Flamur Bucpapaj
Vitet e fundit, sidomos tre muajt e fundit fenomeni i gjakmarrjes eshte bere shume agresiv, sepse pas heqjes sw denimit me vdekje ketij fenomeni iu rrit forca goditese dhe tani eshte bere uragan, si nje tradite e trasheguar nga kanuni i Leke Dukagjinit qe gjaku lahet m e gjak. Ky fenomen dy dekadat e fundit eshte bere nje gje e zakonshme , por tani me i eger dhe me primitive , tani vrasin dhe grate dhe femijet, te cilet dikur nuk i ngacmonin tani i presin pas deres dhe i qellojne.
Ky fenomen ka disa aresye qe riaktivizohet vrullshem pas renjes se komunizmit. Une mendoj se se keto veprime u ndermoren dhe per shkak t e korupsionit ne gjykata, te cilat japin denime te ulta per vrasjet e ndodhura nga persona te rrezikshem dhe jashte cdo normalitei njerzore. Kjo gje ben qe pjestaret e familjes se viktimes se radhes te bierw nw vetegjyqesi.
Shkak i dyte eshte dhe puna e dobet e policise dhe organeve qeveresise te komunes apo te bashkise perkatese te rretheve te caktuara.
Shkaku i tretw i ketij fenomeni eshte dhe shoqeria patriarkale shqiptare qe ikurajon personin e vecante qe te marrw hakun per te afermin e vrare, por nuk duhet te harrojmw se ne qofte se qeveria e rikthen denimin me vdekje ose denim tjeter te perafert.
Ky fenomen zvogelohet ose minimizohet, sepse nese personi qe ka kryer krim ndeshkohet aty merr fund dhe hakmarrja , gjithashtu puna e dobet e mediave shqiptare qe duhet ta godasin kete fenomen qe nw rrenjw nepwrmjet reportazheve dhe emisioneve te shpeshta publicitare ku te shpjegohwet e keqija qe sjell ky fenomen, ku te denohen dhe ate njerwz qe per para nxisin fenomenin e gjakmarrjes.
Gjakmarrja permes shifrave
Gjakmarrja në vitet 2000 më “mizore” se në Kanune.
Në emër të drejtësisë kanunore në njëzet vite janë kryer krime të cilësuara për gjakmarrje por të pabazuara në zgjidhjen e të drejtës kanunore (Kanuni i Lekë Dukagjinit; Kanuni i Skënderbeut; Kanuni i Labërisë). Kështu vrasja e një gruaje për shpagimin e krimit të kryer nga i biri, marrja e gjakut tek fëmijë të parritur, ekzekutimi i një kleriku apo vendimi për gjakmarrje pa pleqësi janë forma që përkojnë me thyerje të rënda edhe të së drejtës sonë të pashkruar që përkon me rregullime të shekujve të mëparshëm. Për shkak të lëvizjeve qytetare, ndërgjegjësimit social, forcimit të rendit dhe sigurisë në vend në vitet 2004 – 2007 ky lloj krimi pati një rënie sipas statistikave zyrtare. Një analizë e Open Data Albania konfirmon se në 2009 numri i krimeve dhe çështjeve penale të gjykuara për gjakmarrje ka pësuar rritje ndërsa ngjarje të 2010-ës dhe fillimit të 2011 shënojnë ashpërsim të formës së ekzekutimit për gjakmarrje.
Ligji Penal në RSh. Kodi Penal në RSh ka 3 nene që parashikojnë krime/vepra penale që lidhen me fenomenin e Gjakmarrjes. Përkatësisht janë Neni 78/2 Vrasje me paramendim për gjakmarrje; Neni 83/a Kanosje serioze për hakmarrje ose për gjakmarrje; Neni 83/b Nxitje për gjakmarrje.
Numri i vrasjeve për gjakmarrje po rritet.
Në total në harkun kohorë 2004 – 2009 janë dhënë nga Gjykatat 117 vendime të formës së prerë për çështje që lidhen me gjakmarrjen dhe janë dënuar 94 autorë.Në gjashte vite çështje gjyqësore për vrasje për gjakmarrje janë 106, ndërsa të dënuar për vrasje për gjakmarrje janë 83 autorë. Viti me më shumë vendime penale për gjakmarrje është viti 2004 me 28 çështje. Viti me më shumë autorë të dënuar për gjakmarrje është vitit 2006 me 22 autorë. Çështjet gjyqësore për gjakmarrje kanë shënuar rënie në harkun kohorë 2004-2008 dhe më pas rritje në vitin 2009-2012.
