Me njëzet e nëntë nëntor 2012.kane kaluar plot 100 vite nga themelimi i Mbretërisë së Serbisë ne rrethin e Durresit .Kjo datë nuk do të jetë e shenuar si feste .Historiografia serbe është përpjekur për të "mos informuar " këtë aventurë neper Shqiperi të Pashiqit neper shkollat e tyre dhe te kaluaren e tyre , per keto tekste nuk jane te informuar tek nxnensit dhe gjeneratat serb .
Në fillim të shekullit të njëzetë, Perandoria Osmane miratoi kërkesën e fiseve shqiptare për krijimin e një vilajeti të veçantë shqiptare në kuadër të Perandorisë.Për Serbinë, Malin e Zi dhe Greqinë, të cilat kanë pasur plane për pushtimin e ketyre tokave ishte sikur thirrje per alarm ne kete pjese Turqise . Lufta e Parë Ballkanike, te cilen këto ditë në Serbi festojmë me krenari të madhe, nuk ishte asgjë tjeter vetem se nje lufte pushtimi te shteteve te vogla Ballkanike .
Sipas dëshmisë të disa ushtarëve serbë të shkolluar në këtë fushatë, veçanërisht Dimitrije Tucović dhe Kosta Novakoviç, Serbia ka treguar brutalitetin e forcave pushtuese. Nuk ka kursyer as civile por te njejten metode ka perdorur edhe ushtaret e vet dhe jane keqtrajtuar , mijera ushtare serb kane lene jeten e tyre atje pa u vrare nga plumbi (nga vet ushtria serbe ( shkaku qe kane kundershtuar padrejtesit te ushtris se tyre, shenimi im ). .
Ata te cilet kan shkrpeur zjar ose kane perdorur thika , kane lene historine me te turpshme te sebise te historise moderne srbe .
Nuk kishte donje rezistence te madhe nga ana e shqiptareve ne ate kohe , por si avansonte ushtria serbe gjate luftes , së pari në Kosovë dhe më pas në Shqipëri , krime dhe mizori te panumerta jane kryer ne emer "kinse" po kunderivihemi kryengriteseve .
Ndër krimet më të mëdha të kryera nga ushtria serbe në vitin 1912 është masakriimi i popullates civile shqiptare ne Lume ne krye me Jankoviq .B . ( emri i nje qyteti ne kufirin me Maqedoni - Jankovic , pas pavarsise te Kosoves quhet Hani e Elezit,shenim i im)
Trupat serbe masakruan civilë duke përfshirë gratë, fëmijët, të moshuarit dhe të sëmurët dhe dogjën 27 fshatra. Sipas raportit të Komisionit Ndërkombëtar për luftërat e Ballkanit, ne ate raport Ndërkombëtar eshte thene per krime të veçanta mizorike, duke përfshirë edhe djegien gjallë të grave dhe fëmijëve para syve te baballareve dhe burrave te tyre .
Pas kësaj, 400 njerëz vullnetarisht u dorëzuan tek autoritetet serbe, por ata u dërguan në Prizren dhe u ekzekutuan aty. Krimi në pyje u përsërit në shtator 1913, në fund e të ashtuquajtur "aventura shqiptare". Edhe pse Konferenca e Londrës u vendos që Luma ti përkas në Shqipërise, ushtria serbe nuk tërhiqet prej saj.
Për dy orë u zhduken 500 shpirtra ", thotë Tucoviç. Raporti i Komisionit Ndërkombëtar konstaton : "Unë nuk guxoj të them më shumë, por unë mund të them se Luma (zona shqiptare pranë lumit me te njejtin emer Lume) nuk ekziston më. Nuk ka asgjë, por vetem kufoma, pluhur dhe hi. Ka fshatra prej 100, 150, 200 shtëpi, ku nuk ka më një njeri . . Grabitje në të gjitha anët. Oficeri u tha ushtarëve për të shkuar në Prizren dhe shesin gjërat që ishin vjedhur ".
Pas masakrës në Lume, në vitin 1912, ushtria serbe "në stilin e njëjtë," vazhdoi penetrimin në Shqipërinë qendrore dhe qëllimi i saj kryesor - Deti Adriatik. Më 29 Nëntor 1912, duke fituar Shqipërinë veriore dhe qendrore,
Mbretëria e Serbisë shpalli rrethin Durres nën kufijte e Serbise. Ky qark është i përbërë nga katër rrethe: Durrës, Lezh, Elbasan dhe Tiranë. Ata menjëherë kane ngritur të gjitha organet administrative në kete rrethin.
Ne krye te kesaj rrethine ishte Ivan Ivanoviç, dhe kryetari qytetit te Durrësit, ishte Pjetri Đurašković. Pas entuziazmit fillestar te popullates Ortodokse ne këtë fushë (kryesisht greke dhe të krishterët shqiptarë), sistemi i qeverisjes despotike e autoriteteve serbe, arroganca e tyre , detyruan per mbledhjen e taksave nga popullsia e varfër, si dhe raprezaljet brutale qe provokoi reagim dhe rezistenca e të gjithë popullatës. Pavarësisht nga përkatësia etnike apo fetare.
Megjithatë, vendimi i Fuqive të Mëdha, Serbia u detyrua të largohet së shpejti nga Shqipëria. Në prill 1913, anijet ushtarake serbe u transferuar në Selanik, ku ata kthehen përsëri në Serbi.
Në ate gjysmë vit të qëndrimit të serbeve në Shqipëri, autoritetet serbe kanë mbjellë vetëm, grabitje frikë dhe vdekje. Dhe çfarë do të presim më vonë, pas 100 vitesh ? - mosbesim dhe urrejtje në mes të popullit serb dhe shqiptar.
Ky episod në historinë e Serbisë është përjashtuar plotësisht nga tekstet e historisë serbe."
Aleksandar Obradoviq
