Suad Amiry lindi në vitin 1951 në damask prej prindërve palestinezë
refugjatë. Studioi arkitekturë në Liban, Angli dhe Amerikë. Që nga viti
1981 jeton në Ramallah, ku jep mësim dhe drejton një qendër arkitekture.
Në vitin 2001 shkroi një ditar gjatë rrethimit izraelit në Ramallah me
titull Sharon dhe vjehrra ime që u përkthye në 19 gjuhë. Më pas shkroi
edhe tre romane.
Lumturi e katërfishtë e shkrimtares Suad Amiry – palestinezë që prej 30 vjetësh jeton në Ramallah; grua e impenjuar në bisedimet e paqes; intelektuale e përkthyer në shumë gjuhë me librin Sharoni dhe vjehrra ime; arkitekte që kujdeset për trashëgiminë kulturore palestineze. Ajo që admiron prej shumë kohësh multikuturalizmin e izraelitëve, aftësinë e tyre për të bashkuar kultura të ndryshme botërore apo kurajon e izraeliteve si Amira Hass, një intelektuale që di të shohë përtej skemave dhe gënjeshtrave të qeverisë së saj, sot gëzohet për kulturën e saj palestineze në konsensusin botëror : Ka gjithmonë një masë të dyfishtë : nëse bota i admiron shkrimtarët izraelitët, është kulturë; nëse na pranojnë ne, është politikë. Por kultura është shpresë. Për atë që jeton këtu, dëshpërimi është gjithçka. Kjo votë i përmirëson disi gjërat. Tani jemi në hartë, të paktën në atë kulturore.
Qysh sot, çfarë ndryshon për një grua të kulturës palestineze?
Nuk do e pyes me veten se përse Izraeli mund të ishte në UNESCO dhe ne jo. A nuk e thoni të gjithë se e doni zgjidhjen e dy shteteve? Po Obama, përse në fillim i pranon të dy shtetet e më pas i shkurton fondet e UNESCO-s, sapo trokasim ne? Jam e zemëruar edhe me Italinë. Përse abstenoi? A nuk beson më tek ajo që mbëtshteti fuqishëm? Po gjermanët që votuan kundër? Çfarë është ndjenja e fajit ndaj Izraelit që duhet ta paguajmë ne? Kjo votë na thotë se Palestina u pranua nga bota. U pranua në formën më të lartë : si qendër e kulturës.
Cilat janë të mirat?
Si arkitekte mendoj se më në fund do të çbllokohen shumë gjëra në Betlehem, Hebron, Nablus. Kemi gjithmonë probleme të propozojmë nisma ndërkombëtare, sepse na mungon një njohje zyrtare për ato që bëjmë. Vula e UNESCO-s do të na ndihmojë që t'i bindim të ftuarit, të mbledhim paratë, të promovojmë veprimtaritë. Këto vende i përkasin njerëzimit dhe është e drejtë që njerëzimi të merret me to. Edhe pse tash na përket ne palestinezëve të mësojmë që t'i ruajmë dhe vlerësojmë më mirë.
Flitet për kulturë, por realisht synohet OKB-ja.
Atë shpresoj. Që nga 1947 Izraeli pati përfitime nga OKB-ja, ne as që mund t'i ëndërrojmë. Jemi vendi i vetëm në botë nën pushtim. Abu Mazen tentoi gjithçka, por mblodhi vetëm fyerje. OKB-ja është shansi i fundit.
Ka vende për të cilat ka pretendime si Varri i Rakelit dhe nuk do të jetë UNESCO-ja që do t'i bëjë botërorë : një votë "politike" si kjo, nuk do të krijojë më probleme?
Nuk është votë politike. E thotë Izraeli, por një vend që pushton një tjetër nuk mund të kërkojë dashuri për vendet e veta. Gjëja e vetme e këtyre siteve është se kanë kuptim për të gjithë : hebrenjtë, myslimanët, kristianët, dhe para Izraelit, të gjithë mund t'i vizitonin. Tash unë nuk mund të shkoj. Dhe një izraelit nuk mund të vijë që t'i shohë.
Po thesaret e Jeruzalemit?