Vrasje për Gjakmarrje. Sipas Open Data Albania, çështje të proceduara dhe të përfunduara me vendim forme të prerë nga gjykatat për veprën penale vrasje për gjakmarrje neni 78/2 janë si më poshtë:
2004 27 çështje 6 autorë
2005 21 çështje 17 autorë
2006 18 çështje 19 autorë
2007 13 çështje 14 autorë
2008 12 çështje 15 autorë
2009 15 çështje 12 autorë
Totali 106 çështje 83 persona
Në total janë njëqind e gjashtë çështje dhe të dënuar si vrasës për gjakmarrje janë tetëdhjete e tre persona. Viti 2009 ka numër më të lartë çështjesh se dy vitet pararendës 2008 me 13 çështje dhe 2007 me 12 çështje.
Kërcënimi për Gjakmarrje, imponimi për tu ngujuar.
Sipas rregullimeve në Kodin Penal shqiptar, domethënie ka marrë edhe procedimi i personave që kërcënojnë për gjakmarrje, persona përgjegjës për ngujimin e familjeve shqiptare. Numri i çështjeve të proceduara dhe përfunduara sipas nenit 83/a “Kanosje serioze për hakmarrje ose gjakmarrje” në gjashtë vite është dhjetë çështje:
2004 1 çështje 0 autorë
2005 4 çështje 4 autorë
2006 2 çështje 3 autorë
2007 1 çështje 1 autorë
2008 0 çështje 0 autorë
2009 2 çështje 2 autorë
Totali 10 çështje 10 persona
Nxitës për gjakmarrje. Një tjetër vepër panele e konsideruar e lidhur me gjakmarrjen është edhe veprimi kriminal që parashikohet në nenin 83/b të Kodit tone Penal “Nxitje për gjakmarrje”. Pothuaj çdo vrasje apo kërcënim i bërë për gjakmarrje në kontekstin social ka nxitës dhe bashkëpunëtorë që stimulojnë shpagimin e një krimi nëpërmjet ekzekutimit të autorit apo të afërmve të tij. Ky fakt i dukshëm në kontekstin shoqëror dhe i shfaqur në pasqyrimin mediatik nuk gjen mishërim në qëndrimin e organit procedues gjatë hetimit të vrasjeve për gjakmarrje. Në harkun kohorë të viteve të fundit ky nen është aplikuar vetëm në një rast. Ndërsa rrethi i personave që nxisin për shpagim të një krimi nëpërmjet vrasjes është tejet i madh.
Raste të rënda 2010 dhe 2011.Tetor 2010, Vrasja e Klerikut
E drejta e pashkruar kanunore konsideron krim të rëndë dhe dhunim të gjithë komunitetit vrasjen e një kleriku (person i dedikuar fese). Në datën tetë shtator 2010 në Shkodër një njëzet e një vjeçar Mark Njemza vrau me armë zjarri pistoletë njëzetenëntë vjecarin Dritan Prroni i njohur nga mbarë komuniteti shkodran si Pastor pranë kishës “Fjala e Krishtit”. Njemza autor i krimit deklaron se kishte vrarë për gjakmarrje pasi në 2005 xhaxhai i viktimës i kishte vrarë të vëllanë. Krimi i rëndë u konsiderua i papërshtatshëm edhe nga komuniteti konservator që njeh dhe pranon mentalitetin e shpagimit nëpërmjet gjakmarrjes për dy arsye: së pari viktima ishte një klerik (pastor) kategori që sipas të drejtës zakonore nuk “bie në gjak”, dhe së dyti lidhja e viktimës me krimin e shpaguar ishte e largët, gjakmarrje për një veprim të kryer nga xhaxhai.
Janar 2011. Vrasja nga një i mitur, prokuroria “neglizhon” nxitësit e krimit.
