Teresinka Pereira – Me çfar aktiviteti tjetër merreni përveç të të shkruarit?
Riza Lahi - Për fat të mirë, profesioni im – oficer pilot – ka qënë diçka si lodër; fluturimi ka qënë një kënaqësi, sikur luan futboll apo largohesh larg në det duke bërë not. Ambjenti me pilotë dhe ushtarë ka qënë diçka krejt e ndryshme nga çfar unë shkruaja kur isha në kohën e lirë, në vetminë time.
Në ushtri unë nuk kam qënë asnjëherë në pozicione të larta drejtimi por ama, kujdes, kur unë isha në shkollën ushtarake, pra, në hapat e para të ushtrisë, familja ime më njoftoi se më kishin dhënë nga gjimnazi një medalje – kam qënë nga nxënësit më të mirë të gjimnazit të shquar në qytetin tim të famshëm për kulturë anembanë Shqipërisë, Shkodër. Hmmm…pyetja juaj më shpuri dhe një herë atjë.
Njëri prej tregimeve të mi më të bukur, “ Nën hënën e Ulqinit”, ka për hero poetin e famshëm të periudhës bonopartiste Pier Lotty. Ky oficer I rangjeve të ulta, ishte poet dhe ndëshkohej vazhdimisht nga shefat , por në betejë ishte shumë trim. Edhe unë…mirë,mirë…duke qënë vazhdimisht pilot I bazës, unë kisha mjaft hapsirë që, gjatë orarit së punës, të luaja shah, basketboll, me u kënaqë me muzikë dhe me lexue libra….
Lindur në një qytet shumë të kulturuar dhe nga një familje qytetare atje, duke qënë nga nxënësit më të mirë dhe poet, që të gjitha këto duan të thonë “antikonformist” e cila përkthehet…hahahaha…të jeshë shënjëstër për t’u ndëshkuar kohë pas kohe. Kjo do të thotë vuajtje, vërtetë, por, do të thotë gjithashtu, përdorimi I kapaciteteve të mia intelektuale jo për “burokracira”, por për “dashnoren time” – të shkruarit. Tashti, ja, jam pensionist – e kontrolloj krejt vetë kohën time, që don të thotë të bëj të mira e të bukura për të tjeët, si edhe të shkruaj në gazeta dhe, patjetër, libra.
Nuk bëj pjesë në asnjë parti gjë e cila do të thotë të jeshë I papërkrahur nga media apo “sponsorët tanë”. Pozicioni I shkrimtarit të pamvarur në Shqipëri është shumë komod, kushton shumë shtenjtë, por askush nuk mund të më ndalojë që unë të shkruaj apo t’u bëj mirë të tjerëve, zakonisht pa para…
- Pa para? Çfar janë për ty paratë?
- Po ju, a e dini se çfar do të thotë “zero”? Do të thotë “asgjë”, por, për fat të keq, NJËSHI pa zero është thuajse “zero”, sikurse është cilido shkrimtar I ndershëm në Shqipëri. Letërsia e vërtetë shqipe, po shkon dejt katastrofës.
Ti, e përse shkruan?
Oh, po kjo është kënaqësia ime e veçantë. Të shkruash, do të thotë të mos kesh “frerë”, sikurse është dielli - përsipër reve të zeza; përsipër zhurmave, përsipër thashethemeve, egoizmave, makutërive dhe krejt I vetëm në hapsirën qiellore, pa pyetur për askënd dhe për asgjë.
Jo kushdo mund të përjetojë të këtilla ndjenja, siç I ka një shkrimtar kur shkruan në vetmi, sidomos në orët e mrekullueshme të natës…ka edhe disa arsye të tjera. Të shkruash, don të thotë të kesh një mik të veçantë që të kupton mirë se çfar je duke menduar, çfar po thua; të bësh gjëra të bukura e të mira për të tjerët që është një gjë shumë…ekstremisht e bukur për të qënë I lumtur. Si shkrimtar, poet dhe sidomos si gazetar, unë kam shumë miq gjithandej dhe e ndjej veten sinqerisht të respektuar nga të tjerët. Një pasanik, a një shtetar, e ka të pamundur ta dallojë nëse njerëzit përqark tij e respektojnë dhe e duan atë apo karrigen a kuletën e tij. Janë edhe shkaqe të tjera, por, së pari…ja, është kjo që, duke qënë shkrimtar, unë flas me veten time, pra, me gjith sinqeritetin tim. Haj të të them një poezi që I përket periudhës kur kam qënë ushtarak…
CILI JAM UNË
Nga rrëmuja, korentet e rrugës, familjes
Nga zulmi i tregut, nga hareja, mërzia
Vijnë te unë e kërkojnë hisen e tyre të rinisë
Tingujt e poezisë në çastet e mia
Dhe bëhem i brishtë e i butë si një Krisht
Dhe më dhimbset gjithcka, si djalosh i dashuruar
Dhe ulërij si të kisha shtatqind thika në mish
Dhe shtërngoj grushtet e kafshoj buzët si i masakruar
Pakëz çifut, pakëz Shvejk, pakëz gjysmak
Më gjykuan kaq njerëz me të cilët kam udhëtuar
I pata shokë, eprorë, rivalë¼Por do të kishin heshtur sakaq
Po të njihnin poezinë time ku jam krejtëshit i dëshifruar
E...Poezitë rrijnë te unë si myslimane të mbuluara
Me mbulesën hyjnore – fletoren me kapak
E unë hyj mes turmave i qeshur e pakëz i ndërlikuar
Për dikë çifut, për dikë Shvejk e për dikë tjetër gjysmak.
3 – Sipas mendmit tënd, cili është misioni i poetit?
Poeti nuk është radioja e “unit poetik”, por është altoporlanti i shpirtit të shoqërisë njerëzore. Duke lexuar jetëshkrimin e shumë prej martirëve shqiptarë rënë në Luftën e Dytë Botërore, kam parë diçka shumë kuptimplote – që të gjithë ata kanë shkruajtur vjersha; shumë pak për dashuritë e tyre personale, paçka se ishin në moshën e dashurisë. Kryesisht - kushtuar lirisë, luftës kundër fashizmit, bashkimin, të ardhëmen, etj. Me sa kujtoj, Bertold Breht ka një poezi, ku ai pyet:” Po poetët e tyre, përse heshtën?”
Sot…Për të vazhduar me përvojën e vëndit tim të vogël poestkomunsit, do të doja ta mbyllja përgjgijen e kësaj pyetjeje, me fjalë shumë. Me njërin prej tregimeve të miat nga më të fundit, ku ka ca alegori. Ky tregim është përfshirë në vëllimin tim kryesiht poetic “Hanibal Ante Portas”
SHFAROSJA E POETËVE
Tregim
Sulltani Sulltani Halim Bin Halim bin Salim bin Heqim al Mu Kabala lexoi raportin e shërbimit të fshehtë.
Të vetmit njerëz që kalonin pa kthyer sytë nga pallati i tij ishin dy poetë; as vështronin andej, pa le të përkuleshin.
Të gjithë të tjerët qeshnin kur qeshte ai, duartrokisnin, kur duartrokiste ai dhe ngrinin dorën për të votuar për cfar u thoshte ai dhe i përkuleshin deri në dhe me sy, me fjalë, me miklime apo , ngjiste jo raallë, edhe fizikisht.
“Por, madhëri...Njerëzit nuk ju duan më. Ata bëjnë ashtu vetëm nga frika”. Me këto fjalë përfundoi raporti sekret dhe sulltani dhe menjëherë njoftoi shefin që kish firmosur raportin, që të paraqitej
Sulltani e pa me vëmëndje, herë atë, drejt e në sy, herë dokumentin, por nuk nxori asnjë fjalë. Nervat e burrit përballë nuk ëvrijtën, si ngjet me nervat e busteve.
Sytë e Sulltanit kaluan te dera dhe burri bëri për andej me hapa krenarë dhe të vendosur.
Më pas, Sulltani, hapi dritaren dhe pa poshtë, në bulevard..
