1. Kuptimi mbi çrregullimin antisocial të personalitetit.
Çrregullimi antisocial i personalitetit ndodh për shkak të ndryshimeve midis sjelljes dhe normave ekzistuese sociale. Si të tilla mund të përcaktohen kur plotësojnë të paktën tre nga gjatë pikat e mëposhtme:
1) qetësi e ngurtë ndaj ndjenjave të tjetrit,
2) qëndrim vulgar dhe qëndrueshmëri në papërgjegjshmërinë dhe shpërfilljen ndaj normave sociale, rregullave dhe detyrimeve të kësaj natyre.
3) paaftësi për të mbajtur marrëdhënie të qëndrueshme dhe vështirësi për t’i vendosur ato.
4) tolerancë e pakët ndaj dështimeve dhe një prag i ulët për shkarkimin e agresionit, përfshi dhe dhunën.
5) paaftësi për të përjetuar fajin dhe për të përfituar nga eksperienca, veçanërisht nga ndëshkimet.
6) dhe tendenca për të dalluar dhe fajësuar të tjerët, apo për të sjellë arsyetime bindëse për sjellje që e çojnë personin në konflikte me shoqërinë.
7) Mund të ketë dhe acarime të qëndrueshme të ndonjë veçorie shoqëruese, si dhe çrregullime të sjelljes gjatë viteve të fëmijërisë dhe adoleshencës, megjithëse pa ndryshime ekzistuese, që mund të mbështesin më tej diagnozën.
Ky çrregullim përfshin çrregullimet e personalitetit dhe sjelljet amorale, personalitetin antisocial, asocial, psikopatik dhe sociopatik. Por nga kjo kategori përjashtohen çrregullimet e sjelljes dhe ato emocionale të paqëndrueshme të personalitetit. Gjithashtu, në përkufizimin e OBSH (Organizatës Botërore të Shëndetësisë) jepet edhe një pamje tjetër e tij. Sipas tij “…çrregullimi antisocial i personalitetit është një nivel i rëndë çrregullimi në tendencat e sjelljes dhe përcaktimin e karakterit të individit. Ai përfshin hapësira të ndryshme të personalitetit dhe gati gjithnjë lidhet me përçarje të konsiderueshme personale dhe sociale.”
Ky lloj çrregullimi ka prirje të shfaqet qysh në vitet e fëmijërisë së vonshme apo në adoleshencë, por vazhdon të theksohet më qartë në moshën madhore, prandaj është vështirë të përcaktohen para moshës 16-17 vjeç. Për rastet kur nuk gjenden lidhje me dëmtimeve apo sëmundjeve të rënda në tru, çrregullimet psikiatrike të kësaj kategorie njerëzish, kanë udhëzuesit më poshtë si kritere për diagnostikimin e përgjithshëm. Ato shfaqen në qëndrime dhe sjellje dukshëm joharmonike, që përfshijnë nivele të ndryshme funksionimi të emocioneve, të zgjimit dhe kontrollit të impulsive, në mënyrën e perceptimit dhe të menduarit, si dhe në mënyrën e lidhjeve me të tjerët.
Identifikuese janë dhe modelet e sjelljes jonormale, që zgjasin dhe nuk kufizohen me episodet e një sëmundje mendor, me sjellje depërtuese ku shfaqet qartë mospërshtatja në nivele të gjëra të situatave personale dhe sociale. Ato shfaqen gjatë fëmijërisë dhe vazhdojnë në moshën e rritur, duke çuar në shqetësime të konsiderueshme personale. Ato shfaqen edhe si çrregullime të zakonshme, por jo pa ndryshime nga to, për probleme domethënëse në ekzekutimin e detyrave profesionale dhe sociale.
Për kultura të ndryshme mund të zhvillohen dhe grupe të ndryshme kriteresh në lidhje me normat sociale. Sipas DSM-IV (Manualit të Diagnostikimit dhe Statistikave të Çrregullimeve Mendore) janë katër pika kyçe që duhen mbajtur parasysh gjatë diagnostikimit. Së pari, çrregullimi antisocial i personalitetit shfaqet si një model i përhapur nënvleftësimi apo shpërfillje, dhunim i të drejtave njerëzore, që ndodhin mbi moshën 18-vjeçare. Ai duhet të plotësojë, të paktën tre elemente nga ato më poshtë që të quhet sjellje e tillë.
Duhet të dështojë në përpjekje për t’iu përshtatur normave sociale që respektojnë sjelljet ligjore, pra duke shfaqur elementë sjellorë të përsëritur që duhet të sjellin arrestimin e tij. Një i tillë është mashtrues (përfshi gënjeshtrat e përsëritura), ai që përdor pseudonim apo manipulon të tjerët për përfitime dhe kënaqësi personale. Një i tillë duhet të jetë impulsiv dhe dështues në vazhdimin e planeve, nervoz apo agresiv, gjë që tregohet nga përsëritja e zënkave fizike apo fyerjes së të tjerëve. Ai shfaqet i paaftë të kujdeset për sigurinë e vetes dhe të të tjerëve. Dhe së fundi, ai shfaq mungesë pendimi, duke treguar indiferencë dhe racionalizim për dhimbjet, keqtrajtimet apo vjedhjet që u bën të tjerëve.
Tipar i dytë sipas DSM-IV është fakti që individi në fjalë duhet të jetë së paku 18 vjeç. Së treti ai duhet të ketë një çrregullim të caktuar në sjellje, si fillim, të paktën para moshës 15 vjeç. Dhe së katërti e së fundi, zhvillimi i sjelljes antisociale nuk është vetëm gjatë vazhdimit të skizofrenisë apo episodeve maniake.
Në grupin e çrregullimeve të personalitetit antisocial përfshihen dhe gjendjet shpirtërore të depresionit, ato të drogimit, personaliteti dramatik, ai i çrregullt apo antisocial, si dhe disa çrregullime që kanë simptoma të ngjashme me to. Në këtë grup hyjnë dhe çrregullimet që lidhen substancat kimike e që rezultojnë në skizofreni, çrregullime të personalitetit, çrregullime historike, çrregullimet kufitare të personalitetit, ato të personalitetit paranojak dhe sjellje antisociale të të rriturit.
2. Argumente psikologjike rreth vrasësit serialë.
2.1. Roli i fantazisë në këtë sjellje.
Një faktor ndikues në të është fantazia. “Fantazia përfshihet në mekanizmat përballuese të vrasësit për të ardhmen e tij. Pra ai vazhdon të eksperimentoj me anë të dhunës, ku fantazia ka prirjen ta ngrejë kapacitetin e vrasësit nga detyrimi tek egërsia shtazor, më pas, e çon edhe madje më tej”-thotë Ressler në vitin 1988. Në thelb veprimet e dhunshme kanë nevojë për më tepër përpunim e fantazi. Ressler arsyeton që çdo veprim që shtyn vrasësin drejt shprehjes së emocioneve të forta bëhet pjesë e përfshirjes në imagjinatën e ardhme të tij, pra dhe pjesë e fantazisë.
Pra, çdo veprim i dhunshëm, sado i vogël qoftë ai, e shtyn vrasësin pranë shprehjes së frustrimit seksual dhe përpjekjeve plotësuese, të cilat marrin formën e vrasjes. Ashtu si pija alkoolike e shtyn një person të alkoolizuar potencialisht pranë kufirit të vetëdijes dhe instinktit, ashtu dhe veprimi i dhunshëm e shtyn vrasësin drejt veprimeve më tepër të dhunshme, deri në “kufijtë” e vrasjes.
