“O kombe, ruani të mëdhenjtë se përmes tyre do t'ju njohë e ardhmja”, është sentenca që më ka pëlqyer më shumë dhe që kam dëshirë ta përmend shpesh, si një thënie e një latini të mençur. Kështu do ta nisja këtë shkrim, për të sinkronizuar këtë mendim me atë që kam për Hoxha Hasan Tahsinin e madh, “Nderi i Kombit” shqiptar.
Prania në një takim ku 91-vjeçari i nderuar Ibrahim Daut Hoxha, kryetari i Shoqatës shqiptaro-turke “Hasan Tahsini” organizoi me inisiativën e tij në ambjentet e Muzeut Historik Kombëtar për promovimin e librit që përmbledh 20 vitet e funksionimit të kësaj shoqate.
Ishte një organizim modest dhe pa pompozitet, i thjeshtë dhe kuptimplotë, megjithëse me mungesa të mëdha të pjesëmarrëve nga sektori akademik që mbajnë veten ata, të ashtuquajturit të Akademisë së Shkencave, si dhe të institucioneve të qeverisë që kanë detyrim që të ishin në këtë promovim edhe pse të ftuar për pjesëmarrjen. Duket se prishjet e ndërtimeve pa dhe me leje, si dhe sherret me opozitën, shkarkimet nga puna, janë më të domosdoshme se prania në një aktivitet të tillë të një rilindasi të madh, njeriut që hodhi bazat e Rilindjes sonë Kombëtare. Është ky shkaku që më kujton të madhin rilindas, Sami Frashëri, kur thoshte se, "Gjithsecili është i detyruar t’i shërbejë atdheut të tij pa shpërblim, nuk është për t’u qortuar edhe ai që i shërben atdheut të tij dhe shpërblehet; por s’ka poshtërsi më të madhe se të vesh atdheun në rrezik për interesa personale".
Janë fjalë sa të vërteta, aq edhe të spikatura, sa filozofike, aq edhe edukative, sa sinkronizuese aq edhe të përshtatshme për të portretizuar klasën akademike dhe atë qeverisëse të sotme, që ende nuk di se “mësuesi i mësuesve të rilindasve është Hasan Tahsini, akademiku dhe kryeakademiku, eruditi dhe enciklopedisti, fizikanti dhe matematikanti, astrologu dhe atdhetari, botanisti dhe botuesi i shumë studimeve shkencore, rektori dhe i rekuri deri në fund për Shqipërinë dhe kombin shqiptar.
Para së gjithash do të doja të sillja në vëmendje faktin se, referimet e organizatorit mbështetës të këtij aktiviteti, nëndrejtorit të Institutit Shqiptar i Mendimit dhe Qytetërimit Islam, Alban Kodra, që në një formë e në një tjetër i dha fizionominë akademike këtij promocioni promovues të librit që brenda tij mbledh një aktivitet 20-vjeçar që studiuesi dhe i përndritshmi Ibrahim D. Hoxha e ka mbajtur me thonj, e ka mbjellë si në bahçe dhe e ka potisur me ujin e kristaltë të dashurisë për figurën potente dhe makro gjithësuese të enciklopedistit nga Ninanti, Hoxha Hasan Tahsinit.
Më pas, fjala e Profesorit studiues Bedri Telegrafi i dha ngjyrat realiste në bërjen e portretit gjithpërfshirës dhe universal të akademikut Hasan Tahsini, kujtesa e të cilit u bë pa vëmendjen dhe pa respektin e akademikëve të varfër të Shqipërisë. Nëse deputeti Tahir Muhedini, Presidenti i PDIU i dha këtij aktiviteti edhe mbështetjen politike të një partie që ka në themel frymëzimet kombëtare, argumentat që solli Bedri Telergafi, ishin një mozaik vlerësimi për njeriun që më së shumti jetoi në varfëri, por që mabjti të pasur në kohë dhe në hapësirë shkencat, duke i implementuar ato në Shqipëri si pjesë të Europës dhe si deduksion i mendimit se shqitparët janë pjesë e Europës. Kjo duket se ka frymëzuar rilindasit për të programuar Rilindjen Kombëtare sipas mësimeve të mësuesit, Hasan Tahsinit, siç e ka cilësuar filozofi Sami Frashëri dhe vëllai i tij Abdyli, për të cilat do të ishte Mit’hat Frashëri që do të shkruante i pari në vitet e Mbretërisë.