Të gjitha kokat u ngritën lart si të ishin një e vetme; sikur lulediellit vështrojnë diellin kur kalon përmbi ‘ta; e përshëndetën atë me duar, I dërguan puthje në ajër por… vetëm dy njerëz nuk e kthyen kryetin nga dritarja e hapur. Ata e bënë këtë gjë fare hapur, në mënyrë demonstrative dhe këtë e vunë re që të gjithë.
Sapo zuri vënd në karrige, u dha kryeshefi i hafijeve, apo, siç i thonin evropianët, Shefi i Shërbimit Sekret.
Sulltani Halim Bin Halim bin Salim bin Heqim al Mu Kabala e pa me përbuzje.
Tjetri qeshi me përzemërsi.
Sulltani mblodhi buzët. E njihte mirë krenarinë dhe ndershmërinë e atij burri të pafrikëshëm që ai, me format e tija e kishte bërë të dukej i përzemërt edhe kur vlonte nga brënda, të qeshte edhe kur ishte i stërmunduar.
“ Domethënë njerëzit nuk më duan më! Dhe më respektojnë vetëm nga frika”
Tjetri e pa në sy me guxim.
Sulltani mendoi se të tillë guxim kanë vetëm poetët dhe se ai që po e vështronte ashtu, me siguri që shkruante poezi fshehur të tjerëve..
“ Po madhëri”
“ Përse më respektojnë përderisa më kanë frikë?”
“Sepse janë rrahur që kur kanë qënë fëmijë dhe, nga kjo, njohin vetëm një zot. Frikën. Dhe ju ua keni rrëfyer atë kaq e kaq herë, me gjithfarë mënyrash.”
Sulltani qeshi me të madhe, sikur bën qielli kur është I mbushur me re , kokrra breshëri dhe bubullima.
“Le të më kenë frikë”
“Po ai poeti, që sapo më pa mua ktheu kokën nga ana tjetër? Përse nuk shtiret edhe ai?”
“Sepse është poet, madhëri. Poetët edhe mëkatojnë, por nuk mashtrojnë dot”.
“Pse, këta maskaxhinjtë kujtojnë se më mashtrojnë?”- dhe qeshi me të madhe sërish.
Pastaj dha urdhërin përkatës:
“ Futini një të rrahur atij poetit, atij më të riut. Organizo njerëz me maska. Rriheni për vdekje që ta njohë frikën edhe ai e, sigurisht, edhe ai langaraqi tjetër”.
Xxx
Reagimi qe i paparashikuar ; dhe nga Sulltani, dhe nga shefi i hafijeve.
Ndërsa poeti lëngonte me kokën e çarë, poeti tjetër, organizoi konferencë shtypi.
Atje ai akuzoi drejpërdrejtë shërbimin sekret t sulltanit për rrahjen për vdekje të poetit dhe tër televizionet e transmetuan atë deklaratë.
Gazetarët shkuan ta shihnin në spital poetin e ri, dhe ai, që andej, ndërsa lëngonte sa të këpuste shpirtin, si nëpër kllapi, mërmërinte emrin e sulltanit, e quante diktaror, njeri që po i zë fryëmën popullit të tij.
Mërmërimat e tija të kallnin datën.
Televizorët u çanë. Njoftimet u dhënë që nga SiEnEn - i, te BiBi Si- ja e deri te SiEn EN - i lindejs së mesme – Al Jazzira.Guximi i të dy poetëve u kishte nxitur shpirtin e krenarisë e të burrërisë gazetarëve dhe gjith popullit.
Situate ishte e frikëshme.
Gjithsesi, Sulltani kishte organizuar shumë parti politike që e urrenin njëra tjetrën dhe kjo gjë, sigurisht që kishte efektet e veta.
Mirëpo, që të dy poetët, kishin refuzuar të hynin në partitë politike duke ruajtur sovranitetin e tyre.
Por edhe duke u bërë edhe më të frikëshëm në fuqinë e pushtetit të tyre.
Me zi e vendsi situatën, sidomos falë përvojës së tij të jetës. Mori një seri masash të zgjuara dhe sidomos delikate.
Pjesë e vendosjes së situatës, veç një vale rritjeje rrogash, qe edhe një urdhër spektakolar. Poetin e shtruar në spital e dërgoi për shërim jashtë shtetit dhe një t’u kthyer që andej, e shpalli akadamik të vëndit, i dha titullin “Dr. Prof.” dhe i dhe një pënsion, pesë herë më të mdha nga rroga që kishte pasur.
Po, poetit tjetër?
I thanë se ai nuk kishte nevojë për para dhe se nuk kishte qënë makut për para tër jetën. Pra as tani.
Ky vazhdonte të llapte i vetëm në media kundër tij, kur të gjithë vazhdonin ta përshëndetnin e brohoritnin, dakord, me frikë, por kjo botë vetëm frikën ka dhe këtë Sulltani e dinte fare mirë tanimë.
I thanë se dhëndërri i atij poetit kishte një biznes dhe ai, në mënyrë të tërthortë, dha
udhëzimet përkatëse. Dhëndërri , sipas këtyre udhëzimeve, bleu toka dhe një vepër ish shtetërore me çmim të lirë, gati qesharak; mu në mes të vëndit, përballë thuajse me pallatin mbretëror.
Poeti – prap, sikur nuk kishte ndodhur gjë.
Ahaaaaa....
Sulltani dërgoi në muzg eskavatorin për ta prishur “veprën ish shtetërore me çmim shumë të lirë”. Vepra paskësh qënë brënda vijës së verdhë, dhe u dashkërka bërë rrafsh me dheun. Sepse, për më tej, andej kalonte varianti i dytë i ndërtimeve shtetërore. Dakord, do të kshte një kompensim në të holla, por, mbi bazën e ligjit nr 01007, kompensimet e kësaj natyre, bëheshin 5 fish më pak vlerës reale dhe, jepej në formën e bonove të thesarit ose letrave me vlerë. Kjo, sepse pronari, në këtë mënyrë, jepte –hehehe, donte apo s’donte – kontribut material për rregullimin e kryeqytetit. Hahaha, nga ana tjetër, nënffishi i shumës qesharake që ishte blerë objekti, ishte kokoshi një thelë.
Dhëndërri kishte kapur koën me grushte, ndërsa sillej rretheqark koka e eskavatorit me atë kazan si sy katallani . Shkonte e vinte mbi objekt, si një qen. Si një qen i madh dhe i nxehtë që do të ngulë dhëmbët pas pak, por që, çuditërisht, ja, po ngurronte. Dhe...
Mirëpo... por...hajt, po e lëmë për nesër,djema; haj të vemi e të pijmë nga një krikëll, tha presidenti i firmës. Kishte shumë presidentë – firmash ndërtimi, eskavatorësh, ansamblesh, futbolistësh...Ishte, pra, edhe presidenti që kish marrë udhëzime prej njeriut t ë punëve të fshehta.
Të nesërmen... erdh habia.
Vjehrri poet i dhëndërrit biznesmen, dha një intervistë kur flitej se , okeeeej... sulltani...
dakord...dakord,dakord, por...ooohhh, jo, djalli nuk është aq i keq sa e bëjnë. Ai ...dakord, ka të metat e veta, si çdo njeri, ama....le të thonin lexusit, a ka ndodhur ndonjë sulltan në këtë botë që të mos ketë harem? Kurse i yni, jo,nuk ka. Për më tepër atë nuk e shikon njeri restoranteve, se vete ha vetëm supën e dorës së të shoqes. Po kjo është shumë e rëndësishme, shumë kombëtare...Dakord, huqet janë huqet, po, a nuk kemi huqe të gjithë? A nuk kemi edhe ne fenomenet tona kombëtare , siç janë edhe liderët tanë?
Kaq duhej...
Në krye të gjashtë muajve, të dy burrat, Sulltani dhe kryeshefi i hafijeve u mblodhën sërish kokë më kokë.
“Hë, si është tani puna e poetëve”. A më shajnë më?
“Hahahahah....Joooo... Thonë se duhen respektuar organet e shtetit, kur i nguc ndonjë gazetaruc. Dhe…
Ncncncnc.... Kanë nisur po shkruajnë për sulltanatin etnik, madhëri... shkruajnë për prejardhjen e tëra gjuhëve të botës nga gjuha jonë...Deri edhe “Atlantikun”, “Maqedoninë” dhe “Berlinin” e ka nxjerrë me origjinë nga gjuha jonë njëri prej tyre, kurse...tjetri...ai më plaku....E kujton, madhëri?”
