet e Milit dhe rreth shtëpisë ku tani do të plasë zjarri. Rida e kapi për krahu Milin, duke e ngritur nga dyshemeja, ia afroi telefonin, ia dha një gotë ujë sa për ta qetësuar pak dhe e detyroi ta thërriste Çupin.

-I thuaj se kemi mysafirë të afërmit tuaj. Sa me parë duhet të vijë në shtëpi. Vetëm një fjalë tjetër dhe të shkoi koka. Kupton ?!

Këtë veprim flokëverdha e bëri duke ia mbajtur revolen pas koke Milit të frikësuar që mezi i punonin gishtat e dorës për ta gjetur numrin në aparatin e telefonit. Pas dy tri përpjekjeve, lidhja u vu duke u dëgjuar zëri përtej teli.

- Alo. Alo, alo Çedo, je ti, më dëgjon, eja sa më parë në shtëpi. Kemi mysafirë... Kanë ardhur nëna dhe babai im, kanë dëshirë të të takojnë …Alo Çedo, mos harro, merr diçka nga ato pijet e shtrenjta …Çao …!?

Rida ia ndërpreu telefonin duke iu drejtuar Ilirit që sa më par ta lidhë këmbë e duar sorrëshkinën me flok të bukur, me erë parfumi që ta zinte frymën. Gojën ia lidhi vetë me një leckë arni. E lidhën për karrige që të mos mund të lëvizte as t’i dëgjohej zëri prej shtrige.

- Tash eja pas meje. Ke kujdes për lëvizje për rreth shtëpisë!

- Mos u merakos fare. Di mirë se si shkojnë këto punë.

Të dytë dolën nga shtëpia me fasadë të bardhë, duke e lënë pas portën e hapur dhe një muzikë me zë të fortë që dëgjohej nga kuzhina ku ishte e lidhur sorrëshkina. Shkuan ngadalë e pa u hutuar te motoçikleta që punonte në vend, i vunë helmetat në kokë dhe po prisnin atë momentin e shumë pritur që të lajmërohet daja i Flokëverdhës, Çupi i zi, apo siç e quante gruaja e tij e dashur, Çedoja i saj. Nuk kaloi shumë kohë, kur nga fundi i rrugës u dëgjua zhurma e automobilit të tij. Ishte vetë ai, Çupi i zi me makinën e tij të zezë. Makina ofrohej pranë tyre. Rida që qëndronte në anën e djathtë të motoçikletës, filloi t’i epte shenjë nderimi me një përshëndetje duke i ndezur me ble dritat e motoçikletës me tabela “M*001-001”, ndërkohë shokut të vet, Ilirit, që qëndronte në anën tjetër, i tha:

- Je gati? Ky është njeri i ushtruar dhe bukur i rrezikshëm!

- Por ky është daja yt, Rida!

- Mos ngurro, njerëzit si ky duhet zhbi nga faqja e dheut !

- Kur të urdhërosh ti, dhe, puna u krye. Ia ktheu Iliri deri sa makina arriti afër tyre duke përshëndetur me tre gishtërinj lart, siç ishte bërë përshëndetje e zakonshme e armiqve në atë kohë. Rida me një përshëndetje në gjuhën e armikut, as që u diktua se nuk ishte ndonjë police me përvojë, deri sa nuk u zbraz me fjalët plot zjarr që dolën nga goja e saj:

- Në emër të popullit, je i dënuar me vdekje! - dhe Iliri, i cili ishte i gatshëm, me një puf, që doli nga gypi shurdhues i revoles së tij, Çupi i zi u shtri për toke para makinës së tij, pa pikë shpirti ra në tokë. Iliri u ofrua pranë, e nxori nga gjiri pamfletin që e kishte marrë në muret e ndërtesave me fotografinë e flokëverdhës, ia vuri në gjoks, e qëlloi edhe për të dytën herë në lule të ballit dhe motoçikleta u tret nga ajo rrugicë ngadalë, sigurt dhe me kujdes. Motoçikleta mori drejtimin e vet. Tani ajo shkonte në drejtim të daljes nga qyteti, duke e lënë qetësinë e rrugëve dhe zhurmat e makinave...

............................................................................................................................................

-II-

***Për Ilirin fillimi i asaj vere të atij viti, solli ditët më të rënda në jetën e tij. Ditët i kalonte gjithherë në mendime kurse netët i dukshin aq të gjata, sa që nga njëherë mendonte se Bota nuk kishin fund fare. Atij, që nga dita e ndarjes me Ridën kur ishin arratisur nga burgu i qytetit, gati në çdo sekondë i dilte para sysh fytyra e flokëverdhës. Pa ndërpre i kujtonte fjalët që ia kishte thënë qysh në takimin e parë, në rrugicën e përbaltur të qytetit në vendin e quajtur “Vend kujtim”. Edhe pse të dy ishin të dashuruar marrëzisht me njëri-tjetrin, ata nuk e kishin pasur rastin që atë dashuri ta shprehnin haptazi. Në njërën anë as që u kishte premtuar koha e në anën tjetër s’e kishin marrë guximin t’ia thoshin njëri-tjetrit as në kohën kur e kishin kryer detyrën me nder gjatë aksionit të fundit në qytet, por as atëherë kur ishin ndarë në një rrugë mali afër një fshati të Drenicës. As atëherë kur Rida e kishte vazhduar rrugën e vet për t’u takuar me shokë, sipas udhëzimeve të Nënës së Bunkerit, kurse Iliri në anën tjetër kishte pranuar detyrë mjaft me përgjegjësi për ta zgjeruar rrethin e çlirimtarëve e për t’i dhënë fund errësirës mbi lirinë e Atdheut. Ilirit assesi t’i hiqej nga mendja momenti i ndarjes dhe zëri i të dyve përnjëherësh sikur krisma e martinës kur drejtohet drejt një caku, ashtu nga goja e tyre kishte shkrepur fjalia drejtuar njëri- tjetrit në rastin e momentit të ndarjes – Mirë u pafshim. Të dua R…!? Koha po ecte. Punët e të dyve po shkonin mirë e më mirë. Rida tani kishte shumë shokë për t’iu kundërvënë një ushtrie të tërë armike, kishin bërë armatim të duhur, ushtrimet i kishin kryer me sukses, çdo gjë asaj kohe ishte gati për rezistencë. Iliri, në anën tjetër, kishte punuar aq sa as vetë në fillim nuk e kishte besuar. E kishte zgjeruar rrethin e çlirimtarëve duke e përfituar besimin e tyre dhe të popullit liridashës, pothuajse në çdo cep të Atdheut. Ishin të gatshëm që t’ia fillonin rezistencës së armatosur. Këtë rast e prisnin me plot dëshirë e padurim, që një ditë të fillonte lufta për çlirimin e Atdheut, daljen e tij nga errësira që e kishte sjellë moti i ligë me egërsira e shpirtzinj. Kjo errësirë, ditë e me tepër po e mbulonte Atdheun. Iliri po kalonte ditë të gjata e të mundimshme, kurse për Ridën ditët ishin bërë më të gjata se viti që numëronte dymbëdhjetë muaj. Të dy mezi po prisnin që të takoheshin prapë, qoftë edhe për kohë të shkurtë, sa për t’ia përsëritur njëri-tjetrit fjalën liri, Atdhe, dashuri...Këta kishin dy qëllime, njëri për çlirimin e Atdheut e tjetri për dashuri që u kishte lindur në ditët e vështira të prag luftës. Kjo u kishte kaluar në qëllim jetësor të dyve. Një ditë vjeshte, deri sa flokëverdha po mendonte për Ilirin, ishte lëshuar një “Urdhëresë e përgjithshme” ku urdhërohej që edhe më tej Rida duhet vazhduar detyrën në të njëjtin Njësit, sikurse edhe udhëheqësit tjerë në të gjithë vendin. Kjo vlente edhe për flokëkaçurrelin, i cili me padurim priste të takohej me Ridën që aq shumë e dashuronte. Mërzia, brenga dhe ditët e pafundme ishin prezentë në të dyja zemrat, por kur ata mendonin dhe fare mirë e dinin së ishin në shërbim të Atdheut, atëherë mërzia u hiqej, brenga u largohej e ditët shkurtoheshin aq sa ata mendonin se nuk ekzistonin fare, kur dihej së rruga e lirisë ishte e mundimshme me plot sakrifica dhe mjaft e gjatë. Për Ilirin dhe çlirimtaret mendohej aq e shkurtër sa që njeriu mund të takohej me lirinë aty kur më së paku e pret, sepse po mos të ishte bota e rrumbullakët, zor se do t’i dihej fundi i jetës…

Kishin kaluar ditë, po kalonin muaj të tërë dhe Iliri s’kishte pasur rast më tepër se njëherë të takohet me Ridën flokëverdhë, e ky takim ishte mjaft i shkurtë. Ky takim kishte ndodhur diku kah mesnata, afër kufirit në Bjeshkët e larta të Pashtrikut, atëherë kur Iliri shkonte për armë përtej kufirit shqiptaro-shqiptar, deri sa Rida po kthehej nga po e njëjta rrugë. Takimi i tyre kishte zgjatur shumë pak, vetëm disa minuta sa për t’u përshëndetur dhe për t’i thënë lamtumiren njëri-tjetrit. Meqë të gjithë ishin të lodhur nga udhëtimi i gjatë, edhe fjalët ishin të pakta. Iliri dhe Flokëverdha patën rastin që edhe kësaj radhe t’i përsërisnin të njëjtat fjalë që dikur ia kishin thënë njëri-tjetrit, kur ishin ndarë për herën e fundit diku afër një fshati të Drenicës heroike. Edhe pas këtij takimi s’u mbeti gjë tjetër pos kujtimit të shkurtër të fjalës së ëmbël “Të dua A…” dhe asaj që Iliri i kishte thënë Ridës, ashtu si pa menduar, gjatë dhe në shpejtësi, fjali kjo e përzier me lamtumirë, që e shtyri Ridën të mendohej shumë për të. Fjala ishte sa e rëndë, po aq edhe e dhembshme:

- Rida, edhe pse të dua aq shumë, ne nuk mund të martohemi! Unë jam djalë katundi, jam i varfër … kurse ti…!? Iliri ishte shprehur ashtu, pasi e kishte kuptuar se Flokëverdha është nga një familje shumë e pasur, me të gjitha të mirat që ua kishte dhënë jeta, kurse Ai në të vërtetë s’ishte edhe aq i varfër, jetonte në një fshat malor, kishte shtatë vëllezër e dy motra dhe që të gjithë ishin të angazhuar rreth çlirimit të Atdheut, kështu që jeta për Ilirin ishte nga pak jashtë një mbikëqyrjeje, jetë pak sa e hutuar nga kaplimi prej dashurisë. Kur Iliri ia kishte thënë ato fjalë, Rida kishte ngelur pa tekst. E shikonte flokëkaçurrelin nga koka deri te këmbët, sikur dëshironte t’i thoshte diçka që s’ia bënte zemra, por ajo ngeli e shtangur deri sa shokët e kishin ftuar të niseshin duke e tërhequr për dore, kurse flokëverdhës i kishte mbetur shikimi pas. Ndarja në atë mesnatë ndodhi ashtu. Fjalët e mërzitshme të Ilirit dhe përqafimi i ngrohtë dhe aq i shkurtër, atyre ua kujtonte takimin dhe puthjen e parë te Vend kujtimi i tyre që u kishte mbetur në mendje. Ishte ndarja e dy të dashuruarve dhe vazhdimi i rrugëtimit të mëtejshëm në drejtime të kundërta. Njëri hynte me armatim në Kosovë e tjetri shkonte për të njëjtin qellim përtej. Rruga më e afërt për të mbërri në vend të duhur për grupin e flokëkaçurrelit, ishte caku që kalonte afër Kroit të thatë, diku në lartësitë e Bjeshkëve të Pashtrikut. Sa herë që grupet e ilegales kalonin aty pari, uleshin afër Kroit të Thatë për të pushuar pak, por edhe për t’i tubuar pikat e ujit që pikonin nga një lugë i drunjtë, të ndërtuar afër burimit të kroit. Aty ekzistonte edhe pakëz frikë, se mos po diktoheshin nga rojat armike që në atë kohë e ruanin kufirin formal, shumë herë të përgjakur. Ata e morën vendimin, që rrugëtimin ta vazhdonin pikërisht në drejtim të Kroit të Thatë, për arsye së rruga ishte më e shkurtër.

Ilirit as që i shkonte mendja për ndonjë rrezik të mundshëm, apo prite të rastit, në të cilën mund të ndesheshin gjatë asaj rrugë të gjatë e të mundimshme. Atij çdo herë i sillej ndërmend fjala e Ridës, para syve i shfaqeshin figura e dhe flokët e saja me ngjyrë të verdhë. Meqë nuk ishin të ngarkuar rëndë, ata shkonin për t’u ngarkuar. Flokëkaçurreli ecte me hapa të ngadalshëm, në mendime dhe pothuajse ishte dhjetëra hapa pas shokëve. Ecte sa ecte dhe koka vetvetiu i kthehej prapa. Nganjëherë lozte me automatikun që aq bukur i rrinte në supe, sikur donte të fliste, por... me kë? Jo rrallë, ndonjë shok i tij ia sillte mendjen afër, kur me zë të thekshëm e thërriste flokëkaçurrelin:

- O ,o o, ku je Ilir Kosova, he burrë i dheut?!...

Atëherë Iliri vinte në vete dhe përgjigjej me zë të lehtë:

- Këtu pranë jush, po a u lodhët ju, o vëllezër...

Rruga vazhdonte me hapa të një pas njëshëm. Dielli po i afrohej bjeshkëve të lindjes, rrezet e para të tij do ta shndrisnin majën e lartë të Pashtrikut. Grupi i shokëve të flokëkaçurrelit, më në fund arritën afër Kroit të Thatë. Këtë moment të arritjes të gjithë po e prisnin me padurim. Shishet e tyre prej plastike, që ata i kishin me vete gjatë udhëtimit, u kishin ngelur plotësisht të zbrazëta. Në anën tjetër rruga e gjatë dhe mjaft e mundimshme e malore, pavarësisht nga koha, atyre ua shtonte etjen. Të gjithë ishin të kallur nga etja edhe pse udhëheqësi i rrugës i këshillonte që të mos ta përdorin ujin e pijes shumë shpesh për shkak të djersitjes. Dita kishte zbardhur dhe dielli kishte kaluar mbi qiellin e kaltër, rrezet e tij depërtonin në çdo vend për rreth tyre. Grupi i Ilirit, kishte arritur të kroi i thatë *Aty në të vërtet, nga lugu i drurit që ishte i montuar poshtë burimit, aq pak pikonte ujë sa që, për orë të tëra mezi arrinte të mbushej një shishe. Të gjithë shokët ishin ulur afër kroit. Dikush pinte duhan e dikush pushonte i qetë. Njëri nga ata e mbante një shishe nën lugun e drunjtë. Iliri ishte uluar pak metra larg tyre, kishte vënë automatikun në gjunjë, kishte ndezur një cigare, tymi i shkonte re përmbi dhe mendonte për grupin tjetër me të cilin kishte kaluar Rida, rrugën e gjatë të tyre dhe mjaft të mundimshme. Ekzistonte mundësia, që, grupi që kishte kaluar natën, të diktohej nga forcat armike dhe të lajmërohet nga ndonjë spiun i pabesë. Policia armike mezi e priste një gjë të tillë, apo edhe kishte mundësi që të bien në ndonjë pritë të rastësishme.

Këtë pushim të sapo filluar të tyre dhe mendimet e thella të Ilirit, i prishën disa të shtëna rafali nga një postë kufitare disa qindra metra lart kroit. Të gjithë për njëherë si me komandë të prerë, i zunë pozicionet me armë të drejtuara kah posta kufitare. Iliri nxori dylbitë, filloi ta vrojtojë një rrugë mali që shpinte në drejtim të Kroit të Thatë. Ai në atë rrugë vërejti disa ushtarë të armikut që po lëvizin me armë në dorë dhe po vinin në drejtim të tyre. Meqë ata ishin disa qindra metra larg, Iliri lëshoi dylbitë, u tregoi shokëve se çka po ndodhte atje lart. Ata vendosën që t’i zënë pritat afër rrugës së ngushtë dhe t’i presin deri sa të ofroheshin aq sa të mund të luftonin fytafyt me ta. Ky ishte qëndrimi i tyre. Një shok i Ilirit, që shokët të gjithë e thërrisnin me pseudonimin Picimuli, tregoi gatishmëri që ai vetë t’ia fillojë i pari. Picimuli edhe ashtu e kishte zënë pozicionin shumë afër rrugës, vetëm tri metra larg prej Kroit të Thatë, kurse planin për tërheqje e bënë asisoj, që të tërhiqeshin në anën e kundërt të rrugës prej nga kishin ardhur si dhe bartjen në tërheqje të ndonjërit nga shokët nëse do të plagoseshin. Këto plane u bënë me të shpejtë, edhe pse ushtarët e armikut ishin bukur larg nga vendi ku ndodheshin çlirimtarët. Në atë moment kur flitej për bartjen në tërheqje, Picimuli si zakonisht foli ngadalë dhe me zë të hollë sa që mezi u dëgjua. Kjo ishte një shaka e rendomë e tij.

