Ndue Ukaj, shkrimtar, kritik i letërsisë dhe publicist, u lindi në vitin 1977, në Stubëll të Epërme të Vitisë. Ka kryer studimet për letërsi dhe gjuhë shqipe në Fakultetin e Filologjisë në Universitetin e Prishtinës, ku ka ndjekur edhe studimet e magjistraturës. Disa vite ka jetuar në Suedi, ku ka kryer kurse të ndryshme. Ka qenë anëtar i disa redaksive letrare dhe gjithashtu anëtar i manifestimeve kulturore në Kosovë. Ukaj ka qenë editor i revistës për art, kulturë e shoqëri “Identiteti” që është botuar në Prishtinë. Është i përfshirë në disa antologji të poezisë shqipe, brenda dhe jashtë. Poezitë dhe tekstet e tij janë përkthyer në anglisht, spanjisht, italisht, rumanisht, finlandisht, suedisht, ndërsa krijimtaria e tij letrare është vlerësuar lart nga kritika letrare dhe është prezantuar nëpër shumë revista ndërkombëtare.
Ukaj është autor i librave: “Diskursi biblik në letërsinë shqipe”, studim letrar, AIKD, 2004, Prishtinë, “Ujëvarat e metaforave” poezi, Botimet MB, 2008,Tiranë, “Godo nuk vjen”, poezi Lulu Enterpress, 2010 USA, “Interpretime letrare”, ese letrar, Lulu Entepress, USA, 2011.
Libra në gjuhë të huaj: “Ithaca of the word”, përkthyer nga Peter Tase, Lulu Enterpress, USA, 2010, “Godo is not coming”, përkthyer nga Peter Tase, Lulu Enterpress, USA, 2010, ”Godo no viene”, spanjisht, përkthyer nga Peter Tase, 2010.
Libri me poezi Godo nuk vjen, u laureua me çmimin kombëtar ”Azem Shkreli” për librin më te mirë të botuar me poezi në vitin 2010 në Kosovë. Ndërsa në Festivalin Ndërkombëtar të Poezisë, “Ditët e Naimit”, u laureua me çmimin për poezinë më të mirë “Qiriu i Naimit”.
Çdo gja asht ndryshe, në horizont dielli copëzohet
copëzat ngulen në zemrën e tokës si shigjeta triumfuese.
Ne ngjyrat si dallojmë,
nëpër erën që frushkullon kujtesën,
poezi s’lexojmë në universin e marrëzive
ku marrëdhaniet mes territ dhe dritës
shfaqen si marrëdhaniet mes murit dhe mendimit.
Prapa luhet loja e çuditshme, njësoj si dikur
zogjtë bien përtokë, si atë kohë kur u shkrue Ferri.
O Zot, seç ka ndërrue çdo gja,
në kohën kur gardhi i vogël errëson sytë e mëdhenj.
Hëna gjen rrugë
nëpër duart e mpira që rrinë si shtiza drejt qiellit
e dielli shkrihet si qiri nëpër sytë e lodhun t’tokës
që s’shohin gja në qiellin blu, veç një reje t’ vogël
një reje që errëson gjithçka.
Kështu, shikimi përdridhet në hapsinë
si përdridhet era dhe krijon orteqet e saj.
Pastaj shfaqen fytyra,
në një natë, kur çdo gja asht ndryshe,
brenda së cilës kufijtë janë n’ kokën tande
kur kambët tua ecin nëpër iluzione
dhe ashtu i shtrydh andrrat e këqija
për kohën që s’asht
për kohën që s’ishte
për kohën që s’vjen
për kohën që ik me erën.
Çdo gja asht ndryshe, në horizont dielli copëzohet
copëzat ngulen në zemrën e tokës si shigjeta triumfuese.
e utopia n’ betejë me realitetin
ia han andrrat
e strukuna n’ kandin e fshehtësisë.
E diela e Laurës
Në qytetin e saj asht një katedrale e rrënueme,
ajo qëndron mes gërmadhave,
i mungon kori
dhe kanga “Ave Maria”.
Skajeve t’ rrugës, gurët lëshojnë dhimbje
veç gjurmët e korit duken
bashkë me buqeta lulesh t’vyshkuna.