Sulltani tundi kokën duke e parë me pamje triumfatori. Se, në fund të fundit, çdo mjeshtri e re, e ka një emër në fund.
“Ai e hapi ceremoninë e tij të fundit poetike me....hahahah....”
Si shumë po qeshte sot në mëngjes ky kryespiuni!
Sulltani e pa me vëmëndje. E merrte me mënd ky se çfar pasoja të mundëshme ka cilido, që sillet i shpenguar para sulltanit?
Tjetri, megjithëse e ndjeu mirë vështrimin dhe e kuptoi mirë se çfar do të thoshte ai, vazhdoi të qeshte.
Sapo të mbaronte, Sulltani do t’i kërkonte llogari dhe...do ta burgoste menjëherë.
Mirëpo ai, po qeshte sërish.
Sulltani me nerva të hekurta e la të qeshte rehat. Të qeshte për të fundit herë, para burgut apo,mbase, edhe para litarit.
Më së fundi, ai pushoi së qeshuri, dhe vazhdoi:
“ Ceremonia e tij e fundit poetike, niste me një poezi ku ofshante se si qe bërë kaq dhe nuk e kishte provuar një kineze një herë. E kishte patur vetëm një mur pas. “Pi raki e ha meze/ që m’I bëri tezja Leze/ pas murit ish një kineze”
“Ë?! Qe I brengosur...brengosja poetike e tij ishte se si nuk kish palluar një kineze, the?”
“Po madhëri”
Ishte radha e një palë të qeshurave të tjera.
Duke qeshur si përbindësh sulltani, ra nga muri një pikturë e varur.
Ai e flaku nga penxherja duke fshirë lotët.
Si u shkri së qeshuri, Sulltani Halim Bin Halim bin Salim bin Heqim al Mu Kabala u mvrejt sërish.
“Po, ka më poetë?”
“Ka...Ende ka...Por janë në pragun e shfarosjes. Ata nuk kanë para as për një kafe, jo më të paguajnë librat e tyre”
“Po, të huajtë, burokratët e tyre, se mos na cilësojnë si vënd pa poetë, moreeeeee”
“ Jo, Madhëri. Ne kemi ca nga rraca e këtyre që janë përfshirë në politikë. Ata, me shpenzimet e tyre dhe pa prekur fondin shtetëror, bëjnë promovime librash dhe ftojnë amabasadat e huaja atje...”
“ Kështu...ata shkruajnë prapë, janë poetë prap!”
” Një qën me mëgojca, nuk ka fuqi të luftojë; një qën që sillet rrugëve të kryeqytetit, nuk ka fuqi të lehë; një qën që ha tri herë në ditë ushqim të programuar, vetëm lehë, por i rezervohet betejës, Madhëria Juaj. Një qën...”
“ Të mora vesh”
“ Dhe, Madhëria Juaj, askush nuk e din të vërtetën që e dijmë vetëm ne të dy, Madhëri... Vetëm ne të dy!.Që në ëndin tonë, rraca e poetëve është shfarosur tanimë”
Tiranë,02.11… përufnduar ora 5 pa çerek të mëngjesit, në shtëpi,
...
A jeni e kënaqur me përgjigjen time, e dashur Ina ( shkurt. Emrit “Teresinka” në gjuhën shqipe)
4 – Si e mban mënd interesin tënd të parë për letërsinë? Të ka tërhequr më së pari të shkruarit apo leximet?
Kjo pyetja e katërt ka dy pjesë. Për pjesën e parë, le të përgjigjem me një poezi timen.
GËNJESHTRA QË RRITIN GJENIJTË
Mikeshave dhe miqve të mi të rinj
të botës së vjershave
Unë nuk jam gjeni...Por dhe te unë
gjithëçka
filloi nga një gënjeshtër mjeshtërore
Zysh Gita më lexoi ca rima surrogato
që kisha shkruar – isha dhjetë vjeç
Më dukeshin më të bukurat në botë
këto surragato
Një tjetër gënjeshtar zemërbardhë zi zysh Gita
ma botoi në një revistë me mijëra kopje
Tër bota ishte e imja dhe e kësaj
surrogatos sime të parë
Kisha pushtuar botën – oborrin tim të vogël, dhomën e vogël dhe bangën e vogël të klasës me dritare të vogla
Nisa të shkruaj më shumë... përnatë, papushim, me dritë, në errësirë, nën hënë, nën dritën e xixëllonjave, pranë flakës së zjarrit kur shuheshin dritat
Dhe nëna
Dhe shoqja ime e bangës më gënjenin:
“poeti i nënës”...”poeti im”
Ndërsa fluturoja majë gënjeshtrës
erdhi dita të shikoj realitetin tim
Me krahët e brishtë që më kishin endur gënjeshtrat zemërbardha
nisa të kapesha vetë pas gërxheve...
Krahët e parë m’u thyen...më dollën të tjerë
më të fortë, më të vrazhdët, vënde – vënde me plagë; me ta
po kapesha i vetëm nëpër gërxhe
me krahë, me pëllëmbë, me egërsinë e nofullave
për drejt majës aq metro të lartë
sa mjaftonte kohëzgjatja e jetës sime...
Dhe për të parë që andej
engjëjt me krahë transparentë
si isha unë
kur më gënjenin aq bukur
me gënjeshtra zemërbardha...
Dhe për t’i ndihmuar...
Mbase bëhet ndonjë nga ata bëhet gjeni
Siç nuk u bëra unë....
Pjesa e dytë e përgjigjes sime... Në rregull... Normalisht unë bie në dashuri me krijimin tim më të fundit. Është kejt normale të dashurosh krijesën tënde se sa atë të dikujt tejtër….Nqs pyetja juaj këmbëngul sërish në “hapat e mi të parë” – sigurisht që dashuria ime e parë kanë qënë librat, tregimet, përrallat . E kujtoj nëpër tym babain tim, që vdiq, I shkreti, 37 vjeçar dhe unë isha vetëm 6 vjeç; nëna jonë nuk u martua më, por rriti katër jetimë. Babai më tregonte kohë pas kohe dhe papushim përralla dhe unë kujtoj, kur I kërkoja “ tashti më trego një përrallë pa “ na ishte një herë mbreti” dhe që nuk mbaron me “jetuan të lumtuuuuuuur”. E kujtoj kur I këmbëngulja me inat që të më tregonin edhe një përrallë tjetër ( derisa të më zinte gjumi, de), nënës apo hallë Zenepes, që ishin të detyruara të shtriheshin me mua, një fëmijë 3-6 vjeç I përkëdhelur nga të gjithë, e të më tregonin përralla a të më lexonin libër.
Më pas. Askush nuk e din më mirë nga nëna ime se sa I çmëndur kam qënë pas librave. Në qytetin tonë të lindjes, ne kishim biblotekën e qytetit që mblidhte shumë fëmijë, gjithashtu.
Një shkrimtar shumë plak, Teofik Gjyli, duket punonte “part time” në bibliotekën e qytetit dhe ai, 30 minuta para se të mbyllej biblioteka, na propozonte me zërin e trashë, të thellë , si prej hipnozisti,të mbyllnim dhe ne libat tanë dhe të dëgjonin vazhdimin e pjesës së librit për fëmijë që po shkruante. Gjithçka ishte magjike, qënga zëri I tij.
…Një ditë të tmerrëshme me shi, kam qënë 11 – 12 vjeç, pa pyetur njeri nga të shtëpisë, mora një çadër të vjetër, dhe mbërrita më në fund, krejt ujë, në bibliotekë.. Zotni Teofiku nuk qe dhe unë iu luta punonjëses të më jepte një libër për ta lexuar. Ajo më këshilloi të kthehesha në shtepi, se isha I lagur ujë, por edhe se nuk ishte as edhe një lexues tjetër në këtë ditë me shi. E pata ndjerë veten shumë të fyer, aq shumë , sa e kujtoj edh sot, që jam dy herë gjysh.