E veçanta në këtë aktivitet ku ishte i pranishëm edhe kryetari i Shoqatës “Çamëria” Ardian Tana, ishte fakti se fjala e studiuesit të përkushtuar Enver Kushi, i dha dimensionet reale veprës së Tahsinit, por edhe veprës së Ibrahimit. Ai i dha vendin e duhur akademikut të parë në historinë e Akademisë shqiptare të Shkencave, po aq sa edhe vlerësoi enciklopedistin e figurës së tij, të nderuarin Ibrahim D. Hoxha që me 17 veprat e shkruara të tij ka lënë një emër të shquar në altarin e studimeve për Çamërinë dhe JugShqipërinë siç dëshiron ta quaj ai. Por, ajo që më shumë dha në vëmendje të auditorit Enver Kushi me atë vëzhgimin e tij të kujdesshëm ishte fakti se mungesa e akademikëve, po aq sa edhe vëmendja e qeverive të njëpasnjëshme për të mbajtur potencialisht të ngritur kujtimin, veprën, muzeun dhe shtëpinë e Hasan Tahsinit, po aq sa edhe mungesa e një shtatoreje në kryeqytet në radhën e atyre që njohën si atdhetarë, kur Hoxha Tahsini ishte kryeatdhetari dhe mësuesi i tyre, janë një e keqe që ka hyrë mes shoqërisë shkencore që të bëjnë dallimet mes atyre që nuk i bënë këto dallime.
Përshëndetja e Agron Fiqo nga SHBA, si dhe prania e kryetarit të Shoqatës së të Përndjekurve Politikë të Shqipërisë, Simon Miraka, ishin epilogu i një aktiviteti që deputeti Tahir Muhedini do t’u vinte vulën shqetësimit se, dëmi që i ka sjellë politika çështjes çame dhe moshistorizimi i historisë së Çamërisë, janë me pasoja që lënë gjurmë ndër breza. Botimet e historisë realiste të shqiptarëve në të gjitha trojet, ku një vend të veçantë të zë edhe historia e patrajtuar e Çamërisë, u bë një lajtmotiv i duartrokitjeve dhe besimit tek përfaqësuesit e komunitetit çam në Parlamentin shqiptar me 5 deputetë.
Realisht, Hasan Tahsini në shekullin e 19-të dhe shoqata me emrin e tij të drejtuar nga Ibrahim Daut Hoxha në shekullin e 20 dhe 21-të, janë dy lapidare që ngrihen fisnikërisht në pjedestalin e kujtesës shqiptare për të cilën Akademia e Shkenca mungon me dashje dhe me koshiencë të plotë. Për këtë do t’i drejtohesha teologut Reinhold Niebuh, që sjell në vëmendje shprehjen se “O Zot, më jep qetësinë për të pranuar gjërat që nuk mund t’i ndryshoj, kurajë të ndryshoj gjërat që mundem dhe mençuri për të kuptuar ndryshimin", ndoshta Shenjtërimi i Nënë Terezës i dha më shumë vlerë këtij aktiviteti se sa edhe sikur të ishin akademikë e pushtetarë në këtë ceremoni akademike për një kryeakademik shqiptar, “Nderi i Kombit”.
Ishte një organizim modest dhe pa pompozitet, i thjeshtë dhe kuptimplotë, megjithëse me mungesa të mëdha të pjesëmarrëve nga sektori akademik që mbajnë veten ata, të ashtuquajturit të Akademisë së Shkencave, si dhe të institucioneve të qeverisë që kanë detyrim që të ishin në këtë promovim edhe pse të ftuar për pjesëmarrjen. Duket se prishjet e ndërtimeve pa dhe me leje, si dhe sherret me opozitën, shkarkimet nga puna, janë më të domosdoshme se prania në një aktivitet të tillë të një rilindasi të madh, njeriut që hodhi bazat e Rilindjes sonë Kombëtare. Është ky shkaku që më kujton të madhin rilindas, Sami Frashëri, kur thoshte se, "Gjithsecili është i detyruar t’i shërbejë atdheut të tij pa shpërblim, nuk është për t’u qortuar edhe ai që i shërben atdheut të tij dhe shpërblehet; por s’ka poshtërsi më të madhe se të vesh atdheun në rrezik për interesa personale".
Janë fjalë sa të vërteta, aq edhe të spikatura, sa filozofike, aq edhe edukative, sa sinkronizuese aq edhe të përshtatshme për të portretizuar klasën akademike dhe atë qeverisëse të sotme, që ende nuk di se “mësuesi i mësuesve të rilindasve është Hasan Tahsini, akademiku dhe kryeakademiku, eruditi dhe enciklopedisti, fizikanti dhe matematikanti, astrologu dhe atdhetari, botanisti dhe botuesi i shumë studimeve shkencore, rektori dhe i rekuri deri në fund për Shqipërinë dhe kombin shqiptar.