Ashtu sikundër vrasësi i ardhshëm lëviz në jetën e të rriturit dhe arrin pranë kryerjes së vrasjes, po ashtu dhe fantazia e tij ka filluar të dështojë. “Ai bëhet skllav ndaj fantazisë së jetës, ndërkohë që disa ndjenja ngrenë kurthe të mprehta midis botës së brendshme dhe asaj të jashtme”-thotë Abrahamson në vitin 1964. Sikundër i droguari që pas çdo rasti ka nevojë për më shumë drogë për t’u ndjerë mirë, ashtu dhe vrasësi serial ka filluar të mbështetet tek fantazia, që të sigurojë një normalitet në rrafshin e tij emocional. Fantazia i shërben tashmë vrasësit vetëm që ta bëjë të ndihet normal. Studimet kanë provuar tashmë se theksimi i fantazisë ka një aspekt mjaft interesant të ndikimeve tek shumë vrasës të kësaj natyre.
“Si adoleshentë, por veçanërisht, si të rritur, ata mundohen të përfshihen në punët dhe procedurat policore”- thotë Geberth 1990. Kështu p.sh., një i tillë, Alex Henriquez u bë shumë i dashuruar pas hetimeve policore, aq sa u bë dhe ndihmës i saj. Detektivët çuditeshin sa ndihmues ishte ai, duke komentuar se A.Henriquez “….fitonte haptazi një emocion nga puna policore”. Para se të kapej, ai shpesh maskohej si agjent i DEA-s, apo si agjent i fshehtë policie, duke mbajtur një armë të vogël dore dhe një distinktiv.
Magjepsja ndaj policisë nuk është thjeshtë një imitim i agjentëve të forcave të ligjit, por në realitet është një zgjerim tjetër i fantazisë së botës së vrasësit. Sot eksperimenti i vrasjeve serialë nuk shihet si tërësisht e ndryshme nga ndonjë eksperiment tjetër, si ai i të droguarve me gjëra të tilla si alkooli, apo substanca të tjera të paligjshme.
Vrasja seriale është e lidhur edhe me tërheqjen seksuale. Për shumë prej kësaj kategori vrasësish, sjellja kriminale merr formën e sulmeve seksuale jo vrasëse dhe që mund të shtrihet në disa vite. Kështu p.sh., A.Henriquez, që përmendëm më sipër, përdhunoi mbesën e vet për disa vjet resht, ndërsa pak para se të bënte vrasjen e parë kryente marrëdhënie seksuale anormale me një 5-vjeçare, që ishte vajza e njërës prej të dashurave të tij. Po kështu dhe Clifford Olson, vrasësi serial më famëkeq në Kanada, kreu 100 sulme seksuale para dhe gjatë karrierës së tij si vrasës (Ëorthington 1993)
Kjo përvojë është e ngjashme me atë të vrasësit adoleshent, në fantazinë e jetës së të cilit përfshihet dhuna, por para realizimit të krimit. Dhe njëlloj si në përvojën e fëmijërisë, ku eksperimentet e drejtojnë adoleshentin në veprime më serioze, edhe individët e rritur shtyhen nga veprime të tilla që janë më pranë vrasjes. Përdorimi i fantazisë së vrasësit serial si një mekanizëm imitues dhe efektiv, që mbështetet mbi fantazinë, e bën atë të jetë në një vartësi të plotë ndaj saj. Tashmë mekanizmi që i jep një sens kontrolli, vrasësit në fjalë kthehet në obsesion. Sipas Broën 1991 “përderisa sjellja obsesive e vrasësit serial ekziston, ajo dështon në arsyetimin logjik rreth saj, duke zëvendësuar fantazinë me obsesionin.”
Kur fantazia e vrasësit serial rezulton një obsesion, kjo u jep mundësi avokatëve të kërkojnë pafajësinë e klientit të tyre, si në rastin e avokatit të vrasësit serial Xhef Dahmerit që solli prova, se për shkak të obsesionit, klienti i tij nuk ishte në të vërtetë përgjegjës për veprimet e veta, prandaj duhej vendosur në institucionet e shëndetit mendor.
Ai argumentoi që “…vrasjet lindin edhe nga fantazia e një personi të tillë. Kështu dhe Dahmer mund t’i ndalojë vrasjet nga kurimi i një sëmundje të tillë mendore, që ai e zbuloi për që nuk e zgjodhi vetë. Ai duhet të bënte atë që bëri, sepse nuk mund ta ndalonte dot. Dhe kjo nuk ishte një zgjidhje e çështjes.” (Drukteinis 1992, f. 533). Avokati i tij shkoi edhe më tej, aq sa e quajti Dahmerin një “makinë vrasëse ngjeshëse, ose një rul ngjeshës”. Ky është një shembull klasik i vrasësit serial, ngaqë kishte një humbje absolute të kontrollit, ndërsa tashmë, krejt i tërhequr, ky vrasës serial është bërë një skllav virtual i fantazisë së tij.
2.2. Tiparet psikologjike të vrasësit serial.
Ai kontrollon, dominon dhe ekzekuton. Pra vrasja nuk është një ngjarje e izoluar, që media dhe publiku i gjerë e tregon si ndodhi. Më saktë, ajo është një rezultat logjik, një vazhdim i fantazisë në jetën e vrasësit serial. Fantazia është mekanizmi drejtues për vrasjen-thotë Broën (1991) dhe megjithëse ajo paraprin vrasjen, vetë akti i vrasjes, në një kuptim e ka ngurtësuar fantazinë. Vështirësia më e madhe e vrasësit serial në diferencimin e fantazisë nga realiteti është shtyrë përtej skajit, me anë të veprimit vrasës. Veprimi i fantazisë është lidhur me botën reale, ndërsa në mendjen e vrasësit serial fantazia është bërë realitet.
Në formulimet e FBI-së thuhet që “sulmuesi beson se mund ta kontrollojë realitetin dhe “në thelb”, vrasja serial është një veprim kontrolli, dominimi dhe ekzekutimi, është përfaqësuese e një fantazie thelbësore që ngulitet me dhunë, seksualitet dhe vdekje”. Kështu, ndonëse nuk dallohet menjëherë e në të gjitha rastet, është e vërtetë që vrasësit serial mbrojnë fantazinë e tyre-thotë Ressler (1988). Shpesh, e vetmja mënyrë për të mbajtur gjallë këtë fantazi të vrasjes është shfaqja ose demonstrimi i saj.
Mbrojtja e fantazisë mund të imponohet nga shumë faktorë, disa prej të cilave janë të jashtëm, si në rastet kur viktima ndërpret ose pengon ndjenjat dominuese të sulmuesit, apo kur sjelljet e viktimës e zemërojnë ose inatosin atë. Vrasësi nuk e njeh veten si të tillë, por e përshkruan procesin e vrasjes si një “dëshirë të fortë e të papërballueshme për të vrarë”-thotë Holes dhe De Burger (1988). Efekti i kurthit të kësaj gjendje psikike është se e avancon vrasësin drejt niveleve më të larta të fantazisë (FBI, 1985)
Sa për viktimat e parapëlqyera të vrasësit serial, është përsëri roli i fantazisë që vazhdon të përzgjedhë vrasjen e radhës, veçanërisht në llojin e viktimës që zgjedh. Shumica e vrasësve serialë kanë një lloj viktime të fiksuar me disa cilësi të caktuara, viktimë që mund edhe të njihet prej tyre. Ted Bandy parapëlqente që viktimat e tij të ishin femra, që sa kanë mbushur 20-vjeç, me flokët të gjata, të errëta dhe të ndara në mes. Earl Nelson parapëlqente të vriste qiradhënësit e tij, ndërsa Posteal Laskey ishte i fiksuar pas femrave të moshuara-thonë Holmes dhe De Burger 1985.