5 - Cilët autorë kanë lënë mbresa të thella dhe kanë ndikuar në mendimet apo të shkruarat tuaja?
Sigurisht “Diplomati”; e kam lexuar deri tani shtatë herë që në adoleshencën time. Nga ky roman, kam pasë një dëshirë të thellë – të fortë që të bëhesha diplomat dhe të prezantoja Shqipërinë vetëm me krenari.
Autori është Xhejms Olldrixh. Janë edhe mjaft autorë tjerë, përveç Olldrixhit, ish pilot, siç kam fluturuar dhe unë për 33 vjet. Shumë – shumë impresione të rëndësishme unë kam pasë dhe kam ende sot nga folklori shqiptar, që është fantastic. Është njëra prej esseve të mia më të bukura – “Tallazitje nëpër perlat e mëngjesit”, ku kam analizuar nga kësi mrekullirash poetike. Kam për ta përkthyer ndonjë herë dhe do të ta dërgoj për ta lexuar Janë mbi 30 faqe dhe unë e kam ripërpunuar deri këtë cast …9 herë.
Mirë…autorë të tjerë janë – Ndre Mjeda, Migjeni, Ismail Kadare dhe Dritëro Agolli nga Shqipëria; sidomos – sidomos Viktor Hygo me të gjitha romanet e poezitë e tija , humanizmi I tij ende nuk ka mundur të përsëritet deri në ditët e sotme; Tolstoi, Remarku, Breht, Rumi ( që e kam përkthyer unë në shqip), Jashar Qemal, Majakovski dhe Mickieviç nën përkthimin e Ismail Kadaresë, F.Forughazd ( kam përkthyer unë në shqip) dhe Mooradi Kermany ( Iranianë), Francis Ledvidge (Irlandez, e kam përkthyer unë, por për probleme financiare nuk është botuar, por, mirëpritur shumë mirë poezitë që ia kam botuar ndër gazeta kohë pas kohe)…Janë shumë. Por, kam disa kohë, këta kohët e fundit, që mendoj dhe meditoj kështu: “ Të gjith këta shkrimtarë dhe poetë kanë punuar pa kompiutër dhe në kushte më të këqia nga ti, Riza. Po, edhe ata kanë qënë qënie njerzore, sikurse ti. Për më tepër, ti qëndron mbi shpatullat e tyre. Vetëm bëju një nderim shumë të thellë secilit prej atyre malesh të lartë dhe ec përpara që të ngrësh edhe ti malin tënd, që të ketë një emër që bota nuk e ka njohur më parë asnjëherë”....hahahahaahah...Si unë...Kjo botë asnjëherë nuk do të ketë më tjetër njëqindpërqind Riza, Teresinka, Vassiliki, Adolf, Patricia, Taki Yuriko, Antonios Zalonis ,Kae Moori, Pavol, Harish, Mar, Ernesto Kahan, Aju Mukhopadhyay ,Dorin Popa, Kama Syëor Kamanda …( Poetë shumë të njohur të botës së sotme, antar të shoqatës botërore të poetëve – shën. imi). Nuk është e vërtetë ? Më beso mua. Unë nuk kam rënë në dashuri me veten. Shokët e mi të përditshëm nuk janë as poetë, as shkrimtarë, por njerëz krejt të zakonshëm. Shoqja ime e jetës, ime shoqe, nuk emocionohet nga të shkruarat e mia (por ajo, si një shqiponjë e egër, shumë e bukur dhe me sytë blu, menaxhon dhe mbron gjithëçka në apartamentin tonë me 7 persona dhe 60 metro katrore me dorën e saj të hekurt – fëmijët, nipat, pamjen time të jashtëme sidomos kur shkoj në takime, si njeri publik që jam) ; por, edhe tashti nuk e vë dorën në zjarr nëse ajo e ka lexuar së paku njërin nga të 31 librat që kam botuar. Pothuajse që të gjithë këta shokë të mi që i dua kaq shumë, hahahahaah, i duan librat e mi « me firmën tënde », që do të thotë,hahahahaha, pa para. Kur unë jam mes këtyre njerëzve unë e ndjej vehten shumë praktik – me shakatë, lodrat, me ndodhitë e tyre dhe e ndjej veten si nuk ka më mirë, duke notuar në oqean tok me popullin tim të vërtetë, por, nga ana tjetër, dhe kjo është shumë – shumë e rëndësishme, në këtë mënyrë të jetuari, unë e konsideroj veten time të barabartë në mes të të barabartëve me njerëzit e nuk fluturoj dot në atmosferë i vetëm…veeeeetëëëëëm.
Në qytetin tim të lindjes, Shkodër, ne kemi një thënie të mënçur : « Nëqoftëse don të namësh dikënd, thuaji « Të hyftë vetja në qejf ! ». kështu, pra, unë jam shumë praktik në këtë përllogari. Sërish. Kur jam duke shkruar, unë vë që të gjitha forcat e energjitë që kam, për të shkruar gjënë më të bukur në botë. Kjo « botë » domethënë, njohuritë e mia. Nëse unë lexoj shumë pak, nqs kam shumë pak kontakte me vepra të vërteta letare, sikurse kam patur në vitet e fëmijërisë kur, sigurisht, kam pas shkruar ( që në moshën njëmbëdhjetë vjeçe), kjo « më të mirën në botë » konkuron vetëm e vetëm me bagazhin tim shumë – shumë të varfër dhe që kam mundur ta ruaj në trurin dhe zemrën time. Por, le të përsërisim përsëri dhe përsëri devizën time përsonale : » Nëse një poet a shkrimtar nuk mendon në fund të punës së tij « oooohhhhh, ja, kjo është më e bukura e botës », ai, për mua, duhet ta flakë përtej penën e tij. Dakord. Mund të ketë bërë… mund të kem bërë një plehërhane. Ani. Sigurisht që edhe mua më ka ndodhur kështu shumë herë – sidomos në « goditjen e parë » ne bëjmë shumë hedhurina apo, për të qënë më realist, shumë mediokritete, përveç njërës që është ekstremisht e papërsëritëshme më – FRYMËZIMIT…ËSHTË SHUMË – SHUMË – SHUMË I RËNDËSISHËM. Por, hë, ne po flasim për hedhurinat. Pra, pas materializimit të frymëzimit të papërsëritëshëm më…duhet lënë ai që « të ftohet » që të zbulohen « hedhurinat », pra. Dhe këtë, mirë se askush tjetër, e bën i zoti i punës…hahahaahaha…nuk duhet harruar asnjëherë kjo « pas ca kohësh » që mund të jetë jë muaj apo më shumë.
6 - Cila është ambicia jote kur shkruan poezi?
Çfar pyetjeje është kjo? Të shkruash poezi, në pikpamjen e shoqërisë së sotme , do të thotë të jesh krejt jashtë loje. Poezia nuk është armë që jep para, kurse ngado përqark bërtasin për para.
Thonë që po jetojmë në një shoqëri ku “homo per homo lupus est”.
Kushdo përpiqet të shesë çfar mundet të shesë dhe unë jam duke mbijetuar si një virgjëreshë myslimane që e ruan fort virgjërinë e saj, kur shumë vajza përqark mburren se “kam kaq dashnorë”, apo bëjnë seks te “Big brother” dhe para kamerave. Le të them një shëmbëll. Një emigrante shqiptare më kërkoi t’i redaktoja librin një tjetri emigrant shqipar “atje”, në … “Të lutem, Riza, mos i merr shumë lekë, sepse ai më duket shumë mirënjohës, burrë “zotni”, dhe, për më tepër, ai do të të sjellë edhe libra të tjerë për t’I redaktuar”. Si të mos pranoja? Ishte përvoja ime e parë të redaktoja një libër me para, 300 faqe.
Ma solli librin. Ishte I “tmerrshëm” për kërkesat e mia artistike, por nuk e flaka, ngaqë mendoja se, me ata para që do të marr, të botoj ndonjë libër timin nga ata që kam në kompiutër. Punova tre muaj papushim. Për kushtet e mia familiare, vetëm në orët e pasmesnatës. Çdo shkrimtar e kupton çdo të thotë kjo. Ty të duhet dhe ti e shkatërron gjumin e pasmesnatës për veprën tënde, por asqë bëhet fjalë për të “redaktuar” gjëra pa vlerë , për më tepër, të huajat, jo tuajat. E tmerëshme, e?