- Hiqu atyre përrallave, bre! Po çfarë të lënduari, o Ilir Kosova …! Bëhuni gati, vëllezër. Se pasha këtë gacatore, i raftë armikut në lule të ballit, s’ka njeri që me tërheq pa ua marrë edhe armët edhe shpirtin, -dhe lëshoi një kollitje të butë duke mbajtur gojën me dorë që të mos dëgjohet larg. Iliri, edhe ai në shaka, ia ktheu Picimulit:

- Nuk dihet kush kujt do t’ia marrim!

Picimuli u skuq pak dhe s’e ndante shikimin e tij të mprehtë duke vëzhguar për rreth. Ky dukej mjaft vigjilent, me përvojë pritash, si dhe qesharake aq sa s’ta merr mendja. Iliri kësaj radhe, kur vërejti fytyrën e skuqur të Picimulit, filloi të qeshej ngadalë si ndër veti. Kjo ishte qeshja e tij e parë që nga mesnata e kaluar kur ishte ndarë nga grupi i Ridës. Picimuli kësaj here foli shumë me të vogël sikur me vete, duke u dhënë shenjë të tjerëve dhe Ilirit se armiku është aq afër sa vdekja i ndante për një qime floku. Krismat e para u dëgjuan nga pozicioni i Picimulit, zëri i thekshëm i tij ushtoi në luginat e kroit të thatë me plot shpresë.

- O,o,o prite Adem Jasharin, more hej!….krrrr….tak ,tak

Krismat kishin filluar në të dyja anët. Grupi i ushtarëve të armikut kishin zënë pozita të mira. Duket së edhe ata mjeranë nuk janë pa përvojë për prita, nëpër këto male të lashta që quhen Arbëri e që me shekuj po e ndanin Atdheun në dysh. Lufta me tak-tak e rafalë të shkurtër kishte vazhduar për disa orë, deri sa kishte filluar të bjerë muzgu. Atëherë rrezet e diellit kishin ikur përtej Bjeshkëve të Pashtrikut dhe i lëshonin rrugë territ të mbrëmjes që së shpejti do të zë mbi këto male. Iliri bashkë me shokët kishin filluar tërheqjen sipas planit. Pas largimit disa qindra metra larg atij vendi, krismat pushuan. Ata e kuptuan se edhe Picimuli po tërhiqej, pasi që ai e kishte për detyrë mbulimin e tërheqjes së shokëve nga ai vend

Kjo ishte përvoja taktike e Picimulit. Ishte i ushtruar dhe këtë e përdorte kur ishte nevoja. Pas pak, Picimuli arriti, u bashkuan të gjithë, ishin tejet të kënaqur për faktin së asnjeri nga ta nuk ishte i lënduar.

Ata të gjithë ngelen me shikim të drejtuar kah Picimuli, i cili ishte i mbushur frymë deri në fyt. Pasi u ul diku afër Ilirit, mori frymë thellë, pushoi pak dhe ia krisi humorit të tij aq të dëshiruar nga shokët:

- Ev nënën e nenës, ku s’na lanë me marr as ujë !... Kjo, shokë, s’është aspak humanitare!

- A edhe për humanistet po të bie ndërmend a ?-ia ktheu njëri nga shokët e tij. i cili mezi mbahej së qeshuri.

- Qeshu, qeshu, mos u mbaj rrudhur, se bilani, thonë, kur të qeshë, njeriu shfryhet, e ty, bre shok, po të tham shul shqip, unë jam kall etje…!

- Picimul, ku i ke armët se?… - e pyeti Iliri si në shaka.

-Hiqu, more tyre, se as armët e tyre s’na duhen !

Pasi pushuan dhe u shfrynë së qeshuri me fjalët e Picimulit, vazhduan rrugën drejt kufirit për ku ishin nisur...

..........................................................................................................................................

-III-

***Nga të gjitha që kishin ndodhur deri atëherë, tani mund të thuhej së lufta kishte filluar dhe luftimet po zhvilloheshin pothuajse në çdo cep të vendit. Iliri shkëlqente me shokët e tij duke rezistuar kundër armikut. Kishte përfituar përvojë luftarake, njihej si organizator e strateg i pashoq për luftën çlirimtare në Atdheun e quajtur Arbëri. Rida në anën tjetër, hiq më me pak përvojë krahas detyrës që iu kishte besuar për trajtimin e të plagosurve, s’e lëshonte armën nga dora duke u treguar trimëreshë e maleve, e urtë, fisnike me zemër çeliku, e pa thyeshme dhe e vendosur deri në vdekje për lirinë e Atdheut. Koha po kalonte në dobi të ardhjes së lirisë. Betejat e rrepta që zhvilloheshin pothuajse çdo ditë në mes forcave armike dhe Ushtrisë Çlirimtare, fitimtar ishin çlirimtarët edhe pse jo të barabartë në krahasim me armatimin e armikut. Armiku në njërën anë po tmerrohej e në anën tjetër çuditeshin me organizimin e çlirimtarëve. Me kalimin e kohës nëpër male plot me sakrifica dhe takimet e rralla të Ilirit me Ridën, atyre çdo ditë e më tepër iu shtohej dashuria. Kjo në asnjë mënyrë nuk ndikonte në mos kryerjen e ndonjë detyre që u ishte dhënë nga Shtabi i Përgjithshëm i Ushtrisë Çlirimtare. Ata të dy e gëzonin besimin e plot të Shtabit dhe të shokëve. Në pjesën e dytë të muajit qershor, në mëngjesin e asaj dite me diell, Iliri ne dalje të fshatit u takua me shokët. Me ta ishte dhe Picimuli. Iliri mbante një simpati të veçantë përshakaxhiun e quajtur Picimul, qysh nga dita kur e kishin zhvilluar betejën fyt me fyt me ushtarët kufitarë afër Kroit të Thatë në Bjeshkët e Pashtrikut plak. Ai me një përshëndetje të zakonshme “Vdekje armikut”, i tregoi Ilirit për thirrjet e shumta të shokëve nga vijat e frontit ku po luftohej pa ndërpre, prej ditës së djeshme në mëngjes dhe po vazhdonin edhe në ato momente. Iliri, pa menduar edhe aq gjatë, pasi ia ktheu përshëndetjen – liri popullit - e pyeti Picimulin për gjendjen nëpër vijat e frontit, për shokët, për ndonjë vendim të tyre, kuptohet për rrethanat e luftës e veçmas interesohej për çdo njësit të UÇK-së që luftonin anë e kënd Kosovës, mos ka ndonjë humbje a diçka të ngjashme. Picimuli, si gjithë herë, me atë fytyrë të skuqur e shumë simpatike, filloi të skuqej edhe më duke filluar me shprehjet e tij të revoltuara me plot humor:

- A s’po të vjen turp me pyetë a ?!

- Pse, a mos …? - foli Iliri pak sa i çuditshëm dhe i ndrydhur nga ajo pyetja e Picimulit shakaxhi, i cili rrinte shumë serioz para tij duke e shikuar drejt në sy Ilirin, pa rrahur as qerpik.

- Po çfarë pësimi, bre burrë ?! - dhe filloi të fliste sikur në ndonjë shfaqje teatrore.

- Po çka me pa, more haj medet, ishin hup shkitë krejt! O ishin trillu, o Ilir vëllai, e ishin metë si qeni në thekën. Me hi mjeranat janë hi, po me dal s’pe gjetshin rrugën ha, ha, ha!...

- Le, more burrë, se më frikësove me atë fjalën tënde”turp” e unë mendova se mos kemi humbur ndo një shok, - ia ktheu Iliri me shpejtësi duke e ndjerë edhe frymëmarrjen më të lehtë, kur mori vesh për shakatë e Picimulit. Picimulit i shkrepnin fjalët si prej grykës së pushkës, ishin fjalë që ia thoshte zemra, pak sa euforike, por megjithatë, ai ashtu mendonte dhe ky ishte realiteti, prandaj edhe ia thoshte mendja.

- Ev ngadalë, Ilir Kosova, he burrë i burrave, trimat luftojnë edhe mëngjeseve, e jo veç kur të erret!

Iliri ia ndërpreu fjalët Picimulit me pyetjen, se në cilin vend u dashka të shkohet për ndihmë. Picimuli shakaxhi, me fjalët e tij të rrepta e të zjarrta ia ktheu shokut të tij që asaj kohe i ndante vetëm gjumi.

- Të Lugu i Tuneleve.

- Atëherë?

- Atëherë s’kemi ç’të presim. Përgatituni e po ia krisim, drejt e të Lugu i Tuneleve. Iliri i thirri edhe dy shokët tjerë, morën armët dhe u nisën drejt Lugut të Tuneleve, si gjithë herë me këngë, të qeshur dhe me humorin e përsosur të Picimulit shakaxhi. Kjo ngjasonte sikur shkuarja në dasmë. Iliri u printe shokëve të pushkës, ai si gjithë herë ishte për disa hapa para tyre, “Zolen” dhe snajperin e tij e përdoronte nga njeri krah në tjetrin, i thërriste shokët që të shpejtonin hapat. Kjo gjë për herë të par ishte vërejtur të Flokëkaçurreli, sepse si zakonisht çdoherë kur merrnin rrugë të tilla, ai ecte pas shokëve madje edhe i qortonte shpesh herë së po nguteshin duke u thënë: “Asnjëherë s’do t’u bëhej vonë”. Një shok i tij, i lodhur dhe i mbushur frymë nga ngarkesa e armëve dhe municionit që bartë mbi supe, ia ktheu Ilirit duke ia përsëritur si në citat, fjalët e tij origjinale që ai ua thoshte atyre herëve tjera kur udhëtonin së bashku:

- Mos u ngutni, he burra, se s’na bëhet vonë. Kur të mbërrijmë, mbërrijmë …dhe !? Picimuli e tërhoqi nga krahu duke u munduar ta mbaj të qeshurën, u ofrua ngadalë dhe i foli diçka në vesh. Të dy ia krisen së qeshuri, të tjerët edhe pse s’e dëgjuan bisedën në mes njëri-tjetrit, kuptuan se kjo ishte ndonjëra nga shakatë e shakaxhiut dhe u qeshën pa kuptuar për se bëhej fjalë. Picimuli, për disa hapa u ndal, lëshoi mërrolat e ballit, u bë shumë serioz dhe iu drejtua shokëve duke folur sikur të interpretonte ndonjërin nga rolet e Hamletit në ndonjë skenë të madhe të Londrë:

- Shokë, më falni, unë e di pse ngutet Iliri!

Dhe pa folur asnjë të paktën fjalë, vazhdoi të ecte me hapat e tij të shpejtë, sikur në ndonjë vrapim. Iliri që i kishte dëgjuar me vëmendje fjalët e tij, vazhdonte rrugën duke menduar me vete, për atë që foli Picimuli. I bënte pyetje vetes, por pasi i ngadalësonte hapat e mëdhenj e të shpejtë. Nga njëherë i shkonte mendja te Flokëverdha, nga njëherë te “Vend kujtimi” dhe kështu, çdoherë e më afër Lugut të Tuneleve që afroheshin, aq më shumë dëgjoheshin të shtëna armësh. Atje po luftohej me të madhe. Pas një orë e më tepër udhëtimi, u ulën për të pushuar afër një lisi bung të vjetër e të trashë, gati sa dy herë trupi i njeriut.

- Athua, ky është mrizi i katundit, - foli Iliri me t’u ulur nën hijen e bungut të trashë, duke e nxjerrë frymën nga brendia prej lodhjes nga tatëpjeta që i kishte mbushur frymë dhe djersitur të gjithë duke e ndjekur atë me hapa të shpejtë.

- Eh, e gjeta, po, po bash për këtë!...

- Çka për këtë? Fol, more burrë!- pyeti njeri nga shokët duke shikuar me habi. Ky kishte harruar fare së Picimuli flet serioz duke e përdor humorin e vet plot thumba:

- Për këtë u ngute, Ilir, me ardhë sa më parë e me pushue nën hije të mrizit ku kanë pushue zanat, se bilahi jena lodhë, jena këputë!...

Iliri dhe shokët tjerë nuk u përmbajtën së qeshuri me humorin dhe gjestet e Picimulit. Ata tani ishin të ulur nën hijen e bungut. Picimuli ishte shtrirë nën hijen e bungut dhe pas pak filloi te germat sikur të ishte në gjumë të thellë. Iliri në anën tjetër, vriste mendjen për gjithçka, pasi kishte pushuar pak. Nxori nga xhepi i uniformës së larme fletoren dhe vazhdoi t’i shkruajë ngjarjet e asaj dite në ditarin e tij që e mbante çdo ditë. Picimuli që ishte i shtrirë dhe shtirej që është i fjetur, hapi njërin sy, e shikonte Ilirin fshehurazi duke shkruar në ditar. Kërceu me shpejtësi si kur trembej, fshini sytë, ofshani dhe filloi të shikojë i habitur përreth shokët që ishin duke pushuar nën hije. Qeshën me gjestin e tij, deri sa Iliri vazhdonte shkrimin në fletoren e ditarit duke kuptuar se ç’po ndodhte nën hijen e bungut.

- Shokë, a s’po e kuptoni pse u tremba ? Ëndërr e keqe !...

Një shok i tyre e pyeti, Picimuli që mezi priste, filloi t’ua rrëfejë ëndrrën e improvizuar duke u shtirur shumë serioz dhe me fjalë bindëse. Të gjithë shokët, deri sa fliste Picimuli, e shikonin drejt në sy, kurse Iliri nga njëherë e kthente shikimin kah ai dhe vazhdonte së shkruari në fletoren e tij. Picimuli, u ndal pak, mori frymë thellë dhe iu drejtua Ilirit:

- Ndal, bre burrë, dëgjomë deri sa ta përfundoj unë, e pastaj vazhdo se s’po ta zë shiu as nuk të bëhet vonë…!

- Fol, fol Picimul, - ia ktheu Iliri buzagaz.

- Besoni, shokë, disi me shumë mund arritëm tek Lugu i Tuneleve. Atje na doli para një vajzë flokëverdhë, ajo kishte një mantel të bardhë të veshur, dukej si motër medicinale, ishte e bukur se jo mahi, në dorë mbante një kallashnikov, dukej tamam trimëreshë e vërtetë…

- Pastaj? - e pyeti njëri nga shokët me habi.

- Pastaj dihet, Iliri mësyu i pari ta përshëndeste, por disi u lëshua një mjegull e madhe dhe çdo gjë na humbi para syve …

-Çka po mendohesh, bre burrë? Vazhdo, fol!-ia priti Iliri që dukej shumë i interesuar ta dëgjonte ngjarjen e Picimulit deri në fund, por edhe shokët tjerë kishin të njëjtin interesim për ta dëgjuar shokun e tyre shakaxhi qe rrallë herë pushonte.

- Nuk po mendohesha, po s’di a t’u tregoj, a jo!

- Si mos të tregosh!. Fol deri në fund.

- Atëherë në mesin tonë shpërtheu një granatë dhe na të gjithë ramë për tokë, për çudi kur u zgjuam të gjithë ishim mirë, s ’na gjet gjë…

- E ajo vajza? - pyeti Iliri pa përfunduar mirë.

- Cila vajzë?

- Flokëverdha, a mu duk se e përmende? - foli Iliri me pa durim dhe pa kontroll fare. Në fytyrën e tij u vërejt ndryshimi. Atij i shkonte mendja te Rida. Pas kësaj pyetje

dhe shqetësimit të Ilirit, Picimuli filloi së qeshuri me të madhe. Iliri e kuptoi se e tëra s’ishte gjë veçse një trillim i Picimulit. I shkoi pak buza në të qeshur dhe iu drejtua shakaxhiut duke e mbyllur fletoren e tij:

- A ti s’i harron këto marrëzira edhe kur të vdes…

- Kush të vdesë, bre ? Unë jo, le të vdesë kush të dojë!

Të gjithë shokët që ishin të ulur nën hijen e bungut, filluan të ngarkohen, u bënë gati dhe vazhduan rrugëtimin drejt Lugut të Tuneleve...

............................................................................................................................................

-IV-

***Atëherë kur dielli kishte arritur në mesin e qiellit dhe rrezet e tij ishin më të nxehta se kurrë, Iliri bashkë me shokët e tij kishin arritur te Lugu i Tuneleve. Aty, në të vërtetë, po luftohej dhe rezistenca e forcave çlirimtare për këtë pjesë të Atdheut ishte shembullore, nuk kishte gojë t’i rrëfente e t’i paraqiste të gjitha. Çlirimtaret që kishin fituar përvojë nëpër beteja, këndonin me këngë e me pushkë. Kjo ishte arenë luftimesh, përplot me shpresë e me luftëtarë të lirisë, që përpos çlirimit s’mendonin në asgjë tjetër. Forcat armike, edhe pse me armë më të përsosura, teknikë luftarake të rëndë, ata po tmerroheshin nga frika, gati ishin thyer. Pushka e luftëtarëve të lirisë s’kishte të ndalur, fitorja ishte dukshëm në anën e çlirimtarëve. Grupi i Ilirit kishte mbërritur në kohë dhe në vendin e duhur. Pasi këta ishin të lodhur, të djersitur, çdo herë dhe në çdo kohë ishin të gatshëm. Ata shokët i quanin snajperistat e djersitur. Pas një përshëndetjeje, ashtu siç ishte bërë shprehi nëpër fronte, Picimuli lëshoi një zë në kupë të qiellit duke bërtitur:

“O ,o,o prite Adem Jasharin, more, o hej…” dhe me njëherë pas asaj britme foli me zë të ulët dhe mjaft qesharak, sa që të gjithë ata që ishin afër tij, filluan të qeshin me humorin e Picimulit shakaxhi.