Vrasësit serialë ngjajnë mes tyre si nga niveli ashtu dhe preferencat e tërheqjes seksuale, madje shumë prej tyre, që janë dhe të tërhequr seksualisht, kanë partnere të privilegjuara. Për ta viktimat shpesh është diçka simbolike që lidhet me historitë e vrasësit. Mënyra e sjellje së dukshme të viktimës, në shumicën e vrasjeve seriale, është përfaqësuese e planifikuar dhe e fantazisë së përfshirë në vrasje.
Në këto kushte çdo vrasje është një lloj përfitimi psikologjik. Në përvojën e tyre mund të dallohen përfitime të tilla, si lehtësimi nga një ankth i madh etj. Në fakt ky qetësim nuk ndryshon shumë në kufijtë emocionalë midis shtrëngimit dhe tërheqjes. Madje Ressler thotë se “…stresi është një stimul po aq nxitës për shumicën e vrasësve serialë, saç është ai për periudhën e pirjes tek pijaneci”.
Moment tjetër interesant është se disa vrasës janë shumë demonstrativë, ngaqë gjenden të rrethuar nga autoritete menjëherë pas vrasjes së parë ose të dytë. Si rregull, sa më tepër vrasje të kryejnë këta tipa aq më i madh është përfitimi psikologjik. Fantazitë mbijetojnë, ato zhvillohen duke përforcuar sjelljen e vrasësit. Pra sikundër fantazia dhe izolimi ushqejnë njëra tjetrën, ashtu dhe vrasja furnizon fantazinë dhe anasjelltas, fantazia ndikon në shtimin e numrit të vrasjeve.
Një prej tyre, Ted Bandi pranon se forca për të vrarë behet aq mbizotëruese sa që vrasësi nuk ka asnjë dëshirë të ndalojë vrasjen. Dhe meqë ato janë në progres kjo forcë vetëm sa fuqizohet”- shkruajnë Holmes & De Burger 1988. Pra çdo vrasje shoqërohet me përmirësim të vazhdueshëm të fantazisë, duke e çuar atë drejt përsosmërisë. Pra sa herë që një i tillë vret, duket sikur fantazia furnizon veten dhe bëhet gjithnjë e më solide dhe e strukturuar (shih FBI 1985). Vrasësi e lejon viktimën e radhës të jetojë vetëm për aq kohë sa e dëshiron një gjë të tillë.
Nga sa më sipër del që vrasësit serialë nuk mund të korrigjohen. As kapja dhe burgosja e tyre nuk mund të ndalë fantazinë. Pavarësisht se ç‘ndodh me të, plani për vrasjen e ardhme do vazhdojë. P.sh., një vrasës që kthehet prapë në burg pas vrasjes së parë, fantazon për të vazhdimisht edhe kur është i burgosur. Kif Olsen vriste sapo dilte nga burgu, qysh nga viti 1964, pastaj 1972-1973, më 1978 dhe deri më 1980-1981. Ai është dënuar bazuar vetëm në zbulimin e vrasjes së fundit, por pretendonte se kish kryer më tepër se 40 të vrasje tilla- thotë Ëoerthington 1993. Ai kryente vrasjen e radhës vetëm sa t’i rritej fantazia. Tod Bandi e quante këtë “kurb udhërrëfyese, sa më tepër vrasje kryente aq më mirë ndihet vrasësi serial”-sipas Holmes &De Bergerit 1988)
Sipas pohimeve të vetë vrasësve, ata mësojnë nga e kaluara duke u përmirësuar vazhdimisht në këtë akt. Ata nuk ndalen me miratimin e asaj që bëjnë, prandaj po mos parandalohet ai do vrasë herë pas here. Çdo vrasje e suksesshme gjallëron vrasësin, duke përforcuar dhe fuqizuar veprimin. ”Ai pritet të shtojë numrin e vrasjeve, me sa duket ai do të vrasë shpesh që të ruajnë ekuilibrin e vet. Fantazia e lartë dhe psikika e zhvilluar i siguron nxitjen e guximit dhe sulmeve më të shpeshta, ndonjëherë me një shpërfillje të plotë të rrezikut”- thotë Geberth 1990 f, 4)
Meqë çdo vrasje e fuqizon fantazinë, ajo vjen e rritet vazhdimisht, çka e bën të kërkojë gjithnjë e më shpesh të vrasë. Ndjenja e suksesit për të qenë i vetë vlerësuar buron vetëm nga vrasja. Të gjithë vrasësit serialë ndjekin këtë model, duke rritur shpeshtësinë e vrasjeve të tyre. Gjatë kësaj periudhe nuk ka forca të brendshme që mund ta ndalojnë veprimet e tyre. Psikologu Jack Annon thotë me siguri që:”e vetmja mënyrë që një vrasës serial të mundë të heqë dorë është përfshirja në një terapi të suksesshme psikologjike”. Por shkalla e suksesit nga përdorimi i terapisë psikologjike në thelb, ka qenë një hiç- për dy autorë të tjerë (Holmes dhe De Burger 1988).
Po mos zhvendoset (izolohet) nga shoqëria ai do vazhdojë të vrasë. I formësuar nga një keqfunksionim dhe mësim i gabuar që prej fëmijërisë, vrasësi serial mëson të mbështetet në fantazinë si një mekanizëm kopjues. Kjo teknikë formimi e shprehive të sjelljes nuk duket të ndryshojë nga ajo e alkoolistit që përdor pijen si mekanizëm kopjues. Dhe ashtu sikundër të droguarit që priren të bien në një spirale, deri sa gjithçka në jetën e tyre të përqendrohet rreth substancave narkotike, edhe jeta e vrasësit serial fillon të vërtitet rreth fantazisë, çka bëhet aq dominues sa që fantazia shndërrohet përfundimisht qendra e jetës së tij.
Dhe së fundi, ashtu si përdoruesit e heroinës që kanë nevojë për një dozë droge e cila mund t’i shtyjë të vjedhin, ashtu dhe detyrimet e vrasësit serial ndaj fantazisë e shtyjnë atë drejt vrasjes. Me pak fjalë: cikli serial i vrasjes nuk është i ndryshëm nga cikli i tërheqjeve të tjera. Kështu që rezultati përfundimtar i vrasjeve bëhet funksionale, ashtu sikundër dhe vjedhja nga drogmeni.
3. Psikologjia e kriminelit sadistito- seksual.
Çdo hetues që ka marrë në pyetje një viktimë të torturua, apo që ka investiguar në skenën e krimit për ndonjë vrasje të kësaj natyre, nuk ka për ta harruar kurrë atë lloj përvoje. Mizoria çnjerëzore shfaqet në shumë forma, por rrallë e gjen atë përtej ngurtësisë që shfaqet nga sadistët seksualë. Ky kapitull përshkruan veprimet që ndeshen aty, duke dalluar sadizmin seksual nga veprimet e tjera që përfshijnë aktet e një dhune mizore. Gjithashtu, përshkruhen disa nga tiparet më të zakonshme të krimeve sadisto-seksuale, duke sugjeruar dhe një numër mënyrash në përballjen e të akuzuarve me këtë lloj krimi.
3.1. Kuptimi psikologjik mbi sadizmin seksual.
Është një formë e qëndrueshme e të kënaqurit dhe eksitimit seksual, ndërkohë që objekti është duke vuajtur tmerrësisht shumë. Eksitimi seksual mund të ndodhë tek persona normalë, por tek sadisti është vuajtja e shkaktuar viktimës ajo që eksiton tjetrin seksualisht.