Duke punuar natën deri në mëngjes, kur isha krejtësisht I rrënuar për gjumë dhe nga lodhja, mendoja për “Frencis Ledvig”…”O Zot, me ata para, unë do të sjell në shqip për lexuesit një brilant që ka vdekur në moshën e Migjenit tonë”…Ky poet I madh vazhdon edhe sot të jetë në kompiuterin tim, edhe pas asaj punë prej skllavi . Kur e mbarova, ky “xhentëllmeni” e mori materialin dhe e futi në çantë. Po prisja pyetjen vëndimtare. Por ai nuk e bëri kurrë. Veç thotë andej këndej “professor Rizai është I mrekullueshëm” por kurr pa pyetur: “Ore Riza, sa të kam borxh?”. Kurse unë nuk pata shpirt e zemër t’I thoja: “E do materialin? Tund paratë më parë. Sa nuk po t ë them, por bën , or mik”. Është hera e parë që e bëj publike këtë përvojë . Kjo gjë që nuk ka të bëjë me nderin dhe dinjitetin e mentalitetit dhe formimit shqiptar ; nuk ngjet normalisht në asnjë krahinë të Shqipërisë , por, ja, na ngjet te një emigrant që mbahet me të madh kur vjen te njerëzit e tij që nuk kanë qënë asnjëherë për të shitur krahun dhe shpirtin në emigracion. …Unë kam përjetuar mbi mua edhe 2 – 3 raste të tjera të kësaj natyre – të nëpërkëmbjes së nderit e dinjitetit e fjalës së vet të dhënë për njato pare e në kurriz të mirëbërësit të tij. Për fat, këta rastet e mia kanë ardhur nga emigrantë që rrojnë në vënde shumë më të zhvilluar se sa Shqipëria e tyre e vogël dhe e nderëshme. E njëjta paturpësi , si e dalë nga Martin Ideni i Xhek Londonit, por që nuk ngjet te shqiptarët “autoktonë”,pra, që nuk kanë rrojtur kund tjetër, vese në atdheun e tyre, siç jam edhe unë. Le të sjell një shëmbull tjetër. Një ushtar, malësor, vdiq nga aksidentalisht nga elektricieti. Pas 2-3 javësh , në repartin ushtarak erdh I vëllai. Ai I këkroi komandantit të repartit që të mblidhte të gjithë shokët më të ngushtë të të vëllait dhe, që të gjithëve, ai donte t’u jipte një kafe. Kur u mblodhën të gjithë në kafene, malësori nxori portofolin përplot me para dhe e vuri mbi tavolinë tok me pyetjen e tij të drejtpërdrejtë: “Kujt I ka pasë borxh vëllai im? Sa?”.
Në Shqipërinë me popullatë konservatore , ende vazhdon të respektohet thënia e famëshme : “Shqiptari, kur jep fjalën, pret edhe djalin”…Unë ende jam I kësaj sentence dhe, tanimë, që të gjithë e dinë që, kjo do të thotë të jeshë jashtë kohës dhe jashtë kësaj xhungle pafytyrësie….Unë kam për të vdekur një ditë dhe kjo shoqëria e sotme nuk ka për t’u bezdisur më nga unë, nga pena ime…
mmmmm….le ta mbyllim me një tjetër poezi që flet për poezinë:
VJERSHAT NUK I BLENË ASKUSH…
Janë shtuar njerëzit e dëshpëruar
dhe shkruajnë vjersha
I botojnë librat me para borxh
bëjnë promovimet e librave me para borxh
Dhe dhurojnë,
dhurojnë të dalldisur
librat me vjersha e me para borxh
që nuk i blenë askush.
Disa i hedhin vjershat në interent për të pritur lavde nga njëritjetri
për këto të mjera
klithma shpirti
Por unë i mbaj këtu
janë qëniet e mia më të dashura
i ruaj, i ndryj, nuk ia jap askujt
se më duket sikur do të më ikin përgjithmonë
sikur nuk do të më duan më
Jam mësuar të rri të dëgjoj llafazanërinë e tyre të bukur
si kënga e grizhlave në sabah
jam mësuar t’i shoh si përloten,
si ia bëjnë vetes me sy para pasqyrës
si ngacmojnë njëratjetrën…
ndërsa atyre nuk u pushon goja,unë i rregulloj me kujdes
njërës kaçurrelat e pakrehura bukur
tjetrës fjongon që nuk shkon me orën e mesnatës
këtë e paska zënë gjumi në prehërin tim – ia mbuloj gjoksin zbuluar krejt duke kthyer kryet nga ana tjetër
Po i mori me vete karroca qiellore e librit
mua do të e më marrë malli për llafazanërinë e tyre
dhe tanimë që më është prishur gjumi i natës
ato nuk do t’I kem më përqark të shkujdesura,
buzëpalyera
siç rrijnë vajzat e Shkodrës në shtëpinë e vajzërisë
Le të jenë të shëmtuara!
A nuk i duket nënës më e bukura e botës fëmija e saj e shëmtuar?
Rrini këtu me vetminë time
Të shëmtuarat e mia
Kënaquni me mua, gëzoni, qeshni, më përkëdhelni ,më bëni lajka
vetëm ju, askush tjetër në botë, e dini se vdes për lajka
më sillni një kafe me me shënjkat e pispillosjes para pasqyrës
megjithse jam pa flokë, pa dhëmbë,
a nuk janë të shëmtuarat të mbrendëshme të barkut
mbuluara nga cipa e mrekullueshme e lëkurës?
Rrini tok me mua në vetiminë time
rrini në kullën me dryna të mëdhej te dera të babit tuaj,
ejani të kënaqemi bashkë
më mirë
sesa
Dikush
me fatkeqësinë tuaj
të tallet
7 – Ku ke botuar kohët e fundit? Ndonjë prej librave?
Është“Hanibal Ante Portas”. Është në anglisht, por ka edhe në disa gjuhë të tjera, poezi të përkthyera në gjuhët e veta amtare nga antarë të Shoqatës sonë, me inisiativën e vet.Përpara tij kanë qënë – romani 4 volumësh “Vorri I Ashikut” dhe romani “Serenatë korçare në Nju Jork”. Unë kam shumë libra pa botuar dhe jam tashmë I sigurtë që ata kanë për t’u varrosur të gjallë në një varr tok me babain e tyre. Do të ishte sikur të më lindëte një djalë, nëse do të mundja të botoja së paku njërin prej tyre, kushtuar qytetit tim që më ka dhënë jetën, Shkodrës, me titull: “Buzë ujrave…drejt Shirokës”. Por ky është thuajse 300 faqe në kompiutër…duhen shumë lekë dhe, në Shqipëri, nuk egziston ndonjë shtëpi botuese që të blerë dorëshkrime prej autorëve vëndas. Autorët, që të gjithë, paguajnë për librat e tyre.
Të paguash për librin tënd, do të thotë të keshë para. Të keshë para , do të thotë ta futësh veten…askush nuk I blenë poezitë në Shqipëri. Edhe librashitëset nuk I pranojnë ato.. Po më kujtohet në këta caste esseja jote, Ina – shumë e bukur dhe e guximëshme: “Kush po na I vret lexuesit tanë?”
Për të kërkuar para, a , së paku, për “sponsorizim”…oh, më mirë le të përmendim një thënie fantastike të Profetit të Myslimanëve, Muhametit, I cili thotë: “ Kur pasaniku shkon te mendimtari, të dy bëhen njerëz të mirë; kur mendimtari shkon te pasaniku, që të dy bëhen faqezez”
.
, INTERVISTA NË ANGLISHT
MY INTERVEW TO MY PARTICULAR FRIEND, INA
– NICE POET TERESINKA PEREIRA AND PRESIDENT OF IWAA -
1 What are your activities and work besides writing?
Fortunately, my profession – officer pilot – have been for me something as a game ; the flying have been a pleasure, like to play football or to swim far away in the sea .The area with pilots and solders have been something quite different like what I use to write when was in free time, in my privacy.