Jeruzalemi për mua është kryeqyteti i Palestinës. Por meqë ne jemi pala e dobët, mund të pranojmë që të kthehet në një trashëgimi neutrale e administruar nga UNESCO-ja. Më mirë sesa t'ia lëmë të gjithin Izraelit.
Arjan Th. Kallço
Lumturi e katërfishtë e shkrimtares Suad Amiry – palestinezë që prej 30 vjetësh jeton në Ramallah; grua e impenjuar në bisedimet e paqes; intelektuale e përkthyer në shumë gjuhë me librin Sharoni dhe vjehrra ime; arkitekte që kujdeset për trashëgiminë kulturore palestineze. Ajo që admiron prej shumë kohësh multikuturalizmin e izraelitëve, aftësinë e tyre për të bashkuar kultura të ndryshme botërore apo kurajon e izraeliteve si Amira Hass, një intelektuale që di të shohë përtej skemave dhe gënjeshtrave të qeverisë së saj, sot gëzohet për kulturën e saj palestineze në konsensusin botëror : Ka gjithmonë një masë të dyfishtë : nëse bota i admiron shkrimtarët izraelitët, është kulturë; nëse na pranojnë ne, është politikë. Por kultura është shpresë. Për atë që jeton këtu, dëshpërimi është gjithçka. Kjo votë i përmirëson disi gjërat. Tani jemi në hartë, të paktën në atë kulturore.
Qysh sot, çfarë ndryshon për një grua të kulturës palestineze?
Nuk do e pyes me veten se përse Izraeli mund të ishte në UNESCO dhe ne jo. A nuk e thoni të gjithë se e doni zgjidhjen e dy shteteve? Po Obama, përse në fillim i pranon të dy shtetet e më pas i shkurton fondet e UNESCO-s, sapo trokasim ne? Jam e zemëruar edhe me Italinë. Përse abstenoi? A nuk beson më tek ajo që mbëtshteti fuqishëm? Po gjermanët që votuan kundër? Çfarë është ndjenja e fajit ndaj Izraelit që duhet ta paguajmë ne? Kjo votë na thotë se Palestina u pranua nga bota. U pranua në formën më të lartë : si qendër e kulturës.
Cilat janë të mirat?
Si arkitekte mendoj se më në fund do të çbllokohen shumë gjëra në Betlehem, Hebron, Nablus. Kemi gjithmonë probleme të propozojmë nisma ndërkombëtare, sepse na mungon një njohje zyrtare për ato që bëjmë. Vula e UNESCO-s do të na ndihmojë që t'i bindim të ftuarit, të mbledhim paratë, të promovojmë veprimtaritë. Këto vende i përkasin njerëzimit dhe është e drejtë që njerëzimi të merret me to. Edhe pse tash na përket ne palestinezëve të mësojmë që t'i ruajmë dhe vlerësojmë më mirë.
Flitet për kulturë, por realisht synohet OKB-ja.
Atë shpresoj. Që nga 1947 Izraeli pati përfitime nga OKB-ja, ne as që mund t'i ëndërrojmë. Jemi vendi i vetëm në botë nën pushtim. Abu Mazen tentoi gjithçka, por mblodhi vetëm fyerje. OKB-ja është shansi i fundit.
Ka vende për të cilat ka pretendime si Varri i Rakelit dhe nuk do të jetë UNESCO-ja që do t'i bëjë botërorë : një votë "politike" si kjo, nuk do të krijojë më probleme?
Nuk është votë politike. E thotë Izraeli, por një vend që pushton një tjetër nuk mund të kërkojë dashuri për vendet e veta. Gjëja e vetme e këtyre siteve është se kanë kuptim për të gjithë : hebrenjtë, myslimanët, kristianët, dhe para Izraelit, të gjithë mund t'i vizitonin. Tash unë nuk mund të shkoj. Dhe një izraelit nuk mund të vijë që t'i shohë.
Po thesaret e Jeruzalemit?
Jeruzalemi për mua është kryeqyteti i Palestinës. Por meqë ne jemi pala e dobët, mund të pranojmë që të kthehet në një trashëgimi neutrale e administruar nga UNESCO-ja. Më mirë sesa t'ia lëmë të gjithin Izraelit.
Arjan Th. Kallço