Nga një studim eksplorues po shkëpusim dëshirat e përshkruara nga dy sadistë, ku i pari shprehej:”..qëllimi im më i rëndësishëm ishte t’i shkaktoj asaj dhimbje, ngaqë nuk ka asnjë fuqi më të madhe ndaj tjetrit se sa ajo që shkakton dhimbje, pra ta detyrosh atë t’i nënshtrohet dhimbjes, pa qenë e aftë të vetëmbrohet. Kënaqësia që të jep dominimi i plotë i një personi tjetër është thelbi i fenomenit sadistik.”
Një tjetër e përshkruan situatën kështu:”…ajo përpëlitej nga dhimbja dhe mua kjo më pëlqente. Në ato momente unë isha duke kombinuar lartësinë time seksuale të përdhunimit me nivelin e frikës time, për të bërë një kombinim që tashmë është përtej çdo lloj shpjegimi…Unë isha gjallë për të vetmin qëllim, që të shkaktoja dhimbje dhe të merrja kënaqësi seksuale…unë isha duke shijuar dhimbjen po aq sa dhe seksin.”
Çdo deponim tjetër i bërë nga të akuzuarit për këtë vepër kriminale konfirmon se është vuajtja e viktimës dhe jo ndëshkimi fizik apo dhimbja psikologjike, ato që e nxitin seksualisht sadistin. Duke shkaktuar dhimbje, ai gjen një mënyrë për të krijuar vuajtje, dhe kështu arrin të përfitojë reagimet e kërkuara të bindjes, nënshtrimit, fyerjes, frikës dhe tmerrit..
Ka disa prova që duhen zbuluar gjatë hetimit që të përcaktojnë nëse krimi i kryer është sadizëm seksual apo jo. Çështjet më kritike në këtë mes janë nëse viktima ka vuajtur, nëse kjo vuajtje ishte e qëllimshme dhe nëse ajo e ka eksituar seksualisht personin që kryente veprën penale. Prandaj, si veprat seksuale dhe ato agresive, të shkaktuara ndaj një viktime të vdekur apo pa ndjenja, nuk është se janë doemos prova të sadizmit seksual, ngaqë në këto raste një viktimë e tillë nuk përjeton dhimbje. Kështu, dëmtimet e gjetura tek viktima, por të shkaktuara pas vdekjes, nuk tregojnë për sadizëm seksual.
Dhe përdhunuesi shkakton dhimbje tek viktima, por vetëm sadisti e përfshin vuajtjen si qëllim të aktit, qoftë ajo vuajtje fizike apo psikologjike, për të arritur eksitimin e vet. As shkalla e mizorisë së kriminelit, as koha e vuajtjes së viktimës nuk mund të jenë prova të sadizmit. Veprimet agresive të skajshme, ose ato që shkaktojnë vuajtje të mëdha, shpesh nuk kanë qëllime seksuale, madje as edhe gjatë sulmeve seksuale.
SSD (devianca sadiste seksuale) si gjithë sjelljet e tjera deviante seksuale kanë një spektër të gjerë. Sadistët mund të jenë dhe mes qytetarëve që u binden ligjeve, por fantazojnë dhe nuk veprojnë dhe nuk e realizojnë këtë fantazi me partneret e tyre. Një sadist do ndiqet penalisht vetëm kur kryen krim dhe jo thjeshtë se ka fantazi të kësaj natyre. Të gjitha aktet kriminale seksuale fillojnë me fantazi, por ndryshe nga ato normale, fantazia sadiste përqendrohet në dominim, kontroll, fyerje, dhimbje, dëmtim dhunë apo kombinim të tyre, si një mënyrë për të shkaktuar vuajtje. Ashtu siç ndryshojnë fantazitë mes sadistëve seksualë ashtu ndryshon dhe shkalla e dhunës së përdorur prej tyre.
Fantazia e përshkruar nga vetë personat e akuzuar paraqitet mjaft komplekse dhe përfshin skenarë të detajuar, metoda specifike për kapjen, kontrollin dhe lokalizimin, skenarë që duhet të ndiqen nga viktima, sekuenca aktesh seksuale dhe reagime të viktimës që dëshirohen nga krimineli. Sadistët në fjalë jetojnë mbi bazën e këtyre fantazive dhe shpesh përfshijnë viktima të shumëfishta e në disa raste edhe vetë partneren.
Ka dhe sadizëm ndaj simboleve. Disa njerëz shfaqin dëshirat e tyre seksuale ndaj objekteve të pajeta si kukulla, piktura dhe veshje ose dhe kufoma. Ashtu si në rastin e fantazisë, vuajtja në raste të tilla është e imagjinuar.
Kështu në një rast gjendet një kukull femër e varur në një dhomë urgjence të spitalit. Rreth qafës ishte lidhur një litar dhe krahët të lidhura nga pas, në sytë dhe veshët ishin ngulura gjilpëra me kokë, kish shenja të djegurash dhe nga goja i varej jashtë një copë pambuku. Në gjoks ishin vizatuar shenja të ngjashme me qepje plagësh. Mes këmbëve ishte bërë një prerje, ku rreth një vrime ishin ngjitur disa fije floku dhe ishte vendosur një laps.
Edhe pse besohet që sadistët seksuale janë mizorë edhe ndaj kafshëve nuk është përcaktuar nëse një mizori e tillë lidhet me sadizmin seksuale. Disa meshkuj të dhunshëm shfaqet të tillë edhe ndaj kafshëve që në fëmijëri, por kjo nuk shoqërohet me eksitim seksual. Pra, disa veprime sadiste ndaj kafshëve mund të reflektojë motive sadiste, agresive dhe joseksuale, ose mund të jenë sakrifica të kërkuara nga ritet fetare apo besimet delusive. Ai që eksitohet seksualisht nga vuajtjet e një kafshe është sadist seksual ose dhe zoofil (person që ka si objekt kënaqësie kafshët)
Tjetër çështje është ajo e viktimës. Sadizëm seksual mund të kryhet edh me partnerë konsensual ose të paguar. P.sh., prostitutat specializohen për nënshtrim ndaj klientëve sadistë. Natyra e veprimeve të tilla varion nga stimulimi i vuajtjes deri tek veprime që përfundojnë me dëmtime të rënda fizike të partneres. Pra kur ajo nuk ka dëshirë për akte seksuale, kthehet në viktimë nëse reziston, çka akti mund të përfundojë edhe me vdekje apo dëmtime të papritura fizike.
Ka dhe disa viktima të pajtueshme. Kështu, ka sadistë që parapëlqejnë viktimat që binden dhe bëjnë lëshime të vetëdijshme. P.sh., preferojnë ato viktima që krijojnë me dëshirë një marrëdhënie dhe madje përfshihen në marrëdhënie sadisto-mazohiste për një periudhë të gjatë. Këto janë gratë ose të dashurat e sadistëve që i nënshtrohen një abuzimi fizik, emocional dhe seksual për muaj apo vite të tëra, megjithëse marrëdhëniet mund të nisin normalisht. Në të tilla raste, sadisti arrin që në forma të ndryshime, t’ia ndryshojë sjelljen partneres, duke e bindur të pranojë gradualisht veprime deviante progresive. Ndoshta këtë e arrin nëpërmjet izolimit social dhe abuzimeve të vazhdueshëm, që u cënojnë rëndë imazhin për veten, deri sa ato të besojnë se e meritojnë një dënim të tillë nga “i dashuri” i tyre.