Aty ka shumë qenë e mbeturina
asht edhe një piano e madhe pa vendqëndrim.
Në qytetin e saj asht një katedrale e rrënueme
atë e zgjon malli për tingujt e kumbonave
e veshë një fustan t’ bukur,
Ave Maria-n e pëshpërit n’vetmi.
O Zot,
ajo ka zanin e ambël, çdo të diel shkon tek rrënojat e saj
flet me gurët,
me lulet që nuk çelin lehtë nëpër mbeturina
dhe i fshin sytë e gëzuem pa e provue zanin n’ kor.
Asht e diel dhe pushon syni i saj i hareshëm
Ave Maria-n e këndon n’vetmi.
Me gomën e dashunisë
fshin faturën e kohës që e len mbrapa
tue i bashkue duert mbi gjijtë e saj t’bukur.
Në heshtje e hap fletën e re
dhe shkruan një varg pakuptim.
Asht e diel,
ajo zgjohet tue andrrue tempullin e dashunisë dhe tingujt e kangës.
Ave Maria asht gjallë.
Dhe pret me u zbukurue natyra,
ashtu si zbukurohet lulja me tanë bukuritë e saj
dhe me iu bashkue korit të jetës.
Ajo ec nëpër rrënojat e Katedrales dhe ndez një qiri
e gjujtë e bukur i prekin gurët fort.
Arka e Noes
Arka e Nohes s’u zbraz as kur ylberi shkëlqej mbi det
ernat pushuen e deti ra në gjumë.
Ajo s’u zbraz, as kur pëllumbi i bardh kaloi para saj
e nëpër dyert e ngushta brofën të pasionuemit
me i prekë gjitha ngjyrat e shkëlqimit përnjëherë.
Ajo lufton e dehun me stuhinë
shiun e jetës që bie pa pushim
me batakçinjtë që tokën e kanë dhi…
Qysh atëherë kur njerëzit e dehun i pushtoj dëshira me u kacavjerrë nëpër ngjyrat e ylberit,
më beso, paqja s’u shtri mbi ne
as kur pëllumbi u shfaq qiellit blu
kur ty të kapi dëshira me u deh në buzët e afshme,
me vdekë aty e me ruejtë çastin e dehjes për përjetësi.
Prapë ra nata,
prapë ylberi u zhduk në orbitën e errësinës,
si i panjohuni pas një kodre të madhe.
E terri pushtoj sytë e tanë,
ashtu siç u pushtue Eva nga dëshira për mollën e ndalume në Pemë e Dijës,
o Zot,
u humb shija për frytin e jetës
qyshkurse arka lufton me stuhinë?
Në qytetin mjegullës
N’ qytetin mjegullës çdo gja asht ndryshe.
Mendimet janë nguju si mashtrimi ynë nëpër statuja.
Aty lulet bajnë jetë mes ferrash,
e brenda tyne vallëzojnë lirshëm veç insektet
Zoti im,
qyteti mjegullës rrugët i ka të ngushta,
edhe mendimet i ka të ngushta
e kanga Aleluja s’ndigjohet askund.
Aty bërlloku s’ka vend,
nëpër kambët e lodhuna asht pështjellë
aty ku fjala kot përpiqet me mbrojtë dinjitetin e shkërdhyem.
Merimangat kanë lëshue shtat
e mbeturinat e mendes janë ba cunga nate,
cunga kohe.
Që thyejnë dhambët e prishun nga ecja e paqëllim,
që thyejnë gjunjët e randuem nga mëkatet e randa.
Në qytetin e mjegullës dritat e kinemave janë shue
e ekspozitat bahen nën trysninë e qirinjve që luftojnë me errësinën.
Poezia lexohet skajeve të pikëllimit
ku vetëm qentë e zgjebosun shëtisin t’heshtun.
Aty ku duhma e politikës ka qelb çdo gja,
cicërimën e zogjve e puthjet e dashnorëve.
Në qytetin e mjegullës, bërlloku ka mbulue lulet,
e n’mes asht pellgu i padijes
ku liria dhe lufta s’kanë kufi,
ku poezia dhe jopoezia s’ kanë kufi.
Aty shtegtojnë mendimet si nëpër xhepa me bërllok.