I never have been in high positions during military time but, be care, when I was in military school, means on my first steps in military, my family told that from high school have given to me a medal – I have been of the best students in my distinguish gymnasium of my famous town for culture in all Albania, Shkodra. Hmmm…your question send me in
One of my the best stories - “Under the moon of Ulqin” – has as hero the famous poet of Bonaparte’s time Pier Lotty. He was poet, and for that, he always has been punished from his chiefs but, in the battle he was very brave…And me….ok…being always of my life pilot of base, I have had much space during the work time to play chess , basketball, to enjoy music and read books …Born in a very cultural town and from a civilized family there , being of the best students there, being poet , all those have done me anti conformist what translates ….ajajajaja….to be punished from time to time.That means to suffer much, indeed, but, as well as, to use my capacity not for bureaucracy but for “my love” – the writings. Now I am retired – so control totally my time what means, to do good things for others but, as well as, to write without limits, in newspapers and , surely books. I am not member of any party, that means not to be supported as writer by media or “sponsors”. The position of independent writer in Albania is much expensive, but nobody could stop me to write and to do well things for others, normally without money…
- Without money? What are for you the moneys?
- Do you know what means zero? Means nothing . But, unfortunately number ONE without zero is almost zero, like is every honest writer in Albania. Real Albanian literature is going to catastrophe.
2 Why you write?
Oh, it is my especial pleasure. To write means to be without “brakes “, like the sun it is ; over the black clouds, over the noise ,over the rumors, the egoisms, the greediness and , alone in all the sky’s space, asking for nobody.
Not everybody might have such feelings like a writer writing alone, especially during the night time…there are so other many reasons. Writing means to have a friend who understands what you are saying, who is full of attention what you are thinking, you might do good things which it is one very…extremely beauty way to be happy. As writer, poet and especially journalist , I have much friends around and feel myself respected sincerely. A rich man or of politics is impossible to know if people around like him or his chair or wallet .There are and other reasons, but, firstly…firstly is that in this way I speak with myself, means, full of sincerity. Let me tell one of my poems written in military time….
WHO I AM
Out of commercial projects, of sorrows, of bores
of confusions,streets, daily troubles ... all troubles
Come to me crying, insisting to their part of my youth
The sounds of poetry in my loneliness moments.
And I change in superhuman, sensible like just Christ
Feel pain for everything, like a maiden in the darkness
And bawl, like I were with seven thousand knifes in my flesh
And clench my fist,and chew my lips like been massacred .
A part – “Jewish“, a part - “Svejk“, a part - “half missing“
So people thought of me together going in travels
Have been friends, chiefs, rivals…but they all should be silent
If they know my poems where I’m quite decipherable.
But… poems stay with me like Muslim women in veils
With their divine covered – the copybook with lid
…I enter to crowds laughing a little complicated
For somebody – “Jewish“, for some – “Svejk“
For someone “half stupid“.
3 In Your opinion, what is the mission of a poet?
The poet is not the radio of his “poetic self”, but he is loudspeaker of the society soul. Reading the life of a lot from Albanian martyrs during the Sec. World War , I have seen something very meaningful – all of them have had written poems ; very few for their personal love , apart of that have been at the age of love. Mainly – to the freedom, against fascism, for solidarity, to the friend ho died heroically, to the future, etc. As far as I remember Bert-hold Brecht have a poem, where he asks: “Why their poets kept silent?”
Now…To go in advance by experience of my small post communist country, I would like to finish my answer with a lot of words. With one of my very last stories heaving some allegory .
That story is included in my very last mainly poetic book “Hannibal Ante Portas”:
THE POETS’ ERADICATION
Sultan finished the report of Secret Services.
The only persons who, going close the main gate of the King’s Palace , never have looked there, were two poets.
If all the others laughed, when he was laughing , applauded where he was applauding , voted by his recommendations; if everybody bowed down with their eyes, their words; cajole from time to times, and physically, those two poets - never. And have never any any chance to bow down for him.
“ But, Your Majesty, the crowd do not like You more. Now the crowd respect you only by awe”.
Those were the word of finishing the secret report.
Sultan call immediately that brave and very honest man who had signed the material.
In two minutes chief of hafies,or, as Europeans say , the chief of Secret Services, went.
The Sultan looked at him and than at the document but told nothing. The nerves of the man, did not moves, like of a bust. The eyes of the Sultan went at least from him to the door and the man moved out in rigid steps.
Then, Sultan opened the window and looked down, to the boulevard..
All the heads down looked up like being only one head; like sunflowers do looking the sun when it moves over them, saluted him by hands, send the air kisses to him but…only two persons did not turn their heads to that open window. They did it quite openly, in demonstrable way, and everybody observed it.
Sultan downed on the chair and, in the same time, to him appeared the chief of hafies.
Sultan looked at him scornfully.
The next man – answered smiling wholeheartedly.
Sultan collected the lips. He was familiar with his proud and honesty but ,ajajaja, he, just he, Sultan Bin Halim bin Salim bin Heqim al Mu Kabala, could educate this brave man to look calm, when he was blowing up, to laugh when he was like a volcano in eruption.
“OK. It means that the people do not like me more. Means that they respect me only by awe. I am right? Correct??”
The other man looked to him bravely in his eye' s depths.
Sultan Bin Halim bin Salim bin Heqim al Mu Kabala thought that, this kind of stoutness have only poets; for sure, in his solitude write poems..
“ Yes, Your Majesty”
“And why they respect me so much, when they afraid to me?”
“Because, they, almost at all, has been beaten during their childhood, my Sultan. They do not know another Lord, apart the scare.. and You have showed that in very different ways.”
Sultan nickered , like the sky does , when is full of clouds, hails and thunders.
“ Let have scare to me!....But, that poet, who just returned the head in the opposite , why he do not feign, like others do?”
“Because he is poet, your Majesty. Poets and , perhaps, do sins, but they could not cheat.”
“ Why, those masked people, think that could cheat me?” – and laughed aloud again.
Than, he gave appropriated order:
“ Go and give a good beating…to that new poet. Organize some masked men. Beat him as much, as to recognize what means to be scared; he, and that…that the next foul-mouthed man”
Xxx
The feedback was unforeseen; either from Sultan and from the chief of “hafije”, secret services.
During the time, when the poet was in hospital with broken head, the next poet organized one immediate conference press. There, he accused directly the secret services of Sultan for that terrible pummel and, that declaration , was transmit in all televisions.
The journalists went to visit in hospital that poor new poet. He, during his deep sufferings, murmured discontentedly the name of Sultan, calling him dictator, the person who smothering his nation, etc. His murmurs were horrific.
Televisions did ‘t sopped. The new was transmit from BBC, CNN and, and CNN of the Middle East – Al Jassira. The fearlessness of two poets had inspired the soul of fortitude and proud of other journalists and all the nation .
Sultan know the power of the people. This power is unconquerable and it is so, when the nation is united. He knows , too, than, a nation might go to be terrible – united - better than of saints, from their own despots; in those two feelings, strongest was the hate than the love.
Anyhow, Sultan had organized some politic parties , which hated each other and that gave at least, it’s effect.
But…But, two poets have had refused the entrance in any of political parties , keeping strongly their own sovereignty. In the other side, that did them more power than before, more…they become fearful.
At least Sultan could put in control again the situation, as well as, by his experience of his own life. He got a lot of very cleaver and sensible deals. He grow up some the salaries, but, he got and a spectacular deal. He send the beaten poet in a hospital abroad the Kingdom to health and then, returning from there, he announced him “academic”, gave him the title “doctor professor” and, gave one extraordinary pension , five times greater than his salary before the boarding-house.
But, what about for the next poet?
He was reported that he does not need money and that never have been greedy to moneys. He was going on to prattle in media against him , when others, everybody, cheer and solute; okay, by fear, but this world only the scare have and that Sultan know quite well yet.
He was reported after, than, his bridegroom had a business and Sultan, indirectly, gave needed orientations. The bridegroom, by those orientations, bough a state property with very funny price, just in the center of the capital, in front of the King’s Palace.
The poet – again like nothing have had happened.
Ahahahaaaaa….Yeeeeessssss….yyyyyuuuuuuuppppp.