- Qëndroni vëllezër e mos keni dert se na jena me avdes !.

- O ,o,o prite, prite …

Dhe, pa një pa dy, u përplas në pozicionin më të afërt që e

kishte aty në anën e majtë, duke përshëndetur luftëtarin që e gjeti në istikam me pushkë në dorë.

- Puna e mbarë, o jaran - dhe e drejtoi snajperin në drejtim të armikut, duke e marrë njërin nga ta në shënjestër. Picimuli ia tërhiqte këmbëzën snajperit vetëm atëherë kur ishte i sigurt dhe shumë i sigurt se s’do t’i shpëtonte nga thumbi kush. Pasi e kishte marrë në shënjestër armikun, iu drejtua Ilirit duke bërë prapë një pyetje qesharake:

- A e qorroj qatje një hajvan së po e çon kryet si qeni në thekën. Iliri, i cili kishte zënë një pozicion tjetër në anën e djathtë të tij, iu përgjigj shkurt dhe shumë serioz:

- Nuk pyetet kur e ke në shënjestër armikun! Veç a të punon syri.

- O syri nuk më ka rrejtë kurrë, po, po i tutna qisaj të shkrete se!- bëri me dorë nga prapa dhe të gjithë që e dëgjuan, prapë ia plasën gazit. Picimuli me fjalët e tija plot humor, e ngritke moralin e luftëtarëve, i bënte ata që të harrojnë për të këqijat që u kishin ndodhur më parë.

Krismat e pushkëve të lirisë s’kishin të ndalur. Ato dëgjoheshin aq mirë dhe drejtoheshin nga duart të sigurta e në vend të duhur. Në anën tjetër pjesëtarët e forcave armike, të tërbuar e të humbur nga morali me frikë që u kishte prekur palcën, gjuanin me lloje të ndryshme armesh e kalibrash. Kjo lloj përvoje për çlirimtarët ishte e njohur dhe përshtypja e Ilirit ishte së armiku ka pësuar humbje te Lugu i Tuneleve gjatë kohës së luftimeve.

Kësaj pas dite dielli kishte kaluar në anën perëndimore të Lugut, rrezet e tij kishin rënë në shpinën e çlirimtarëve, që po mbaheshin të pa thyer nëpër istikame. Rrezet e diellit të

asaj pasdite, sa nuk kishin mbërritur t’i përqafonin meset e dy Bjeshkëve të Pashtrikut, e më pas për t’i lënë vend errësirës së natës. Krismat çlirimtare s’kishin të pushuar, luftëtarët e pa parë të lirisë, ngadalë, me kujdes e përpikëri venin në shënjestër forcat e këmbësorive të armikut të udhëhequra nga kriminelë të njohur të Serbisë, të cilët edhe më tej po ëndërronin ta mbajnë Kosovën nën okupim, ashtu siç u kishin këshilluar urdhërdhënësit të ulur nëpër kancelarit e “Sava centar”. Në anën tjetër çlirimtarët e pa lodhur, e me moral të lart, e detyronin armikun t’i thoshte Kosovës lamtumirën e fundit, kush me kokë e kush pa te!

Mbrëmja po ofrohej, forcat çlirimtare po rezistonin të pa thyera. Në anën e tyre deri në këto orë s’kishte asnjë humbje, kurse në anën e armikut vërehej dukshëm humbja,- bile e madhe. Para se të fillonte tërheqja e forcave armike, të stacionuara përballë Lugut të Tuneleve, ata po fillojnë me gjuajtje nga të gjitha anët dhe me të gjitha armët e rënda që i kishin në dispozicion, madje edhe me tanket “T -155” dhe me minahedhës të kalibrit “120 mm”, të cilat jo rrallë i përdorte kur pësonte humbje siç ishte kjo e Lugut të Tuneleve, që e kishin humbur rrugën fare!... Çlirimtarët këto gjuajtje, nga përvoja i kishin të njohura, ishin strehuar nëpër bunkerë të ndërtuar të mirë e të fortë dhe prisnin njoftimin e vëzhguesve për tërheqjen e forcave armike që ta përcjellin me urraaa, dhe me plumba pas. Në istikamin ku ishte pozicionuar Picimuli, ende dëgjoheshin të shtëna të rralla. Ato dukeshin shumë të sigurta, ishin krisma snajperi. Iliri, që ishte i strehuar në bunkerin e parë, kishte ndezur një cigare dhe po i dëgjonte ato të shtëna të rralla, po shikonte anash dhe në asnjë cep të bunkerit s’e pa figurën qesharake të Picimulit. Ai e kuptoi se ajo pushkë është pikërisht e shokut të tij, shakaxhi, u ngrit dhe filloi të dalë nga bunkeri ku ishin pothuajse të gjithë. Deshi të shkojë po në atë istikam ku ishte Picimuli, për t’i dhënë edhe më jehone pushkës çlirimtare. Me gjithë insistimet e të gjithëve që ishin në bunker për ta ndalur vetëm derisa të kaloi breshëria e arsenalit që gjuante armiku mbi atë vend, Iliri kapi snajperin e vet në dorë, “zollen”, e shtrëngoi rreth kraharorit dhe doli nga bunkeri me të shpejtë. Jo larg hyrjes së bunkerit u dëgjuan një eksplodim i granatës dhe një klithmë burri. Të gjithë që ndodhen brenda, për njëherë tentuan të dalin nga bunkeri, ishte e pamundur. Hyrja e ngushtë e bunkerit u mbush plot tym e mjegull. Aty nuk shihej gjë. Ishte bërë mjegull nga pluhuri dhe eksplodimi i granatës. Ata e thirren disa herë Ilirin, por e kotë, zëri i tij tanimë ishte ligështuar. Ai ishte i plagosur rëndë nga ajo granatë e mallkuar që erdhi në drejtim të bunkerit. Picimuli që ishte në istikamin më të afërt, u ngrit kur e dëgjoi klithmën e shokut të vet, lëshoi istikamin, filloi të vraponte disi tërthorë, për t’u shpëtuar plumbave të armikut dhe u hodh si shqiponjë mbi trupin e plagosur të Ilirit. Të gjithë çlirimtarët tjerë që dolën nga bunkeri, i zunë pozicionet dhe filluan gjuajtjet e furishme në drejtim të armikut duke mos e lejuar ta ngritin kokën nga pozicionet e veta. Kjo ishte strategjia e luftëtarëve të lirisë, e ushtruar me mjaft përvojë për rastet

e tilla që të mundësohej tërheqja e Ilirit të plagosur dhe të mbrohej ekipi tërheqës nga të shtënat e armikut që deri në ato momente nuk kishin të ndalur. Të shtënat në masë të madhe dhe gjuajtjet e furishme e të sakta të çlirimtarëve, bënë që armiku të tmerrohej nga frika. Thuajse të shtënat e tyre dhe granatimet u ndërprenë fare duke u frikësuar edhe trupa komanduese e armikut, se çlirimtarët do t’ia fillojnë luftës fyt më fyt me ta. Në anën tjetër zërat mitikë të luftëtarëve të lirisë, “ O prite Adem Jasharin”, e detyruan armikun të vendosë për tërheqje definitive nga Lugu i Tuneleve. Picimuli me dy shokë tjerë, ndërkohë e kishte shfrytëzuar rastin duke e tërhequr Ilirin nga vendi i plagosjes e duke e strehuar në bunker dhe mundohej t’ia jepte ndihmën e parë. Piskama të mëdha, zërat mitikë të çlirimtarëve si dhe të shtënat e tyre s’ kishin të ndalur. Ata po qëllonin mbi armikun, që në tërheqje të tyre i kishin vrarë edhe disa të tjerë duke përmbyllur këtë mbrëmje në arenën e luftimeve te Lugu i Tuneleve.

Ky ishte mesazh i qartë për armikun, se çlirimtarët dinë vetëm për fitore, ata nuk dinë për zmbrapsje edhe përkundër asaj që armiku i tërbuar po përdorte armatimin shumëfish më të rëndë. Armët e thjeshta dhe modeste të çlirimtarëve ishin më të forta, më të suksesshme dhe fitimtare në të gjitha betejat që po zhvilloheshin në Kosovë në mes forcave armike dhe atyre çlirimtare. Errësira e mbrëmjes kishte përshkuar fushat dhe malet në Lugun e Tuneleve. Luftimet kishin përfunduar, të shtënat nuk dëgjoheshin më , qetësia po mbretëronte pa kufi. Të gjithë shokët e mbledhur afër bunkerit, çdo çast po e prisnin arritjen e makinës së ndihmës së shpejtë për ta dërguar Ilirin e plagosur në spitalin e improvizuar ushtarak. Në radiolidhje, pa pushim u vinin urimet për fitore nga të gjitha anët, si dhe interesimi për gjendjen e të plagosurve ishte mjafte i madh. Iliri me zërin e tij të shterur dhe sytë e errësuar nga ajo gjakderdhje e madhe që kishte pasur, i këshillonte shokët që të mos flasin për plagosjen e tij. Ai i luste shokët e vet që të flasin vetëm për fitore, ta komunikonin lajmin e shumëpritur për tërheqjen e forcave të armikut me humbje e me marre nga Lugu i Tuneleve. Makina me ekipin e ndihmës së shpejtë arriti te Lugu i Tuneleve. Ata ishin të udhëhequr nga një vajzë flokëverdhë, trimëreshë e luftëtare e denjë që as njëherë nuk e lëshonte armën nga dora. Flokëverdha, më të dalë nga automjeti, i përshëndeti shokët e frontit me një përshëndetje të zakonshme dhe pa humbur kohë urdhëroi ta fusin në makinë të plagosurin. Me të larguar, flokëverdha vërejti fytyrën e shqetësuar të Picimulit, u ndal në vend, mori një qëndrim dhe ktheu kokën kah Picimuli, i cili në atë moment uli kokën përdhe, sepse ishte i vetmi që dinte për dashurinë e Ilirit më flokëverdhën që quhej Ridë. Meqë Iliri ishte mjaft rëndë i plagosur, Picimuli ia kishte marrë ditarin e tij, me porosi që ta takojë Ridën për t’ia dhënë asaj. Picimuli, ngadalë dhe me lot në sy, nxori ditarin që e ruante nën gjoksoren e vet dhe duke e shikuar fletoren e përgjakur të Ilirit, u nis kah flokëverdha e cila qëndronte pranë makinës. Rida mbeti e shtangur dhe fare pa fjalë. Ajo e shikonte fytyrën e skuqur të Picimulit duke iu kujtuar fjalët e tij qesharake që i kishte dëgjuar dikur në mesnatë afër kufirit në Bjeshkët e Pashtrikut, kur ky ishte bashkë më Ilirin, dhe posa hapi gojën të flas Picimuli ia ndërpreu fjalën:

- Po, ky është për ty! - ia zgjati fletoren dhe ia dha në dorë Flokëverdhës. Iliri që e kishin vendosur në makinë, mundohej ta çonte kokën për të kuptuar se ç’po ndodhte atje afër bunkerit. Këtë e kishte të pa mundur, plagët i kishte të rënda, sa që s’mund të lëvizte nga vendi, por edhe fytyra e tij ishte mbushur përplot me gjak nga plagët e trupit. Flokëverdha e hapi fletoren e përgjakur dhe pa se në faqen e parë të ditarit po shkruante “Rroftë UÇK-ja – A. Kosova “. Tani e kuptoi se cili është i plagosuri, mbylli ditarin, iu afrua makinës, hapi derën dhe thirri Ilirin me një zë të çuditshëm e kumbues që e shtyu Ilirin të lëvizte nga vendi me gjithë plagët e rënda që e mundonin në shpirt. Iliri mirë e njihte atë zë. U mundua të ngrihej duke e lëshuar një zë të shterur pas zërit të Ridës dhe një ofshamë nga dhimbja e plagëve të rënda. Rida u përplas afër kokës së tij duke dhënë urdhrin që të niset makina për në spitalin ushtarak. Picimuli me shokët tjerë dhe me sy të mbushur lot e pikëllim, mbetën me shikim kah makina e ndihmës së shpejtë që treti me shpejtësi nëpër një rrugë mali e që shpinte nga Lugu i Tuneleve drejt Spitalit Ushtarak diku në Drenicë.

..........................................................................................................................................

-V-

***Luftimet kishin marrë hovin më të madh që nga fillimi i luftës në Kosovë. Ofensivat e forcave policore-ushtarake e paramilitare të armikut s’kishin të ndalur. Populli i pa armatosur shqiptar po dëbohej me dhunë nga trojet e veta, fshatrat e vendet tjera ku përqendroheshin ato forca armike, thuajse i çregjistronin nga harta gjeografike, digjnin e shkatërronin çdo gjë që ishte shqiptare. Një pjesë e madhe e popullatës shpërnguleshin nëpër disa vende pak më të sigurta. Shpresat e vendet ku kishte siguri, tani kanë mbetur vetëm mali, luginat e përrojet e thella, jeta ishte vështirësuar në masë të madhe, ekzistenca për jetë kishte arritur deri në atë shkallë që mund të quhej katastrofë.

Çlirimtarët në këtë kohë ishin tërhequr nëpër vende malore duke ndërruar taktikën luftarake, kishin kaluar nëpër njësite të vogla guerile dhe asnjë ditë s’kalonte pa aksione të suksesshme të UÇK-së. Spitali ushtarak ishte granatuar pamëshirshëm nga forcat e armikut, të gjitha aparatet medikamentet dhe ekipi mjekësor bashkë me të plagosurit, me sukses ishin evakuuar në një vend të sigurt afër Qyçavicës. Lufta për çlirimin e Atdheut po vazhdonte, radhët e njësiteve çlirimtare po shtoheshin çdo ditë e më shumë, deri sa frika e armikut vërehej qartë, ata e kishin frikën nga taktika e re e çlirimtarëve. Dukej qartë shtimi i mjeteve ushtarake nga më të rëndat e deri të forcat e shumta këmbësorie, por prapë së prapë luftëtarët e lirisë ishin ata që s’donin të dëgjonin për humbje.

Parulla ishte e njohur për të gjithë – “Vetëm para, deri në fitore”. Një urdhëresë ishte lëshuar nga Shtabi i Përgjithshëm, me të cilën urdhërohej që të plagosurit duhet depërtuar përtej kufirit për shërim. Në mesin e të plagosurve që duhej të udhëtonin për Shqipëri, ishte edhe Iliri. Ky lajmë ishte sa i gëzuar po aq edhe shqetësues për Ridën. Rida, kishte më tepër se një muaj që s’kishte lajme për familjen e vet. Ajo më tepër brengosej e interesohej për të plagosurit dhe për fatin e Atdheut, se sa për vetë fatin e saj dhe të familjes së saj. Para më shumë së 15 ditëve ajo kishte dëgjuar për dëbimin e popullatës nga qyteti ku jetonin familja e saj. Ajo nuk e dinte se çka kishte ndodhur me lagjen e saj dhe familjen, prandaj kishte bërë kërkesë që t’i lejohet të shkonte për një kohë të shkurtër deri në Zonën e Shalës, te kushërinjtë e saj, për të mësuar për fatin e familjes dhe të afërmve tjerë. Kjo kërkesë e Ridës mbeti e parealizuar. Para se të vendosej për kërkesën e saj, Komandanti e kishte nënshkruar një urdhëresë me të cilën urdhërohej që Rida duhet ta bëjë përcjelljen e të plagosurve që do të udhëtonin për shërim jashtë Kosove. Ai udhëtim do të fillonte në atë mbrëmje nga fshati ku ishin të vendosur disa ditë më parë të plagosurit, për shkaqe sigurie. Rida e kuptonte fare mirë se udhëtimi do të jetë i vështirë, plot sakrifica, i mundimshëm dhe i gjatë ca ditë. Ajo e dinte fortë mirë, se ato rrugë që i kishte kaluar pa pengesa para dhe në prag të fillimit të luftës, tani ishin të kontrolluara nga armiku dhe për ta e vetmja rrugë ishte rruga e malit.

Flokëverdha ishte sa e shqetësuar për fatin e familjes, aq ishte e emocionuar, për faktin se ajo tani do të udhëtonte me njeriun që e dëshironte, donte t’i ndihmonte më shumë se çdo kujt, me njeriun që e kishte njohur e dashuruar në ditët më të vështira, në ditët e para luftës çlirimtare, me njeriun që e adhuronte me gjithë zemër, njeriun pa të cilin s’do t’i duhej as jeta. Ora po i numëronte tiktaket e saj në mbrëmjen e asaj dite. Të gjithë ishin tubuar para shtëpizës së vogël ku ishin të vendosur të plagosurit. Ata ishin të gatshëm për udhëtimin e gjatë që i priste. Rida arriti me një xhip. Ajo e drejtonte vetë dhe ende pa u ndalur mirë xhipi, kërkoi që të fillohet me vendosjen e të plagosurve nëpër makina për të mos humbur kohë, sepse i priste rrugë e mundimshme dhe e gjatë. Rida as vetë s’ishte e sigurt se a do të vendosej Iliri në xhipin që do ta drejtonte ajo. Të plagosurit filluan të dalin nga shtëpiza e vogël, disa po i bartnin me lese e disa ecnin duke çaluar dhe me shtaga, e përshëndetnin flokëverdhën dhe hynin nëpër makina, ashtu siç ishin të radhitura. Atë natë do të udhëtonin pesë të plagosur dhe afro 15 çlirimtarë me përvojë. Ata do të siguronin udhëtimin gjatë rrugës deri në zonën e thellë malore, prej aty do të duhej që të plagosurit të barten me lese deri në fshatin e parë përtej kufiri. Nga të gjithë ata të plagosur që duhet të udhëtonin atë natë, vetëm një ishte rëndë i plagosur, i cili s’mund të ecte, të tjerët gjendeshin edhe në situata të tilla. Për të gjithë rruga e malit ishte aq e dëshiruar, sa që mezi prisnin ta merrnin atë rrugë sa për t’u ngopur frymë lirie në bjeshkët e larta të Pashtrikut plak, me majën e mbuluar me dëborë që dukej si qeleshja në kokën e plakut qindvjeçar. Të plagosurit dhe çlirimtarët tjerë ishin të vendosur nëpër makina. Ata prisnin një të plagosur që do të dilte nga shtëpiza dhe urdhrin për të filluar rrugëtimin. I plagosuri që e prisnin ishte Ilir Kosova. Ai u duk në derë të shtëpisë me shtaga, mezi po mbahej së ecuri, kishte lëndime të rënda dhe shumë serioze, nëpër duar iu rrek automatiku dhe gati sa s’u rrëzua në shkallët e asaj shtëpizës së vogël. Rida vrapoi me shpejtësi duke e mbajtur për krahu për t’i ndihmuar, ajo e kishte ngulitur shikimin e saj të mprehtë drejt e në sy të Flokëkaçurrelit.