Ndërrimi i viteve në qytetin verior të Shkodrës pati shënuar një vrasje tronditëse për gjakmarrje. Ekzekutori i krimit është një pesëmbëdhjetëvjeçarë me inicialet I. Sh i cili vetëm dy orë përpara mbërritjes së 2011 ka qëlluar me armë automatik një tridhjetëvjeçarë me emrin Albert Dhampiraj. Pesëmbëdhjetëvjeçari ka kryer krimin për të “marre gjakun” e babait të tij të vrarë vite më parë nga viktima. Per rehabilitimin e tij, si nje i mitur i gjendur perprara nje presioni te rende emocional e social per humjen e te atit nuk eshte programuar ndonje mase gjyqsore nga drejtësia ne rrethin verior. Prokuroria e rrethit Shkoder ka formuluar akuzën e pranuar nga i mituri pa zgjeruar rrethin e hetimit tek persona nxitës të mundshëm, apo bashkëpunëtore në kryerjen e krimit apo në sigurimin e armës nga i mituri. Në bazë të nenit 83/a përgjegjësi penale në raste të tilla kanë edhe familjarët apo rrethi shoqërorë që ka nxitur autorin, për më shumë në moshë të mitur të vrasë për gjakmarrje.
Kisha Katolike shkishëron ata që vrasin për gjakmarrje
Arqipeshkvia Metropolitane e Shkodrës shpalli me 18 shtator 2012 dekretin që shkishëron të gjithë katolikët shqiptarë, të cilët kryejnë vrasje për gjakmarrje.
Ky reagim ekstrem i Kishës Katolike është ndërmarrë për të frenuar këtë fenomen të shoqërisë shqiptare që ndodh kryesisht në zonën veriore të vendit.Arqipeshkvi Metropolitan, Shkodër-Pult, Imzot Angelo Massafra, tha se ky akti i Kishës Katolike vjen pas vrasjeve të shumta që vazhdojnë të ndodhin në territorin tonë, ku shumë prej të cilave janë për gjakmarrje.
“Disa vrasin nganjëherë pa asnjë ngurrim ose hakmerren në mënyrë të përgjakshme e barbare. Ata shpesh arsyetojnë veprimet e tyre, duke u mbështetur në një traditë shekullore, duke thënë se zbatojnë Kanunin. Ata i japin më shumë rëndësi traditës së njerëzve se sa ligjit të Hyjit. Të gjithë ata që vrasin, me sjelljen e tyre, janë duke i vënë shqelmin Ungjillit të Jetës dhe Kryqit të Zotit tonë Jezu Krishtit. Sjellja e tyre pra është një fyerje ndaj Krishtit”, ka thënë Angelo Massafra.
Ai shpalli dekretin, sipas së cilit kushdo që bën një vrasje ose bashkëpunon me vrasësin, në bazë të nenit 1331 të Kodit të së Drejtës Kanonike do ndëshkohet me shkishërim.
Sipas arqipeshkvit të Shkodrës kjo nismë ekstreme e Kishës Katolike u mor me qëllim që të arrihet pendimi i vrasësve dhe zbutja e zemrave të të gjithë njerëzve në mënyrë që ngjarje të tilla të mos ndodhin më.
Ipeshkvi i Sapës, Luçian Agostini ka shpjeguar arsyet që i kanë çuar drejtuesit e tre dioqezave në marrjn e një vendimi të tillë.
GJAKMARRJA KRIMI QË SHËNON RRITJE NË NUMËR
Gjakmarrja në vitet 2012 po bëhet më “mizore” se në Kanune. Në emër të drejtësisë kanunore në njëzet vite janë kryer krime të cilësuara për gjakmarrje por të pabazuara në zgjidhjen e të drejtës kanunore (Kanuni i Lekë Dukagjinit; Kanuni i Skënderbeut; Kanuni i Labërisë). Kështu vrasja e një gruaje për shpagimin e krimit të kryer nga i biri, marrja e gjakut tek fëmijë të parritur, ekzekutimi i një kleriku apo vendimi për gjakmarrje pa pleqësi janë forma që përkojnë me thyerje të rënda edhe të së drejtës sonë të pashkruar që përkon me rregullime të shekujve të mëparshëm.
Kodi Penal në RSh ka 3 nene që parashikojnë krime/vepra penale që lidhen me fenomenin e Gjakmarrjes. Përkatësisht janë Neni 78/2 Vrasje me paramendim për gjakmarrje; Neni 83/a Kanosje serioze për hakmarrje ose për gjakmarrje; Neni 83/b Nxitje për gjakmarrje.Pavarësisht se Kodi Penal në RSh parshikon denime të renda për gjakmarrjet, fenomeni nuk po ndalet, për shkak se drejtësia shpesh herë jep denime të buta, të cilat nuk i përgjigjen krimit të kryer.
