Prof. Dr. Xheladin Shala
Dje ka ndërruar jetë e sot është varrosur në Prishtinë, historian i njohur, eruditi i lëvrimit të historisë sonë kombëtare, Prof. Dr. Xheladin Shala i cili për mbi dyzet vite ishte punonjës shkencor në Institutin Albanologjik të Prishtinës në departamentin e historisë. Prof. Dr. Xheladin Shalën e mbaj mend si nxënës i gjimnazit “Jeta e Re” në Therandë të cilin e kisha mësimdhënës për lëndën e historisë. Ai ishte “fajtori” kryesor që më cyti t’i rrekem hulumtimeve historiografike, prandaj sot kam një dhembje të thellë për humbjen e tij. Kur vdes mësuesi, thuhet se për nxënsin emocionet e ndjenjes së pikëllimit janë një dallgë vështirë e kontrolluar. Madje kur vdes mësuesi nga dhembja edhe lisat fillak shekullorë krrusen nga dëshprimi. Megjithatë, mbetet kujtimi në memorien tonë për prof. Dr. Xheladin Shalen si një mësimdhënës brilant, një intelektual dhe një hulumtues i pasionuar në fushën e historiografisë sonë kombëtare dhe raporteve të saja me monarkitë ballkanike të kohës. Me prof. Shalën kam pasur kontakte të vazhdueshme profesionale e intelektuale, që kulmuan në një miqësi të sinqertë. Ishte një këshillëdhënës i devotshëm dhe njëkohësisht një kritik parimor në rrugëtimin tim profesional, ndërsa unë si atëherë kur isha nxënës i tij, e dëgjoja me përulje e respekt.
Por ja që jeta është e tillë dhe ligjet e natyres e bëjnë të veten, fakt ky që na duhet të ju përulemi. Prof. Shala më nuk do të jet në mesin tonë fizikisht por atë do e gjejm siç e thot Agolli në një poezi ”…,në raft të librave…” me që paska lënë me qindar punime shkencore e libra të botuara nga fusha e historisë kombëtare shqiptare.
Biografi e Prof.Dr. Xheladin Shales.
Prof. Dr. Xheladin Shala u lindë në Mushtisht të komunës së Therandës me 3 gusht 1949 dhe vdiq me 5 maj 2022. Shkolën fillore e mbaroi me 1966 ndërsa gjimnazin në Prizren në vitin 1970 ndërsa diplomoi në Fakultetin Filosofik –Dega e Historisë me 1974. Dy vite ka punuar si mësimdhëns i historisë në Gjimnazin “Jeta e Re” në Therandë, ndërkohë që studimet pasuniversitare i ka vazhduar për t’u diplomuar në viti 1977. Nga ky vit e deri në pensionimin e tij ishte punonjës shkencorë në Institutin Albanologjik në degen e Historisë në Prishtinë. Në vitin 1986 mbrojti tezën e doktoraturës me temën “Marrëdhëniet shqiptaro-serbe 1912-1918”. Gjatë viteve 1978-1985 ishte sekretar i redaksisë së revistës shkencore “Gjurmime Albanologjike-Seria e Shkencave Historike”. Nga viti 1986 plot 23 vite ishte kryeredaktor i kësaj reviste ku ka spikatur profesionalizëm dhe parime etike të një morali të lartë intelektual në fushën e hulumtimeve shkencore të problematikave të ndryshme historiografike. Gjatë kësaj periudhe deri sa ishte gjallë ka botuar një ser librash që ju referohet problemit të marrëdhënjeve shqiptaro-serbe të kohës më të vështirë për shqiptarët duke dokumentuar dhe ndriquar tërë spektrin kriminal të një pushtuesi gjenocidal që ka manifestuar Serbia mbi shqiptarët, në veçanti mbi shqiptarët në trevat e tyre etnike brenda ish Jugosllavisë. Ai mes të tjerash botoi librat: “Marrdhënjet shqiptaro-serbe 1912-188”, “Çështja shqiptare dhe diplomacia serbe 1912-1913”, “Kontribut për njëqindvjetorin e pavarësisë”,”Shqipëria në Konferencën e Ambasadorëve 1912-1913”,Monografinë,”Hasan Prishtina”, “Pushtimi i Kosovës nga Serbia dhe Mali i Zi 1912-1915”,”Kryengritja shqiptare e viti 1913”,”Ngjarje dhe personalitete historike”. Pos kësaj prof.Dr. Xheladin Shala ka botuar edhe mbi 1700 faqe tekste me tematika historike në revista të ndryshme shkencore brenda dhe jashtë Kosovës.
Dokumentet që lakuriqojnë gënjeshtrat serbe.
Në opusin e tij që ndërlidhet me hulumtiet shkencore, prof.Shala ka sjellë mijëra dokumente arkivore të cilat me një meteodologji profesionale i ka sistematizuar dhe sintetitizuar brenda narrativit historik të ngjarjve. Ai hulumtimet e veta i shtrinë në gjerësi dhe thellësi të mendimit shkencorë, ku faktet historike i mbështet në dokumentacionin e kohës të vjelur në arkiavt e ndryshme ushtarake e diplomatike. Përmes këtyre dokumenteve ,prof.Shala ka lakuriquar tërë piramiden e historiografisë serbe që themelet i ksihte në gënjeshtra, misticizëm dhe romantizëm nacional ku glorifikon të bëmat e popullit serb ndërsa destruon ato shqiptare. Puna e palodhëshme intelektuale, shkencore dhe kombëtare, prof.Xheladin Shalën e bënë ndër emrat e shquar të shkences së historisë shqiptare në përgjithësi e në veçanti asaj kosovare.
Shkuarja në amshim e Prof.Dr. Xheladin Shalës është një humbje për shkencën, kulturën dhe historinë shqiptare, me gjithatë veprat që la pas janë një thesar që do t’a bëjë të pavdekshëm në mbamendjen tonë kombëtare.