Kështu në një rast, një grua rreth të tridhjetave lajmëron policinë se i është nënshtruar një abuzimi fizik, emocional dhe seksual prej gati 18 muajsh. Në fillim ajo e shihte të dashurin si personin më të dashur dhe më të kuptueshëm që kish njohur ndonjëherë. Meqë dikur ajo kish përdorur me raste kokainë, pranoi kërkesën e tij për ta ripërdorur, me qëllim rritjen dhe përmirësimin e marrëdhënieve të tyre seksuale. Por praktikisht, gruaja fitoi vartësi ndaj këtij përdorimi dhe pas gjashtë muajsh ai filloi abuzime seksuale, që përfshinin marrëdhënie të detyruara anale, rrahje me kamzhik, shfrytëzim të dhimbshëm seksual, përdhunim nga meshkujt e tjerë, si dhe futje të objekteve të mëdha në rectum. Këto abuzime vazhduan për rreth 1 vit, para se ajo të bënte denoncim në polici.
Këto raste paraqesin probleme për hetimi dhe prokurorinë, ngaqë duket se abuzimi kryhet me dëshirë dhe me aprovimin e plotë të viktimës. Megjithatë, transformimi i partnerit vulnerabël në një viktimë të pajtueshme / të nënshtruar i ngjan mënyrës se si burrat e tjerë abuzivë frikësojnë dhe kontrollojnë gratë e tyre, që ato të vazhdojnë të durojnë të qëndrojnë me ta.
3.2. Forma sjellje që ngatërrohen me sadizimin seksual
Shumë krime përfshijnë vuajtje të qëllimshme fizike dhe psikologjike. Për të evituar keqinterpretimet, hetuesit duhet të dallojnë ato forma sjellje që shfaqen si sadisto - seksuale, por në fakt kanë motive dhe kontekste të ndryshëm..
Kështu, duhet dalluar çrregullimet sadiste të personalitetit. Persona të tilla zakonisht shfaqin sjellje kërkuese, mizore dhe agresive, si në situata sociale ashtu dhe në ato punuese. Në pjesën më të madhe të kohës ata shfaqen të tillë edhe ndaj vartësve, duke u prirur të vendosin marrëdhënie sundimi ndaj vartësve dhe respekt e simpati të ekzagjeruar për eprorët. Ata joshen mjaft nga dhuna, ndjejnë kënaqësi kur kërkojnë, fyejnë dhe frikësojnë të tjerët, mund të kënaqen deri me faktin që u shkaktojnë abuzim fizik e psikik atyre. Në këtë kontekst, qëllimi i tyre është sjellja dhe jo eksitimi.
Një rast: “Gruaja e la burrin për shkak të abuzimeve verbale, kontrollit të marrëdhënieve ndaj saj dhe pjesëtarëve të familjes, sjelljeve frikësuese dhe shpërthimeve të dhunshme të zemërimit, kur ai ishte i dehur. Me dëshirën për t’u hakmarrë nga ndarja, ai e tërheq në apartament me pretekstin për të ndarë ato që zotëronin së bashku. Më pas, u përpoq ta lidhte tek shtrati, ku kishte vendosur dhe mjetet e ndryshme të torturës. Në hetuesi, ai tregoi dhe planin që kishte bërë për ta vrarë, duke e goditur vazhdimisht. Në fakt, ajo arriti ta joshte dhe ta bindte se donte të kthehej sërisht, por ndërkohë duhej të kërkonte ndihmë mjekësore, çka i mundësoi asaj të realizonte arrestimin.
Burri nuk kish ndonjë histori devijimesh dhe shkelje seksuale, po ashtu as ndonjë shenjë sadizimi seksual, nuk u vu re gjatë ekzaminimit mjekësor. Ai mohoi ndonjë eksitim emocional si pasojë e vuajtjes që po i shkaktonte gruas që e braktisi, apo prezencën e ndonjë lloj fantazie sadiste. Edhe pse mundet që burri të ketë qenë sadisto-sekual, ai e tregoi këtë tendencë vetëm kur e sulmoi gruan e tij. Mungesa e provave që tregojnë eksitim seksual ndaj vuajtjes e rrëzuan opsionin e kësaj diagnoze.
Janë dhe rastet E mizorive gjatë kryerjes së krimit. Por ndonëse shumë krime përmbajnë elemente mizorie, veprimet nuk janë medoemos me natyrë sadist.
Një rast ilustrimi: dy burra të arratisur nga burgu rrëmbyen një çift dhe i çuan në një zonë të izoluar. Pasi përdhunuan gruan, në mënyrë të vazhdueshme, i rrahën rëndë të dy, i mbyllën në një bagazh makine dhe i vunë zjarrin asaj, duke i lënë të digjeshin brenda. Edhe pse ata shkaktuan me qëllim vuajtje fizike dhe psikologjike tek viktimat, ata nuk kishin asnjë tregues për eksitim seksual. Vërtet i rrahën pas përdhunimit, por më pas u larguan, ndërsa viktimat thërrisnin për mëshirë. Sadisti seksual do ishte stimuluar seksualisht nga vuajtjet e viktimës dhe do kish qëndruar deri sa vuajtja të kish marrë fund.
Sjelljet sadiset seksuale duhen dalluar edhe nga sjelljet patologjike në grup. E ilustrojmë me një rast. “Një grup adoleshentësh sulmuan një nënë që po ecte në lagjen e saj. e tërheqin në një vend të fshehtë, e goditën disa herë me një shufër të gjatë hekuri, duke i shkaktuar vdekjen. Disa prej sulmuesve ishin shokë me fëmijët e saj. Me sa duket, pjesmarrësit në këtë sulm u përpoqën t’u tregonin të tjerëve veten e tyre, forcën dhe agresivitetin ndaj të rriturve, duke përdorur dhunën.
Janë dhe mizoritë e ligjëruara. Historia është mbushur me raste mbretërimi të terrori, ku institucionet e fuqishme sanksiononin sjellje ekstremisht agresive. Kështu ka ndodhur me përdhunimet dhe plaçkitjet e popullatës së thjeshtë gjatë kryqëzatave mesjetare, ose ekzekutimit të grave gjatë “gjuetisë së shtrigave të Salemit” në kolonitë amerikane. Edhe ne shek 20 shënohet një nga ngjarjet më të mëdha e më të rënda të mizorisë njerëzore, pikërisht ajo e milionave viktima të nazizmit.
Një rast ilustrimi: “Komandanti Koch që drejtonte kampin e përqendrimit të Bukenvaldit dënoi një burrë që u përpoq të arratisej duke e future në një kuti shumë të vogël druri, ku mezi sa mund të lëvizte. Më pas dha urdhër të nguleshin gozhdë në faqet e kutisë, që i dënuari të mos kish mundësi të lëvizte fare nga dhimbjet e shpinës. Ai u mbajt për dy ditë e tre net në publik, pa ngrënë dhe pa pirë, deri sa zëri i tij nuk i ngjante më një qenie njerëzore. Në të njëjtën formë, sadisto-seksualët priren të kryejnë po këto lloj veprimesh, por praktika e mësipërme është e justifikuar politikisht dhe të bazuar në përkatësinë racore.
Është mizoria e motivuar nga hakmarrja. Përgjithësisht mizoria është e dukshme gjatë veprimeve të frymëzuara nga dëshirat obsesive për hakmarrje ndaj gabimeve reale ose imagjinare.