- Po ti, prej nga këtu ?! - pyeti Iliri.

- Mos ke merak, mua më gjen kudo dhe kurdo. Mos më thuaj se nuk të ndodhem pranë në situatat më kritike. A s’është kështu? -iu drejtua flokëverdha si në shaka. *Iliri e ktheu shikimin kah shokët tjerë, me nervozizëm të vogël kërkoi nga flokëverdha që ta lëshonte, ta vazhdonte vetë rrugën drejt makinës së saj. Ai ia lëshoi automatikun e vet në dorë Ridë, e cila e mori armën e tij dhe prapë filloi me shaka. Si duket, kjo do ta nxiste Ilirin që fliste duke i përdorur shakatë e kopjuara nga shoku i tij i pa ndarë, Picimuli:

- E sheh edhe vetë Ilir Kosova? Prapë në ndihmën time

- Ec bre, se s’janë armët për gra, jo!- foli flokëkaçurreli në buzagaz duke e mbyllur me rrëmbim derën e xhipit që po e drejtonte Rida flokëverdhë, duke i lënë pas të dëgjohen të qeshurat e çlirimtarëve që ishin aty pranë makinave. Makinat u tretën në drejtim të malit duke e lënë pas pluhurin që ngrihej e dukej si gjarpër nëpër qiell. Nga rruga me leqe të mëdha makinat vazhduan rrugëtimin.

Kur makinat ishin tretur mjaft larg nga vendi i nisjes, në oborrin e shtëpizës së vogël arriti Picimuli, i djersitur dhe i lodhur në shpirt. Aty gjeti vetëm rojën dhe tre shokë tjerë, të cilët kishin mbetur ende në shtëpinë-spital. Picimuli, pasi e kuptoi se grupi me të plagosurit kishin shkuar, i mbeti shumë merak që nuk arriti me kohë për t’u përshëndetur me shokun e tij, Ilirin. U ul në oborrin e asaj shtëpize, vuri duart në kokë, lëshoi armën në prehër dhe filloi të mendojë planin për të arritur deri te ndalesa e parë e grupit. Në anën tjetër edhe Ilirit i kishte mbetur i njëjti merak, ai ishte i sigurt së Picimuli do të insistonte që të takohej me të. Pasi grupi i të plagosurve, kishin thirrur përmes radiolidhjes duke pyetur për Picimucin, roja iu afrua atij dhe e pyeti për emrin.

- Më fal, si e ke emrin? Picimuli, ishte tretur në mendime, as që e vërejti rojën që ishte afruar pranë tij, shikonte poshtë gjunjëve dhe mendonte me vete.

- Vëllaçko, si e ke emrin ?! Hej !... - pyeti roja për herë të dytë duke e tërhequr për krahu. Picimuli sikur kur zgjohej nga një ëndërr e thellë, kërceu duke u skuqur edhe në fytyrën e vet qesharake, iu drejtua rojës si në hidhërim:

- Kush, unë a ?.

- Këtu s’shoh njeri tjetër!

- E, pra, nëse më pyet mua, unë e kamë emrin askush!

Tani roja, i habitur me shprehjet e Picimulit, belbëzoi pak, pastaj i tregoi se në radiolidhje po pyesin për njëfarë Picimulin. Kur ky e kuptoi, i kërkoi falje rojës, mori radiolidhjen e tij dhe filloi të flasë:

- “Marrje, marrje”… “ Picimuli marrje…”, - i cili kishte harruar t’ia shtypë sustën aparatit për të hy në lidhje me anën tjetër, derisa roja që ishte afër tij, i çuditur me veprimet që po i bënte Picimuli, atëherë ia tërhoqi vërejtjen që duhet shtypur sustën aparatit, nëse dëshiron ta dëgjojë zërin në anën tjetër. Picimuli e shikoi rojën, më pas aparatin dhe foli çuditshëm, duke e shpërnda zërin e tij qesharak:

- Ah i i i, paskam harru krejt se unë punoj fort me këto virane!

Pas kësaj, ai shtypi sustën dhe filloi thirrjen duke mos e ditur nga kush kishte thirrje më parë.

- Picimuli, Picimuli, marrje…jo more marrje, lajmërohu për Picimulin… - derisa në anën tjetër të asaj lidhje u dëgjua zëri i Ilirit, shokut të tij të pa ndarë:

- Picimuli për Ilirin, lajmërohu!

- Marrje Picimuli, marrje. Po ku dreqin je, bre burrë ?. Se po me duket s’ka lidhje!

Pas shumë bisedave në mes Picimulit dhe Ilirit, ata u morën vesh se ku do të takoheshin atë mbrëmje për t’u përshëndetur mes veti. Iliri i dha shenjë të niseshin, kurse Picimuli në anën tjetër u përshëndet me rojën. Duke i kërkuar falje atij, hodhi automatikun krahut, filloi fishkëllimën e tij të rëndomë dhe vazhdoi rrugën për në vendin e caktuar të takimit...

..........................................................................................................................................

-VI-

***Ishte mbrëmje e asaj vjeshte të hershme, koha me riga shiu që pikonin të rralla por të mëdha, po e bënin rrugëtimin e tyre sa të mundimshëm aq edhe të rëndë.

Tapë, tapë, tapë dëgjoheshin pikat e shiut nëpër rrugën plot pluhur. Ata hapëronin me të shpejtë, kërkonin strehim në ndonjërën nga shtëpitë e fshatit rrëzë Bjeshkëve të lashta të Pashtrikut që po i mbulonte një pamje e bardhë nga retë e dendura mbi kreshtat e larta që dukeshin si qeleshet në kokat e pleqve mjekërbardhë. Grupi me disa të plagosur kishin arritur të strehoheshin në njërën nga shtëpitë më të afërta të fshatit hasjan, kurse çlirimtarët që ishin në përcjellje të grupit, në një shtëpi – Komandë po të atij fshati, me tradita të veçanta. Banorët që kishin mbetur ende në fshat, bashkë me çlirimtarët e asaj komande ishin të gatshëm çdo herë dhe kurdo herë për t’ia shkrepur, ishin në shërbim të luftës dhe të Atdheut. Bënin roje, vëzhgonin terrenin, pritnin e përcillnin njerëz që kalonin aty pari dhe vazhdonin rrugën përtej kufirit. Rida që ishte e vendosur në shtëpinë ku ishin ndalur të plagosurit, kryente me nder e respekt punën e vet prej punëtori të vyer shëndetësor, ua lidhte e ndërronte plagët të gjithë të plagosurve. Ajo gjatë punës u bënte sikur nuk njihej aq mirë me Ilirin. Këtë mundohej ta fshehte nga të plagosurit tjerë për hir të etikës mjekësore, edhe pse, kur i erdhi radha që t’ia ndërrojë fashat në plagët e Flokëkaçurrelit, sytë e saj u ngulitën drejt e në fytyrën e tij. Disi edhe duart i pushuan, por mendimet i vëreheshin të tretura larg te ai takimi i parë në “Vend kujtimin” dhe s’i largohej nga mendja puthja e rastësishme në rrugicën e ngushtë e të përbaltur të qytetit.

- Si duket, kjo plaga ime...? - foli me zë të ulët Iliri.

- Është bukur e rëndë, -iu përgjigj Flokëverdha duke mos e ndërruar shikimin dhe duke e kthyer kujtesën nga koha e kaluar në vendin ku ishin takuar për herë të parë.

- Por të jesh i sigurt, se do të bëhet mirë, - dhe prapë filloi t’ia pastrojë plagën, e cila ditë e më tepër po i keqësohej.

- Rida, të lus që të ma thuash të vërtetën!

- Sinqerisht, do të bëhet mirë. S’na ka mbetur edhe shumë e po arrijmë në vend, - ia ktheu Flokëverdha, gjithë herë duke menduar se Iliri po brengosej për plagët e veta. Ky prapë filloi ta shikonte me habi Flokëverdhën, duke i folur me buzagaz:

- Rida, nuk pot ë pyes për plagët e mia. Mua po më intereson për Nënën, Nënën e Bunkerit, ke dëgjuar gjë për të?

- Ajo është mirë, e fortë e trimëreshë, e pathyeshme, ashtu siç edhe e njohim të gjithë. Këto biseda bëheshin të qeta, ngadalë dhe mezi i dëgjonin të tjerët, edhe pse të gjithë bashkë ishin në një dhomë të vogël afër njëri-tjetrit. Disa ishin shtrirë dhe po pushonin, ishin tejet të lodhur nga udhëtimi dhe nga plagët. Njëri nga ta e kishte marrë çiftelinë, i binte ngadalë e me zë të ulët kishte filluar ta këndojë këngën për Zhujë Selmanin, të tjerët po e dëgjonin me vëmendje. Një nga ata e thërriste me gjysmë zëri këngëtarin duke u munduar t’i bërtiste, ”Hajt të lumtë goja bre …” Bisedën e qetë e të ngadalshme të Ridës me Ilirin dhe këngën e bukur me çifteli, e ndërpreu një ushtar i UÇK-së, i cili hyri me shpejtësi në dhomë ku ishin të shtrirë të gjithë të plagosurit. Ai pa u vonuar pyeti se cili nga ta ishte Ilir Kosova. Kur ai mësoi së cili ishte, u ul afër tij dhe i tha:

- Erdhi një shok yti nga Drenica e po të kërkon. Emrin po thotë e ka Picimul.

- Sille këtu, -i tha Flokëkaçurreli duke u munduar të çohet në këmbë ashtu si ishte me plagën gjysmë të lidhur. Ndërhyri Rida duke e mbajtur për dore, e ndihmoi të ngrihet. Deri sa u ndaluan tingujt e bukur të çiftelisë dhe ai u ngrit në këmbë, Picimuli iu hodh në përqafim duke e shtrënguar e ledhatuar Ilirin, gati sa s’ia ndërpreu frymën, pastaj u largua pak nga ai, e shikoi sikur s’e njihte mirë, filloi të fliste pak sa me shaka, por me gjysme zëri dhe buza-vaj. Gjer sa Picimuli fliste, zëri i vinte e i forcohej dhe kjo të jepte të kuptoje se Picimuli mbetet po ai që ishte, s’ ndryshon se s’ndryshon.

- Po ku je ti, he burrë, mendove se do të largohesh kaq lehtë a ?! A, jo, jo, hajde kthehu në front vëlla, boll ke pushuar më. Edhe, thënë të vërteten, s’po ka kush shkruan ditar ma !...Ha ,ha , ha !?.. Të gjithë si për njëherë filluan të qeshin me fjalët e Picimulit, të shpejta dhe mjaft qesharake. Pastaj u ulën për të vazhduar bisedën, deri sa shokut në qoshe të dhomës i kishte mbetur çiftelia në dorë dhe kënga përgjysmë. Picimuli, po sa u ulën, lëshoi një shikim rreth dhomës dhe e nguliti shikimin mu në qoshe, foli me zë të thekshëm:

- Po ti çka po pret ? Krisja he burrë !…

Iliri duke buzëqeshur, e tërhoqi për krahu, e drejtoi kah vetja dhe i tha:

- Hej, ngadalë se këtu ka rend, mos u ngut, merr frymë pak e tregomë pse u vonove?

-Aiii, Ilir Kosova çka ke thënë, paj unë jam i lindur me vonesë e le më tjetër, po krisja këngës se shqiptari dy gëzime i ka, nja kur lind e një n’ luftë me shkja …

- Mirë e ke thënë, po a mund t’ia qëllosh se kush e pat thënë i pari këtë thënie, - iu drejtua Rida duke e shikuar drejt në sy Picimulin shakaxhi e të lodhur.

- Kush, unë a ? A më pyete mua?

- Po ,po ty , - prapë foli Flokëverdha me buzagaz.

- Po qysh s’ia qëlloj unë, bre!?. Unë përmendësh e di …

- Fol pra, thuaje.

-Unë vet jam qaj, që e kam thënë i pari! Të gjithë që ishin në dhomë filluan të qeshin me të madhe, kurse Picimuli vetë rrinte shumë serioz, qëndrimin e tij më së miri mund ta kuptonte Iliri, i cili kishte përvojë të madhe me të.

- Këtu s’ka asgjë për të qeshur, se unë vetë e kam thënë i pari. Fol Ilir, a e kam thënë unë i pari, në vitin ’94 te Kroi i Thatë? A po të kujtohet?!

Të qeshurat tani plasën dhe vazhduan për kohë të gjatë deri sa u qetësuan prapë. Kur të qeshurat u ndërprenë, Iliri i njoftoi shokët e plagosur dhe Ridën me shkathtësitë, sukseset dhe kontributin e Picimulit dhënë luftës së lavdishme çlirimtare si dhe për humorin e tij që e bënte edhe në momentet më kritike. Në mënyrën më argëtuese, me humorin karakteristik të shakaxhiut të vogël dhe me këngën e Zhujë Selmanit kaloi ajo natë, për të cilën edhe sot mund të thuhet se ishte nata më e shkurtër e ditëve të luftës për lirinë e Atdheut. Para se të agonte dita e nesërme, ishte shumë e ditur së duhej vazhduar rrugën drejt kufirit. Makinat ishin gati, të ndezura pritnin para derës së oborrit, të plagosurit ishin bërë gati për vazhdimin e rrugës së gjatë që i priste ata, kishte mbetur aq kohë sa para se të agojë dita, këta duhet të mbërrinin deri te fshati i fundit rrëzë bjeshkëve. Prej aty vazhdohej rruga e mundimshme malore. Iliri edhe kësaj radhe duhej t’i përjetonte mundimet nëpër rrugët e lakuara malore, por tani me vështirësi më të mëdha nga dhembjet që i shkaktonin plagët e rënda. Picimuli u përshëndet me të gjithë të tjerët duke e lënë përshëndetjen e fundit me Ilirin. Ai iu hodh në kraharor Flokëkaçurrelit, me sy të përlotur u përshëndet me shokun e tij më të mirë, kësaj radhe ishte ndarja jo e zakonshme. Njëri kalonte përtej kufirit, që s’njihej si kufi, të paktën jo për çlirimtarët, kurse tjetri kthehej, pa shokun e vet drejt vijave të nxehta frontale të luftës për çlirim. Makinat u treten, Picimuli mbeti afër trinës së oborrit me dorë të ngritur kah makinat, në shenjë përshëndetje, fitoreje e bashkimi të sërishëm. Në anën tjetër, nga makina, edhe Iliri mbante dorën grusht duke përshëndetur, deri sa makinat u zhdukën në kthesën e par të rrugës së fshatit malor afër kufirit...

............................................................................................................................................

-VII-

***Në atë pasdite, me kohë të mirë, ora numëronte 16, grupi i çlirimtarëve që udhëtonin bashkë me të plagosurit, kishin mbërritur në fshatin e fundit afër Bjeshkëve të Pashtrikut. Koha ishte e nxehtë me diell dhe e përshtatshme për rrugëtim. Duhej të mbushnin ujë, të pushonin dhe të fillonin rrugën. Kjo u duhej, sepse rrugët e maleve janë mjaft të mundimshme dhe më të paparashikueshme që do të mund t’u ndodhnin. Po në këtë fshat duhej të blihej një gomar që do të shërbente për bartjen e Ilirit, i cili nga plagët që kishte, s’do të mund të ecte në këmbë, kurse rrugët e malit ishin ato që do të duhej t’i kalonin me apo pa te. Për këtë u kujdes përcjellësi i grupit, i cili i njihte edhe ato anë, por edhe njerëzit e atij fshati. Përcjellësi ishte edhe vetë po nga ia vend.

- Vëllezër, çlodhuni dhe më pritni pak deri sa unë t’i kryej ca punë, -tha përcjellësi, i cili në dorë mbante automatikun e shkurtër të prodhimit shqiptar. Ai u afrua ngadalë te një trinë oborri dhe ia lëshoj një zë pronarit të asaj shtëpie.

Në derë të oborrit u paraqit një burrë i moshuar. Mustaqet i kishte të zeza dhe të gjata, në kokë mbante qeleshe të bardhë, pallton e mbante në cep të krahut dhe në dorë kishte një shkop, me të cilin mbahej. Pasi u përshëndet me përcjellësin dorë për dore, filluan të bisedonin mes veti. Ato bisedime nuk zgjatën dhe burri i moshuar u kthye në oborrin e shtëpisë së vet.