Sultan send the ekskavator to ruin the former “state property”corrupted in very low price. Yup! That building somewhat have been in the line of municipal territory so, need to be ruined totally. Yes. That needs to be recompense, okay, but, by the law number 4007001, the recompense for this occasions was 5 times cheaper. The logic of that law was that, in this way, the owner had to give another extra contribute to glory our mutual capital. And ….hahahaha….ajajajajaja…that moneys were five times than of bough moneys and…..
The bridegroom was in his worst days when the head of ekskavator use to stroll around the former “state property” like being the eye of Cyclops. That head use to go and back over the object , like a big and hot dog. Like a hungry big dog who have had opened his terrible mouth full of feet to bite, but, surprisingly, was hesitating. And…
“ Okay…Let do it tomorrow, guys, come on for a beer tonight”, told the president. Were a lot of presidents around. Presidents of building firms, presidents of folk ensembles, presidents of football teams…
And tomorrow brought something very astonished. Extremely…
The father in law of our bridegroom , gave one interview where, he…told between the others, that…okay…okay…we know Sultan…know, but he belongs only us…he is national phenomenon ..he is ours, it is true? The devil is not so bad, like others think. Okay? Okaaaayyyy….Our Sultan, maybe has his defects, but.., please, who knows any body in this world without any defect? And me, and you …every body has his own defects. But…Who, dearest my readers, might tell me, does exists any Sultan in this world without harem? A? But our Sultan have not. He have known in his life only a woman - his wife and he eats only what her hands cook. This is very original. That is only of our nationality. All right, our Sultan has his own habits, but, it is try that everybody down of this sun, has his own habits?
And…
That was enough.
After 6 months, were collected again that two men – Sultan and the Chief of Secret Services in his Kingdom.
“ Hi! How is going on the poets’ problem? Do they ballyrag me again?”
“ Ajajajajaja….Nooo. They say that should respect the state’s organism, that, if any group will organize any protest for any reason, should be care to be not strong protests, but medium...ajajajaja….They have started to stress in their writings on the life of our antic kingdom, on the ancientness of our land, music, dances, folk, language….They do not write more for rabbles, like have done before… One of them explains in every meeting of journalists, the origin of ancient Egyptians’ and Babylons’ from our language; their manuscripts and Gods’ names from our language …And… the elder one…do you remember, your Majesty?”
Sultan nodded the head and gazed to the next triumphantly.
The next laughed – ajajajajaja.
Sultan gazed again to his faithful agent , but not like before. Indeed, how he get the stoutness to laugh so much in his presence? Does he knows what consequences has a person who lord it over in his presence?
Sultan was sure that the spy recognized his change of gaze. But he did ‘n stopped the laughing.
Was quite one extreme exception that flippant laughing. Let see…
“ He has started his the last one poetic ceremony with…ajajajajajaaaa”
Wow! So much is laughing today this head agent…Mmmm…
Sultan gazed to him full of attention. The next man understood quite well what gaze mean but did not stopped.
When he will be stopped, Sultan would ask account and …immediately in jail.
But he was laughing again.
Sultan was with iron’s nerves. Let him to laugh as much as he would like; to laugh for the last time, before going in jail or…why not, before of the halter.
At least, he finished his “ajajajajaja” , and continued:
“ His the last poetic ceremony , was started with a poem, where he groaned why, he was become such years old, without testing how are Chine’s women. By that poem, he, one time, was drinking and eating, and was only a thin wall between his room and a Chine’s woman….”
“ Why? He was groaned poetically because he now is so old, but never have had fucked up a China woman?”
“Right, Your Majesty!”
Started another pair of laughs. By Sultan’s “ajajajajajajajajaja”, like of a tale’s monster, were been shaken the stones of the room. A picture, hanged up, fall down and, Sultan, opened the window and throw it from there, dry tears.
At least, Sultan started to knit.
“ Yes. But, there are more poets in our kingdom?”
“Yea!...there are and some, yet. ..But they are in eve of their extirpation. They have no money either for a coffee, no less than to publish their books.”
“ But the foreigners , their bureaucrats will call us as a country without poets!”
“ No, your Majesty! We have some of their race included in politics. They , with their expenditures, without asking to beg around, organize festivities of their books and invite foreign embassies…”
“ So… They write yet, they are poets yet!”
“ A dog with bridle bit have no power to fight ; a dog who strolls around of the capital’s streets, have no power to bark ; a dog who eat three times programmed food, only barks but have reservations for battle. your Majesty. A dog…”
“ I compass!”
“ And, Your Majesty, nobody knows the true; that we know only You and me. Only we both, You and Me…That in our country, the race of poets yet is killed of”
Finished at home, early in the morning, 04.45. November …
Are You happy now on my answer, dearest Ina ( Nick name of Teresinka on Albanians)?
4 How did you remember your first interest in literature? What happened first: you writing or appreciating what you read?
This fourth question has two parts. For the first, let me answer with one of my poems.
THE LIES WHICH GROWS GENIUSES
To my young blood friends of the poems’ world
I am not a genius…But everything at me
started from a masterful lie
My teacher Margaret red some surrogate rhymes written from me. I was 10 years old and
she red in front of my schoolmates
those surrogates.
Another good - heart fibber, like teacher Margaret
published in a colored magazine thousands copies;
All the world belonged to me and to that my first surrogate
I had conquered the world – my small garden, small room, small desk, small class room with small windows.
I got ahead to write more…more…every night, without rest, with light, in darkness, down of the moon, on the lighting – bugs’ flashlights, close the woods’ fire and
My mother and my desks’ girl friend
continued to lie me:
“Mom’s poet!!!”…”My poet!!!”
During the flying with my lies
Went
that
day
to see
my
reality…
With my fragile wings weaved from good - heart lies
I started to climb up alone to the jugged rocks…
Those first wings were broken soon…Were born some other
more strong, more harsh, from a place to the next with wounds; with that
I sow myself being climbed up
and
alone
to the jugged rocks
with my arms, my palms, my jawbone’s cruelty
towards the highest topic
as high, as could I go
that years, that days and that minutes of my life…And
to look from there
the angels
with their pellucid wings
like I was times ago
when have been wrong so masterfully
with such good – heart lies…
And to help them
Maybe someone
In a future
Will be genius…
Like
I
Could
not…
Tirana - May 2011
The second part of my answer. Ok. Normally I fall in love with my the very fresh creation. Is quite normally to go by your love then to the others love... If your question insist yet on my “the first steps” – surely my very first love were the books, stories, tales. I remember at random my father, he died very young, 37 years when I was only 6 years old and my mom , very pretty and today, never was married again but grown up 4 orphans. My late father use to tell un numerable tales and , I remember my self to tell him :”Now tell me any tale without kings and without “lived in happiness” . Or I remember myself insisting for another tale to my mom or aunt, when they put me to sleep. Better than everybody knows my mom, how crazy boy I was by books. In my birth town we have had our national library and there use to collect a lot of children. A very old writer , Teofik Gjyli, worked there “part time” and, when was the time to lock the library, 30 minutes, he use to stop his writing, broke the silence with his very deep voice and proposed us to finish for tonight hearing the next part of what he was writing for children. Everything was magic , starting from his magic voice.…One day was terrible raining morning day and I was 11 – 12 years old. Asking nobody at home, with a very old umbrella went in library. I was completely wet, but, apart of, I asked the clerk - was no more mr. Teofik – give me any book to read here. ( I was so little, as much as I was forbidden to get any book from there with signature and read at home) She advised me to go back at home, because was very wet and was no one in her library . I felt myself so much insulted , disappointed …as much, as I remember yet right now, two times grandfather.
5 Which authors have left an impact or influence on your thoughts or writing?
For sure “The diplomat”. I have red it 7 times, up of my adolescence, in high school. By this roman I had a very – very strong desire to be diplomat and to represent Albania only proudly. The author is James Olldrige . there are a lot , beside of Olldrige - former being pilot, like I have flown for 33 years . Very – very important impressions I have had and have yet from the folk poetry of Albanian people. It is fantastic. Of the best of my essay is “ Waving on the morning pearls”, where I have analyzed some that very nice poems. I will translate any time and send You to read. There are more than 30 pages and I have reworked …until this speaking moments, 9 times.