Aty ku grabiten dhimbjet e shumta
që sillen nëpër qiell dhe bahen ushqim
për barkun e uritun t ’politikës.
Si vetmia jonë nëpër kambët e dridhuna
që pengohet trotuaresh të mbytuna
me njerëz që ecin pa fund,
me njerëz që ecin pa fund.
Qyshkur ashtu u fillue me u numrue keq,
qyshkur ashtu u fillue me u shtremnue,
qyshkur ashtu u fillue me u mbrapshtue
në qytet ndihet mungesa e “Qytetit të Zotit”.
Eva ime
Unë soditësi i qiellit,
që zgjohem me metaforat e laguna
shtratit të ujitun…që zgjohem
ashtu si zgjohen mëngjesi mbi det
e si zgjohen dashnorët e mbas një nate plot dashni.
Unë soditësi i zogjve
dhe i tokës…ah, i tokës së plasaritun.
Oh, ti Eva ime,
ke ra në gjumë t’ mistershëm
lehtësisht përkëdhel kohët
dhe i mbyll në kopshtin tand
dhe ashtu turbullueshëm
ruen mshehtësinë e përjetshme
të gjarpnit
të mollës
të lakuriqësisë.
S’më pyet për hutinë time
as për soditjet e mija
as për lundrimin e imagjinatës sime
nëpër Kopshtin tand
ku shijen e hidhun e ndjej
tek Pema e Dijës, Eva ime
tek Pema e së Mirës, Eva ime
tek Pema e Dhimbjes, Eva ime
tek Pema e Mashtrimit, Eva ime.
tek Pema pa Fryte, Eva ime
sot e përgjithmonë,
mbeta lakuriq para teje, Eva ime.
me synin mbi atë mollë…
Frytet e amshueme
Bukuria asht lart, mes tokës e qiellit
unë dhe ti.
Truni me ide të ngatërrueme,
asht si malli i madh për t’ vërteta t’ rralla
që fshihen n’ barin e dendun, n’ barin e lagun.
Bukuria asht lart, mes tokës e qiellit
unë dhe ti.
Ku bien t’vërtetat,
si bien lisat e gjatë nga stuhia.
Kështu humbet shtegu nga terri dhe s’ shihen portat
e qytetit të shenjt.
Koha s’lanka m’u zbulue ftyra e vërtetë
në kopshtin e madh, ku mbillen gjitha frytet, gjitha lulet,
e dhimbjet bashkë me dashunitë.
Po, e meriton lumtuninë
mrekullinë e lumtunisë.
Hijerandë asht shikimi yt,
e sytë e tu janë shndrrue në përrenj t’ thamë.
Bukuria asht lart, mes tokës e qiellit
unë dhe ti.
Oh, sa i murmë asht dheu e pemët kanë thith ngjyrën e tokës.
Veç lumtunia asht pemë me fryte t’amshueme
n’ kopshtin ku bari i dendun na mshef thembrat tona.
Vajza që lexonte Komedinë Hyjnore
Ajo shëtit e vetmueme në pyllin e dendun
në pyllin e errët pa porta dalje
kërkon gjurmët që s’janë
mbas një shiu të rrëmbyeshëm.
Përballë lisave, uturimës së ujqve
dhe një dashunie që e shtrëngon n’gji
ndjen papritun se malet kanë mendime.
Herë përdridhet pas një lisi të gjatë si balerinë
e herë shtrihet në barin e njomë si një lis i rrëzuem
dhe e ndjen peshën e shtrëngatës.
S’ka dorë dashnori që ja prek flokët e bukura
Cicat e ambla.
Mbi sup ka vu një shall me ngjyra
e në dorë e mban Komedinë Hyjnore.
Flokët i fërfëllijnë si valë detit
pastaj mes gjijve të bukur e shtrëngon Komedinë,
tue kërkue rrugën e kthimit pranë hijes së pemës
ku u shtri për herë të parë
para se me hy në pyllin e vetmisë
në luftën m’u lirue nga robnia e mosqenies.
E ajo me librin e Komedisë Hyjnore n’dorë
përkund andrrën për fitoren e panjohun
që e pret tash e sa kohë.