Pas pak kohe u hap trina e oborrit dhe burri i moshuar doli me një gomar të shaluar dhe të bërë gati për rrugëtim. Ia dha përcjellësit, kurse burri u kthye duke përshëndetur dhe duke uruar rrugë të suksesshme dhe sugjeronte që pasi të mbërrinin në fshatin e parë përtej kufirit, ta lirojnë gomarin që të kthehet prapë në fshat për t’i shërbyer edhe ndonjë herë ndonjë grupi tjetër...

...........................................................................................................................................

-VIII-

***Picimuli pasi që ishte kthyer në Zonën ku ai shërbente, pothuajse kishte ndryshuar krejtësisht; s’ishte më ai Picimuli shakaxhi, kishte krejt një tjetër karakter. Ai tani shumë pak shoqërohej me shokët e grupit. Rrinte në mendime, fytyra e tij kishte marrë krejt tjetër pamje, ishte bërë serioz dhe në të vërtetë ndiente një mërzi që atij ia prekte zemrën prej artisti. Kishte marrë pjesë edhe në disa beteja, të gjitha kishin përfunduar me fitore, por jo si përpara, ai nuk bënte humor siç e kishte zakon. Ishte bërë tjetër Picimul, e kishte ndërruar emrin, nga shakaxhiu i vogël në njeriun më të madh serioz. Dy ditë pasi që ishte kthyer nga rruga, kur e kishte përcjellë Ilirin, kishte kërkuar nga Komanda e Zonës Operative që ta ndërrojë edhe pseudonimin, për të mos komunikuar më si Picimul përmes radiolidhjes. Secilën herë kur e dëgjonte këtë thirrje, e kujtonte shokun e tij Ilirin, prej të cilit s’e kishin ndarë as ofensivat aq të rrezikshme të armikut e as një gjë tjetër që e kishin të përjetuar së bashku, deri në frontin e nxehtë te Lugu i Tuneleve kur ishte plagosur Flokëkaçurreli për ta lënë më pas Picimulin, për aq kohë sa të kurohej nëpër spitale. Një mëngjes, deri sa Picimuli po shtrëngohej për të marrë pamjen e snajperistit të djersitur, veshi uniformën e zezë, mori snajperin, rrethatoren me fishekë e vuri rreth kraharorit dhe u bë gati për të shkuar në lokalet e komandës, në radiolidhjen e tij u dëgjua një thirrje për përforcime në një pikë kritike jo fort larg pozicionit të tij. Pika ku po kërkohej ndihmë ishte një pozicion i çlirimtarëve që i ndante me vend pozicionimin e armikut vetëm 700 – 800 metra në vijë ajrore. Në atë mëngjes, qysh në orët e hershme, kishin filluar të dëgjoheshin të shtëna nga ana e forcave të armikut në drejtim të pozicioneve të Ushtrisë Çlirimtare, ku sipas të gjitha gjasave dhe përvojës së gjertanishme, armiku po përgatitej për ndonjë ofensivë të re. Kjo edhe ishte taktika e armikut që e përdorte para se të fillonte ofensivat. Picimuli pasi ishte bërë gati për diçka tjetër, vendosi t’i marrë disa shokë me vete dhe me do armë pak më të rënda që i kishte në dispozicion, t’u shkojë shokëve në ndihmë, edhe pse në atë kohë ishte urdhëresë që së pari të lajmërohet dhe të merrej leja nga shtabi për të shkuar në ndihmë, e sidomos nga pika e Picimulit; por ky mendoj pak dhe ofshani duke lëkundur kokën, foli me veten e vet: “Ah sikur të ishte këtu Iliri! Ai do të vepronte, po, po edhe unë do t’ia bëja ashtu …!” Dhe Picimuli, pa u menduar shumë u gjend i përgatitur dhe në rrugë për te Pika “Mbi Topa”, te Fusha e Madhe prej nga do të luftohej gati fyt më fyt me armikun. Ai kishte pamjen siç i kishte hije një çlirimtari, rreth krahut kishte varë mortajën 500. Në çantë kishte ca predha dhe municion, assesi s’kishte harruar principin e vet që në dorë dhe në gjendje të gatshme ta mbante snajperin e vet të tipit -Sig- sauer, që aq fortë e ruante dhe e mirëmbante. Pas i shkonin shokët e tij, po ashtu të bërë gati për luftë deri në liri a vdekje.

Picimuli ecte me hapa të shpejtë, me radiolidhjen e vet mundohej ta marrë në lidhje Pikën te Topat, për t’u informuar për situatën atje dhe pozitën e vëllezërve, si të kishte mundësi të hynte në vijën e parë të frontit sa më shpejt e me lehtë. Të shtënat kishin marrë përmasa nga të dyja anët. Atje të Topat po luftohej në një distancë prej 400- 500 metra largësi. Armiku kishte filluar të gjuante me granata –hedhës të kalibrave të ndryshëm, predhat po binin në afërsi të pozicioneve “Te Topat”, në anën tjetër kishin filluar lëvizjet e para me automjete të rënda luftarake në drejtim të Topave. Aty po rezistohej, krismat e pushkës çlirimtare s’kishin të ndalur, villej zjarr, nga tytat e pushkëve në drejtim të armikut që ishte stacionuar afër fabrikës së kërpudhave në depot e kooperativës dhe të vendi i quajtur “dymbëdhjetë shtëpitë”. Kjo betejë do të mbahej mend për të dyja palët. Kur Picimuli kishte mbërritur në vendin e duhur Te Topat, kishte zënë pozicionin dhe pa humbur kohë e me humorin e tij të rëndomë, kishte filluar gjuajtjet në drejtim të armikut. Lufta kishte marrë hov të madh, armiku po gjuante me të gjitha llojet e armeve që i kishte në dispozicion, duke i përdorur edhe minahedhësin 120 milimetra dhe granatimet nga tanket, të cilat çdo herë e më shumë i ofroheshin pikës të Topat. Luftëtarët e lirisë ishin ata që po përballeshin me një arsenal të tërë të një ushtrie që me çdo çmim donin ta mbanin Kosovën të okupuar. Por tani kënga po këndohej krejt ndryshe. Ky vend dhe ky popull ka zot, e ka ushtrinë e vet çlirimtare që do ta mbrojë dhe do të luftojë deri në çlirim e pëllëmbës se fundit të Atdheut. Në pikën e çeliktë çlirimtare “Te Topat” po rezistohej duke luftuar furishëm dhe pa pushuar që nga orët e hershme të mëngjesit të asaj dite. Edhe për kundër atyre mjeteve të rënda luftarake, armiku po pësonte humbje dhe si duket kishin vendosur ta ndërrojnë taktikën: ata kishin marrë urdhër të prerë nga komanda e tyre, “Bistrica 135”, që me tanke të depërtonin me çdo kusht deri te kjo pikë e çeliktë çlirimtare. Kjo pikë armikut iu kishte bërë therë në sy tash e sa muaj.

Kur ora ishte 16:00 dhe luftimet kishin marrë vrull, nga komandanti i kësaj pike jepej urdhri për tërheqje taktike. Tanket e armikut gjithnjë po i ofroheshin pozicionit Nr.1 Te Topat. Aty rezistohej, ishin përzier bashkë era e barotit, krismat e pushkëve dhe kënga shqipe që po jehonin në tërë luginën. Lajmi kishte arritur nga një korrier i besuar, se komandanti është plagosur, se aty duhet rezistuar me çdo kusht, deri sa të lajmërohet për tërheqjen e tij nga ai pozicion. Picimuli, me marrjen e këtij lajmi të pa pritur, kishte filluar të ndërrojë mendjen, bënte plane në vet vete duke i dhënë vetes vërtetësi, se armiku këtë rezistencë do ta kujtoi gjatë krejt jetës. Ai pa u hutuar dhe ngadalë i bënte gati predhat e mortajës 500-she, i lëshonte ashtu të bëra gati afër vetes dhe priste gjersa tanku i parë arriti afër istikamit të tij jo më larg së 100 metra. Mori mortajën dhe e futi në shënjestër, ia mblodhi këmbëzën dhe tanku u mbulua i tëri në flakë të verdhë. E mori prapë predhën tjetër që e kishte bërë gati, e futi në gojë të mortajës dhe i dha zjarr duke qëlluar për herë të dytë në të njëjtin cak. Flaka mbuloi prapë tankun armik dhe vendin për rreth saj. Të shtënat pushuan si dhe të gjitha automjetet e armikut ndaluan për një çast. Korrieri e solli lajmin që urdhërohej tërheqja. Në atë vend ishin fusha të zhveshura.

Deri sa Picimuli i palosi gjërat e veta, lëvizjet e armikut filluan. Dy tanke tjera, nga ana e djathtë e istikamit, po i ofroheshin edhe me afër pozicionit, Picimuli kishte mbetur pa predha mortaje. Aty duhej gjetur rrugëdalje tjetër për tërheqje dhe pa u dëmtuar fare. Ai shikoi rreth e rrotull me shikimin e tij të mprehtë dhe mori radiolidhjen duke filluar t’i lëvizë frekuencat deri sa hyri në ato të armikut që mund të përgjoheshin. Pa u vonuar filloi edhe komunikimin kinse me shokët e Njësiteve tjera të UÇK-së. Kjo i ngjante një propagande shumë profesioniste. Fliste me zë serioz dhe komandues: ky ishte Picimuli, shakaxhi i UÇK-së.

-45, 45, lajmërohu për Picimulin. E lëshonte sustën e aparatit dhe prapë fillonte me bisedë duke e ndryshuar zërin në tërësi. Picimuli fliste me vetveten, sa që zor do ta kuptonte ndokush tjetër përveç Ilirit.

- Marrje, marrje 45–shi. - Ju lajmëroj, që ta prisni urdhrin tim dhe të përgatitet gjuajtja me MH në kodin L 16. Në shënjestër ta keni objektivin K 35. Kuptuat?!... - Kuptuam dhe presim urdhër! - Shkoza për Picimulin, lajmërohu.

-Marrje, Shkoza, marrje. -Grupi i diversantëve duhet të ndahej dhe të veprojë nga krahu 3 / 18 në lindje.

- Si urdhëro. Krejtësisht e kuptueshme. Grupi i diversantëve është i ndarë sipas planit paraprak

“Dielli mbi re”, dhjetë janë tani në lindje krahu 3 / 18, kurse të tjerët me instrumentin e rëndë janë në verilindje, krahu 2 / 18, afër shumë afër komandës së armikut mbi Tunele dhe vetëm presim urdhër për veprim, Kuptove ?!...

- Keni kujdes gjatë komunikimit, pa emra të veçantë!

Tanket e automjetet tjera të armikut, tani e kishin ngadalësuar lëvizjen dhe pasi që biseda ishte dëgjuar në frekuencat e tyre, ata u detyruan të bëjnë vëzhgim e kujdes të veçantë, por Picimuli u kishte tërhequr vërejtjen shokëve që ishin nëpër istikame të bëheshin gati për t’u tërhequr nga Pika e Topave në drejtim të Përroit të Guses për të mbërritur të Zabeli ku e prisnin shokët tjerë.

- 45, 45, lajmërohu për Picimulin.

- Në pranim 45–shi për Picimulin. - Rrini të gatshëm e mos gjuani, sepse tanket e armikut janë duke lëvizur drejtë në fushën e minuar, ato tani gati janë mbi mina – kuptove 45 ?!... Tanket e armikut ndaluan në vend sikur të kishin mbetur pa naftë. Picimuli bashkë me të tjerët çlirimtarë u tërhoqën pa probleme nga pozicioni i tyre duke u lëshuar të Përroi i Gufes përtej fushave të zhveshura, ku deri në atë moment u zhvilluan luftime te rrepta ndërmjet forcave armike dhe Ushtrisë Çlirimtare. Luftëtarët e lirisë, te Zabeli, që ishin bërë gati të shkonin në ndihmë Pikës Te Topat, kur ata e dëgjuan komunikimin e Picimulit sa qesharak aq edhe profesionist e të suksesshëm, qesheshin duke e mbajtur barkun, por edhe ishin përgatitur ta prisnin ardhjen e tij te Zabeli për ta befasuar me një shpërblim, duke i dhuruar një pushkë të prodhimit belg. Këtë dhuratë vendosën t’ia jepnin në shenjë nderimi për aftësitë dhe për propagandën e tij profesioniste që tregoi në betejën Te Topat. Kur Picimuli me shokë kishte arritur te Përroi i Gufes, aty ku ishte i sigurt nga gjuajtjet e armikut, u ndal dhe iu drejtua me humor shokëve:

- A , ç’ua kemi pikë! - dhe u ulën për të pushuar pak. Edhe pse të gjithë të tjerët, dëshironin që sa më parë të arrijnë te Zabeli, për t’u takuar me çlirimtarët tjerë e për të mësuar për gjendjen e komandantit të plagosur, Picimuli ishte ulur dhe as që lëvizte vendi duke folur sa me shokët po aq edhe me veten.

- Paj, njeriu u rrëzua nga dardha e s’ka lëvrit pa pushu ….!

Të gjithë të tjerët filluan të qeshnin me te dhe vazhduan rrugën drejt Zabelit...

............................................................................................................................................

-IX-

***Grupi i çlirimtarëve bashkë me Ridën e të plagosurit që ishin me ta, me gjithë vështirësitë e udhëtimit që kishin përjetuar nëpër Bjeshkët e Pashtrikut plak, ishin vendosur në qytezën e Krumës së Hasit përtej kufirit shqiptaro- shqiptar dhe prisnin momentet e nisjes për në Tiranë. Atje ku edhe duhej të shtriheshin në Spitalin Ushtarak për t’u kuruar apo edhe t’iu nënshtroheshin intervenimeve kirurgjikale. Në Krumë prej kur kishin arritur, kishin pushuar dhe ishin në përkujdesje të veçantë mjekësore, me ilaçe e gjëra tjera për mjekim. Ata me pa durim e prisnin atë momentin e nisjes. Sidomos Iliri kishte dëshirë që sa më parë të shërohej që të mund t’u kthehej shokëve që i kishte lënë diku nëpër istikame në Kosovë. Ajo paradite ishte e qetë dhe me riga shiu, koha po kalonte disi. Ilirin e gëzoi pa masë lajmi për nisjen e grupit me të plagosur për në Spitalin Ushtarak të kryeqytetit. Rida që i komunikoi këtë lajm Ilirit, fitoi një përqafim të ngrohtë dhe intim. Si duket, ky përqafim kaloj pak kufijtë dhe u nis në rrugë të dashurisë duke përjetuar të njëjtën ngrohtësi e emocione shpirtërore si dikur në rrugicën e qytetit, në kohën kur kishin ikur nga burgu dhe ishin takuar rastësisht në “Vend kujtimin” e tyre, të cilin edhe tani e kujtojnë.

- Rida, të lumtë. Me të vërtet je trimëreshë. Së tepërmi më gëzove me lajmin. Prandaj edhe të...Të lumtë, të lumtë!...

Fjalët që i shqiptonte Flokëkaçurreli, ishin fjalë miradije dhe i fliste buzagaz, ndërkohë u mundua të ngritët në këmbë pa ndihmën e askujt .

-Mos …!? Ende ke nevojë për ndihmë. Rida pa përtesë e ndihmoj të ngritët dhe pa ndihmën e patericave, ashtu duke u mbajtur për krahu kaluan deri të makina prej edhe nga duhej filluar një rrugëtim jo të shkurtër drejtë kryeqendrës. Rruga ishte me lakesa, plotë gropa dhe e gjatë, sa që atyre bjeshkëve ku po udhëtonin, rruga u mbetej parapa sikur gjarpër kur shikohej prej shpati në shpat. Pas edhe një rrugëtimi të gjatë e të mundimshëm, aty dukej çdo gjë ndryshe, kishte njerëz me fytyra të lumtura, buzëqeshjet sikur s’kishin të ndalur, njerëz para e prapa, ishte gjallëri e vërtet, e pa shijuar për Flokëkaçurrelin që moti. Të gjithë të plagosurit, së bashku me Ilirin dhe Flokëverdhën ishin vendosur në një shtëpi shumë afër qendrës së qytetit, kjo shtëpi ishte e rezervuar që moti për ketë arsye. Në dhomën ku ishin vendosur grupi i Ridës, ishte çdo gjë në rregull, ishte mirë e mobiluar, në qoshe të asaj dhome ishte i vendosur një aparat televiziv. Pas vendosjes e sistemimit të tyre nëpër shtretër, filluan lajmet e mbrëmjes. Të gjithë, ashtu si ishin ulur, ngelen me sy kah TV-ja dhe me vëmendje të posaçme po i dëgjonin lajmet për ngjarjet e fundit në Kosovë.