Ok, some other authors there are – Ndre Mjeda, Millosh Gjergj Nikolla, Ismail Kadare and Dritero Agolli from Albania ; especially – especially Victor Hugo – his all romans and poems, his humanism is un repeated until now; Tolstoy, Remark, Bert-hold Brecht, Rumi ( I have translated him in Albanian ), Jashar Kemal, Mayakovski and Adam Mickievich by Ismail Kadare translation in Albanian , F.Forughazd ( I have translated her in Albanian) and Mooradi Kermany ( Iranians), Francis Ledwidge (Irish, I have translated him but for financial problems I could not publish as a book but is appreciated very much in papers, when I have published some of his poems from time to times)… there are a lot. But I have some times thinking and mediating so: “All those writers and poets have worked without computer and in worst conditions than You, Riza. But they have been human beings like You are. You are now on their shoulders. Only do a very deep solute each one of their very big mountains and go forwards to grow up just your own mountain, called ,which never have been shown in this world.” … Ajajaajaj …Like me…This world never will have for more another hundred percent Riza, Teresinka, Vassiliki, Adolf, Patricia, Taki Yuriko, Antonios Zalonis ,Kae Moori, Pavol, Harish, Mar, Ernesto Kahan, Aju Mukhopadhyay ,Dorin Popa, Kama Sywor KAMANDA , etc…it is true? Trust me. I am not fallen in love with my self. My daily friends are not writers or poets, but quite ordinary people. My life’s friend, my wife, does not emote on my writings ( but she, like one savage, blue eyes and very beauty eagle protects and manages with her iron hand everything at our apartment, 7 persons in 60 m square - children, nephews, my look before going in ceremonies, as a public person as I am ) but and right now I am not sure If she have red any one of my 31 books published until now. Almost all my such very lovely friends, ajajajajaaj, likes my books “with your signature” that means, ajajajaja, without money. When I am with those people, I feel myself very practice – with jokes, with games, with they stories and feel myself very comfortable, swimming in ocean of my real people, but at the same time, and that is very – very important , in that way, I consider myself equal between equal people and not flow in atmosphere alone…alooooneeee….In my birth town, Shkodra, we have one wise saying: “If you would like to curse anybody say to him “ May fall in love on your selfish”. So, think I am very practice and in that account. Again. When I am writing, I do all my personal efforts to do something to be of the best in the world. That “world” means, of course, what are my knowledge . If I read very few , If I have very few contact of the real literary works, as I have been in my childhood years when, surely, I have written (up of my 11 years old), that “the best of the world” competes only with my very – very poor baggage what I could to save in my brain and heart . But…let me repeat again and again my personal devise : “If a poet or writer do not think, at the finish of his job, “Oooohhh, now I have done the best of the world”, he , for me, should throw the pen aside. Ok. May be you have done rubbishes . Surely, a lot of times it is so – on the “first shooting” we do a lot of rubbishes, or more realistic, a lot of mediocrities, except of one which is extremely un repeated – THE INSPIRATION…IT IS VERY – VERY – VERY IMPORTAN. But….yeah! we were speaking on rubbishes. After the materialization of that never repeated inspiration …let it to be “cold” and to discover the rubbishes – You, just you, better and sooner than everybody…Ajajajaja…should never forget “After some times” and, that “some times” maybe is a month or more.
6 What is your ambition concerned to poetry writing?
What is that question? Writing poetry, by point of view of our society, I am totally out of day. The poetry is not a weapon for money and all around cry for money. Say that we are living in a society where “homo per homo lupus est”. Everybody is selling what could sell and I am surviving like a Muslim maiden keeps tightly her virgin when a lot of girls around preen “how many lovers I have “ and do sex in “Big brother”, before cameras . Let me tell one example. One Albanian emigrant asked me, If I could redact a book for a person living with her, in Italy. “ Please, Riza, do not get him much money, because he looks thankfulness man and, for more, will bring other books to redact.”. Ok. Was the first experience to get money for redacting a book about 300 pages. He brought the book. Was almost “terrible”, but I did ’n throw it, thinking that, receiving some moneys from that job, I will publish any of my book being only in my computer. Worked three months continuously ; for my conditions, only on my night times. Every writer understand. You will destroy your night sleeping hours by your work , but, how you will do it to “redact”? To repair some rubbish , which were not of mine, but of another? Terrible, e?
Working after midnight to the morning and when I was totally ruined, thought for Francis Ledwidge…”My Lord, with that moneys, I will publish in Albania that brilliant”.
This grand poet is yet in my computer, as was at that time of such slavery job after midnight.
Okaaaayyyyyy…at the finish, that “gentleman” got the material, publish the book, says to everybody than “Professor Riza is wonderful” but never have asked me “ How much is my obligation, to pay?” and I have had no heart to say him: “Bring the money, and then I will give the material redacted”. It is the first time to be public that dirtiness which is not Albanian and that person is no more “native” like I am and like are the people of his region , where he was born. I have some almost same examples , but all, not from Albanians who never have been emigrants, but just from emigrants, Albanian emigrants, who have taken this kind of infidelity there …unfortunately from very developed countries. Is the same shamelessness, like going out from Martin Iden of Jack London. That is impossible to happen between “native people” in Albanian territory like I am. Let me say a small story. A solder, highlander, died by one electric accident. After 2 – 3 weeks, his brother, come in the military unit. He met the commander and asked him, if is possible to collect all the best friends of his brother, to give them a coffee. When all were collected , the brother of dead solder, took out the wallet – full of money -he had sold something very expensive from his personal properties - and let it on the table; with that question: “ To whom my brother was debtor? How much?”. In Albania with conservator nation, respect yet , that famous saying : “When the Albanian give the honest word, he kills his son, but keeps it” …I am yet by this sentence; everybody knows it and that means, to be out of time and out of this jungle of effrontery… I will die one day and that society will be no more excited of me; of my pen…
Mmmm…. let me finish with another of my poems speaking on poetry:
NOBODY LIKES TO BUY POETRIES
Come –and-go people write
And pay for their poetic books and know
That nobody will buy
They publish with borrowed money
Do promotes with borrowed money
Throw in internet to welcome exaltations
On that unhappy soul’s screams
But I
I keep them herein
I keep, locked, do not give anybody
They look at me than will flee for ever
And will not love me more
Perhaps they are ugly, but me look so pretty
Like is the prettiest of the world the ugly daughter
For her mother.
Stay here with my solitude, my unhandsome
Please, here, just with me, only!
To satisfy with me, to joy, to laugh and I to pamper a little, when I am gloomy
Bring me a coffee with a ribbon on your woolly hair
And with hidden trails of your foppery on the mirror
I know than, for you, I am the handsomest man of the world
Apart without hair, without teeth, without money.
Better so, the ugliness of mine
Like are ugly the inner organs in belly covered with the skin’s gilt
My ugliness
Stay with me, with my solitude, my dearest
Stay in my dungeon locked with very big padlock at your ’s father ’s home, my own
Come on to be happy together
It is better then somebody jeer
To jeer with your misfortune.
7 Where have you published to this date? Any books?
Is “Hanibal Ante Portas”. It is in English and some of poems there , are translated from some members of WPS by their initiative. Before of it were the roman : “Ashik’s grave” – in 4 volumes and the roman “Serenades of Korcha in New York”. I have a lot of un published books; I am sure almost all will put alive in the same grave when their father will die. Should be my happiness like to be born another child, if I will publish my book dedicated to the town which gave me life, Shkodra: “ Side waters ...to Shiroka” .
But it is about 300 computer pages …need a lot of moneys and here in Albania, does not exist any publishing house which buys manuscripts from Albanian authors. They, all, pays for their books .To pay for your book, needs to have money. To have money means to put yourself in …. nobody buys poetries in Albania – and book sellers do not get more. I am remembering in those moments, your essay, Ina; very nice and brave “Who is killing our readers?”
To seek for money , at least, and for “sponsoring”…oh, better let mention one fantastic sentence of Muslim Prophet Mohamed who says :” When a rich man goes to the thinker, they both become very good people; when the thinker goes to the rich man, they both become shameless.
RIZA LAHI