Një rast ilustrimi:”Një fizikan u martua me një prezantuese spektakli dhe filloi të mendonte se ajo e tradhtonte, megjithëse nuk kish asnjë lloj fakti. Kështu obsesioni i tejkaloi logjikën, duke vendosur se asnjë burrë nuk mund t’ia merrte. Pasi e rrahu me kamzhik të lidhur pas një tavoline, i hodhi acid sulfurik në fytyrë dhe trup. Ajo mbijetoi për 84 ditë në agoni para se të vdiste nga dhimbjet. Në këtë rast i shoqi desh ta dënonte duke mundësuar që ajo mos ishte e dëshiruar për asnjë burrë tjetër. Ky veprim nuk dukej se e kënaqte seksualisht, pra nuk kemi veprim sadisto-seksual
Janë dhe mizoritë investigative, dhe fjala është për tortura gjatë marrjes së pyetje që mund të shoqërohen me eksitim seksual, por në disa raste mund të mos interpretohen si sadisto-seksuale.
Një rast ilustrimi “Një agjent ishte kapur jashtë shtetit dhe ishte torturuar në mënyrë të vazhdueshëm fizikisht, duke u rrahur me shkop dhe shok elektrik në gjithë pjesët e trupit dhe në organet gjenitale. Viktima ishte torturuar në mënyrë të tillë për të nxjerrë informacion që lidhej me veprimtarinë e qeverisë së tij dhe jo për të arritur ndonjë kënaqësi seksuale”
Ka dhe gjykime pas vdekjes që shpesh, gabimisht, cilësohen si sadizëm seksual. Por në shumicën e rasteve fajtori e vret viktimën me shpejtësi, duke mos zgjatur shumë vuajtjet e saj, gjë që përbën një sjellje krejt ndryshe nga ajo që po studiojmë.
Një rast ilustrativ “Nja baba e rreh vajzën e tij të rritur me një objekt të rëndë që i shkaktoi vdekje. Pas vdekjes u përpoq ta zhvendoste trupin. Ditën që u arrestua bleu një procesor ushqimi dhe hetuesit gjetën pjesë të trupit të saj në kuzhinë, në tenxhere, furrë dhe në frigorifer. Burri në fjalë kish vrarë të bijën për vetëmbrojtje, por dhe nga frustrimi që ndjente për shkak të sjelljeve të saj të çrregullta dhe ashpërsisë së të bijës, rrjedhojë e një sëmundje mendore kronike. Pra veprimi nuk dukej të kish ndonjë qëllim kënaqje seksuale, duke e parë vajzën e vet të vuante.
3.3. Gjetjet e një studimi për sadizmin seksual.
Në këtë studiuam shqyrtuan 30 raste meshkujsh sadistë, 22 prej të cilëve ishin përgjegjës së paku për 187 vrasje. Burimet e informacionit për studimin vinin nga raportet policore, nga fotografimet e skenave të krimit, dëshmitë e familjarëve të viktimave, konfiskimet, raportet psikiatrike, transkriptimet gjyqësore, raportet para dënimeve dhe regjistrimet e kohës së burgut. Gjithashtu u përdorën dhe prova të siguruara nga vetë fajtorët, si ditar, fotografi, skica, video, kalendarë dhe letra. Këto materiale që përmblidhnin fantazinë e tyre hapën disa dritare mbi mënyrën e të menduarit dhe të jetuarit për këtë kategori personash. Po kështu, u intervistuan dhe pesë nga 30 fajtorët, ku ata u shprehën më pak për dëshirat e tyre seksuale se sa ishin shprehur nëpër shkrime apo kasetat për krimet e kryera.
Secili nga të 30 fajtorët rezultoi t’i kish torturuar viktimat me qëllim, metodat kryesore e të cilave ishin përdorimi i mjeteve të forta si çekiç, pinca dhe goditje elektrike, por dhe veprime të tilla si kafshim, prerje, asfiksim deri në pikën e humbjes së ndjenjave. Disa përdorin mjete të posaçme torture në mënyrë të përsëritur, gjë që e bën atë mjet t’i përkiste specifikisht një personi. Por mungesa e një elementi të caktuar në krim nuk përjashtonte mundësinë e një krimineli serial. Ai mund të ishte duke eksperimentuar me teknika të ndryshme, në kërkim të një skenari perfekt me qëllimin e vetëm për të çorientuar policinë hetimore.
Nga 30 sadisto-seksualët e studiuar doli që ata aplikonin edhe vuajtjet psikologjike tek viktimat. Detyrimi duke mbajtur peng dhe me sy lidhur viktimën e rrëmbyer, përmbante dhe në fakt konsiderohej, si vuajtje psikologjike edhe pse mund të mos kishte dhimbje fizike. Taktika të tjera ishin kërcënimi apo forma të tjera të abuzimeve verbale, si p.sh., detyrimi i viktimës të lutej apo të përshkruante aktet seksuale, përshkrimi me detaje i viktimës se çfarë synonin dhe ç‘i priste, e detyronin atë të zgjidhte midis vdekjes dhe skllavërisë, apo të zgjidhte me cilin mjet të vdiste.
Disa tipare të sadistëve të studiuar ishin: të qenit të gjinisë mashkullore, vetëm njeri ishte i bardhë, më pak se gjysma e tyre kishin arsim të lartë, gjysma përdornin alkool apo droga të tjera, 1/3 kishin bërë ushtrinë, ndërsa 43% në periudhën e fajit kishin qenë dhe të martuar. Devijimet seksuale më shpesh lidheshin me anomalit e tjera seksuale dhe studimi konfirmoi këtë gjë. 43% e meshkujve ishin përfshirë në aktivitete seksuale si të rritur, 20% ishin transvertitë dhe 20% kishin kryer dhe krime të tjera seksuale, si p.sh., vojerizma, thirrje telefonike dhe ekspozime të turpshme.
Një rast ilustrimi: “Një i tillë adoleshent shkonte nëpër shtëpitë e lagjes dhe masturbohej ndërsa shihet gratë e lagjes që zhvisheshin ose bënin seks. Në shtëpi ai gjithashtu masturbonte shpesh me fantazitë, duke rikujtuar ato që kish parë. Si djalosh i rritur bënte telefonata të turpshme, gjë që e çoi në arrestimin e parë kur kërkoni të takonte një prej viktimave të tij, e cila lajmëroi policinë. Më pas ekspozonte veten tek disa viktima të tjera, gjë që e bënte, siç e shpjegon dhe vetë, për t’u shkaktuar stres dhe frikë të dukshme. Ai ndiqte femrat që kishin bërë pazar dhe ktheheshin në shtëpi për të parë nëse ishte mundësia të futej në shtëpitë e tyre.
Në përdhunimin e parë përdori armë të rastit, por më pas, merrte me vete një “kuti mjetesh përdhunimi” që përbëhej nga ngjitëse, pranga, copa të prera litari dhe një pistoletë e kalibrit 45mm. Kështu, progresivisht po bëhej i dhunshëm në sulmet e tij seksuale, duke torturuar viktimat me rrahje të vazhdueshme, djegie dhe tërheqje të gjoksit. Dhuna arriti atë pikë sa një nga viktimat humbi të dy gjinjtë nga goditjet e vazhdueshme me grusht. Ai përdhunoi me dhunë më shumë se 50 gra dhe ishte duke kryer një vrasje në momentin që u arrestua. Historia e një aktiviteti të tillë është e zakonshme tek personat që kryejnë krime seksuale të çdo lloji. Por është e pavërtetë që personat e përfshirë në këtë lloj krimi nuk kanë prirje ndaj dhunës.