-”Mirëmbrëma dhe mirë së vini në edicionin e lajmeve të mbrëmjes…” shkrepi së foluri spikeri dhe filloj me ngjarjet kryesore të ditës: “-Sot, pothuajse në çdo cep të Kosovës u zhvilluan luftime të rrepta në mes forcave të UÇK-së dhe atyre të armikut. Ofensivat e agresorit serb nuk kanë të ndalur. Armiku po përdor të gjitha llojet e armëve që ka në dispozicion kundër forcave të UÇK-së. Çlirimtaret po mbahen të pa thyeshëm dhe si gjithherë fitimtarë. Me qindra mijëra shqiptarë të dëbuar me dhunë nga vatrat e tyre. Shumë vendbanime shqiptare të djegura nga forcat serbe …” Deri sa po emitoheshin lajmet, poshtë ekranit po dilnin emrat e familjarëve, të personave të cilët kishin ikur nga Kosova dhe ishin strehuar, dikush ne kryeqytet e kush nëpër qendra tjera, tej Kukësit e deri në jug të Shqipërisë ku ishin të vendosur epeshin adresat dhe numrat e telefonave. Rida, pak sa e hutuar, rrudhi krahët, u përqendrua tek ekrani televiziv dhe me vëmendje po i lexonte të gjithë ata emra që shkruheshin poshtë ekranit. Ajo akoma nuk dinte asgjë për fatin e familjes. Në mesin e shumë emrave, doli edhe emri i babait të Flokëverdhës dhe një numër telefoni ku mund të lajmëroheshin të afërmit e tyre. Rida u shtang nga habia, kurse Iliri, në ditarin e tij me shpejtësi e shënoi atë numër telefoni. Pas pak Flokëverdha iu hodh në përqafim Ilirit. Kishte emocione, në terë trupin e saj kishin filluar të dridhurat. Ky moment ishte mjaft prekës për Ridën. Tani, në vend të pikëllimit buloi shpresa dhe Flokëverdha filloi të belbëzonte. E kuptoi për familjen e vet që ishte dëbuar nga Kosova, nga qyteti ku ajo kishte lindur dhe të cilin e donte pa masë, e donte të lirë dhe kishte vendosur të sakrifikohej për çlirim e bashkim kombëtar.

- Dëgjove ti !? Familja ime qenka këtu ….O zot, e pa mundur ….!

Iliri duke e ofruar edhe më pranë vetes, ia hodhi dorën rreth qafe, ia ledhatoi flokët e gjata e të verdha dhe i foli me zë të ngadalshëm duke ia vërtetuar lajmin:

- Jo ! Ky që shkruan këtu s’guxon të mos jetë e vërtet. Rida, ja ku e ke numrin.

Rida mori numrin e telefonit që e kishte shkruar Flokëkaçurreli në ditarin e tij dhe doli në qytet për të bërë një telefonatë, sa për t’u siguruar se e ka familje mirë.

Iliri me të plagosurit tjerë u vendosën nëpër shtretër për t’u çlodhur deri sa lajmet për ngjarjet në Kosovë po emitoheshin në programin e TVSH-së. Kjo që i ngjau Ridës, ishte e papritur, sikurse po ndodhte në ndonjë ngjarje filmi, aty ku më së paku mund të shpresohej për fatin. Ajo kishte folur me familje, më konkretisht me nënën, sepse babai i saj kishte shkuar në qytet për t’u takuar me disa të afërm që kishin mbërritur në kryeqytet po atë mbrëmje. Rida, prapë ishte kthyer në objektin ku ishin të vendosur Iliri me të plagosurit tjerë. Në të hyrë brenda në dhomë, vërejti së të gjithë i kishte zënë gjumi, përveç Flokëkaçurrelit, i cili ishte mbështetur në shtratin e tij afër murit dhe kishte tretur në mendime. Të qeshurat e vogla të Ridës dhe kërcëllima e derës, Ilirit ia sollën shikimin drejt në sytë e saj që shkëlqenin nga gëzimi. Pa u afruar pranë Flokëkaçurrelit, foli me zë të ulët:

- O zot, e vërtetë ishte, ata ishin këtu …

- Po ti, pse u ktheve ? Shko, shko Rida.

- Së pari do t’i ndërroj fashat e plagëve tua, e pastaj …

- Mos, të lutem, ashtu ! Së pari takoje familjen, e unë …

- As ndërmend s’e kam të shkoj njëherë...

Flokëverdha hoqi bluzën, mori çantën me fasha e medikamente dhe filloi t’ia ndërronte fashën e vjetruar nga plaga. Tash ishte më e disponuar, më e gëzuar se kurrë dhe shikimi i saj i mprehtë herë ngulitej në sytë e Ilirit, e herë në plagën e tij, të cilën e pastronte me aq kujdes, duke e ndier në shpirt, pothuajse të njëjtën dhimbje. Pasi i ndërroi fashat e plagës, mbylli çantën, mblodhi mbeturinat, i hodhi në shportën e bërllokut, i pastroi duart dhe u përshëndet me Ilirin, duke i dhuruar një përqafim të ngrohtë nga shpirti. Doli nga dhoma, shkoi për t’u takuar me prindërit, të cilët po e prisnin me pa durim takimin me bijën e tyre të vetme. Ata ende s’e kishin kuptuar shkakun e ardhjes së saj në Tiranë dhe sa ishin të gëzuar për lajmin se Rida gjendej aty, po aq ishin të dyshimtë se kjo mund të mos ishte e vërtetë...

...........................................................................................................................................

-X-

***Ishte mbrëmje e orëve të vona. Qendra e qytetit ende ishte plot njerëz, të cilët lëviznin poshtë e lartë sheshit. Rida mbante një copë letër në dorë, në të cilën e kishte shënuar numrin e telefonit dhe adresën e prindërve. Ajo iu afrua një taksi duke ia treguar adresën që po e kërkonte për t’u bashkuar me prindër.

- Ti po shkon ke ai kosovari me flokë të thinjura, - i foli taksisti duke e ulur kokën nga dritarja e makinës që t’ia shihte fytyrën dhe flokët e Flokëverdhës.

- Po, pse e njeh ti atë - pyeti Rida.

- Është komshiu im. Së pari ka banuar diku afër qendrës, kurse tashti e ka blerë shtëpinë e një komshiut tim që jeton në Greqi.

- Pastaj …? - pyeti Flokëverdha duke mbetur e habitur për këtë që po e dëgjonte nga taksisti i shtyrë ne moshë.

- Pastaj asgjë. Këtu s’ka asgjë të keqe. Kosovarin që po e kërkon, tani është komshiu im i ri.

Pas këtyre bisedave Rida hyri në makinë, e cila u tret nëpër një rrugicë të qytetit. Kështu, bisedë pas bisede, makina e taksisë arriti afër një shtëpie me fasadë të bardhë, e cila kishte plotë drita rreth saj dhe i ngjante një vile të bukur e luksoze. Rida po mendonte, se cila mund të ishte shtëpia ku gjendeshin prindërit e saj. Kur makina ndaloi pikërisht para asaj shtëpie, ajo kuptoi se shtëpia me fasadë të bardhë është e prindërve të saj, për të cilën i kishte folur taksisti para së të niseshin në atë drejtim. Para portës së hyrjes Rida pa dy njerëz që po prisnin. Ata në të vërtetë ishin prindërit e saj që po e prisnin përqafimin e ngrohtë me bijën e tyre çlirimtare, pas me tepër së gjashtë muajsh. Ky moment ishte përcjellë me emocione e lot gëzimi dhe kishte zgjatur deri në orët e mëngjesit të nesërm...

..........................................................................................................................................

-XI-

***Një ditë e mirë kishte aguar në kryeqytetin shqiptar. Koha me diell e mjaft e përshtatshme për punët që i priste grupin e punëtorëve mjekësorë, të cilët ishin të ngarkuar për vendosjen e të plagosurve nëpër qendra spitalore. Këtë gjë ata e kishin kryer qysh në orët e mëngjesit. I kishin vendosur të gjithë të plagosurit që kishin nevojë për ndërhyrje kirurgjikale nëpër spitale, pos dy vetave, për të cilët i prisnin analizat. Iliri ishte vendosur në spitalin ushtarak. Ai, ndryshe nga të tjerët, ishte më së rëndi i plagosur dhe qysh në atë mëngjes të asaj dite, salla e operacionit ishte bërë gati për fillimin e ndërhyrjes kirurgjike. Kur kishte mbërri Rida në spital, Iliri ishte i shtrirë në sallën e operacioneve. Pa u vonuar kishte filluar operacioni. Flokëverdha po priste nëpër korridorin e spitalit, bënte lëvizje të shpeshta poshtë e lart atij korridori të pa fund, priste ndonjë lajm të mirë e të gëzueshëm për gjendjen kritike të Ilirit. Pasi që operacioni ishte i komplikuar, ai edhe zgjati mjaft shumë, kurse Rida gati sa s’e humbi durimin. Kushdo që kalonte aty pari, pacient, motër apo mjek, ajo ua kërkonte ndonjë informatë. Cigaret si ndalonte së djeguri, në fytyrën e saj sa vinte e shtohej shqetësimi, sa fitonte shprese e kishte mirëbesim. Pasi kishte kaluar një orë e më tepër, salla e operacioneve u hap, një shtrat portativ me rrota doli nga dera e saj, në të cilin ishte i shtrirë një njeri. Ky ishte Ilir Kosova, ende i pakëndellur nga anestezioni. Ishte një operacion i rëndë, por i suksesshëm dhe sipas mendimit të mjekëve, ky për një kohë jo të gjatë, do të mund të kthehej për ta vazhduar luftën, bashkë me shokët për çlirimin e Atdheut. Atë ditë, deri në orët e pasdites, Rida kishte ngelur të koka e Ilirit, duke menduar për ditët e kaluara dhe duke pritur që ai të këndellet. Ajo po mendonte për vëllezërit dhe ditët e vështira të tyre nëpër fronte... Ishte e tretur në mendime të thella kur Iliri filloi t’i lëvizë qepallat e syve. Pasi i hapi sytë, e pa Ridën pranë, bëri me kokë kah vitrina e vogël që ishte e vendosur te shtrati i tij dhe nga buzët e terura lexohej qartë kërkesa e tij për ca pika ujë. Ora binte tregonte me tiktakun e saj16, kur Rida po mundohej t’i shpjegonte se pa lejen e mjekut nuk veprohet edhe një lëvizje qoftë më e vogla, sepse kështu kishte urdhëruar mjeku kryesor i repartit kirurgjik, kur kishte shkuar nga dhoma e Ilirit duke e obliguar Ridën për t’u kujdesur. Kur për të satën herë Iliri mundohej të fliste diçka, në gjepin e Ridës cingëroi telefoni celular. Thirrjen e priste edhe Rida me pa durim. Ishte ajo thirrja e prindërve të saj, të cilët ishin shumë të interesuar të dëgjonin për gjendjen e Flokëkaçurrelit. Kur Flokëverdha foli “Alo” - më parë u dëgjua edhe zëri gjysmë i shterur i Ilirit që mezi e dëgjoi Rida, e cila qëndronte fare afër tij.

- Pak…ujë. Kam etje …

Rida, edhe pse e dëgjoi zërin e shterur të Ilirit, u afrua pranë tij, u ul kokë më kokë për ta kuptuar më saktë kërkesën e tij, duke iu drejtuar Flokëkaçurrelit me fjalë të buta e shumë qetë:

- Ki durim, tani do ta thërras mjekun.

- Ah … - ofshani Iliri dhe Rida, ashtu duke e mbajtur celularin e hapur në dorë, doli me shpejtësi nga dhoma intensive për ta thirrur doktorin. Ajo, diku në fund të korridorit, u takua jo vetëm me mjekun që e kishte operuar Ilirin, por me ekipin e tërë mjekësor që ishin nisur për vizitë te Flokëkaçurreli. Ata e kishin fare mirë të ditur se në cilën orë do të këndellej Iliri, ashtu edhe ishte qëllimi i vizitës së tyre në dhomën intensive Nr. 9.

- Doktor, doktor ju lutem …Foli Flokëverdha.

- E di, e di. Tani jemi nisur për të Ilir Kosova, të ai trimi i maleve, - foli doktori me buzagaz. Fjalët e tij i ndërpreu kolegu i tij që i fliste duke ecur korridorit të gjatë, i cili nga të folurit dukej se ishte nga Kosova.

- Unë po të kuptoj fare mirë, por, edhe ti duhet të më kuptosh dhe të jesh e sigurt se ne do ta japim maksimumin për ta shëruar sa më parë Ilirin. E kemi për obligim që të kujdesemi për secilin luftëtar të lirisë që ka nevojë për ne.

Në fund të fundit, ata janë nderi i kombit…

Kështu në këtë mënyrë, ata arritën në dhomën Nr. 9. Aty ishte i shtrirë Iliri, i cili në atë moment po mundohej ta mbërrinte gotën me ujë që e kishte afër shtratit. Kur u hap dera, dora i mbeti Ilirit mbi vitrinën e vogël ku ishte e vendosur një gotë me ujë. Ai tani ishte po thuajse krejtësisht i këndellur, sytë e tij, me atë shikimin e mprehtë i kishin ngelur tek gota me ujë dhe nga shqetësimi që s’mund ta arrinte atë, i shkoi buza në të qeshur. Iliri ktheu shikimin e tij burrëror kah dera, kur e pa terë ekipin mjekësor të prirë nga mjeku kryesor e për krah tij edhe Flokëverdhën. I dha trupit të molisur që të ngrihet për t’u përshëndetur me mjekun sipas traditës drenicare me dorë në zemër. Një motër që ishte në ekip, ndërhyri dhe prapë e uli trupin shpatullgjerë të Ilirit në shtrat.

- Ty të lumtë, o trim i maleve. Po ti sa s’ na dole para në korridor. Qenke i fortë, çelik, si ta thonë emrin? - i foli doktori duke u ofruar afër shtratit të tij dhe duke ia përkëdhelur flokët e shkurtra dhe ballin e djersitur me temperatura të larta.

- Ilir, Ilir Kosova më thonë!

Qetësi në dhomën Nr. 9. Atë qetësi në ambientin e kësaj dhome intensive, prapë e prishi cingërima e telefonit celular në çantën e Flokëverdhës, që pa ndërprerje po cingëronte. Thirrja vinte nga prindërit e Ridës, të cilët me pa durim dhe me dëshirën më të madhe, në çdo moment po prisnin lajme të mira për gjendjen shëndetësore të Ilirit, i cili po sa kishte dalë nga salla e operacionit Ky emër tani më ishte domethënës, por edhe mjaft i njohur për familjen e Ridës flokëverdhë, e cila u kishte folur prindërve të saj për Ilir Kosovën...

............................................................................................................................................

-XII-

***Ditët e gjata dhe të ngadalshme që po kalonin në Spitalin Ushtarak të Tiranës, për Ilirin ishin ditë që do t’i mbesin të veçanta në kujtesën e tij.

Gjendja shëndetësore e Flokëkaçurrelit, për çdo ditë sa vinte e përmirësohej. Këtyre ditëve ai kishte filluar të ecte ngadalë edha pa ndihmën e patericave. Atij në këtë spital s’i mungonte vizita ditore e Flokëverdhës dhe e vëllezërve tjerë që aq shpesh e vizitonin. Ilirit më së tepërmi i pëlqenin bisedat e gjata e të ngrohta të Ridës që i zhvillonin çdo ditë në dhomën e tij nr 9, biseda këto të përditshme e që zgjasnin me orë të tëra, deri sa i ndërpriste koha e vonë e mbrëmjeve, atëherë kur Iliri mbetej i vetmuar në dhomë duke u bërë gati për gjumë, kurse Rida, vazhdonte rrugën trup e tërthor qendrës së qytetit për të arritur në shtëpi te prindërit e saj, të cilën çdo mbrëmje e prisnin të ulur në tavolinë të bukës në kuzhinën e mobiluar mirë. Pas një kohe Iliri filloi të dilte dhe të hynte në këmbët e veta pa ndihmën e askujt. Ai kishte lënë patericat të mbështetura afër shtratit si ekspozitë, të cilat deri në atë kohë e kishin zëvendësuar me një shok jete. Ai çdo ditë, kur afrohej koha e caktuar për vizita familjare, dilte në parkun e bukur të Spitalit, ulej nën hije të një qoshe dhe

me buzëqeshje e dëshirë të flaktë e priste përqafimin e Flokëverdhës. E kjo gjë ishte bërë tashmë e përditshme. Një ditë, ndodhi diçka e pazakontë dhe shumë shqetësuese. Rida fliste çdo ditë me të rreth luftës, fliste për shokët që kishin mbetur atje duke luftuar, fliste për fitore e për shumë gjëra tjera. Atë ditë, ajo që i ndodhi Ilirit, për të ishte e pa pritur, por edhe e papranueshme. Megjithatë, ky ishte vetëm një propozim i prindërve të Ridës, që ajo ia propozoi atë ditë Ilirit, gjatë bisedës që e bënin nën hije të një bliri, në parkun e Spitalit Ushtarak. Rida iu drejtua Flokëkaçurrelit:

- Ilir, dua të ta them një ide. Në të vërtetë, ky është një propozim i prindërve të mi. Edhe mua më duket i arsyeshëm.

- Unë po të dëgjoj, Rida, - foli Flokëkaçurreli.

- Me gjithatë, unë e dua edhe mendimin tënd.

Deri sa Rida po fliste ngadal], Ilirin kishte filluar ta përshkonte një dridhje në tërë trupin. Ndiente një ankth që ia kaplonte trupin e tij ende të pashëruar mirë, sikur parandiente diçka të pazakontë që do t’i ndodhte në atë çast. Rida, pasi i dha fund bisedës së shtruar, edhe ajo ndiente një pasiguri në vete. U kthye kah Flokëkaçurreli, nguliti shikimin prerës në këmbën e plagosur të tij dhe për pak kohë mbeti pa tekst. Iliri, me buzagaz, sikur e kuptonte së çfarë do t’i thoshte Flokëverdha, iu ofrua edhe më afër, e përqafoi dhe kërkoi që ta vazhdonte bisedën.