Andrra ma e bukur
Ti,
Ti i ke andrrat ma t’ bukura
që shtrihen si thellësia e detit
e si gjanësia e maleve.
Ti ke andrrat ma t’ bukura
Që si sheh askush, veç syve të etun.
Oh, ç’andrra ke ti,
ti ke andrrat ma të bukura
e ato të përkasin vetëm ty.
Ti ke andrrat ma të pamundshme
o Zot, ti ke andrra ma të padurueshme
me prek qiellin dhe me zbrit në fundin e tokës
me lidh paqen e shkëputën mes tyne.
S’ka andrra ma të bukura se andrrat e pamundshme,
thua, e lodhun nga zhurma dhe vramendja
vetëm ato janë andrra.
Të kapërdinë si valë deti
e të hedhin brigjeve ku do e ku s’do
aty ku syni si sheh kufijtë e kohës dhe shtegton si zog lajmëtar.
Ku janë pasionet e qiellit,
pasione që derdhen si shi në tokën e etun.
Teksa unë dehem në trupin tand
në trupin tand që i ka andrrat ma të bukura
si ngushëllim i përhershëm.
Filozofia e jetës
Rrugët e kundërta më ndjekin si dëshirat e panjohuna
mbas së cilave godet rrufeshëm pyetja:
Ç’ asht kjo jetë ku vijmë pa na pyetë?
Në teatrin e së cilës luhet diçka e panjohur.
Aty ku si nëpër skenat antike shfaqen maska aktorësh
tue kënaqin publikun me shije të ndryshme
tue kallzue komedi e tragjedi përnjëherë.
Koha rrjedh si lumi në ujin e së cilës
mund të lahemi vetëm njëherë.
Pastaj vjen pendimi ose dëshira me u zhyt përsëdyti.
Aty ku kryqëzohen rrugët nëpër të cilat na ngatërrohen kambët,
si i panjohuni mes një pylli t’dendun.
Dhe pyesim të hutuem:
Ç’ asht kjo kohë nëpër të cilën shtegtojmë?
Tue ia kërkue domethanien me bebëza të ngushta
tue ia kërkue fundin, me duar të vockla.
Aty ku prehet shikimi i përhumbun
nëpër rrugët e mjegullës
bashkë me hapat e vegjël që konsumojnë ide
pa i takue ato që duem.
Atëherë kur çdo gja dukej e mirë.
Çdo gja e drejt si udhëtimi ynë
n’kërkim të rrugëve të humbuna, pyllit të errshëm.
Aty ku kërkojmë të vërtetat nëpër rrugët e rreme
ku kërkojmë rrenat nëpër rrugë të vërteta.
Asnjëherë s’ u mësoka arti i dashunisë
Në betejën e përhershme
që ndërron trajtat, ngjyrat, format
në betejën e njëjtë të luftës mes errësinës dhe dritës.
Kur prishet paqja Biblike
Ndodh ndonjëherë mos m’u kuptue
kufinin mes natës e ditës,
as mes t’mirës e t’keqes
as mes drejtës e t’padrejtës.
Ndodh ndonjëherë rrugët ngatërrohen
e në pështjellimin e madh s’dallohen ngjyrat
krejt kjo ndodh sepse shuhen dritat n’ horizont.
Papritun, si në një skenë teatri hapet një perde
Prapa skena asht boshe, e thatë, e ftohtë, e errët…
sikur një jetë e fshehtë plot mistere
dhe një i pendum që rrëfen vetveten
pa fund e pa fillim.
I kredhun në kontekstin e rutinës
pa liri, as me robëni
ndodh ndonjëherë njeriu s’ ka horizont
dhe çdo gja përmbyset
sikur para një cunami që merr përpara gjithçka.
Ndodh ndonjëherë, njeriu s’ka lartësi as thellësi
ndodh t’ kujtojë se s’ishte asgja, s’ishte askund
s’ishte askush…
në botën që fundoset në sytë e tij pa horizont.
thotë: gjithçka ekzistoi si në një ulërimë e frikshme.
Po, ndodh ndonjëherë, njeriu dëshiron m’u ul kambëkryq
në Pemën e Dijës
me pa si u prish paqja biblike, kur digjej Edeni.