Nga studimi dolën disa karakteristika të krimeve që kryhen nga sadisto-seksualët. Ato dallojnë për planifikim të kujdesshëm, çka do kohë të konsiderueshme dhe përpjekje të mëdha. Kapja e viktimës, zgjidhje dhe përgatitja e mjeteve apo mënyrave të shkaktimit të vuajtjes, shpesh kërkojnë vëmendje të madhe. Shumica e të studiuarve përdornin pretekste apo justifikime për të realizuar kontaktin e parë me viktimën. Ai kërkonte apo ofronte ndihmë, pretendonte se ishte oficer policie, u përgjigjet disa lajmërimeve të caktuara, i takonte viktimat në një vend të izoluar, apo përpiqej të fitonte besimin e tyre.
Në shumicën e rasteve viktima çohej në një vend të paracaktuar, që ofronte vetmi dhe siguri për sadistin, si dhe mundësi shumë të pakta për viktimën që të largohej apo të shpëtonte. Këto vende mund të ishin banesa të kriminelit, pyje të izoluar, apo ndërtesa të krijuar enkas për këtë qëllim.
Një rast ilustrimi”Një i bardhë hyri në një agjenci të respektuar modelimi dhe u prezantua sikur filmonte një dokumentar mbi përdorimin e drogës tek adoleshentët. Ai u përpoq të punësonte dy vajza të reja nga agjencia dhe dy kryeinfermiere të moshuara që t’i shoqëronin ato si mbikëqyrëse. I çoi tek kamioni nën presionin e armës, i lidhi gratë në një arkë druri, që e kish ndërtuar enkas në kamion. Aty kish vendosur krevat dhe disa dyshekë, me qëllim që të mbyste çdo lloj zhurme. Pasi vrau dy të moshuarat, i futi në qese plastike për plehra, ndërsa vajzat i terrorizoi për më shumë se dy ditë, para se ato të shpëtonin.
Nga studimi doli që 77% e sadistëve i lidhnin viktimat me materiale të prodhuara nga vetë atë, për të përfituar kënaqësi seksuale. Ata lidhjet i bënin me shumë kujdes, si ato simetriket apo duke i lidhur në pozicione të ndryshme. Rreth 60% të tyre mbaheshin të rrëmbyera për më shumë se 24 orë. Aktivitet seksual më i zakonshëm i tyre ishte përdhunimi anal (tek 22 prej tyre), i pasuar nga ai oral, përdhunimi vaginal dhe penetrimi i objekteve të jashtëm, (2/3 e tyre kishin ushtruar të paktën tre nga këto katër trajta).
Po kështu 60% e tyre i rrihnin viktimat e tyre, 22 sadistë kishin vrarë gjithsej 187 viktima, ndërsa 17 prej tyre kishin vrarë tre ose më shumë viktima. Mënyrat e vrasjes ishin të ndryshme, disa zgjidhnin viktima vetëm të racës së bardhë, ndërsa 83% e viktimave ishin të huaja, të panjohura për fajtorët. Në pjesën më të madhe zgjidheshin viktima femra, 25% e tyre sulmonin vetëm meshkuj, 16% vetëm fëmijë dhe 26% sulmonin fëmijët dhe të rriturit.
Nga studimi doli që fajtorët kujtonin fakte të shumta kriminale, më shumë se gjysma e tyre i regjistronin krimet, duke mbajtur kalendarë, harta, ditar, vizatime, letra, shënime, foto, video, si dhe lajmet ne media për krimet e tyre. Shumica i mbanin këto evidenca të fshehura në shtëpi, në zyrë, makinë apo mjedise me qira, 12% e tyre merrnin dhe ruanin objektet personale të viktimave, si patenta, bizhuteri, veshje dhe fotografi, që mbaheshin si trofe të krimeve. Por askush nuk kish mbajtur pjesë të trupit të viktimës, megjithëse disa i mbanin përkohësisht ose përgjithnjë trupat e tyre të plotë.
3.4. Intervistimi i sadisto-seksualëve,
Këta janë mjeshtra të manipulimit, prandaj hetuesi duhet të përgatitet me kujdes para se të intervistojë ata. Ai duhet të njohë të dyshuarin me imtësi dhe të jetë i vetëdijshëm për pikat e forta e të dobëta të tyre. Intervista e parakohshme shpesh dështon. Por, pavarsisht shfaqjeve të sofistikuara, ata priren të japin pëlqimin për t’u intervistuar. Shpesh kanë një imazh të ekzagjeruar për veten, duke e konsideruar atë si superiore ndaj policit. Besojnë se nuk kanë asnjë lloj rreziku nëse publikojnë informacion dëmtues për veten e tyre. Madje ata presin të mësojnë më shumë informacion nga policët se sa të sjellin gjatë intervistës. Kështu, nga pyetjet që u bëhen, ata shpreson të përcaktojnë sa di hetuesi dhe ku është gjendja aktuale e hetimit.
Intervistuesi duhet të jetë një hetues me përvojë, mundësisht më i moshuar se i dyshuari dhe superior në forcën fizike, personalitet dhe inteligjencë. Ai duhet të ketë besim në veten, të jetë sa më i çtensionuar mendërisht e shpirtërisht, së paku të duket po aq i qetë sa dhe sadisti. Kjo d.m.th., që çdo ndjenjë personale ndaj krimit apo ndaj të dyshuarit duhet kontrolluar në momentin e intervistës. Ai nuk ka pse të përpiqet për të zënë miqësi me të dyshuarin, sepse kjo mund të shkaktojë humbje respekti për të, apo t’i japë të dyshuarit mundësinë e manipulimit të bisedës. Ai duhet të mbajë qëndrim zyrtar dhe profesional me të.
Megjithëse këta lloj fajtorësh e parapëlqejnë vëmendjen, prandaj intervistuesi duhet të përgatitet për një intervistë të gjatë e të lodhshme. Pyetjet duhen menduar që më parë dhe të strukturohen në mënyrë që të shmanget linja e pyetjeve që mund të marrin vetëm përgjigjen “jo”. P.sh., më shumë se ta pyesë të dyshuarin, nëse atij i pëlqen të torturojë gratë, më e vlefshme do ishte të pyetej rreth mjeteve që parapëlqente për t’i torturuar ato. Pyetja e bërë në këtë mënyrë pasqyron njohuritë e hetuesit, duke mos i dhënë informacion shtesë të dyshuarit dhe mund të lehtësojnë procesin hetimor.
Si përfundim, fajtorët e kësaj kategorie përgatisin dhe planifikojnë me kujdes krimet e tyre. Dëmi që sjellin është po kaq shkatërrues sa dhe teknikat që përdorin janë të stërholluara. Prandaj personat që synojnë t’i arrestojnë (policët apo prokurorët) duhet të kenë instinkte mjaft të zhvilluara, njohuri të gjera dhe burime të sofistikuara për marrjen E të dhënave. Këta tipa kanë aftësi të të “mbushin mendjen” se janë persona normalë. Ata racionalizojnë veprimet e tyre pa shfaqur asnjë ndjenjë faji ose pendimi, si dhe nuk ndjejnë aspak mëshirë. e konsiderojnë veten si superiorë në shoqëri, në përgjithësi, dhe ndaj ligjit në veçanti. Dhe ndërsa duket ta pranojnë dhe t’i binden autoritetit policor, nuk e respektojnë fare atë.