- Pastaj? Vazhdo, thuaje atë propozim, unë po të dëgjoj...

Edhe Rida, sikur e dinte përgjigjen e tij, nxori frymën thellë nga fundi i stomakut dhe më pas vazhdoi t’i tregonte se çfarë kishin biseduar me prindërit gjatë kohës së darkës në shtëpinë e tyre.

- Unë mbrëmë u tregova prindërve për ty dhe mua … Ata më than…

- Ç’të thanë, a të qortuan? - foli Iliri me buzagaz.

- Jo, me gjithë reagimet fillestare të babait, ata të dy më në fund e mirëpritën propozimin tonë, që pas përfundimit te luftës të martohemi.

- Pastaj, ç’të than tjetër? Vazhdo e ma thuaj, -iu drejtua Flokëkaçurreli duke u interesuar për bisedën që Rida e kishte bërë me prindërit e vet.

- Krejt biseda kaloi shumë mirë, deri sa unë desha të bie në gjumë. Atëherë ata ma bënë një propozim, që unë s’munda t’ua them asnjë fjalë në atë moment, por edhe tash s’po mund ta them dot …

- Hë, de, fol! Mos e zgjat më se për besë edhe mua ke filluar të më bësh merak.

- Nuk e di si të ta them, Ilir!

Flokëverdha, prapë mori frymë thellë dhe vazhdoi t’ia rrëfente propozimin:

- Babi me propozoi që të mos kthehemi në Kosovë. Të paktën jo për momentin.

Kurse ti, të vish të vendosesh në shtëpinë tonë, deri sa të mbarojë lufta, e pastaj …

Iliri, i hutuar nga ky propozim i pa vend dhe i pa pritur, qetë, ngadalë dhe me buzagaz filloi t’i flasë Flokëverdhës duke e shikuar drejt në sy:

- E çuditshme !Deri sa ju mbrëmë paskeni bërë atë bisedë, unë i shtrirë në shtrat dhe i vetmuar s’e hiqja mendjen nga istikamet duke menduar për bashkëluftëtarët dhe fatin e tyre, për luftën e për çlirimin e Atdheut, por, me gjithë atë, unë do të mendohem mirë e mirë për këtë propozim të tyre. Kurse tash do të kisha propozuar unë, kuptohet nëse ti je dakord.

- Çka do që ti propozon, unë gjithë herë jam dakord, vetëm fol, - tha Rida me zë të dridhur e duke pritur që Iliri të zbrazej nga mllefi.

- Këtu afër është një restorant i vogël. Unë kisha propozuar që të shkonim ta pimë nga një kafe.

Iliri, duke u mbajtur për dore me Ridën, kaluan trup e trup parkun e spitalit, dolën nga porta kryesore. Aty afër portës, vetëm disa metra larg ishte ai restoranti i vogël, por i rregulluar mirë sipas stilit evropian, me gjëra klasike. Në të hyrë brenda, njeriu ngopej me antikë, por edhe shërbimi ishte në nivel. Ishte kështu ndoshta pse Iliri, për atë kohë sa qëndroi në spital, ishte bërë klient i rregullt e atij restoranti, i cili për Flokëkaçurrelin ishte aq i dëshiruar sa që ia mbushte shijen e një çlirimtari me plagë nëpër trup. Ai çdo ditë e më shumë po aftësohej dhe mezi e priste ditën kur do t’u bashkohej vëllezërve në radhët e të lavdishmes Ushtri Çlirimtare, për ta luftuar armikun si më parë, kur vetë Flokëkaçurreli ishte ai që organizonte aksione dhe së bashku me vëllazërit e idealit ktheheshin duke kënduar këngë për Zhuj Selmanin e Azem Bejten, për t’i njoftuar njësitet tjera të UÇK-së së ata po ktheheshin nga betejat pa humbje. Rida bashkë me Ilirin u ulën duke zënë vend në një qoshe të restorantit dhe i filluan bisedat aty ku i kishin ndërprerë në parkun e spitalit.

Biseda zgjati deri sa nëpër qytet kishin filluar të ndizen dritat buzë rrugëve. Ato drita e kishin ndriçuar tërë qytetin atë mbrëmje. Ajo mbrëmje për Ilirin flokëkaçurrel ishte me të pa pritura e plot dilema...

..........................................................................................................................................

-XIII-

***Ditët e shkurtra dhe netët me acar të dimrit, ishin të pa përshkruara në fund vitin 98- ës. Këtij dimri të acartë, të gjithë do t’i thoshin “Dimri i gjatë “ kurse pranverën do ta pagëzonin me emrin Fitore, sepse ajo do të sillte gëzime, lule, ditë të nxehta me plot shpresë dhe të gjitha këto do t’i sjellë një ditë qershori, dhuratë për popullin e shumë vuajtur të Kosovës, i cili sot po identifikohet komb shqiptar në saje të luftës së lavdishme çlirimtare. Një natë dimri të gjatë, Rida s’kishte vënë gjumë në sy deri në orët e hershme të mëngjesit.

Deri sa ajo ishte duke fjetur rehatshëm në shtëpinë e saj, të cilën e kishte rënduar mjaft gjumi i mëngjesit, Iliri, me një grup luftëtarësh, në atë mëngjes të hershëm, ishin duke e kaluar kufirin shqiptaro-shqiptar. Ata kishin kaluar rrugë të gjatë në atë natë dimri më dëborë e acar të madh, rruga e tyre ishte rrugë lirie. Të gjithë çlirimtarët, që arrinin mbi 140 veta, në krye me Ilir Kosovën ishin mirë të armatosur, të shtrënguar dhe të vendosur që ku ta kërkonte nevoja e Atdheut, përtej atij kufiri formal, t’ia fillojnë përsëri luftës kundër një armiku të egër që ishte i përbetuar për vrasje,

djegie, shkatërrime e çka jo tjetër të ushtronte mbi popullin e Kosovës aq të urtë e liridashës. Iliri sa po ecte me hapa të shpejtë e të mëdhenj, sikur nuk e ndiente fare peshën e ngarkuar mbi supet e tij, po aq edhe po ndiente dhimbjen në këmbën e tij ende të pa shëruar krejtësisht. Atë dhimbje Iliri e përballonte disi. Shokët që udhëtonin me të, e ndihmonin në bartjen e çantës së mbushur me municion. Ai sikur ndiente një zbrazëti që i mungonte grupit. Po i sillej ndërmend udhëtimi i para disa muajve nëpër të njëjtën rrugë, kur në përkujdesje të tij dhe të plagosurve tjerë ishte Rida, e cila në ato çaste sigurisht se bënte gjumë të rehatshëm në shtëpinë e prindërve të saj në kryeqytet. Ajo, që do ta zgjonte nga gjumi, do të ishte meraku për kohën e zakonshme dhe takimin më Flokëkaçurrelin në parkun e spitalit, gjë që atë ditë s’do t’i ndodhte as pritja e Ilirit e as takimi me të. Flokëkaçurrelit gjatë gjithë rrugës malore plot pengesa e vështirësi, herë i sillej ndërmend takimi me Ridën në rrugicën e ngushtë të qytetit dhe fjalët e para të saj, herë fjalët e Nënës së Bunkerit sa të matura e burrërore, e cila u kishte thënë të dyve po të njëjtën ditë. Për Ridën s’e vriste mendjen aq, e dinte se ajo është mirë, kurse për Nënën e Bunkerit kishte muaj të tërë që s’kishte dëgjuar gjë për të. Iliri ishte i tretur fare në mendime. I tërë grupi kishte rënë në heshtje. Atë qetësi monotone e theu një shok i tyre që ata gjatë tërë rrugës po e thërrisnin Skënder Llapi, i cili me një zë të thekshëm dhe të pa pritur, duke ndalur në vend rreshtat e gjatë të çlirimtarëve, iu drejtua Flokëkaçurrelit:

- O, Ilir Kosova! Po kah i ke tretë, or burrë?!

- Ah, bukur larg, - iu përgjigj Flokëkaçurreli pak sa në habi duke propozuar për një pushim të shkurtër në malin e lartë, nga ku mezi dukej qielli nga majat e larta të lisave të gjatë e të vjetër mijëravjeçarë.

- Këtu, kisha thënë, le ta bëjmë një pushim sa për ta planifikuar rrugëtimin tonë të mëtejshëm, vëllezër. Për një gjë duhet të jemi të sigurt, se këto rrugë të gjata me plot sakrifica, por të ndritshme për kombin tonë, një ditë do të mësohen në faqet e historisë sonë më të re të shkruar me gjak.

- Kisha pasur dëshirë ta lexoja … - ia priti Skënder Llapi deri sa po përgatiteshin për t’u ulur në një lendinë të vogël afër një përroi të thellë, në mesin e malit ku lisat kishin arritur gjatësinë deri lart, sa që nganjëherë të duket se majat e tyre po e preknin qiellin dhe po i ndalonin rrezet e diellit që ta ndriçojnë fushën e vogël në mesin e tij.

- Ai që e ndërton historinë, zor që mund ta lexojë... Por, unë ju garantoj se pushka çlirimtare që në kohë të fundit e të duhur të këtij shekulli, po i ndërron faqet e historisë dhe po i kthen dinjitetin këtij populli, dikur do të jetë vula e shtetit tonë.

Të gjithë shokët po e dëgjonin me vëmendje çdo fjalë të Ilirit, deri sa ky vazhdoi bisedën e tij, fjalë këto që po i lexonte nga ditari i tij.

- Kurse luftëtaret e lirisë që e filluan këtë luftë do të mbesin dinjitarë nëpër shumë shekuj, që do të vijnë e do të mësohen në historinë e re, të ndërtuar e të shkruar me gjak, mund e sakrificë …

Çlirimtaret nga të gjitha trojet shqiptare tani ishin ulur që të çlodheshin në mesin e fushës së malit të vjetër e të lartë. Koha ishte e kthjellët, qetësia mbretëronte rreth tyre, kurse aty pari dëgjoheshin vetëm bisedat e tyre të përziera me zëra zogjsh e cicërima që këndonin pa ndërpre nëpër degëza lisash të lartë deri ne lartësitë qiellore. Ata kishin nisur përpilimin e një strategjie për rrugëtimin e mëtutjeshëm dhe pikëtakimin me shokët tjerë, të cilët po i prisnin ata në vendin e caktuar ashtu siç ishin marrë vesh para nisjes. Pas një pushimi, të gjithë tok filluan rrugën. Rrugëtimi i tyre zgjati jo me pak së deri të nesërmen në orën 4 të mëngjesit të hershëm, atëherë kur edhe ishin takuar me grupin në pritje të shkolla e fshatit rrëzë Bjeshkëve të Pashtrikut.

E tëra kishte kaluar pa ndonjë problem, krejt sipas planit. Me gjithë rrugën e vështirë e të gjatë, ata kishin mbërritur në vendin e caktuar diku në Zonat e luftës në Drenicë. Kur ata kishin mbërritur atje, ora ishte 22 e mbrëmjes. Aty kishte përqafime e lot gëzimi në mes shokëve të vjetër dhe çlirimtarëve të posa ardhur në luftë, të gjithë të një ideali. Iliri flokëkaçurrel e i përmalluar, pasi ishte çmallur mirë me shokun e tij, Picimulin shakaxhi, i cili si zakonisht takimin e parë e kishte filluar me humorin e tij të rëndomtë, tani në faqe i dukeshin dy kokrra loti. Iliri e kuptonte fare mirë se lotët e Picimulit ishin lajme jo të mira për të. Pa hezituar filloi ta pyesë Picimulin për shokët që po mungonin në atë takim të aq pritur.

- Po të tjerët?! - pyeti Iliri.

Picimuli, që qëndronte afër tij, kishte ngulitur shiikimin e tij drejtë në sy të Flokëkaçurrelit dhe kokrrat e lotit iu kishin ngri në faqet e tij të skuqura, lëkundi kokën, iu hodh në përqafim, pastaj mori forcë dhe fillojë të flasë:

- Kështu e ka lufta, o Ilir vëllai !... Ti vetë me pate thënë disa herë, se Liria do të na kushtojë, ajo do të fitohet, por me gjak... !

- Ti donë të me thuash.... prapë pyeti Iliri me një zë të dridhur.

- Po, Atdheu i ynë, në gjirin e vet është pasuruar me dëshmorë të rijn. E liria, ja, ajo po buzëqesh në horizont. Kësaj pranvere Kosova do të jetë e lirë, do të bëhet ashtu siç e kemi ëndërruar dikur nëpër fronte, kurse ne na mbetet një obligim …E obligimi ynë është që ta çojmë në vend amanetin e dëshmorëve të kombit.

Të dy shokët i shtrinë duart duke i shtrënguar në shenjë bese, i fshin nga faqet e njeri tjetrit ato kokrra loti, deri sa të tjerët që ishin aty kishin heshtur fare, kishin shtangur duke dëgjuar bisedat që po zhvilloheshin në mes dy shokëve të njohur si çlirimtarët e orëve të para e pjesëmarrës të shumë betejave anë e kënd vendit që po kërkonin çlirim, liri e bashkim kombëtar...

............................................................................................................................................

-XIV-

***Kishte kaluar edhe dita e dytë që kur Rida kishte ndryshuar tërësisht, s’ishte me ajo Rida që kishte qenë më parë. Edhe nëna e saj ishte munduar të mësojë çka i kishte ndodhur bijës së saj të vetme apo “hasretit” siç e quanin prindërit e saj të dashur. Ky ndryshim Flokëverdhës i kishte ardhur nga shqetësimet që i kishin kapluar trupin e saj të njomë. Ishte e shqetësuar tej mase që nga momenti kur kishte dëgjuar se Iliri me shumë shokë çlirimtar e kishin mësyrë rrugën për në front, rrugën e lirisë, rrugën e çlirimit, atëherë kur ata kishin vendosur që me çdo kusht t’i bashkohen radhëve të Ushtrisë Çlirimtare, në momentet më vendimtare për fatin e Atdheut. Rida, tani të shumtën e kohës po e kalonte në vetmi shtëpiake, e mbyllur në një nga dhomat e shumta në shtëpinë e madhe të prindërve të saj. Mendja i shkonte gjithë andej, herë në kohën kur ishin takuar me Ilirin për herë të parë, herë në kohën e vështirë që po e kalonte tashmë e vetmuar. Ajo mendonte, mendonte dhe s’ndalej së menduari, por as për një të vetmin moment nuk mund të vendoste t’u tregonte prindërve për vendimin që kishte marrë në mendje dhe kishte vendosur prerazi që edhe ajo të kthehet në Kosovë për t’iu bashkuar prapë radhëve të UÇK-së për tu dal në ndihmë shokëve, ashtu sikur në ditët e më hershme, por edhe për t’i treguar Flokëkaçurrelit se atë e lidhin dy gjëra për Kosovën. E para, atdhedashuria dhe e dyta, dashuria që ajo ndiente për Flokëkaçurrelin.

Ishte mbrëmje, ora ishte 21, kur Rida po qëndronte në heshtje në dhomën e saj. Ajo vendosi ta shkruajë një letër për t’i njoftuar prindërit. Mori letrën dhe lapsin, e shkroi letrën të cilën e palosi dhe e vuri mbi tryezë të punës. Në letër, ndër të tjera shkruante:

“Prindër të dashur dhe shumë të respektuar, unë kam marrë vendim të prerë që të mos ndahem nga lufta e drejtë çlirimtare deri në çlirimin e Atdheut. Ju njoftoj se unë me një grup shokësh çlirimtarë, shpresojmë se dita e nesërme do të na agojë diku në front. Jam betuar që nga Iliri s’mund të na ndajë as vdekja. Pasi që Ai ka hyrë në Kosovë, unë vendosa t’i bashkohem. Kërkoj falje që s’u tregova me kohë për t’u përshëndetur, por këtë e bëra më qëllim që ju të mos merakoseshit ose të më bëni ndonjë pengesë…Shihemi së shpejti. Ju do e juaja, Hasreti”...