Për shëmbull më 12 shtator 2012 në fshatin Vuksanaj të Dukagjinit ndodhi vrasja e shtetasit Marash Tonaj.Burime të policisë bënë me dije se vrasja e Marash Tonaj ishte kryer për motive gjakmarrje nga një femër. Sipas policisë autorja e krimit është identifikuar të jetë 33-vjeçarja, Lena Guri (Pjollaj), banuese në fshatin Vuksanaj të komunës Shalë. Nga hetimet e kryera mësohet që vrasja të ketë ndodhur për motive gjakmarrje, pasi në vitin 2003 vëllai i viktimës Nik Tonaj, kishte vrarë me armë zjarri, për motive të dobëta, shtetasit Nik dhe Lule Pjollaj, prindërit e autores së dyshuar të vrasjes së Marash Tonaj. Ndërsa policia ka sekuestruar në cilësinë e provës materiale edhe armën e krimit.
Ky fenomen eshte bere nje kancer i pasherueshem , nje nder rastet eshte edhe familja e Eduart Qeleposhit nga qyteti Bajram Curri, te cilit me daten 10.09.2012 po udhetonte drejt familjes i zihet prit ne fshatin Babin dhe qellohet me bresheri kallashnikovi ne drejtim te automjetit qe udhetonte, dhe mrekullisht shpeton nga nje manovrim i shpejte vetem me disa plage te lehta. Nga burime konfidenciale nga vendi i ngjarjes dyshohet nje nder pistat me te mundshme eshte ajo e gjakmarrjes, duke u bazuar ne nje konflikt te hershem te Fisit Qeleposhi me nje Fis tjeter po nga rrethi i Tropojes. Sic duket perhapja i ketij kanceri qe po merr permasa te tmerrshme duke mos kursyer as gra e femije ,do vazhdoje gjate nese drejtesia shqipetare vazhdon te qendroje e fjetur dhe ku mungesa e drejtesis , denimi shume i vogel per vrajset qe behen ne emer te gjakmarrjes , dosjet qe flene ne sirtar te mbuluara me pluhur qe presin doren e policis te shtetit i cili duket thuajse inekzistenc perballe ktij fenomeni.Duke qene qe njerezit kane humbur besimin qe do gjejne drejtesi dhe mbrotje nga shteti , i jane kthyer Kanunit te Lek Dukagjinit duke bere vetgjygjesi.Ky kancer duket qe do vazhdoje te marre jete te pafajshme nese shteti shqipetar nuk reagon me dore te hekurt ndaj cdokujt qe vret ne emer te Kanunit.
Po kështu sherri për një vije uji për vaditje në Malesinë e Dukagjinit i ka kushtuar jeten tre personave, mes të cilëve edhe një vajze vetëm 17 vjeç.Me 15 qershor 2012, Marie Qukaj mbeti e vrare ne vend me arme zjarri, ndersa ishte duke vaditur parcelat me miser prane baneses se saj, se bashku me gjyshin 70 vjeç. Kole Qukaj, humbi jeten me pas ne spital. Policia shpalli ne kerkim tre autore te dyshuar te kesaj ngjarje.Viktima e radhes e fenomenit te gjakmarrjes ka qene shtetasi, Gjin Guri 20 vjeç nga fshati Bardhaj, Shkodër i riu është qëlluar me armë zjarri për vdekje ndërsa policia beri te ditur se krimi kishte patur motiv gjakmarrjen si dhe vuri ne pranga nje person te dyshuar si autor te krimit.
Një tjetër ngjarja e rëndë u regjistrua kohët efundit, kur dy vëllezërit, Gjin dhe Xhevahir Guri u qëlluan në oborrin e shtëpisë nga komshiu i tyre. Gjakmarrja nuk po njef gjini.Me perpara ishin femrat ato qe leviznin e benin edhe punet e burrave edhe burrat rrinin ngujuar brenda por sot kjo nuk gje nuk ndodhe pasi hasmi i pret pas deres edhe godet pa meshire qofte femije i moshear apo edhe grate dhe vajzat. Rasti më tragjik ishte ai i Maries nga Shkodra.