Bashkëshortet apo të dashurat e sadistëve –seksualë mund të jenë një burim i mirë informacioni, mbasi në mjaft raste ata i detyrojnë ato të pranojnë atë që ndodh. Megjithatë, edhe për shkak të turpit që mund të ndjejnë, si rrjedhojë e akteve seksuale të përfshira, viktima të tilla përgjithësisht ngurojnë të japin informacion për efekt hetimi të këtij lloj aktiviteti kriminal.
4. Psikologjia ligjore për terrorizmin social.
Terrorizmi është në nga problemet më të ndeshura sot, ndërsa terroristi shihet si gogol, i frikshëm, shumë i rrezikshëm dhe i paparashikueshëm. Për të viktimat nuk kanë identitet dhe asnjë rëndësi, mjafton të jenë në vendin dhe kohën e dëshiruar. Por ç’do lloj imazhi të vjen ndër mend kur mendon për një të tillë? Shumë njerëz do mendonin për dikë që sulmon me armë dhe bomba njerëzit, ngaqë ndihet i tradhtuar nga dikush apo diçka. Për këtë arsye ai sulmon këdo, madje dhe të pafajshëm, për të marrë territorin apo vlerësimin që beson se të tjerët ia detyrojnë atij si përfaqësues i një kauze. Një gjë e tillë është terrorizëm politik, që motivohet nga shpirtra të vuajtur që shkakton zemërim dhe urrejtje.
Por në botë ka edhe një kategori grash e burrash që janë terroristë në një kuptim më delikat. Ata nuk luftojnë me armë dhe bomba por luftojnë me mosbindje sociale. Ata nuk luftojnë kundër armiqve realë e të vërtetë, por luftojnë kundër plagëve të vjetra psikologjike, që nga tradhtitë e fëmijërisë së hershme. Pra nuk është dhe aq padrejtësia politike që i lëndon këta njerëz, por mashtrimi intelektual dhe emocional. Dëmet e shkaktuara nga këto mashtrime, nëse nuk mbyllen ose riparohen siç duhet dhe në kohë, mund të projektojnë një ashpërsi të fshehtë e të mprehtë për këtë botë. Një ashpërsi shkatërruese, duke u sjellë si shpirtra të vuajtur që tërheqin këmbëzën e një arme.
Imagjinoni një fëmijë të vogël që rritet në një familje me një baba të ftohtë, të ashpër dhe autokratik. Fëmija është i etur për ngrohtësi, pra edhe për një baba që ta mësojë për botën dhe që të pyesë vazhdimisht rreth mistereve të kësaj bote. Ai është i etur për një baba të dhembshur, që do t’i mësojë atij për dhimbjet dhe vuajtjet, që do t’i duhen të mësuar kur të ketë nevojë.
Por në realit, babai i tij e “le pas dore”, ai mundet që edhe të abuzojë fizikisht, emocionalisht apo ndoshta dhe seksualisht. Ai mund të jetë i alkoolizuar, apo aq i shqetësuar pas punës sa që nuk e vë re fare familjen. Dhe ndërsa, në jetën publike ai mund të shfaqet si një mbështetje e fortë e komunitetit, si një njeri i madh dhe fisnik, por në familje është veçse një mashtrues.
Me kalimin e viteve, fëmija rritet dhe në mënyrë të pandërgjegjshme formaton jetën e vet për t’u shfaqur në këtë botë të mbushur plot me “mashtruese”. Ai do të kërkojë kontradikta në traditën e vlerësimit, ai do t’i thotë kujtdo që e dëgjon se idealet që i mbajnë gjallë janë vetëm “mite”. Ai do të qeshë dhe tallet me rregullat dhe disiplinën, ndërsa do të kënaqet me mosbindjen. Ai do ta sulmojë gjithë hipokrizinë e kësaj bote me anë të një hakmarrje që drejtohen në mënyrë të pandërgjegjshme ndaj babait të tij. Dhe këtë do e bëjë për të shkatërruar institucionet e shoqërisë, të ulë sa më poshtë statusin publik të babait të tij dhe ta çojë atë deri në rrënim total. Nëpërmjet kësaj urrejtje të verbër, gjithçka që ai dëshiron është vetëm që babai ta dojë atë.
Zhak Lakan (Jacques Lacan), një psikoanalist francez, vëren se në konceptin psikologjik fjala “social” në të vërtetë është një mashtrim. Me gjithë kuptimet që i atribuojmë krijimtarisë njerëzore, duke përfshirë dhe gjuhën, nuk ka asnjë vlerë reale as pas vetë këtij koncepti. Madje sipas këtij autori “nuk ka asnjë njeri për tjetrin”. Me këtë ai nënkupton që nuk ka asnjë kuptim absolut që autorizon kuptimin njerëzor si të tillë.
Interesant është dhe përshkrimi i Biblës, i cili në thelb thotë të njëjtën gjë, kur tregon historinë për përgjigjen e Zotit drejtuar kafshëve të ndryshme të egra dhe zogjve të shumtë që kishin shkuar tek Ai, për ta pyetur si do i quante. Në fakt Zoti nuk u vuri ndonjë emër kafshëve, ai thjeshtë u tha ”çfarëdo lloj emri që do u verë njeriu do të jetë dhe emri juaj” (Gjeneza 2:19-20). Pra vetë Zoti i dha njeriut lirinë për të krijuar një gjuhë, një gjuhë të garantuar nga shqiptimi i vet atij.
Bota na ofron vetveten me një pamje të plotë, por nuk ka asgjë për të parë, përveçse një njeri që e quan veten “perandor”, përmallë kësaj bote lakuriq. Psikologjia na mëson që jo vetëm bota jonë sociale është “abuzive”, por është e pamundur të dallojmë e të kapërcejmë dhimbjet që ndjejmë si fëmijë kur përballemi me mashtrimin e kësaj bote. Kështu që sugjerimi i saj shkencor është që më mirë të flasim për këto plagë të fëmijërisë se sa t’i mbajmë ato si sekrete të errëta të fshehura në vetë vete. Psikologjia na mëson gjithashtu të largojmë zemërimin dhe urrejtjen, duke treguar mirëkuptim, dhembshuri e dashuri për këto sekrete të “zhytura” në pavetëdije, me shpresën e kotë që t’i mbyllim ose t’i vrasim ato. Nëse këto sekrete nuk “zbuten” do bëhen armiqësore të pa ndërgjegjes sonë, ndërsa ne do bëhemi terroristë në një betejë plotë vuajtje kundër dhimbjes sonë.
A ka ndonjë gjë që nuk është abuzive në këtë mes? Psikologjia nuk mund ta thotë këtë, por ka një kufi të përcaktuar qartë: besimi mund të kapërcehet në kufijtë e psikologjikes sepse mund të zhvendoset edhe në drejtime të tjera. Kështu në vend të një terrorizmi psikologjik që përshkruam më sipër, ka mundësi që subjekti me fëmijëri problematike të ndërmarrë akte të sinqerta bamirësie, si dhe çdo veprim që vërtet synon ndryshime pozitive sociale. Ai, gjithashtu, mund të motivohet nga dashuria dhe devocioni altruist.
Por duhet një zgjuarsi e konsiderueshme, duhen dhe njohuri psikologjike, për të ditur se kur personi ka nevojë për krenari dhe ka “grumbullime fëmijërore” të mbledhura si shqetësime social. Dhe është jo vetëm turp, por dhe e pakuptimtë që shumë njerëz, madje dhe fetarë, nuk kanë marrë seriozisht mësimet e psikologjisë së dashurisë, për t’u lutur edhe për armiqtë e tyre. Por më tepër që sa më shumë t’i urrejnë apo të urrehen aq më tepër bëhen terroristë të komunitetit të tyre.
Përgatiti:Flori Bruqi