Letra e shkruar kishte mbetur në dhomë, kur Rida kishte dalë nga shtëpia pa u diktuar fare. Me qenë se Flokëverdha, atyre ditëve sa kishte qëndruar aty pa Ilirin, ajo kishte fjetur deri gati në mesditë, prandaj edhe porosia në letrën e saj nuk ishte diktuar nga prindërit deri të nesërmen pasdite. Kur nëna e saj kishte hyrë ngadalë në dhomë për të kuptuar se ç’po ngjet me Hasretin, e kishte gjetur letrën e Ridës mbi tryezë. Prindërit, pasi e kishin lexuar letrën, e kishin kuptuar shqetësimin e bijës së tyre. Rida së bashku me disa shokë çlirimtarë, qysh nga ora 22:00 kishin filluar rrugëtimin nga kryeqyteti për në veri të vendit, atje ku edhe ishte baza e UÇK-së për Has të thatë. Pasi që kishin arritur atje, ata ishin armatosur mirë, kishin veshur rrobat kamuflazh dhe rrugëtimi i grupit të Ridës kishte përfunduar diku përtej kufirit shqiptaro-shqiptar, kur ata e kishin gabuar rrugën dhe kishin hyrë në një fushë të minuar, nga forcat serbe. Me atë rast Rida Flokëverdhë ishte lënduar shumë rëndë në të dyja këmbët. Një shok tjetër i tyre kishte humbur jetën, kurse disa të tjerë që kishin qenë pas tyre, ishin lënduar pak më lehtë. Ajo ditë ishte e rëndë për bazën e UÇK-së në Hasin e thatë. Në ora 15, të gjithë të plagosurit i kishin sjellë prapthi në bazë, më pas kishin intervenuar që me një helikopter të Ushtrisë Shqiptare i kishin transferuar pa humbur kohë në Spitalin Ushtarak të Kryeqytetit. Rida ishte në gjendje shumë të rëndë shëndetësore. Ajo kishte humbur shumë gjak, prandaj me zbritjen e helikopterit në oborrin e Spitalit Ushtarak, ekipi i urgjencës e kishte marrë me seriozitetin më të madh këtë rast. Në ora 17 Rida ishte në duart e mjekëve, në sallën e operacioneve për intervenim kirurgjik urgjent, në të njëjtën sall, aty ku muaj më parë, ajo vetë kishte pritur për përfundimin e operacionit që po i bëhej Ilirit. Operacioni zgjati me orë të tëra, ishte operacion i rëndë dhe me gjithë mundin e pa shoq e me insistimin e pa kompromis të ekipit mjekësor që t’i ndihmohej kësaj vashe trimëreshë, Ridës Flokëverdhë i kishin humbur të dyja këmbët, amputimin ia kishin bërë në gjunjë. Në krejt këtë fatkeqësi qe po ndodhte më Flokëverdhën, ishte fati që operacioni pati sukses, jeta e saj ishte jashtë rrezikut. Rida çlirimtare nga salla e operacioneve u dërgua në dhomën intensive Nr. 9, në po atë dhomë ku muaj më radhë vet ajo ishte përkujdesur për Flokëkaçurrelin, duke mos ëndërruar se një ditë vetë do të bëhej paciente e saj. Pasi që prindërit e Ridës e kishin gjetur letrën e shkruar nga bija e tyre, e kishin lexuar disa herë, e kishin të qartë se ç’po ndodhte më bijën e tyre, ishin bërë merak tej mase dhe ishin hutuar sa që ata të dy as që kishin ndërruar ndonjë bisedë mes veti që nga ora 13, qysh e kishin gjetur atë letër porosi në dhomën e saj. Atë ditë, as babai i Ridës nuk kishte dalë nga shtëpia, i cili ditëve tjera dilte aty afër në një dyqan, për të biseduar me shoqërinë e tij rreth situatës në Kosovë, por ajo ditë kishte vajtur disi pa lidhje për prindërit e Flokëverdhës që ende s’po e dinin se ç’po ngjet me bijën e tyre të vetme. Në mbrëmje të dy ishin ulur pranë ekranit televiziv. Ata po i prisnin lajmet e mbrëmjes për të kuptuar se mos po e njihnin ndonjë të ikur nga Kosova, që si zakonisht çdo mbrëmje gjatë ditarit i paraqitnin emrat e të ikurve. Në fillim të ditarit u kumtua një lajm tragjik që kishte ndodhur në kufi. Ky lajm ishte i ilustruar me pamje, filmime dhe ende pa i konfirmuar emrat e të plagosurve, në një xhirim të ngadalësuar, prej spitalit ushtarak, duke i nxjerrë nga helikopteri, i panë të plagosurit. Në atë pamje qartë u duk fytyra e Ridës dhe trupi i saj i mbushur me gjak. Të dy prindërit e saj u shtangën në vend dhe mbetën duke e shikuar njëri-tjetrin, derisa nëna e Ridës klithi me një zë të tmerrshëm -“O hasreti ynë!”. Në atë moment spikeri e konfirmoi emrin e Ridës, të shokëve të saj të plagosur dhe të të vrarit. Burrë e grua me të shpejtë dolën nga shtëpia e tyre dhe u nisën në drejtim të spitalit, duke e lënë derën e shtëpisë hapur krah më krah dhe televizionin të ndezur ashtu siç ishte duke i dhënë lajmet. Prapë lajme të hidhura

… televizioni po punonte, po punonte në shtëpinë e madhe pa njëri brenda. Kishte kaluar kohë bukur e gjatë... Dhe gjatë asaj kohe sa qëndroi Rida në kurim, në spitalin kryesor të kryeqytetit, ajo pati shumë vizita. Në vizitë po i vinin shokë nga të gjitha anët, kurse ajo vizita e përditshme dhe në orët e vona ishte e prindërve te saj, të cilët po brengoseshin tej mase edhe pse gjendja shëndetësore e Flokëverdhës çdo ditë e më shumë po përmirësohej. Ajo që brengoste më shumë, ishte se Rida kishte mbetur në karrocë invalidësh. Kurimi i saj zgjati hiq më pak se dy muaj e shtrirë në spital, ditë këto të vështira e të mundimshme, Rida së bashku me të dy prindërit e saj, në karrocën e invalidëve doli nga spitali për ta vazhduar jetën në spital. Tani fëmija i vetëm i tyre ishte invalid i luftës.

Qershori i vitit 1999 në Kosovë solli edhe pranverën e shumëpritur edhe përfundimin e luftës. Kjo luftë përfundoi me fitoren e UÇK-së dhe të mbarë popullit të Kosovës së shumëvuajtur edhe pse kjo fitore pati çmimin e lartë, kishin rënë shumë dëshmorë, ishte numri i madh i të zhdukurve e të kidnapuarve, kishin ndodhur edhe masakra të pa para ndonjëherë, më qindra fshatra të shkatërruara tërësish e të mos flasim për mijëra invalidë të luftës që i kishin falur gjymtyrët e veta lirisë së Kosovës. Kjo fitore e madhe historike duhej festuar. Sheshet e qyteteve e të fshatrave ishin mbushur plot me njerëz, nëpër fytyrat e çdo njërit prej tyre vëreheshin shenja gëzimi të përziera me lot, në mes tyre urohej fitorja. Ata përqafoheshin mes vete pavarësisht kush nga është, ata ndiheshin të gjithë vëllezër të një gjaku, sikur të gjithë e kishin të njëjtën fjali për t’ia thënë tjetrit -“Urime fitorja – rroftë UÇK-ja “… Njerëzit kishin filluar me të madhe të ktheheshin nëpër vatrat e tyre edhe pse shtëpitë i kishin të djegura, të shkatërruara, të rrënuara rrafsh me tok e ato që i kishin shpëtuar kësaj barbarie, ishin të zbrazura e të plaçkitura nga forcat ushtarake, policore, militare e paramilitare serbo-çetnike që falë luftës së drejtë çlirimtare nuk ishin askund prezentë në tokën e shkatërruar të Kosovës. Ky popull i shumëvuajtur e liridashës, me gjithë atë po ktheheshin nëpër trojet e tyre stërgjyshore, për t’i thënë dheut të Kosovës, se ne s’ndahemi për së gjalli, se ne të duam e jetonim për ty dhe në fund do të jemi vetëm i yti.

Tani e tutje në mbarë territorin e Kosovës, aty ku më parë luftohej për liri e çlirim, mbretëronte frymë lirie, armiku shekullor i Kosovës kishte thyer qafen andej prej nga kishte ardhur me kokë ulur e plot turp. Qytetet e Kosovës, fshatrat e saj, pas një kohe të shkurtër u mbushën plot me njerëz e gjallëri. Në çdo vend dëgjoheshin urimet për fitore. Këtyre lëvizjeve s’u mungonte as prezenca e çlirimtarëve. Luftëtarët e lirisë i zunë vendet e veta duke u vendosur nëpër qytete e fshatra për ta kontrolluar situatën dhe ruajtur rendin e qetësinë. Komanda e Shtabit të Përgjithshëm të UÇK-së, kishte zbritur nga majat e Bjeshkëve të Berishës, prej nga kishte komanduar deri atëherë dhe ishin vendosur në kryeqytet për ta vazhduar punën e vet ushtarake, tani në rrethana krejt të ndryshme nga ato të luftës. Tani kjo komandë kishte seli. Dihej në terë botën së Prishtina ishte selia e SHP të UÇK-së, i përshëndetur dhe i përkrahur nga forcat e NATO-s dhe nga mbarë Bashkësia Ndërkombëtare. Pasi që puna filloi të shkonte mirë e mbarë dhe zhvillimet në Kosovë kishin marrë kahe pozitive, ashtu dhe ishte paramenduar nga çlirimtarët, të paktën kjo ndodhi në ditët e para të pas luftës. Iliri vendosi ta merrte rrugëtimin për në Shqipëri, rrugëtim ky tani që do të ndodhte në një mënyrë tjetër nga se qe kishte ndodhur më parë: nëpër rrugët e asfaltuara, ku do të numërohej si një udhëtim zyrtar, legal për Ilirin dhe sa për fillim të mbushur plot me gëzime. Këtë vizitë Flokëkaçurreli e kishte planifikuar ende pa përfunduar lufta, e cila vizite kishte dy arsye: e para për t’i kërkuar falje Ridës për atë që kishte ikur nga Spitali dhe kishte hyrë në Kosovë pa e lajmëruar atë, dhe e dyta, për të kërkuar dorë nga prindërit e saj që të mos hasin në ndonjë pengesë për martesën e tyre që ata e kishin planifikuar si ëndërr të kamotshme në çastet më të vështira të jetës së tyre nëpër malet e Drenicës heroike.

Rrugëtimi kishte zgjatur disa orë, ishte rrugë e vështirë dhe e mundimshme, me kthesa të mëdha sidomos nga Kukësi deri në Tiranë. Kjo rrugë për Ilirin nuk ishte e panjohur, i cili edhe më par e kishte kaluar këtë rrugë me shokët e vet. Ishte mesi i ditës kur Iliri kishte arritur në kryeqytet, ai ishte parkuar me makinën e tij afër shtëpisë së madhe me fasadë të bardhë dhe me kopsht të rregulluar aq bukur sa që njeriu mund të mendonte se është park qyteti. Në portën kryesore të shtëpisë vërejti një grua në moshë. Flokëkaçurreli pa ngurruar u përshëndet me të dhe pa hutim filloi ta pyesë gruan e moshuar.

- Është Rida në shtëpi?

Gruaja që ishte pranë portës, ishte Nëna e Aniëes, e cila për një çast mbeti pa fjalë duke shikuar Ilirin drejt në sy. Sytë e saj iu mbushën me lot dhe ashtu si në habi, në vend që t’ia kthejë përgjigjen, ajo filloi si ne huti ta pyes Flokëkaçurrelin:

- Ju, ju jeni Iliri?!

- Po, unë jam. Erdha nga Kosova e lirë, atje çdo gjë është festive. Atje po festohet liria, po festohet çlirimi i Atdheut. E kupton ?!

Nëna kishte mbetur duke e shikuar drejt në sy tek po fliste ai. Ashtu me sy të përlotur, ajo e ftoi Ilirin brenda duke u afruar tek ai, në përqafimin e tij të përmalluar për fitore.

- Zonjë, unë kam ardhur ta marr Ridën tuaj. Festa e fitores nuk mund të jetë festë assesi pa prezencën e saj Rida meriton çdo gjë që lidhet me fitoren e UÇK-së.

Gruaja, bashkë me Flokëkaçurrelin plot me jetë e gëzime kishin hyrë në korridorin e gjatë të shtëpisë së bukur. Ajo deri atëherë s’kishte marrë guximin e as që kishte forcë që ta fliste të paktën një fjali të vetme për bijën e saj invalide. Gjersa fliste Iliri, ajo vetëm lëkundte kokën dhe ngadalë hapi derën e dhomës, në të cilën dhomë Rida ishte e shtrirë në shtratin e saj, e mbuluar me një batanije dhe me fytyrë të shqetësuar. Iliri në të hyrë brenda në dhomë përqendroi shikimin e tij burrëror kah Rida, e cila ktheu kokën anash dhe lëshoi një zë të thekshëm. Nëna e saj e cila qëndronte në derë u largua me lot nëpër faqe deri sa Iliri, bëri hapat e par drejtë shtratit të saj dhe me buzagaz iu drejtua Flokëverdhës.

- Rida, ç’do të thotë kjo?!

- Mos. Mos të lutem, mos mu afro më afër!

Iliri edhe pse ishte afër shtratit të saj, nuk e kishte vërejtur ende karrocën e invalidëve që rrinte në qoshen tjetër të dhomës, prandaj edhe s’e kuptonte qëndrimin e Ridës, as nuk kuptonte së ç’po ndodhte rreth tij.

-Rida, të lus që të më falësh, sepse unë …unë …

- Ilir, të thashë. Unë më nuk jam as për ty , as për veten time. Të lutem largohu! Shko, shko Ilir!

Flokëkaçurreli i befasuar me fjalët e Ridës që po i dëgjonte, ktheu kokën kah nëna e saj, ajo kishte dal nga dhoma. Iliri e pa karrocën dhe për një moment shtangu në vend. Prapë ktheu shikimin e mprehtë kah Rida, mori forcë dhe filloi të flasë:

- O zot, athua mund të jetë e vërtetë?! Jo, jo kjo nuk është e vërtetë! Rida, më trego çka ka ndodhur këtu?! Çka po ngjet me mua, o zot ?!...

Deri sa Iliri po fliste dhe po sillej nëpër dhomë të Ridës pa kontroll, asaj po i pikonin lotët pa ndërpre në jastëkun e saj. Po mundohej të ngritje nga shtrati, por e kishte të pamundur pa ndihmën e dikujt. Dikur i fshin lotët nga faqet e saj të skuqura dhe nguli shikimin, herë në karrocën e vet herë në Ilirin e shqetësuar.

- Ilir, mos ashtu ….

- Të lutem mos fol asgjë, - ia ktheu Iliri me një zë të

shterur që Rida s’ishte mësuar ta dëgjonte ndonjëherë tek fliste me atë zë.

- Rida, të kujtohet ty ajo fjala e dhënë dikur ? – “Ne s’mund të na ndajë as vdekja”Iliri, tani më ishte afër shtratit të saj për t’i ndihmuar që të ngrihej. Ai e kishte të qartë se me Ridën kishte ndodhur një fatkeqësi, por s’e kuptoi deri sa e ngriti batanijen nga trupi i saj dhe pa se ajo i kishte të humbura të dyja këmbët. Iliri pa shqetësime, kafshoi buzën, e kuptoi fatin e jetës së vet, u afrua edhe me afër saj, e përqafoi duke ia venë të dyja duart rreth qafe dhe filloi të flasë me zë burri, krenar e me buzagaz, zë ky që ishte mësuar Rida ta dëgjonte shpesh herë. Ashtu të përqafuar, mbetën gjersa Rida i tregoi ngjarjen pik e për pe. Iliri duke i dhënë një përqafim të ngrohtë e intim, iu drejtua Flokëverdhës që po e mbante të mbështetur në kraharor.

-Rida, unë kam ardhur të te lus diçka, pasi që lufta ka përfunduar.

- Fol, ti e di se të gjitha propozimet tuaja për mua janë të pranueshme.

- A do të martohesh me mua Rida? Iliri nxori nga xhepi një unazë fejese, ia vuri në gisht Anites, aty plasi gazi dhe të dy po shtrëngoheshin në përqafim të njeri tjetrit sikur të mos kishte ndodhur gjë në mes tyre. Nëna e saj ishte ndalur në derë të dhomës, mbante burrin e vet për dore dhe i fshinte lotët nga faqet. Në fytyrat e prindërve po dukeshin shenja gëzimi në mesin e gjithë asaj fatkeqësie qe u kishte ndodhur atyre. Nëna e saj i afroi karrocën afër shtratit të saj, Iliri e kapi para duarsh Ridën, e vendosi në karrocë dhe u nisën për shëtitje në kopshtin e shtëpisë pse jo edhe në qendrën e kryeqytetit...

............................................................................................................................................

-XV-

***Pas një kohe, jo fort gjatë, Iliri dhe Rida kthehen për të vazhduar jetën e tyre në qytetin ku ishin njohur si të rinj. Aty në atë qytet, ata prapë takohen me Nënën e Bunkerit, e cila i pret me plot gëzime dhe duke i përqafuar të dy për njëherësh ua uron martesën dhe lindjen e dy fëmijëve të tyre. Ata i kishin pagëzuar me dëshirën e Nënës së Bunkerit me emrat Çlirim dhe Fitore …

*** Kur Iliri u bashkua me Ridën që e deshi aq shumë, atëherë u bë ILIRIDA. Kur u bashkua Ilirida lindi ÇLIRIMI me FITOREN... gëzuar, gëzuar...

***********************************************

**********************************

******************

******

...........................................................................................................................................

Ngjarja edhe më tej vazhdon në këtë pjesë të jetës, një gjë është më se e ditur, se po mos të ishte bota e rrumbullaket zor së do t’i dihej fundi i jetës...

dibran fylli

19.5.2005 – burgu i Dubravës, qelia nr. 1

............................................................................................................................................

DIBRAN FYLLI

EDHE KJO ËSHTË PJESË E JETËS

roman

Shtypur në shtypshkronjën

DRINIGRAF

Klinë

2006

..........................................................................................................................................

CIP

Autori dhe botuesi falënderojnë për botimin e librit:

NDËMARRJEN SHËRBYESE “PLATORI” në Klinë, me pronar Kadri Gashi ecc.

BENITA company - Klinë

ALBATONI - NTSH Klinë dhe

Kamer Elezin - mergimtar nga fsh. Gjurgjevik i Klinës

............................................................................................................................................

Agjencioni Floripress

2012-06-11

EDHE KJO ËSHTË PJESA E JETËS...

Vdiç shkrimtari dhe avokati i njohur dardan Zeqir Berdynaj (1934-2025)

Facebook Badge

Followers

Wikipedia