Para së gjithash do të doja të sillja në vëmendje faktin se, referimet e organizatorit mbështetës të këtij aktiviteti, nëndrejtorit të Institutit Shqiptar i Mendimit dhe Qytetërimit Islam, Alban Kodra, që në një formë e në një tjetër i dha fizionominë akademike këtij promocioni promovues të librit që brenda tij mbledh një aktivitet 20-vjeçar që studiuesi dhe i përndritshmi Ibrahim D. Hoxha e ka mbajtur me thonj, e ka mbjellë si në bahçe dhe e ka potisur me ujin e kristaltë të dashurisë për figurën potente dhe makro gjithësuese të enciklopedistit nga Ninanti, Hoxha Hasan Tahsinit.
Më pas, fjala e Profesorit studiues Bedri Telegrafi i dha ngjyrat realiste në bërjen e portretit gjithpërfshirës dhe universal të akademikut Hasan Tahsini, kujtesa e të cilit u bë pa vëmendjen dhe pa respektin e akademikëve të varfër të Shqipërisë. Nëse deputeti Tahir Muhedini, Presidenti i PDIU i dha këtij aktiviteti edhe mbështetjen politike të një partie që ka në themel frymëzimet kombëtare, argumentat që solli Bedri Telergafi, ishin një mozaik vlerësimi për njeriun që më së shumti jetoi në varfëri, por që mabjti të pasur në kohë dhe në hapësirë shkencat, duke i implementuar ato në Shqipëri si pjesë të Europës dhe si deduksion i mendimit se shqitparët janë pjesë e Europës. Kjo duket se ka frymëzuar rilindasit për të programuar Rilindjen Kombëtare sipas mësimeve të mësuesit, Hasan Tahsinit, siç e ka cilësuar filozofi Sami Frashëri dhe vëllai i tij Abdyli, për të cilat do të ishte Mit’hat Frashëri që do të shkruante i pari në vitet e Mbretërisë.
E veçanta në këtë aktivitet ku ishte i pranishëm edhe kryetari i Shoqatës “Çamëria” Ardian Tana, ishte fakti se fjala e studiuesit të përkushtuar Enver Kushi, i dha dimensionet reale veprës së Tahsinit, por edhe veprës së Ibrahimit. Ai i dha vendin e duhur akademikut të parë në historinë e Akademisë shqiptare të Shkencave, po aq sa edhe vlerësoi enciklopedistin e figurës së tij, të nderuarin Ibrahim D. Hoxha që me 17 veprat e shkruara të tij ka lënë një emër të shquar në altarin e studimeve për Çamërinë dhe JugShqipërinë siç dëshiron ta quaj ai. Por, ajo që më shumë dha në vëmendje të auditorit Enver Kushi me atë vëzhgimin e tij të kujdesshëm ishte fakti se mungesa e akademikëve, po aq sa edhe vëmendja e qeverive të njëpasnjëshme për të mbajtur potencialisht të ngritur kujtimin, veprën, muzeun dhe shtëpinë e Hasan Tahsinit, po aq sa edhe mungesa e një shtatoreje në kryeqytet në radhën e atyre që njohën si atdhetarë, kur Hoxha Tahsini ishte kryeatdhetari dhe mësuesi i tyre, janë një e keqe që ka hyrë mes shoqërisë shkencore që të bëjnë dallimet mes atyre që nuk i bënë këto dallime.
Përshëndetja e Agron Fiqo nga SHBA, si dhe prania e kryetarit të Shoqatës së të Përndjekurve Politikë të Shqipërisë, Simon Miraka, ishin epilogu i një aktiviteti që deputeti Tahir Muhedini do t’u vinte vulën shqetësimit se, dëmi që i ka sjellë politika çështjes çame dhe moshistorizimi i historisë së Çamërisë, janë me pasoja që lënë gjurmë ndër breza. Botimet e historisë realiste të shqiptarëve në të gjitha trojet, ku një vend të veçantë të zë edhe historia e patrajtuar e Çamërisë, u bë një lajtmotiv i duartrokitjeve dhe besimit tek përfaqësuesit e komunitetit çam në Parlamentin shqiptar me 5 deputetë.
Realisht, Hasan Tahsini në shekullin e 19-të dhe shoqata me emrin e tij të drejtuar nga Ibrahim Daut Hoxha në shekullin e 20 dhe 21-të, janë dy lapidare që ngrihen fisnikërisht në pjedestalin e kujtesës shqiptare për të cilën Akademia e Shkenca mungon me dashje dhe me koshiencë të plotë. Për këtë do t’i drejtohesha teologut Reinhold Niebuh, që sjell në vëmendje shprehjen se “O Zot, më jep qetësinë për të pranuar gjërat që nuk mund t’i ndryshoj, kurajë të ndryshoj gjërat që mundem dhe mençuri për të kuptuar ndryshimin", ndoshta Shenjtërimi i Nënë Terezës i dha më shumë vlerë këtij aktiviteti se sa edhe sikur të ishin akademikë e pushtetarë në këtë ceremoni akademike për një kryeakademik shqiptar, “Nderi i Kombit”.