Me “Librin e rërës”, Borges ka shkruar në një regjistër që është e pamundur të identifikohet lehtë. Një libër me faqe të panumërueshme përbën shtjellën e këtij fikshëni, i cili të grish pafund dhe të bën pjesë të një sfide, që edhe ti duhet ta provosh, një gjë të ngjashme
Të trembëdhjetë tregimet e përfshira në këtë vëllim janë një risi për atë që është i lidhur me letërsinë, për arsyen e vetme ngaqë ato të mësojnë realisht se si shkruhet në këtë gjini. Dhe, tek “Libri i rërës”, botuar kohë më parë nga “Zenit”, ke një ushqim të plotë dhe të këndshëm për atë që i futet udhës së vështirë të rrëfimit letrar. Vetë Borghes, autori i tij, ka qenë koshient për këtë, por me modesti shton se “nuk mund të premtoj - nuk mund t’i premtoj as vetes - më shumë se këto pak variante të temave të mia të parapëlqyera. Siç e di gjithkush, kjo është streha klasike e së pandreqshmes monotoni”.
Megjithatë, lexuesi i letërsisë, librin e lexon jo vetëm për tregimin e mrekullueshëm “Libri i Rërës”, por për një grup të tërë tregimesh syresh. Realisht, në pak tregime të historisë së letërsisë, mund të shikosh kaq të përkorë filozofinë e shkrimit, imazhin që përftohet nga shkrimi, si edhe vetë artin e rrëfimit në vetvete. Ku pleksja e kulturës së gjerë dhe fikshëni i pastër i tejkalojnë të gjitha barrierat për të sjellë ngjarje fantastike dhe për t’i kthyer ato realisht të prekshme.
Përkthyesi Azem Qazimi, që njihet për punë cilësore nga gjuhët sllave dhe nga anglishtja, ka arritur të na e sjellë sa më të qartë autorin, megjithëse duhet hamendësuar me të drejtë se bjerrja nga origjinali duhet të jetë e pamohueshme. Në këtë korpus tregimesh, autori vetë i falet më shumë tregimit “Kongresi”, pjesë e cila vlerësohet më shumë nga ai, që jo vetëm i ka skllavëruar kohën, por edhe i ka thithur dashurinë e tij. Një përzierje stilesh, një rokoko, që ai e nis me një regjistër dhe e përfundon pastaj me një regjistër tjetër dhe një përpjekje e tërë për të ecur në një udhë ku përsoset vazhdimisht stili i tij. Dhe, stili i tij, realisht ka bërë të ushqehen krijues nga e gjithë bota dhe të ndikojë në veprat e shumë autorëve, qoftë dhe nga ata në Shqipërinë e largët.
Në një sens duhet t’i jemi mirënjohës autorit, kur ai vetë bën zbërthimin me pak penelata të tregimeve të tij, ku ti ‘trembesh’, realisht, ose më mirë, dihat për t’u orientuar në një stil, që duhet thënë se është shumë i vështirë për të zakonshmit. Në njërën prej tyre, p.sh. “Nata e dhuratave” është e veçantë për mënyrën e trajtimit por njësoj të duket sikur të gjitha rrëfimet janë mini-skripte me të cilat mund të ndërtohen romane të tëra korale. Në një nga tregimet e tjera, një personazh tejet i zakonshëm niset drejt pavdekësisë, thjesht, pa patos. Akti e kthen realisht në hero. Vendos të zhduket dhe ndahet natyrshëm me njerëzit e tij. Sytë e tij shikojnë vetëm aksionin. Ka një jetë monotone dhe pa asnjë gjë që mund ta veçojë, përveç momentit kur ikën për të dalë në botën e historisë. Në datën e caktuar dhe në kohën e caktuar vret atë për të cilin të tjerët kanë kohë që mundohen ta ekzekutojnë.
Kurse, me “Librin e rërës”, Borges ka shkruar në një regjistër që është e pamundur të identifikohet lehtë. Një libër me faqe të panumërueshme përbën shtjellën e këtij fikshëni, i cili të grish pafund dhe të bën pjesë të një sfide, që edhe ti duhet ta provosh, një gjë të ngjashme. Por është e pamundur, kur mendon se kjo është nxjerrë nga dora e Borghesit, ndërsa ti je thjesht një njeri i zakonshëm. Ngaqë të gjithë mendojnë se janë realisht fare të thjeshtë para tij. “Ai është një botë idesh të qarta, të dëlira dhe, në të njëjtën kohë të pazakonta, që... janë shprehur ndër fjalë me një drejtpërdrejtësi e përkorje të shkëlqyer. Tregimtar madhështor. Ne i lexojmë tregimet e Borghesit me një kërshëri hipnotike...”, shkruan Mario Vargas Llosa, një nga tregimtarët e fundit të gjallë të përmasës së tij.
E gjitha, në fakt, do të ishte një nul, nëse nuk do flisnim për stilin e tij. Ky mjeshtër i madh i teknikës së shkrimit, duke përsosur stilin e tij dhe duke bërë një lloj letërsie, që reformon në çdo moment vetë letërsinë, arriti t’u tregojë shkrimtarëve se shtigjet për të arritur suksesin janë po aq të rralla sa edhe vetë suksesi. Jo më kot, shtegu i tij është i veçantë dhe i parrahur lehtë. E lehtëson ngado strukturën prej gjymtyrëve të tepërta dhe është ideja ajo e cila mbetet dhe që do të na rrëfejë se sa shumë ndikon ky element në të gjithë veprën e tij dhe, në një farë mënyre, edhe në sfidën e tij të shkrimit.
